Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2022 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2022 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku B. S. i W. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o składki na ubezpieczenie społeczne

na skutek odwołania B. S. i W. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 10 grudnia 2021 r. sygn.: (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza solidarnie od wnioskodawców B. S. i W. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. kwotę 180,00 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

VU 133/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 grudnia 2021 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie art. 100 oraz art. 101 i art. 97 § 1 , art. 98 § 1 i § 2 pkt 1, 2 i 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325), w związku z art. 31 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2021 r. poz. 1621), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. orzekł, że B. S. i W. S. jako spadkobiercy zmarłego w dniu 3 listopada 2020 r. płatnika G. S. ponoszą solidarnie odpowiedzialność za długi spadkowe ww. spadkodawcy w łącznej kwocie 134 252,06 zł (słownie: sto trzydzieści cztery tysiące dwieście pięćdziesiąt dwa złot sześć groszy), w tym: 1) na ubezpieczenia społeczne:

- 66 662,39 zł - z tytułu nieopłaconych składek za okres: od 02.2012 r. do 04.2012 r., od

03.2013 r. do 04.2015 r., od 08.2015 r. do 01.2018 r., r. 02.2018 r., od 03.2018 r. do 07.2020

r., 09.2020 r.

- 20 239,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień zgonu tj. 3 listopada 2020 r.;

- 11 ,25 zł — z tytułu kosztów upomnienia; - 3 128,36 - tytułu kosztów egzekucyjnych;

2) na ubezpieczenie zdrowotne:

- 27 021 zł - z tytułu nieopłaconych składek za okres: od 02.2012 r. do 04.2012 r., od

3.2013  do 04.2015 r., od 08.2015 r. do 07.2020 r., 09.2020 r.;

- 8 202,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień zgonu tj. 3 listopada 2020 r.;

-11,60 zł — z tytułu kosztów upomnienia;

- 1 263,30 - tytułu kosztów egzekucyjnych;

3) na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

-

5 689,32 zł - z tytułu nieopłaconych składek za okres: r. 12.2011 r., od O. .2012 r. do 04.2012

r.; od 03.2013 r. do 04.2015 r., od 08.2015 r. do 07.2020 r., 09.2020 r.

-

1 724,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień zgonu tj. 3 listopada 2020 r.

-

11,60 zł — z tytułu kosztów upomnienia;

-

288,20 - tytułu kosztów egzekucyjnych; przy czym na podstawie z art. 100 § 2 Ordynacji podatkowej w związku z brakiem deklaracji rozliczeniowych organ rentowy ustalił zadłużenie za okres od 02.2019

r. do 07.2020 r., 09.2020

r. w sposób następujący:

1) na ubezpieczenia Społeczne:

-16 503,73 zł - z tytułu nieopłaconych składek za okres: od 02.2019 r. do 07.2020 r., 09.2020r., 1154,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień zgonu tj. 3 listopada 2020 r.; 2) na ubezpieczenie zdrowotne:

-

6 664,24 zł - z tytułu nieopłaconych składek za okres: od 02.2019 r. do 07.2020 r.,()9.2020 r.; - 470,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień zgonu tj. 3 listopada 2020 r. 2) Na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy:

-

1 385,27 zł - z tytułu nieopłaconych składek za okres: od 02.2019 r. do 07.2020 r., 09.2020 r.

-

48,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień zgonu tj. 3 listopada 2020 r.

Od powyższej decyzji B. S. i W. S., reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika złożyli odwołanie i wnieśli o jej uchylenie i umorzenie postępowania oraz o zasądzenie od ZUS solidarnie na rzecz odwołujących kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że ubezpieczenia społeczne służą finansowemu zabezpieczeniu przed wystąpieniem określonych w ustawie zdarzeń. Zmarły G. S. w trakcie podlegania ubezpieczeniom społecznym nie korzystał ze świadczeń tego rodzaju, nie nabędzie także prawa do emerytury, renty czy świadczeń z tytułu choroby bądź wypadku przy pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. S. od dnia 1 stycznia 1999 roku zgłosił się do ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowego, chorobowego, wypadkowego i ubezpieczenia zdrowotnego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą (...) Przedsiębiorstwo Budowlane.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 3 listopada 2020 roku G. S. zmarł.

Spadek po G. S. na podstawie ustawy nabyła żona B. S. oraz syn

W. S. w ¹/2 części każdy z nich z dobrodziejstwem inwentarza.

(dowód: akt poświadczenia dziedziczenia- k. 199-200 akt ZUS)

W dacie śmierci 3 listopada 2020 roku G. S. miał zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia w łącznej wysokości 134 252,06 zł w tym z tytułu składek:

1) na ubezpieczenia społeczne:

-

66 662,39 zł - z tytułu nieopłaconych składek za okres: od 02.2012 r. do 04.2012 r., od

03.2013 r. do 04.2015 r., od 08.2015 r. do 01.2018 r., r. 02.2018 r., od 03.2018 r. do 07.2020 r., 09.2020

-

20 239,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień zgonu tj. 3 listopada 2020 r.;

-

11 ,25 zł — z tytułu kosztów upomnienia; - 3 128,36 - tytułu kosztów egzekucyjnych; 2) na ubezpieczenie zdrowotne:

-

27 021,04 zł - z tytułu nieopłaconych składek za okres: od 02.2012 r. do 04.2012 r., od

03.2013 r. do 04.2015 r., od 08.2015 r. do 07.2020 r., 09.2020 r.;

-

8 202,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień zgonu tj. 3 listopada 2020 r.;

-11 ,60 zł — z tytułu kosztów upomnienia;

-

1 263,30 zł.- tytułu kosztów egzekucyjnych;

3) na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych:

-

5 689,32 zł - z tytułu nieopłaconych składek za okres: r. 12.2011 r., od 01.2012 r. do 04.2012 r.; od

03.2013 r. do 04.2015 r., od 08.2015 r. do 07.2020 r., 09.2020 r.

-

1 724,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień zgonu tj. 3 listopada 2020 r.

-

11,60 zł — z tytułu kosztów upomnienia;

-

288,20 - tytułu kosztów egzekucyjnych;

(okoliczność bezsporna)

W zgłoszeniu SD-Z2 złożonym w Urzędzie Skarbowym wnioskodawcy wskazali, że wartość nabytych przez nich udziałów spadkowych z tytułu spadkobrania po zmarłym G. S. wynosi po 212 500zł. każdy z nich.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest bezzasadne.

G. S. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlegał na podstawie art. 2, art. 6, art. 12 ust l , art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dz. U. z 2008 roku, Nr 164, poz. 1027 ze zm.), art. 104 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z

2008 roku, Nr 69, poz. 415 ze zm.), art. 4 ustawy o Funduszu Solidarnościowym z dnia 23 października 2018 r. (Dz..U. z 2018 r. poz. 2192) obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu i rentowemu, ubezpieczeniu wypadkowym oraz zdrowotnym, a także obowiązkowi opłacania składek na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 września 2011 roku w sprawie I UK 64/11 przepis art. 6 ustawy systemowej jest przepisem bezwzględnie obowiązującym. Oznacza to, że osoby fizyczne znajdujące się w sytuacji prawnej opisanej w którymś z kilkunastu punktów art. 6 ust. I ustawy systemowej nie mogą w zasadzie dokonać wyboru między podleganiem albo niepodleganiem tym ubezpieczeniom.

Pozarolnicza działalność jest zatem obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń i zmarły G. S. był zobowiązany do opłacania należnych składek na ubezpieczenia społeczne. Ustawodawca nie przewidział bowiem, w sytuacji prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności gospodarczej, prawa wyboru czy osoba ta chce czy nie chce podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowym. Prawo wyboru ograniczone jest tylko w odniesieniu do ubezpieczenia chorobowego, bowiem art. 11 ust. 2 stanowi, że dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione m.in. w art. 6 ust. 1 pkt 5, a więc prowadzące pozarolniczą działalność.

Składki na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni (art. 16 ust. 4 pkt 1 ustawy systemowej), a ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne jest płatnikiem składek (art. 4 pkt 2 lit. d ustawy systemowej). Obowiązek obliczenia, rozliczenia i przekazania składek do Zakładu w całości obciąża płatnika składek (art. 17 ust. 1 ustawy systemowej).

Pomimo tego obowiązku zmarły G. S. notorycznie od lutego 2012 roku kwestionował zasadę obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom i nie opłacał z tego tytułu składek. Powyższe spowodowało powstanie zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek za okres od lutego 2012 roku do września 2020 roku w wysokości łącznej wraz z odsetkami naliczonymi do dnia śmierci płatnika czyli 3 listopada 2020 roku oraz kosztami upomnienia i kosztami egzekucyjnymi w łącznej wysokości 134 252, 06zł.

Wobec śmierci G. S. zadłużenie z tytułu zaległości składkowych w łącznej wysokości 134 252, 06zł. weszło do długów spadkowych. Z aktu poświadczenia dziedziczenia wynika, że spadek po zmarłym G. S. na podstawie ustawy nabyli wnioskodawcy: B. S. i W. S. w ¹/2 części każdy z nich z dobrodziejstwem inwentarza.

Stosownie do art. 1031 § 2 k.c. w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

W myśl art. 1034 § 1 k.c. do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów.

Wnioskodawcy, z uwagi na nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza i nie dokonanie działu spadku, odpowiadają na podstawie art. 1034 § 1 k.c. solidarnie za długi spadkowe, do wysokości masy spadkowej. Z deklaracji złożonej przez spadkobierców w Urzędzie Skarbowym wynika, że wartość masy spadkowej wynosi 425 000zł., a zatem nie przekracza długów spadkowych z tytułu składek wynoszących 134 252, 06zł.

Należy podnieść, że w odwołaniu skarżący nie podnieśli jakichkolwiek zarzutów co do wysokości ustalonego przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji zadłużenia składkowego zmarłego G. S.. Wysokość zadłużenia ustalona przez ZUS na kwotę 134 252, 06zł. jest zatem między stronami bezsporna.

Spór dotyczył zasady ponoszenia odpowiedzialności za zadłużenie składkowe przez spadkobierców. Skarżący podnieśli, że skoro zmarły G. S. z uwagi na swoją śmierć nie nabędzie prawa do emerytury, renty czy świadczeń z tytułu choroby lub wypadku przy pracy, to jego zaległości składkowe powinny zostać w całości umorzone. Tym bardziej, że również w trakcie podlegania ubezpieczeniom nie skorzystał z tych świadczeń.

Zarzuty te nie mają jakiegokolwiek wpływu na odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe spadkodawcy, w skład których wchodzą obowiązki majątkowe zmarłego z tytułu składek związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą płatnika, co ma oparcie w art. 97 § 1 i art. 98 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 3 1 i art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych..

W myśl art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej spadkobiercy podatnika, z zastrzeżeniem § la, 2 i 2a, przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Stosownie do art. 98 § 1 Ordynacji podatkowej do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.

S 2. Przepis 1 stosuje się również do odpowiedzialności spadkobierców za:

I) zaległości podatkowe, w tym również za zaległości, o których mowa w art. 52 oraz art. 52a;

2)  odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy;

3)  pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta;

4)  niezwrócone przez spadkodawcę zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie;

5)  opłatę prolongacyjną;

6)  koszty postępowania podatkowego;

7)  koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku.

Stosownie do treści art. 97 § 1 w zw. z art. 98 § 1 Ordynacji podatkowej (przy odpowiednim ich stosowaniu), spadkobiercy ubezpieczonego przejmują przewidziane w przepisach dotyczących ubezpieczenia społecznego, majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Odpowiedzialność spadkobierców obejmuje znane na dzień otwarcia spadku (dzień zgonu płatnika) zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, z tytułu odsetek za zwłokę naliczanych do dnia otwarcia spadku, z tytułu opłaty prolongacyjnej oraz z tytułu kosztów upomnienia oraz kosztów postępowania egzekucyjnego ( art. 98 2 pkt 1 , 2. 5. 7 Ordynacji podatkowej).

Przepis art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej nie przewiduje żadnych przesłanek, których zaistnienie zwalniałoby spadkobierców z odpowiedzialności za długi spadkowe. Okoliczność zatem, że płatnik zmarł i nie korzystał ani już nie skorzysta ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie skutkuje umorzeniem zaległości składkowych, jak chcą skarżący. Rację ma organ rentowy podnosząc, że obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą jest niezależny od tego, czy osoba ta faktycznie korzysta ze Świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych stanowią odrębną gałąź prawa w stosunku do prawa cywilnego, mają bowiem charakter przepisów prawa publicznego, w których strony nie korzystają ze swoich praw podmiotowych regulowanych prawem prywatnym — kodeksem cywilnym lub kodeksem pracy, lecz w których Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje wobec innego uczestnika stosunku prawnego ustawowe kompetencje organu władzy publicznej. Z tego względu stosunek ubezpieczenia społecznego nie jest stosunkiem cywilnoprawnym, opartym na równorzędności jego podmiotów i wzajemności (ekwiwalentności) świadczeń, lecz uregulowanym ustawowo stosunkiem publicznoprawnym opartym na zasadzie solidaryzmu, a wynikające z niego świadczenia stron tego stosunku nie są świadczeniami cywilnoprawnymi (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2007 roku w sprawie II UK 106/07).

Dodatkowo należy podnieść, że rygoryzm prawa publicznego nie może być też łagodzony konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego przewidzianą w art. 5 KC lub w art. 8 KP. Zarzut ten (nadużycia prawa podmiotowego, albo czynienia ze swego prawa podmiotowego użytku niezgodnego z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa) w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych musiałby być odniesiony do czynności organu rentowego, który wydając decyzję - nie korzysta przecież ze swoich praw podmiotowych (regulowanych prawem prywatnym - Kodeksem cywilnym lub Kodeksem pracy), lecz realizuje ustawowe kompetencje organu

władzy publicznej. Z tych przyczyn w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych art. 5 KC nie ma zastosowania, a materialnoprawną podstawą zobowiązań ubezpieczeniowych mogą być tylko odpowiednie przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 czerwca 1986 r., II URN 96/86, Służba Pracownicza 1987 nr 3; z dnia 29 października 1997 r., II UKN 31 1/97, OSNAPiUS 1998 nr 15, poz. 465; z đnia 26 maja 1999 r., II UKN 669/98, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 597 - notka; z dnia 12 stycznia 2000 r., II UKN 293/99, OSNAPiUS 2001 nr 9, poz. 321 — notka oraz postanowienie z dnia 26 maja 1999 r., II UKN 670/98).

Z tych też względów, Sąd Okręgowy — Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił wniesione odwołanie, nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia.

O kosztach postępowania, na które złożył się koszty zastępstwa procesowego, Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Stosownie do treści tego przepisu strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony tj. koszty procesu. Zgodnie z 3 i 4 wskazanego powyżej przepisu do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata ( radcy prawnego) zalicza się wynagrodzenie jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach.

W doktrynie przyjmuje się, Ze art. 98 k.p.c. ustanawia dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu, a mianowicie: zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę kosztów niezbędnych i celowych (por. J. Gudowski: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. l, red. T. Ereciński, Warszawa 2012, s. 488). Powyższe oznacza, że strona, która sprawę przegrała, zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty, które były niezbędne do celowego dochodzenia prawa lub celowej obrony. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r, w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265). Stosownie do § 9 pkt 2 wskazanego powyżej rozporządzenia w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym stawki minimalne wynoszą 180 zł.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy — Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych orzekł, jak w punkcie 2 wyroku.