Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant:       sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 listopada 2022 r. w Warszawie

sprawy M. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wypłatę emerytury

na skutek odwołania M. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 27 grudnia 2021 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od odwołującego się M. R. na rzecz organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 240/22

UZASADNIENIE

M. R. w dniu 31 stycznia 2022 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 27 grudnia 2021 r. znak (...), wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie, że emerytura nie podlega zawieszeniu oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Odwołujący zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie art. 95 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 15a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji oraz ich rodzin, poprzez jego błędną wykładnie polegającą na przyjęciu, że prawo do jednoczesnego pobierania emerytury określonej w ustawie emerytalnej oraz emerytury policyjnej przysługuje jedynie funkcjonariuszom przyjętym do służby po dniu 1 stycznia 1999r., podczas gdy przepis art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej stanowi, że zasada wypłaty jednego świadczenia nie obowiązuje, jeśli emerytura policyjna została obliczona według zasad określonych w art. 15a ustawy i zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, a nie że została przyznana a podstawie art. 15a, w konsekwencji czego ubezpieczony nie musiał spełniać kryterium podmiotowego określonego w tym przepisie w postaci przyjęcia do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r., a z uwagi na obliczenie jego emerytury policyjnej według zasad określonych w tym przepisie wypłata przysługującej mu emerytury określonej w ustawie emerytalnej nie powinna zostać zawieszona i powinna być wypłacana obok pobieranej przez niego emerytury policyjnej. Ponadto odwołujący zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i określonej w nim zasady równości przez błędną wykładnię art. 95 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 15a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, … oraz ich rodzin, który to przepis pozwala wypłacać dwa świadczenia jedynie niektórym osobom w ramach jednej klasy (kategorii) emerytalnej, do której należą emerytowani funkcjonariusze, których wypracowane cywilne okresy składkowe i nieskładkowe nie miały żadnego wpływu na wysokość emerytury policyjnej, tj. wszyscy funkcjonariusze, którzy zostali przyjęci do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. oraz niektórzy funkcjonariusze, którzy pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., a którzy nie mają możliwości obliczenia emerytury policyjnej przy uwzględnieniu cywilnego stażu emerytalnego. W konkluzji odwołujący podkreślił, że wypłata przysługującej ubezpieczonemu emerytury określonej w ustawie emerytalnej nie powinna być zawieszona i powinna zostać wypłacona obok pobieranej przez niego emerytury policyjnej (odwołanie, k. 3-10 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie od odwołującego się na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy wskazał, że M. R. nabył prawo do emerytury powszechnej na mocy decyzji z dnia 26 listopada 2021 r. Wypłata świadczenia została zawieszona z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia oraz zbieg prawa do więcej niż jednego świadczenia (pobieranej emerytury mundurowej). W toku postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym, w oparciu o zaświadczenie Dyrektora ZER MSWiA z dnia 4 listopada 2021 r., ustalono, że ubezpieczony ma ustalone prawo do emerytury policyjnej od dnia 1 lipca 2004 r. na podstawie art. 15 ustawy zaopatrzeniowej. Do ustalenia prawa do emerytury i jej wysokości zostały uwzględnione 1) okresy służby: od 26 października 1971 r. do 15 października 1973 r. oraz od 1 października 1980 r. do 30 czerwca 2004 r. oraz 2) okresy zatrudnienia (składkowe przed służbą) od 12 listopada 1973 r. do 25 października 1975 r., od 4 listopada 1975 r. do 16 marca 1980 r., od 17 marca 1980 r. do 30 września 1980 r. Zagadnienie pobierania zbiegających się świadczeń emerytalno-rentowych nabywanych z powszechnego ubezpieczenia społecznego z przyznawaną w oparciu o przepisy ustawy zaopatrzeniowej mundurowej emerytury lub renty inwalidzkiej reguluje art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej, który wprowadza ogólną zasadę wypłaty jednego świadczenia. Tożsama reguła pobierania jednego świadczenia (wyższego lub wybranego przez uprawnionego) została wyrażona w art. 7 ustawy zaopatrzeniowej. W tym kontekście zarówno art. 95 ustawy emerytalnej, jak i art. 7 ustawy zaopatrzeniowej wykluczają możliwość wypłaty zbiegających się świadczeń mundurowych ze świadczeniami z ubezpieczeń powszechnych, poza wskazanymi przez ustawodawcę w art. 95 ust. 2 i art. 96 ustawy emerytalnej, wyjątkami. Zagadnienie związane z prawem do pobierania jednego ze zbiegających się świadczeń emerytalno-rentowych wobec rozbieżności orzeczniczych w tej kwestii zostało ostatecznie rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 15 grudnia 2021 r., sygn. akt III UZP 7/21, w której Sąd Najwyższy przesądził, że ubezpieczonemu, który pozostawał w zawodowej służbie wojskowej przed dniem 2 stycznia 1999 r. i pobiera emeryturę wojskową wynoszącą 75 % podstawy jej wymiaru obliczoną bez uwzględnienia okresów składkowych i nieskładkowych, z tytułu których jest uprawniony również do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez niego. Co prawda powyższa uchwała zapadła na tle zawieszenia prawa do wypłaty emerytury wojskowej, jednak z uwagi na zbieżność regulacji art. 15a ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin z art. 15a ustawy zaopatrzeniowej, oraz zbliżony problem prawny, znajduje ona odpowiednie zastosowanie w niniejszej sprawie. Zdaniem organu rentowego w przypadku odwołującego się nie zostały spełnione przesłanki pozwalające na jednoczesną wypłatę dwóch świadczeń. M. R. pozostawał w służbie w Policji przed dniem 2 stycznia 1999 r. i przyznana mu przez Dyrektora ZER MSWiA emerytura policyjna nie została obliczona według zasad określonych w art. 15a ustawy zaopatrzeniowej (odpowiedź na odwołanie, k. 22-23 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. R. posiada uprawnienia do emerytury policyjnej począwszy od dnia 30 czerwca 2004 r. Prawo do tego świadczenia zostało przyznane decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno -Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 lipca 2004 r., znak: (...) wydaną na podstawie ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, … oraz ich rodzin. Do ustalenia prawa do emerytury policyjnej oraz wysokości świadczenia uwzględniono ubezpieczonemu okresy służby: od 26 października 1971 r. do 15 października 1973 r. oraz od 1 października 1980 r. do 30 czerwca 2004 r. oraz okresy zatrudnienia (składkowe przed służbą) od 12 listopada 1973 r. do 25 października 1975 r., od 4 listopada 1975 r. do 16 marca 1980 r., od 17 marca 1980 r. do 30 września 1980 r. Procentowy wymiar emerytury został obliczony na 75 % podstawy wymiaru z tytułu 25 lat służby ustalonej w załączniku do decyzji (decyzja Dyrektora Zakładu Emerytalno -Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 lipca 2004 r. z załącznikiem, k. 21- 24 akt Dyrektora ZER MSWiA).

Od 1 marca 2005 r. do 30 listopada 2021 r. M. R. był zatrudniony w Komendzie Powiatowej Policji W. na stanowisku technika (świadectwo pracy z 30 listopada 2021 r., k. 17 a.r.).

Wysokość emerytury policyjnej ubezpieczonego z uwzględnieniem waloryzacji na dzień 27 lutego 2017 r. wynosiła 3.714,40 zł brutto (decyzja Dyrektora ZER MSWiA z 27 lutego 2017 r., k. 63 akt Dyrektora ZER MSWiA).

W dniu 4 października 2021 r. ubezpieczony zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z wnioskiem o emeryturę. Po rozpoznaniu powyższego wniosku organ rentowy wydał w dniu 26 listopada 2021 r. decyzję znak: (...), w której przyznał M. R. emeryturę od 1 października 2021 r. Wysokość emerytury została obliczona na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wyniosła 1.762,55 zł. Jednocześnie organ rentowy zawiesił jej wypłatę z powodu zbiegu prawa do więcej niż jednego świadczenia, wskazując że może być wypłacane tylko jedno świadczenie – wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego. Wskazał również, że powodem zawieszenia wypłaty świadczenia jest kontynuowanie zatrudnienia (wniosek o emeryturę, k. 1-3 a.r.; decyzja ZUS z 26 listopada 2021 r., k. 13 a.r.).

Pismem z dnia 1 grudnia 2021 r. M. R. złożył w ZUS wniosek o wypłatę emerytury w związku z rozwiązaniem stosunku pracy (pismo z 1 grudnia 2021 r., k. 16 a.r.).

Decyzja z dnia 27 grudnia 2021 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ustalił wysokość emerytury od 1 grudnia 2021 r. na kwotę 1.783,21 zł. Jednocześnie organ rentowy zawiesił jej wypłatę z powodu zbiegu prawa do więcej niż jednego świadczenia, wskazując że może być wypłacane tylko jedno świadczenie – wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego (decyzja ZUS z 27 grudnia 2021 r., k. 18 a.r.).

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny między stronami, Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których wiarygodność nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana przez strony sporu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przedmiotem sporu w toczącym się postępowaniu jest prawo ubezpieczonego do wypłaty zawieszonej emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w sytuacji zbiegu tego świadczenia z emeryturą policyjną.

Sąd, analizując wskazany problem, miał na względzie, że zagadnienie pobierania zbiegających się świadczeń emerytalnych i rentowych, w tym emerytury nabywanej z powszechnego ubezpieczenia społecznego oraz emerytury policyjnej przyznawanej w oparciu o przepisy dotyczące zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy służb mundurowych, jest objęte regulacją art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 504 – dalej jako ustawa emerytalna), który wprowadza regułę pobierania jednego świadczenia. Z tego wynika, że w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty uregulowanych w ww. ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z prawem do świadczeń przewidzianych w odrębnych przepisach z zakresu zabezpieczenia społecznego, niezależnie od ich ubezpieczeniowego czy też zaopatrzeniowego charakteru, obowiązuje ogólna zasada wypłaty jednego świadczenia. Z treści art. 95 ust. 1 i ust. 2 ustawy emerytalnej wynika nie budząca wątpliwości zasada prawa ubezpieczeniowego, zakładająca prawo do pobierania jednego świadczenia (wyższego lub wybranego przez uprawnionego) w sytuacji tzw. zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w tej ustawie, jak również w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w ustawie emerytalnej z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym, między innymi żołnierzy zawodowych. Reguła pobierania jednego świadczenia emerytalno-rentowego znalazła swoje odzwierciedlenie również w art. 7 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin ( tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 723 – dalej jako ustawa zaopatrzeniowa), który to przepis stanowi, iż w przypadku zbiegu prawa do emerytury lub renty przewidzianych w tejże ustawie zaopatrzeniowej z prawem do emerytury lub renty określonym w odrębnych przepisach (w szczególności w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) wypłaca się świadczenie wyższe lub wybrane przez osobę uprawnioną, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Przywołane powyżej unormowania, zarówno art. 95 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i art. 7 ustawy zaopatrzeniowej wykluczają zatem możliwość wypłaty zbiegających się świadczeń wojskowych ze świadczeniami z ubezpieczeń powszechnych, poza wskazanymi przez ustawodawcę wyjątkowymi sytuacjami. Zasada pobierania jednego świadczenia doznaje wyjątku, między innymi w art. 96 ust. 1 ustawy emerytalnej, który w punkcie 1 odnosi się do renty inwalidy wojennego i wojskowego, którego niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową, w punkcie 2 dotyczy prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej pobytem w miejscach, o których mowa w art. 3 i 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego ( Dz. U. z 2020r., poz. 517); natomiast w punkcie 3 odnosi się do prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy lub chorobą zawodową, co znajduje rozwinięcie w art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Z kolei wyjątek od ogólnych zasad wypłacania jednego świadczenia, wynikający z art. 95 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dotyczy przypadku emerytur policyjnych obliczonych na podstawie art. 15a, art. 15d lub art. 18e ustawy zaopatrzeniowej, to jest emerytury policjanta, który został powołany do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. Przywołane powyżej unormowania, zarówno art. 95 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i art. 7 ustawy zaopatrzeniowej wykluczają możliwość wypłaty zbiegających się świadczeń wojskowych ze świadczeniami z ubezpieczeń powszechnych, poza wskazanymi wyżej wyjątkowymi sytuacjami.

Wypada przy tym zaznaczyć, iż zasada prawa do pobierania tylko jednego świadczenia z zakresu zabezpieczenia społecznego nie jest nowa i została do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przejęta z ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Zagadnienie związane z prawem do pobierania jednego ze zbiegających się świadczeń emerytalno-rentowych zostało również omówione w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Ostatecznie, rozstrzygając różne poglądy prezentowane w orzecznictwie, Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 15 grudnia 2021 roku ( III UZP 7/21, LEX nr 3274620) wyraził pogląd, że ubezpieczonemu, który pozostawał w zawodowej służbie wojskowej przed dniem 2 stycznia 1999 r. i pobiera emeryturę wojskową wynoszącą 75% podstawy jej wymiaru obliczoną bez uwzględnienia okresów składkowych i nieskładkowych, z tytułu których jest uprawniony również do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez niego. Z uwagi na tożsamość regulacji zawartych zarówno w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, jak i w ustawie zaopatrzeniowej funkcjonariuszy Policji, przedstawiona w uchwale III UZP 7/21 wykładnia zachowuje aktualność również w odniesieniu do funkcjonariuszy uprawnionych do emerytury policyjnej.

Sąd Okręgowy w przedmiotowej sprawie, uwzględniając pogląd zaprezentowany w ww. uchwale oraz dokonując wykładni językowej i systemowej przedstawionych powyżej regulacji prawnych, przyjął, iż M. R. choć nabył prawo do emerytury policyjnej jak również emerytury z FUS z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, to jest uprawniony do pobierania jednego z tych świadczeń. W przedmiotowej sprawie nie zostały spełnione przesłanki, umożliwiające odstąpienie od ogólnej zasady wypłacania jednego świadczenia. W realiach rozpatrywanego przypadku nie znajduje zastosowania przepis art. 95 ust. 2 ustawy, z racji tego, że M. R. pozostawał w służbie policyjnej przed 2 stycznia 1999r. i przyznane mu przez Dyrektora Zakładu Emerytalno -Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji świadczenie nie zostało obliczone wedle zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia 1993r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji oraz ich rodzin. Należy przy tym pamiętać, że omówione wyżej przepisy odnoszące się do wyjątków od reguły wypłacania jednego świadczenia, jako regulacje szczególne podlegają wykładni ścisłej, a ich rozszerzająca interpretacja jest niedopuszczalna.

Odnosząc się do zarzutu odwołującego dotyczącego naruszenia art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Sąd Okręgowy zważył, że do odwołującego się nie ma zastosowania wyjątek określony w art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej, bowiem przeszedł on na emeryturę policyjną w 2004 r., a zasady obliczania emerytur policyjnych według art. 15a lub art. 15e ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, zostały wprowadzone od dnia 4 lutego 2009 r. Prawa odwołującego się nie są zaś naruszone, gdyż ma on prawo wyboru świadczenia, a zasada wypłacania tylko jednego świadczenia z ubezpieczenia społecznego (art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej) stanowi wyraz obowiązującej w prawie ubezpieczeń społecznych zasady solidarności ryzyka i nie jest sprzeczna z konstytucyjną zasadą równości wynikającą z art. 32 Konstytucji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2022 r., I USKP 75/21, LEX nr 3334645)

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł o oddaleniu odwołania.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 wyroku mając na względzie zasadę odpowiedzialności za wynik procesu określoną w art. 98 § 1 i 2 k.p.c. Na koszty postępowania, którymi obciążony odwołujący – jako strona przegrywająca postępowanie – złożyły się koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika organu rentowego wynoszące 180 zł zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018r. poz. 265).