Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 maja 2014r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia: SO Urszula Kapustka

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Burnagiel

po rozpoznaniu w dniu 14 maja 2014r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w G.

przeciwko małoletniej M. K. działającej przez przedstawiciela ustawowego K. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Gorlicach

z dnia 14 stycznia 2014 r., sygn. akt I C 62/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddala i zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 617 zł (sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 425 zł (czterysta dwadzieścia pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III Ca 187/14

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Gorlicach wyrokiem z dnia 14.01.2014r. zasądził od pozwanej M. K. na rzecz strony powodowej Spółdzielczej (...) w G. kwotę 2 484,73 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym liczonymi od dnia 26.02.2013r. do dnia zapłaty, zastrzegając pozwanej prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości wartości spadku nabytego po K. R. (pkt I sentencji), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II sentencji) oraz zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 847 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 617 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił, że K. R.był członkiem (...) im. (...)w G.od dnia 20.06.2006r. W dniu 19.12.2007r. K. R.zawarł ze (...) im. (...)w G.umowę o linię pożyczkową nr (...), mocą której uzyskał prawo do wielokrotnego zadłużania się w ciężar rachunku do kwoty 1 500 zł. Treść stosunku prawnego nawiązanego przez strony umową pożyczki dookreślał Regulamin Linii Pożyczkowej (...).

W czasie obowiązywania umowy zawartej pomiędzy stronami, K. R. w dniu 14.02.2008r. wypłacił kwotę 1 640 zł, następnie – do sierpnia 2008r. -dokonywał comiesięcznych wpłat kwot po 75 zł. W dniu 27.08.2008r. wpłacił na rachunek kwotę 1 196,18 zł. Do końca 2008r. K. R. pięciokrotnie uiścił kwoty po 15 złotych. W 2009 r. K. R. dokonywał wpłat po 15 zł w miesiącach: lutym, czerwcu, lipcu, sierpniu, wrześniu, październiku, listopadzie i grudniu. Jednocześnie w dniu 18.07.2009r. wypłacił z rachunku kwotę 1 520 zł. W 2010r., K. R. dokonywał wpłat po 15 złotych w miesiącach: styczniu, lutym, marcu, kwietniu, maju, czerwcu i wrześniu. Ponadto w czerwcu dokonał wpłaty kwoty 40 zł. Ostatnia wpłata na rachunek pochodziła z dnia 6.09.2010r., na ten dzień saldo na rachunku K. R. było ujemne i wynosiło 1 477,50 zł.

W dniu 3.10.2010r. K. R. zmarł. Spadek po nim
w całości na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyła małoletnia M. K., córka K. K..

Pismem z dnia 19.12.2011r. (...) wezwał pozwaną do zapłaty dugu wynikającego z umowy pożyczki z dnia 19.12.2007r. Na dzień wniesienia pozwu zadłużenie K. R. według wyliczeń powoda wynosiło 2 618,73 zł, przy czym na kwotę zadłużenia składał się kapitał pożyczki w kwocie 1 500 zł oraz odsetki w kwocie 1118,73 zł.

Według Sądu kwota 835,01 zł stanowiła sumę odsetek karnych naliczanych od dnia wymagalności pożyczki do dnia wniesienia pozwu, natomiast kwota 149,71 zł stanowi odsetki kapitałowe od sumy dłużnej i nie przekracza kwoty jaką powód mógłby pobrać z tytułu oprocentowania kapitału przy zastosowaniu stopy odsetek ustawowych.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało w znacznej części na uwzględnienie, za wyjątkiem części roszczeń odsetkowych strony powodowej.

Sąd I instancji wskazał, iż K. R. i stronę powodową łączyła umowa pożyczki (art. 720 § 1 k.c.).

Sąd podał, że strona powodowa jest przedsiębiorcą oraz że status (...)-ów jako przedsiębiorców potwierdza również orzecznictwo Sądu Najwyższego, w tym uchwała z dnia 21.01.2011r., III CZP 125/10. Wskazał, że termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata (art. 118 k.c.).

W ocenie Sądu Rejonowego nie zasługiwał na uwzględnienie podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia, bowiem stało się ono wymagalne z chwilą śmierci K. R., a więc w dniu 3.10.2010 r., nie zaś w dniu 20.12.2009 r. – jak utrzymywała pozwana.

Zdaniem Sądu Rejonowego zapis zawarty w § 12 ust 3 regulaminu (...), zgodnie z którym umowa nie podlega automatycznemu przedłużeniu w razie przekroczenia przyznanego limitu zadłużenia lub nie dokonania comiesięcznych wpłat na rachunek nie ma w niniejszej sprawie wpływu na ustalenie daty wymagalności roszczenia.

Sąd Rejonowy uznał, że nie spełniły się przesłanki, o których mowa w w/w regulacji, bowiem w 2009r. i 2010r. K. R. dokonywał comiesięcznych wpłat na rachunek, czynił to wprawdzie nieregularnie, jednakże regulamin (...) umożliwiał mu dokonywanie wpłat jednorazowo lub częściami. Ponadto nie spełniony został również drugi alternatywny warunek – powstanie „nieprawidłowego debetu”, a więc przekroczenie przyznanego limitu. Sąd Rejonowy wskazał, że K. R. spłacił całe swoje zadłużenie w dniu 27.08.2008 r. i po tym czasie przez okres do 18.07.2009 r., a więc ponad rok, saldo na jego rachunku było dodatnie. Po wypłacie środków w dniu 18.07.2009 r. nadal wpłacał on regulaminowe 5% do końca 2009 r., jak również w 2010 r. Istnienie tych okoliczności nie mogło stanowić dla powoda, który prowadzi działalność gospodarczą i czerpie zyski z udzielania pożyczek, przesłanek do nie przedłużenia umowy pożyczki na kolejny rok.

Ponadto w ocenie Sądu I instancji zapis regulaminu powodował jedynie powstanie uprawnienia po stronie (...), nie zaś obowiązku. W przypadku zaistnienia przesłanek opisanych w § 12 ust. 3 (...) mógł nie przedłużyć pożyczkobiorcy pożyczki w ramach rachunku, lecz nie był do tego zobowiązany. Sąd Rejonowy wskazał, że skoro K. R. po dniu 20.12.2009r. dokonywał regulaminowych wpłat, a (...) nadal przyjmował te wpłaty i kapitalizował odsetki na koncie, należało przyjąć, że strony per facta concludentia wyraziły wolę kontynuowania umowy pożyczki na ostatni rok jej obowiązywania.

W związku z powyższym Sąd Rejonowy uznał, że dług z tytułu przedmiotowej umowy pożyczki stanowi dług spadkowy po K. R., za który odpowiedzialna jest pozwana jako jego jedyna spadkobierczyni.

Zdaniem Sądu Rejonowego powództwo w części obejmującej żądanie zasądzenia kapitału pożyczki, tj. kwoty 1 500 zł, było uzasadnione w całości, natomiast żądanie zasądzenia odsetek zasługiwało na uwzględnienie w części. Badając postanowienia umowy pożyczki pod kątem art. 385 ¹ k.c. Sąd Rejonowy uznał, że klauzula dotycząca oprocentowania kapitału, uzależniająca zmiany stopy oprocentowania od takich przesłanek jak zmiana wskaźnika cen towarów i usług, czy też zmiany rentowności instrumentów rynku pieniężnego rażąco naruszała interesy konsumenta. Wobec tego uznał ją za niestrzeżoną i wskazał, że w jej miejsce wchodzą przepisy ogólne kodeksu cywilnego, nakazujące płatność odsetek ustawowych (art. 359 § 2 k.c.).

W związku z powyższym wysokość odsetek kapitałowych, jakich żądała strona powodowa, była w ocenie Sądu Rejonowego niesłusznie zawyżona o kwotę 134 zł. Wskazał, że tytułem odsetek kapitałowych należy się stronie powodowej kwota 149,71 zł, której wysokość odpowiada sumie, jaką strona powodowa mogłaby pobrać, gdyby stosowała – zgodnie z treścią art. 359 § 2 k.c. - odsetki ustawowe, zamiast umownych.

Z tych powodów Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 2 484,73 zł, na którą składały się: 1 500 zł (kapitał pożyczki), 835,01 zł (odsetki karne) i 149,71 zł (odsetki kapitałowe) - z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym liczonymi od dnia 26.02.2013r. do dnia zapłaty, a w zakresie kwoty 134 zł mającej stanowić odsetki kapitałowe powództwo oddalił.

Z uwagi na fakt, iż pozwana dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, Sąd ograniczył jej odpowiedzialność i na zasadzie art. 319 k.p.c. zastrzegł pozwanej prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości wartości spadku nabytego po K. R..

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu wskazał Sąd Rejonowy przepis art. 100 zdanie drugie k.p.c i podał, że obciążył w całości kosztami procesu pozwaną, skoro strona powodowa uległa jedynie w nieznacznej części swego żądania.

Wyrok powyższy pozwana zaskarżyła w całości apelacją, w której zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 118 k.c. przez błędne przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do przedawnienia roszczenia strony powodowej, a z ostrożności procesowej, w przypadku nie uwzględnienia przez Sąd zarzutu przedawnienia roszczenia, także naruszenie art. 385 ¹ k.c. i art. 481 § 1 i 2 k.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że umowna klauzula dotycząca oprocentowania należności przeterminowanych, dopuszczająca możliwość jego jednostronnego podwyższenia przez stronę powodową wiąże konsumenta.

Podnosząc powyższe zarzuty apelująca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa i zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Sąd Okręgowy akceptuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je swoje. Apelująca ustaleń tych nie kwestionuje.

Zasadny okazał się podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 118 k.c.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd pierwszej instancji błędnie uznał, że w sprawie nie doszło do przedawnienia dochodzonego roszczenia.

Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, umowa o linię pożyczkową pomiędzy stroną powodową a K. R. została zawarta na okres od 19.12.2007r. do 19.12.2008r. z automatycznym przedłużeniem na kolejny okres roczny, z tym że nie dłużej niż do 19.12.2010r., z zastrzeżeniem wyjątków określonych w Regulaminie. W świetle postanowień § 12 ust. 3 Regulaminu linii pożyczkowej umowa nie podlegała automatycznemu przedłużeniu w razie przekroczenia przyznanego limitu zadłużenia lub nie dokonania comiesięcznych wpłat na rachunek, zgodnie z § 17 Regulaminu, a ponadto w takim przypadku nie znajdowały zastosowania postanowienia § 23 Regulaminu dotyczące wypowiedzenia umowy. Zgodnie natomiast z § 17 Regulaminu na poczet spłaty pożyczki pożyczkobiorca obowiązany był do dokonywania comiesięcznych wpłat na rachunek w łącznej kwocie stanowiącej równowartość nie mniej niż 5 % aktualnego zadłużenia z tytułu linii pożyczkowej, liczonego według stanu na koniec miesiąca poprzedzającego wpłatę. Wpłaty te mogły być wnoszone jednorazowo bądź częściami, nie później jednak niż w ostatnim dniu roboczym każdego miesiąca.

Sąd Okręgowy nie podziela oceny Sądu Rejonowego, który uznał, iż ustalone w sprawie okoliczności istotne z punktu widzenia uregulowania zawartego w § 12 ust.3 w zw. z § 17 Regulaminu prowadzą do oceny, iż doszło do przedłużenia umowy, a roszczenie strony powodowej stało się wymagalne w dniu 3.10.2010r., tj. z chwilą śmierci K. R..

O ile trafna jest ocena, że nie doszło do przekroczenia przez K. R. przyznanego mu limitu zadłużenia, to jednak nie można zgodzić się z Sądem I Instancji, że nie miała miejsca druga z sytuacji wyłączających przedłużenie umowy, a mianowicie by po wypłacie środków w dniu 18.07.2009r. K. R. wpłacał do końca 2009r., jak również w 2010r. regulaminowe 5 % zadłużenia z tytułu linii pożyczkowej.

Z wyciągu z rachunku K. R. wynika, że po dokonaniu wypłaty środków w dniu 18.07.2009r. saldo na w/w rachunku nieprzerwanie było saldem debetowym, a K. R. dokonywał wprawdzie wpłat na poczet zadłużenia, jednakże wpłaty były niższe od wymaganych Regulaminem wpłat w wysokości 5 % istniejącego zadłużenia. W okresie od 18.07.2009r. do 19.12.2009r. (daty zakończenia kolejnego okresy rocznego umowy o linię pożyczkową) dokonywane były bowiem wpłaty zaledwie w kwocie 15 zł miesięcznie w sytuacji, gdy saldo zadłużenia wynosiło:

a) na koniec lipca 2009r. – 1 380,19 zł – wymagana Regulaminem minimalna 5 % wpłata powinna wynosić 69 zł,

a) na koniec sierpnia 2009r. – 1 384,58 zł – wymagana minimalna wpłata powinna wynosić 69,23 zł,

a) na koniec września 2009r. – 1 390,78 zł – wymagana minimalna wpłata powinna wynosić 69,54 zł,

a) na koniec października 2009r. – 1 392,66 zł – wymagana minimalna wpłata powinna wynosić 69,63 zł,

a) na koniec listopada 2009r. – 1 392,66 zł – wymagana minimalna wpłata powinna wynosić 69,63 zł.

Sąd Okręgowy nie podziela także poglądu Sądu Rejonowego, który uznał, iż postanowienie zawarte w § 12 ust. 3 Regulaminu dawało stronie powodowej – w przypadku niedokonywania comiesięcznych wpłat na rachunek w łącznej kwocie stanowiącej równowartość nie mniej niż 5 % aktualnego zadłużenia z tytułu linii pożyczkowej - dowolność w zakresie podjęcia decyzji o przedłużeniu bądź nie przedłużeniu umowy o linię pożyczkową na kolejny rok. Przeciwko takiemu wnioskowi przemawia stanowcze brzmienie § 12 ust. 3 Regulaminu linii pożyczkowej, - „ Umowa nie podlega automatycznemu przedłużeniu w razie przekroczenia przyznanego limitu zadłużenia lub nie dokonania comiesięcznych wpłat na rachunek zgodnie z § 17 Regulaminu…”, jak również zawarty w tymże paragrafie zapis wyłączający w takim przypadku możliwość wypowiedzenia umowy.

Nie można także zgodzić się z poglądem wyrażonym przez Sąd Rejonowy, iż dokonywanie przez K. R. po dniu 20.12.2009r. wpłat na rachunek oraz przyjmowanie tych wpłat przez stronę powodową i kapitalizowanie odsetek na koncie oznacza wyrażenie przez strony, per facta concludentia, woli kontynuowania umowy pożyczki na ostatni rok jej obowiązywania.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 5.11.2009r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych (tekst jedn. - Dz. U. z 2013, poz. 1450 ze zm.), jak również zgodnie z art. 23 poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 14.12.1995 r. (Dz. U. z 1996r., nr 1, poz. 2 ze zm.) oraz § 13 Regulaminu umowa linii pożyczkowej, niezależnie od wysokości przyznanego limitu zadłużenia, powinna być sporządzona w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Jeśli zatem w dniu 19.12.2009r. nie nastąpiło automatyczne przedłużenie umowy na kolejny okres roczny, nie mogło dojść do zawarcia kolejnej umowy per facta concludentia, skoro warunkiem ważności umowy było jej zawarcie w formie pisemnej.

Niezależnie od powyższego rację ma apelujący gdy podnosi, iż fakt dokonywania przez K. R.wpłat po 20.12.2009r., jak również tryb postępowania strony powodowej (przyjmowanie wpłat, kapitalizacja odsetek) same przez się nie stanowią dowodu na konkludentne przedłużenie umowy o linię pożyczkową. Strona powodowa aż do śmierci K. R.prowadziła bowiem jego rachunek – Indywidualne Konto(...), a zatem przyjmowanie wpłat na powyższy rachunek, jak również kapitalizacja odsetek stanowiły immanentną cechę rachunku, niezależną od obowiązywania linii pożyczkowej.

W świetle powyższego w okolicznościach niniejszej sprawy należało uznać, że w dniu 19.12.2009r. umowa o linię pożyczkową nie została automatycznie przedłużona z uwagi na niewywiązywanie się przez K. R. z obowiązku comiesięcznych wpłat w wysokości nie mniejszej niż 5 % istniejącego zadłużenia. W konsekwencji roszczenie strony powodowej stało się wymagalne w dniu 20.12.2009r., a nie w dniu 3.10.2010r. jak uznał Sąd Rejonowy.

Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata. Nie ulega wątpliwości, iż roszczenie strony powodowej związane jest z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą.

Wobec powyższego roszczenie strony powodowej uległo przedawnieniu z dniem 20.12.2012r. Skoro niniejsze powództwo zostało wytoczone w dniu 26.02.2013r. za zasadny należało uznać podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia.

Uwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczenia skutkować musiało zmianą zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa.

Z uwagi na powyższe bezprzedmiotowym stało się ustosunkowywanie się do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 385 ¹ k.c. i art. 481 § 1 i 2 k.c.

Z przytoczonych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu za obie instancje oparto o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Zasądzone na rzecz pozwanej koszty procesu za I instancję obejmują koszty zastępstwa radcy prawnego w kwocie 600 zł ustalone stosownie do § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. – Dz. U. z 2013r., poz. 490) i opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, natomiast koszty procesu za II instancję obejmują opłatę od apelacji w kwocie 125 zł i kwotę 300 zł stanowiącą koszty zastępstwa radcy prawnego ustalone stosownie o § 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 w/w rozporządzenia z dnia 28.09.2002r.

(...)