Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 maja 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku L. A. z dnia 28 kwietnia 2022 roku, odmówił mu wznowieniu postępowania w sprawie emerytury wskazując, że wnioskodawca nie przedłożył nowych dowodów oraz nie ujawniono nowych okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji mających wpływ na prawo bądź wysokość świadczenia, wobec powyższego brak jest podstaw prawnych do wznowienia postępowania w sprawie o emeryturę ustalonej prawomocną decyzją z 12 października 2020 roku. (decyzja – k. 5 plik IV załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 22 czerwca 2022 roku L. A., reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, odwołał się od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości i zarzucając naruszenie art. 114 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS przez odmowę wznowienia postępowania w sprawie emerytury. Wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji przez wznowienie postepowania w sprawie emerytury oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że kwota emerytury przysługująca ubezpieczonemu obecnie nie uwzględnia jego zatrudnienia w szczególnych warunkach. (odwołanie – k. 3-4)

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 5 lipca 2022 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji, jednocześnie wskazując, że brak jest podstaw do obliczenia emerytury z uwzględnieniem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ decyzją z dnia 6 października 2015 roku przyznano ubezpieczonemu emeryturę zgodnie z art. 184 ustawy emerytalnej. (odpowiedź na odwołanie – k. 6-6 verte)

Na rozprawie w dniu 25 października 2022 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, wnosząc o przyznanie ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, a ponadto o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Z kolei pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania. (końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 25 października 2022 roku e-protokół (...):12:14-00:14:15 – płyta CD – k. 33)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

L. A. urodził się w dniu (...). (okoliczność bezsporna)

W dniu 25 sierpnia 2015 roku wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o emeryturę, dokumentując pracę w szczególnych warunkach. (wniosek – k. 1-6 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 6 października 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy - na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej - i podjął wypłatę emerytury od dnia 25 września 2015 roku, tj. od daty, od której przyznano świadczenie.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 92456,05 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 437685,01 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 261,40 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2028,08 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

( (...),05 + (...),01) / 261,40 = 2028,08 zł.

Od 01-11-2015 obliczona emerytura brutto wynosi 2028,08 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 1683,55 zł.

(decyzja – k. 25-26 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Ustalając prawo wnioskodawcy do emerytury przyznanej na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej ZUS uwzględnił staż jego pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na dzień 1 stycznia 1999 roku w ilości 18 lat, 10 miesięcy, 25 dni. (wydruk – k. 29)

W dniu 24 września 2020 roku skarżący złożył do ZUS wniosek o emeryturę. (wniosek – k. 1-3 verte plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 9 października 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. z urzędu ponownie ustalił wartość kapitału początkowego wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 roku. (decyzja – k. 24-25 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 12 października 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu powyższego wniosku przyznał mu emeryturę od dnia 25 września 2020 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Od dnia 1 grudnia 2020 roku obliczona emerytura brutto wyniosła 2480,07 złotych. Wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła miesięcznie 2070,86 złotych. Jednocześnie Zakład wstrzymał wypłatę emerytury skarżącego ustalonej decyzją z dnia 6 października 2015 roku, gdyż może być wypłacane tylko jedno świadczenie – wybrane lub korzystniejsze. (decyzja – k. 4-6 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

L. A. odwołał się od powyższych decyzji z dnia 9 października 2020 roku i z dnia 12 października 2020 roku. (okoliczność bezsporna)

Pismem z dnia 20 stycznia 2021 roku wnioskodawca cofnął jednak odwołania od decyzji ZUS z dnia 9 października 2020 roku i z dnia 12 października 2020 roku, wobec czego postanowieniem z dnia 26 stycznia 2021 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VIII U 2805/20 Sąd Okręgowy w Łodzi umorzył postępowanie w sprawie. (pismo – k. 31, postanowienie – k. 32 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 20 stycznia 2022 roku wnioskodawca wniósł o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno – rentowego. (wniosek – k. 34-35 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 27 stycznia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił wnioskodawcy prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury wskazując, że wszystkie składki zostały zewidencjonowane od dnia przyznania mu emerytury. (decyzja – k. 36 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 27 stycznia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił wnioskodawcy przeliczenia emerytury wskazując, że skarżący ma ustalone prawo do emerytury od dnia 25 września 2020 roku. Wysokość świadczenia została ustalona z uwzględnieniem tablic obowiązujących w dniu osiągnięcia przez ubezpieczonego 65 lat. Wobec powyższego brak jest podstaw do przeliczenia emerytury. (decyzja – k. nieponumerowane strony plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 28 kwietnia 2022 roku wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o emeryturę.

(wniosek – k. 1-3 verte plik IV załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, których nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł żadnych powodów by czynić to z urzędu.

Rozpoznając sprawę Sąd oddalił wniosek ubezpieczonego o dopuszczenie dowodu z jego przesłuchania na fakt przebiegu jego zatrudnienia oraz stażu pracy w szczególnych warunkach, zawarty w odwołaniu uznając, że fakt ten nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych odwołanie wnioskodawcy nie jest zasadne.

Stosownie do treści art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz.504) prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli:

1)  po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość;

2)  decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3)  dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

4)  decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

5)  decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;

6)  przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Z cytowanego przepisu art. 114 ust. 1 pkt 1 wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442).

Zwrot "przedłożenie nowych dowodów" oznacza zgłoszenie każdego prawnie dopuszczalnego środka dowodowego, stanowiącego potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem decyzji, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokość. Natomiast użyte w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie "ujawnienie okoliczności" oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Są to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokości np. staż pracy, wiek, niezdolność do pracy, ale także uchybienia przez organ rentowy normom prawa procesowego lub materialnego, wpływające potencjalnie na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną z mocy prawa sytuacją prawną osoby zainteresowanej (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 322/13, LEX nr 1444596 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 grudnia 2015 r., III AUa 1087/15, LEX nr 1979499).

Mając powyższe na uwadze należy podkreślić, że skoro przedmiotowe postępowanie zostało wszczęte w oparciu o wniosek z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to obowiązkiem organu rentowego a następnie Sądu orzekającego, była w pierwszej kolejności ocena, czy wystąpiły określone w tym przepisie przesłanki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie wniosku. Należało zatem ustalić i ocenić, czy wnioskodawca przedłożył nowe dowody mogące mieć wpływ na zmianę poprzedniej decyzji, ewentualnie, czy ujawniły się takie okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mogły rzutować na przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury. Ocena, że przesłanki te nie były spełnione (wnioskodawca nie przedłożył nowych dowodów ani nie ujawnił okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, które miały wpływ na prawo do świadczeń) powinna prowadzić do odmowy ponownego ustalenia świadczenia przez organ rentowy oraz oddalenia odwołania przez Sąd, bez potrzeby merytorycznego zbadania wysokości świadczenia przysługującego ubezpieczonemu. Bez spełnienia przesłanek formalnych wniosku z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prowadzenie postępowania dotyczącego merytorycznej oceny wysokości świadczenia, jest bezcelowe i bezprzedmiotowe.

W niniejszej sprawie ubezpieczony reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika wnosił o wznowienie postępowania w celu przeliczenia przysługującej mu emerytury z uwzględnieniem pracy w szczególnych warunkach i zwiększenie z tego tytułu świadczenia emerytalnego. Doprecyzowując stanowisko w sprawie pełnomocnik skarżącego na rozprawie w dniu 25 października 2022 roku wniósł o uznanie, że ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych w latach od 1986 do 2015 roku, wnosząc wprost o przyznanie wnioskodawcy prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Kwestie dotyczące rekompensaty uregulowane zostały w przepisach ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2022 r., poz.1340).

Zgodnie z art. 2 pkt 5 tej ustawy rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Przesłanki uprawniające do nabycia rekompensaty zostały sprecyzowane w art. 21, art. 22 i art. 23 ust. 2 ustawy pomostowej. Zgodnie z powołanymi przepisami rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948r. (tylko dla tych ubezpieczonych ustala się kapitał początkowy), który ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat do dnia 31 grudnia 2008 r. Jednocześnie ust. 2 art. 21 precyzuje przesłankę negatywną, stanowiąc, iż rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 cytowanej ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14.12.2015 r., Lex nr 1979477).

Jak wynika z ustaleń Sądu dokonanych w przedmiotowej sprawie - decyzją z dnia 6 października 2015 roku przyznano wnioskodawcy prawo do emerytury wcześniejszej i podjęto jej wypłatę od dnia 25 września 2015 roku, a następnie decyzją z dnia 12 października 2020 roku organ rentowy ustalił wnioskodawcy emeryturę od dnia 25 września 2020 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego; jednocześnie ZUS wstrzymał wypłatę emerytury ustalonej decyzją z dnia 6 października 2015 roku gdyż mogło być wypłacane tylko jedno świadczenie – wybrane lub korzystniejsze.

Nabycie prawa do wcześniejszej emerytury stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Fakt zaś, że emerytura ta została wstrzymana (zastąpiona korzystniejszą – z powszechnego systemu) jest bez znaczenia, gdyż przepis art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Okręgowy ma na uwadze, że istnienie prawa do świadczenia emerytalnego, wiążącego się ze spełnieniem warunków jego nabycia , nie można utożsamiać z przyznaniem świadczenia. Wypłata świadczenia jest realizacją nabytego prawa do emerytury. Zatem w okolicznościach niniejszej sprawy, w których wnioskodawca ma przyznane prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, nie przysługuje mu prawo do rekompensaty.

W oparciu o wszystkie wskazane powyżej okoliczności wskazać należy, że w toku procesu wnioskodawca nie przedstawił żadnych nowych dokumentów na poparcie przytaczanych przez siebie okoliczności. Dlatego też decyzją z dnia 19 maja 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. zasadnie odmówił wnioskodawcy wznowienia postępowania w sprawie o emeryturę.

Wobec powyższego w ocenie Sądu na gruncie rozpoznawanego przypadku przesłanka zawarta w art.114 ust.1 pkt 1 cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie została spełniona.

Stąd też, kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Okręgowy, na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.