Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 5/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 30 czerwca 2021 roku w sprawie o sygnaturze akt VIII K 1313/20

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obraza przepisów postępowania skutkującą błędem w ustaleniach faktycznych, w postaci art. 410 k.p.k. oraz art. 7 k.p.k. polegające na nieuwzględnieniu całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy wyrażającym się w powierzchownym ujęciu materiału dowodowego, nie odpowiadającemu wymaganiom wytycznych wskazanych przez sąd II instancji oraz przekroczenie granic swobodnej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów poprzez wybiórczą ich ocenę.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

⚫

Zarzut naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 410 k.p.k. mającego polegać na nieuwzględnieniu całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy, w szczególności poprzez pominięcie w owej analizie chronologii zdarzeń w sprawach toczących się przed Sądem Rejonowym w Elblągu i komornikiem od roku 2011 oraz zeznań świadków, z których można było wywnioskować o zamiarze w działaniu oskarżonej, polegającym na zawarciu umowy dożywocia z jej babcią, a przez to pominięcia jej zapisów, w szczególności § 1 ust. 1 pkt 1 lit. d nie zasługiwał na uwzględnienie, podobnie jak zarzut naruszenia art. 7 k.p.k., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, podporządkowanej tezie, jakoby po stronie pokrzywdzonego brak było obawy, że zawarcie umowy darowizny i dożywocia naruszy prawa wierzyciela, które to błędy miały doprowadzić do wadliwego przyjęcia, że oskarżona nie popełniła czynu z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 300 § 2 k.k.

⚫

W pierwszej kolejności wskazać należy, że sąd odwoławczy w pełni akceptuje ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne.

⚫

Sąd pierwszej instancji, wbrew twierdzeniom skarżącego dokonał pełnej i zgodnej z zasadą swobodnej oceny dowodów, analizy całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, czemu dał wyraz w sporządzonym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd przeanalizował przy tym całą chronologię zdarzeń, opierając się na wszystkich zebranych dokumentach (znajdujących się również w aktach spraw cywilnych, jak i komorniczych), w tym na umowie dożywocia zawartej przez oskarżoną z jej babką. Wśród licznych źródeł dowodowych próżno szukać potwierdzenia świadomości oskarżonej co do roszczenia oskarżyciela posiłkowego wobec jej babki. Oskarżona nie zajmowała się sprawami swojej babki, którymi, zgodnie ze zgromadzonym materiałem dowodowym zajmowała się matka oskarżonej, a córka uprzedniej właścicielki mieszkania. To D. P. (2) miała pełną świadomość co do stanu zdrowia swojej matki, jak i stanu jej spraw, w tym toczącego się postępowania, prowadzącego do pozbawienia jej prawa własności przedmiotowego lokalu. Nie ulega przy tym wątpliwości, że D. P. (2) dążyła swym działaniem do zachowania własności lokalu, tak by uchronić go przez licytacją. Brak jest jednakże dowodów na to, by robiła to jej córka, której postawiono w niniejszej sprawie zarzuty. Oskarżona nigdy aktywnie nie występowała w żadnej ze spraw swojej babki i mogła nie być informowaną o nich przez swoją, w pełni świadomą o wszystkim, matkę. Brak jest zatem, tak jak ustalił to sąd pierwszej instancji, dowodów na to, że oskarżona, a nie jej matka, wiedziała o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym lub uprzednio zapadłym wobec jej babki wyroku cywilnym. W świetle zgromadzone w sprawie materiału dowodowego, w pełni zasadnym jawi się wniosek, że stała się ona jedynie figurantem w działaniach swojej matki - D. P. (2), chcącej zachować własność lokalu w rodzinnym mieniu, a która nie zdecydowała się być stroną umowy dożywocia, właśnie ze względu na świadomość konsekwencji prawnych, wiążących się ze stanem jej wiedzy na temat toczącej się sprawy o sprzedaż licytacyjną przedmiotowego lokalu. Okoliczności tej nie zmienia ustawicznie powoływany przez skarżącego zapis umowy, który, z uwagi na błąd komornika, wskazywał jedynie na zajęcie nieruchomości w celu egzekucji niewielkiego roszczenia pieniężnego. Wpisane w księdze wieczystej, a następnie w umowie dożywocia ostrzeżenie w żaden sposób nie implikowało pozyskania przez oskarżoną świadomości co do licytacyjnej sprzedaży nieruchomości, jak i uprzednio zapadłego w tej sprawie wyroku. Skarżący nie dostrzega, że ocena zgromadzonego materiału dowodowego musi dotyczyć nie świadomości D. P. (2), której nie postawiono żadnych zarzutów, a oskarżonej - D. P. (1). W jej kontekście, analiza materiału dowodowego, w świetle powyższych wywodów nie daje żadnych podstaw do uznania, że była ona świadoma istnienia wyroku, w którym oskarżyciel posiłkowy został upoważniony do licytacyjnej sprzedaży nieruchomości jej babci.

⚫

W związku z powyższym sąd ad quo nie dopuścił się w niniejszej sprawie zarzucanego mu naruszenia przepisów postępowania.

Wniosek

Uchylenie wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Elblągu

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

⚫

Z uwagi na niezasadność zarzutu apelacji, jak i brak okoliczności, które powodowałyby konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku z urzędu, wniosek skarżącego również uznać należało za niezasadny.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

całość zaskarżonego wyroku

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

⚫

Z uwagi na niezasadność zarzutu apelacji oraz brak okoliczności branych pod uwagę z urzędu, które powodowałyby konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku, został on w całości utrzymany w mocy.

⚫

W tym miejscu wskazać należy, że w ocenie sądu odwoławczego rozpoznającego przedmiotową sprawę w obecnym składzie, nawet udowodnienie D. P. (1) zamiaru udaremnienia wykonania wyroku i tak prowadzić musiałoby do jej uniewinnienia. W istocie rzeczy, niniejsza sprawa mogła być bowiem przez sąd pierwszej instancji umorzona już na wstępnym jej etapie, z uwagi na oczywisty brak podstaw oskarżenia, a to w wyniku braku możliwości wystąpienia w zastanym układzie faktycznym realizacji znamion przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. czy też pomocnictwa do tego czynu.

⚫

W pierwszej kolejności, wskazać należy zatem, iż w doktrynie zarysował się wyraźny spór, co do tego czy podmiotem przestępstwa z art. 300 § 2 k.k może być każdy dłużnik czy tylko taki, którego zobowiązanie związane jest z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Sąd odwoławczy, rozpoznający przedmiotową sprawę, stoi na stanowisku prezentowanym przez Krakowską Szkołę Prawa Karnego, wedle której przestępstwo z art. 300 § 2 k.k. popełnić może jedynie dłużnik prowadzący działalność gospodarczą, natomiast nie jest istotnym czy działalność taką prowadzi jego wierzyciel.

⚫

Zacząć należy od rodzajowego przedmiotu ochrony prawnokarnej normy wynikającej z art. 300 § 2 k.k., którym w dniu 25 kwietnia 2017 roku, a więc gdy dojść miało do popełnienia zarzucanego oskarżonej czynu, było wyłącznie bezpieczeństwo obrotu gospodarczego (w przeciwieństwie do przedmiotu ochrony norm wynikających z rozdziału XL Kodeksu karnego z 1932 roku, noszącego tytuł "Przestępstwa na szkodę wierzycieli"). Poważnym błędem byłoby bagatelizowanie powyższego faktu. Nie wolno bowiem zapominać, że określenie przedmiotu ochrony prawnokarnej należy do zespołu znamion każdego czynu zabronionego (por. L. Gardocki, Pozaustawowe znamiona przestępstwa. Studia Iuridica, nr 16, 1988, s. 47-57 oraz R. Dębski, Pozaustawowe znamiona przestępstwa. O ustawowym charakterze norm prawa karnego i znamionach typu czynu zabronionego nie określonych w ustawie. Łódź 1995 UŁ, ss. 307). Tytuł rozdziału XXXVI kodeksu karnego w dniu 25 kwietnia 2017 roku jednoznacznie wskazywał tymczasem, że rodzajowym przedmiotem ochrony przepisów art. 300 § 1-3, art. 301 § 1-3 i art. 302 § 1 jest bezpieczeństwo (prawidłowość) obrotu gospodarczego, jakim to mianem określa się obrót, w którym choćby jedna ze stron jest podmiotem profesjonalnie zajmującym się działalnością gospodarczą, nie zaś bezpieczeństwo wszelkiego obrotu, również cywilnego. Stąd wniosek, że wymienione przepisy nie udzielały wówczas ochrony roszczeniom wierzycieli niezwiązanym z obrotem gospodarczym, tj. powstałym w relacjach pomiędzy nieprofesjonalistami (zob. w podobnym kierunku Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 27 października 2011 r., II AKa 261/11, LEX nr 1085916, gdzie stwierdzono, że istotę zakazu karnego zawartego w przepisie art. 300 § 2 k.k. stanowi dobro prawne w postaci "obrotu gospodarczego" i to dobro określa zarazem przedmiot przestępczego ataku. Z kolei indywidualnym dobrem prawnym chronionym przez przepis art. 302 § 2 k.k. są majątkowe interesy wierzycieli ściśle powiązane z zobowiązaniem w postaci wierzytelności powstałej w ramach obrotu gospodarczego. Taki zaś rezultat treściowej i funkcjonalnej analizy art. 302 § 2 k.k. w pełni uzasadnia twierdzenie, że odnosi się on wyłącznie do wierzytelności związanych z obrotem gospodarczym). Choć argument powyższy utracił na znaczeniu z dniem 1 stycznia 2020 roku wobec dokonanej ustawą z dnia 15 marca 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy - Kodeks karny, Dz. U. 2019, poz. 870 zmiany tytułu rozdziału XXXVI kodeksu karnego, wprowadzając do niego pojęcie interesów majątkowych w obrocie cywilnoprawnym (co i tak budzi wątpliwości z uwagi na zbliżenie ujętych w powyższym rozdziale typów czynów zabronionych do przestępstw przeciwko mieniu - por. M. Kulik, Komentarz aktualizowany do art. 300 Kodeksu karnego [w:] Budyn-Kulik M., Kozłowska-Kalisz P., Kulik M., Mozgawa M, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, 2020, LEX/el.), nie można zapominać, że dokonane powyższą nowelizacją rozszerzenie przedmiotu ochrony, a co za tym idzie zespołu znamion każdego czynu stypizowanego w powołanym rozdziale, nie działa wstecz. Nawet zatem, gdyby uznać, że obecnie art. 300 k.k. dotyczy również wierzytelności w obrocie cywilnoprawnym, osoba wypełniająca znamiona opisane wyłącznie w treści powołanego przepisu przed 1 stycznia 2020 roku, lecz działająca poza obrotem gospodarczym, nie popełnia przestępstwa, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 1 § 1 k.k.

⚫

Nawiązywanie w tym miejscu do ewolucji regulacji dotyczących przestępstw popełnianych na szkodę wierzycieli od czasów Kodeksu Napoleona poprzez polski Kodeksu karny z 1932 roku do obecnego kodeksu, jako argumentu za koniecznością objęcia wskazanymi normami interesów zlokalizowanych poza obrotem gospodarczym nie znajduje uzasadnienia z dwóch prostych względów – po pierwsze ewolucja ta przerwana została przez regulacje zawarte w Kodeksie karnym z roku 1969, w którym przestępstwa przeciwko interesom wierzycieli w ogóle nie występowały. Ich rzekome pojawienie się w roku 1994 roku w ustawie o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego nie może więc stanowić bezpośredniej kontynuacji rozwiązań z przedwojennego kodeksu karnego. Po drugie – gdyby regulacje te, inkorporowane następnie do rozdziału XXXVI obecnego Kodeksu karnego miały w pełni nawiązywać do regulacji z 1932 roku, dotycząc interesów wszystkich wierzycieli, ustawodawca nie nazwałby wskazanego rozdziału mianem przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu, a, tak jak to było wcześniej – przestępstwami na szkodę wierzycieli. Zmiana tytułu rozdziału, wskazuje właśnie na zamiar wyłączenia przez ustawodawcę spod wskazanych regulacji interesów niezwiązanych z obrotem gospodarczym.

⚫

Nie znajduje uznania sądu odwoławczego również argument o niesprawiedliwym zróżnicowaniu powyższą wykładnią sytuacji podmiotów w zakresie ich ochrony prawnej, albowiem zróżnicowanie to oparte jest na obiektywnym i niedyskryminującym kryterium uczestnictwa w obrocie gospodarczym. Niejednakowe traktowanie profesjonalnych oraz nieprofesjonalnych uczestników obrotu gospodarczego poprzez ograniczenie kręgu potencjalnych sprawców typów czynu zabronionego opisanych w art. 300 § 1-3, art. 301 § 1-3 oraz art. 302 § 1 tylko do tych pierwszych w niczym nie narusza zasady równości, bo przecież i sytuacja tych dwóch kategorii podmiotów nie jest jednakowa.

⚫

Ochroną przepisów z rozdziału XXXVI Kodeksu karnego objęte są co prawda nie tylko indywidualne interesy majątkowe uczestników obrotu gospodarczego, ale również ponadindywidualne interesy gospodarcze całego społeczeństwa. Nie sposób jednak uznać, że niebędący przedsiębiorcą dłużnik udaremniający zaspokojenie swojego niebędącego przedsiębiorcą wierzyciela godzi we wskazane zbiorowe interesy. Trudno bowiem wyobrazić sobie indywidualne, nieuczciwe praktyki obrotu cywilnoprawnego, które mogłyby mieć przełożenie na obrót gospodarczy. Powyższe indywidualne interesy majątkowe uczestników obrotu cywilnoprawnego, których naruszenie nie wpływa na interesy gospodarcze społeczeństwa, znajdują zaś swą ochronę w przepisach rozdziału XXXV Kodeksu karnego. Brak jest zatem, z uwagi na już stypizowane w innym miejscu czyny godzące w interesy majątkowe uczestników obrotu cywilnoprawnego, konieczności oraz uzasadnienia dla odwoływania się w celu ich ochrony do innego rozdziału Kodeksu karnego, którego przepisy, a konkretnie rzecz ujmując, wynikające z nich normy sankcjonowane, na dzień 25 kwietnia 2017 roku chronić miały inne, wyraźnie określone, dobro prawne.

⚫

Argumentem za takim odwołaniem nie mogą być również podnoszone w literaturze twierdzenia, że prezentowana w niniejszej sprawie wykładnia art. 300 i nast. k.k. "nie znajduje uzasadnienia z przyczyn kryminalno-politycznych", gdyż "prawo karne ma za zadanie nie tylko chronić zasady uczciwego obrotu gospodarczego, ale przede wszystkim eliminować lub przynajmniej ograniczać patologię zachowań niosących za sobą znaczne niebezpieczeństwo, a tego nie sposób odmówić nieuczciwym działaniom na szkodę wierzyciela tylko dlatego, że godzą w obrót cywilny, a nie w gospodarczy" (tak. Z. Ziobro, Przestępstwa na szkodę wierzyciela - kontrowersje interpretacyjne. Prokuratura i Prawo 1996, nr 10, s. 33-34). Słusznie zauważa J. Majewski, że postulat ten traktować można było jedynie w charakterze postulatu de lege ferenda, natomiast de lege lata, wskazane przepisy, z woli ustawodawcy, do 1 stycznia 2020 roku, udzielały ochrony wyłącznie roszczeniom wierzycieli, powstałym w obrocie gospodarczym (zob. J. Majewski, Komentarz do art. 300 Kodeksu karnego [w:] Zoll A. [red.], Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363, Wolters Kluwer, 2016, LEX/el.).

⚫

Rozważając zakres przedmiotowy, a co za tym idzie, również i podmiotowy kryminalizacji zachowań z art. 300 § 2 k.k., odnieść należy się w dalszej kolejności do zasady subsydiarności prawa karnego - jednej z podstawowych dyrektyw stanowienia przepisów kryminalizujących określone typy zachowań, głoszącej, iż ustawodawca nie powinien posługiwać się sankcją karną tam, gdzie wystarczające są inne środki reakcji społecznej, w szczególności przewidziane innymi dziedzinami prawa. Zasada ta, co oczywiste, musi być uwzględniana także w procesie wykładni przepisów karnych, w szczególności art. 300 § 1-3, art. 301 § 1-3 i art. 302 § 1, które kryminalizują określone zachowania się dłużników mające uniemożliwić lub utrudnić wierzycielom realizację ich uprawnionych roszczeń, a więc zamachy wymierzone przeciwko obrotowi gospodarczemu pochodzące "od wewnątrz", od uczestników tego obrotu. Biorąc pod uwagę układ podmiotowy, roszczenia powstałe w obrocie gospodarczym można podzielić jedynie na trzy następujące grupy: roszczenia przedsiębiorców względem innych przedsiębiorców, roszczenia podmiotów niebędących przedsiębiorcami (konsumentów) względem przedsiębiorców oraz roszczenia przedsiębiorców względem podmiotów niebędących przedsiębiorcami. Nie ma wątpliwości co do tego, że ochrona prawnokarna jest nieodzowna w odniesieniu do roszczeń wskazanych w dwóch pierwszych grupach. Oczywistym jest, że nieuczciwe poczynania przedsiębiorcy mające zniweczyć możliwość realizacji roszczeń jego wierzycieli - bez różnicy, czy to innych przedsiębiorców, czy to konsumentów - mogą poważnie zachwiać bezpieczeństwem obrotu gospodarczego. Nie sposób bowiem zaprzeczyć, że źródłem najniebezpieczniejszych, najbardziej karygodnych zamachów przeciwko obrotowi gospodarczemu pochodzących "od wewnątrz" są właśnie profesjonalni uczestnicy tego obrotu. Rzecz przedstawia się zasadniczo odmiennie w wypadku roszczeń grupy trzeciej. Doprawdy trudno sobie wyobrazić, by nieuczciwe poczynania dłużnika - konsumenta obrócone przeciwko jego wierzycielowi - przedsiębiorcy mogły naruszyć bezpieczeństwo obrotu gospodarczego lub chociażby wyłącznie interesy samego wierzyciela w stopniu, który uzasadniałby sięganie po sankcję karną. Faktyczna przewaga profesjonalisty nad nieprofesjonalistą jest w obrocie zbyt duża. Powyższe prowadzi do wniosku, że analizowane przepisy udzielają ochrony jedynie tym roszczeniom wierzycieli powstałym w obrocie gospodarczym, które przysługują im przeciwko profesjonalnym uczestnikom tego obrotu, co - patrząc od innej strony - oznacza, że tylko dłużnik prowadzący działalność gospodarczą może być podmiotem tzw. dłużniczych typów przestępstw na szkodę wierzycieli. Odmienna interpretacja, tj. rozciągająca zakres zastosowania przepisów art. 300 § 1-3, art. 301 § 1-3 i art. 302 § 1 także na nieuczciwe poczynania dłużników - konsumentów wymierzone przeciwko wierzycielom - przedsiębiorcom, naruszałaby zasadę subsydiarności prawa karnego, rozszerzając granice kryminalizacji ponad miarę wyznaczoną kryminalnopolityczną koniecznością (zob. J. Majewski, Ibidem).

⚫

Kolejnym chybionym argumentem za uznaniem, że prezentowana wykładnia nie ma racji bytu jest stwierdzenie, że art. 308 k.k. (dawniej art. 10 ustawy o ochronie obrotu gospodarczego […]) rozciąga odpowiedzialność za wskazane w tym rozdziale przestępstwa na osoby, które nie są przedsiębiorcami, zajmujące się jedynie sprawami majątkowymi innej osoby prawnej lub innego podmiotu tam wskazanego. Przepis ten statuuje wszakże odpowiedzialność karną osób, działających w imieniu przedsiębiorcy, jakim są wskazane w nim podmioty, niebędące osobami fizycznymi, które uczestniczą w obrocie gospodarczym. Sam fakt możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej osoby niebędącej przedsiębiorcą, na podstawie art. 308 k.k., nie może zatem uzasadniać objęcia normami wynikającymi z art. 300 i nast. k.k. osób fizycznych, niebędących przedsiębiorcami, a działającymi na własny rachunek, w ramach obrotu cywilnoprawnego.

⚫

Argumentem za objęciem art. 300 i nast. k.k. czynów wszystkich dłużników nie może być również użyte w treści art. 300 § 1 k.k. pojęcie niewypłacalności, skoro zdaniem zwolenników szerokiego zastosowania wskazanego przepisu, niewypłacalnym może być nie tylko przedsiębiorca, ale i dłużnik nim nie będący. Pojęcie niewypłacalności nie jest jednak zarezerwowane dla nie-przedsiębiorców (w takim wypadku teza o podmiotowym wyłączeniu spod regulacji zawartej w art. 300 k.k. dłużników nie-przedsiębiorców byłaby sprzeczna z językowymi dyrektywami wykładni, albowiem wykładnia ta prowadziłaby do stwierdzenia, iż pojęcie niewypłacalności jest we wskazanym przepisie zbędne). Niewypłacalnym może być również przedsiębiorca. Co więcej, w wypadku art. 300 § 1, art. 301 § 2 i 3 oraz art. 302 § 1 dopiero nawiązanie do stanu niewypłacalności pozwala rozciągnąć zakres zastosowania tych przepisów także na nieuczciwe poczynania tych przedsiębiorców, których upadłości ogłosić nie można.

⚫

Skoro zatem, zgodnie z powyższymi wywodami, przestępstwo z art. 300 § 2 k.k. popełnione może być wyłącznie w ramach obrotu gospodarczego (przynajmniej do 1 stycznia 2020 roku), a co więcej - wyłącznie przez dłużnika, prowadzącego działalność gospodarczą i oczywiście w ramach tej działalności (skoro musi ono być popełnione w ramach obrotu gospodarczego), nie sposób uznać, że zawarcie przez D. P. (1) w dniu 25 kwietnia 2017 roku umowy dożywocia z M. T., które doprowadzić miało do braku możliwości wykonania wyroku Sadu Rejonowego w E. z dnia 11 grudnia 2014 roku w sprawie (...), realizowało znamiona wskazanego czynu lub pomocnictwa do niego. Roszczenie oskarżyciela posiłkowego nie wynikało z prowadzonej przez M. T. działalności gospodarczej i jako takie nie podlegało ochronie powołanego przepisu. Roszczenie to nie pozostawało w jakimkolwiek związku z obrotem gospodarczym, stanowiąc element zobowiązania o charakterze wyłącznie cywilnoprawnym.

⚫

Ostatecznym zaś argumentem za zasadnością uniewinnienia oskarżonej od zarzucanego jej czynu, bez znaczenia na fakt jej świadomości co do roszczenia oskarżyciela posiłkowego względem jej babki, jest zauważona również przez sąd pierwszej instancji kwestia udaremnienia zaspokojenia wierzyciela i udaremnienia wykonania orzeczenia. W tym miejscu wskazać należy na treść roszczenia wynikającego z art. 16 ust. 1 ustawy o własności lokali, zgodnie z którym wspólnota mieszkaniowa posiada roszczenie o pozbawienie prawa członkostwa we wspólnocie mieszkaniowej ze względu na złe zachowanie jej członka, którego konsekwencją jest utrata przez niego prawa rzeczowego (tak: Iwona Szymczak, Własność lokali. Komentarz, WKP 2020, LEX/el.). Zachowanie oskarżonej i jej babci nie skutkowało w związku z powyższym ani udaremnieniem wykonania wyroku, ani udaremnieniem zaspokojenia wierzyciela, skoro roszczenie zostało przez dłużnika spełnione dobrowolnie – M. T. wyzbyła się prawa własności przedmiotowego lokalu oraz członkostwa we wspólnocie. Co więcej, w doktrynie wskazuje się na to, że w sytuacji, gdy przyczyną wytoczenia powództwa jest niewłaściwe zachowanie właściciela lokalu, który zakłóca spokój domowy innym podmiotom, wystarczające byłoby nakazanie właścicielowi sprzedaży jego lokalu. „Właściciel lokalu powinien mieć przynajmniej możliwość samodzielnego dokonania sprzedaży nakazanej mu przez sąd. Sąd powinien wskazać odpowiedni termin na wykonanie tego nakazu. Tak jest np. w prawie austriackim, w którym wyrok jest wpisywany do księgi wieczystej. Skutkuje to ostrzeżeniem dla przyszłego nabywcy w zakresie zobowiązań pieniężnych jego poprzednika, a wspólnota mieszkaniowa może wykonać przymusową sprzedaż nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od daty wpisania ostrzeżenia o niej do księgi wieczystej (§ 36 ust. 4 Ö/WEG). Zakłada się bowiem, że właściciel może sprzedać nieruchomość po wyższej cenie” (tak: Iwona Szymczak, ibidem). Sprzedaż bądź nieodpłatne zbycie nieruchomości lokalowej oraz udziału w nieruchomości wspólnej, zanim zrobiła to przymusowo wspólnota, realizuje zatem w pełni cel wytoczonego powództwa oraz prowadzi do dobrowolnego spełnienia świadczenia dłużnika, będącego elementem zobowiązania z art. 16 ust. 1 ustawy o własności lokali. Na marginesie wskazać można jedynie, że również przymusowe wykonanie świadczenia prowadzić mogłoby do identycznego skutku, w postaci zakupu mieszkania w drodze licytacji przez wnuczkę dłużniczki. Skoro zatem licytacyjne zbycie nieruchomości oskarżonej bezsprzecznie realizowałoby również w takim wypadku cel wyroku, nie można zasadnie twierdzić, że celu takiego nie realizowało zbycie prawa własności lokalu w drodze umowy dożywocia. Sam sposób wykonania obowiązku wyzbycia się prawa własności (zniesienia realizacji owego obowiązku w drodze licytacji lub samodzielnego i dobrowolnego jego zrealizowania) nie ma wpływu na wygaśnięcie zobowiązania wynikającego z art. 16 ust. 1 wskazanej ustawy na skutek jego wykonania.

⚫

W świetle powyższych wywodów, nawet w sytuacji uznania zarzutu skarżącego za zasadny, wyrok uniewinniający oskarżoną od zarzucanego jej czynu odpowiadałby prawu.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

Z uwagi na nieuwzględnienie apelacji oskarżyciela posiłkowego, na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. obciążono go kosztami postępowania odwoławczego, w tym opłatą w kwocie 60 zł, ustaloną na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych.

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

całość zaskarżonego wyroku

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana