Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, 17 maja 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie, VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej, w składzie:

przewodniczący:sędzia (del.) Dariusz Pawłyszcze

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 maja 2022 r. w Warszawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko M. S. (1)

o zapłatę 272 016,58 zł z odsetkami od 12 lutego 214 r. oraz 22 627 zł

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 marca 2020 r., sygn. akt XVI GC 374/16

1. zmienia zaskarżony wyrok w pkt I i III w ten sposób, że:

I zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej 7 962,31 (siedem tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt dwa) zł z odsetkami ustawowymi od 12 lutego 2014 r., odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. oraz 1 916 (jeden tysiąc dziewięćset szesnaście) zł i oddala powództwo w zakresie żądania zapłaty 264 054,27 zł z odsetkami oraz 20 711 zł;

III zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego koszty postępowania 6 696 (sześć tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt sześć) zł;

2. zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego koszty postępowania apelacyjnego 5 022 (pięć tysięcy dwadzieścia dwa) zł;

3. nakazuje ściągnąć od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Warszawie koszty sądowe 14 239 (czternaście tysięcy dwieście trzydzieści dziewięć) zł.

Sygn. akt VII AGa 922/20

UZASADNIENIE

Na skutek pozwu z 20 marca 2014 roku Sąd Okręgowy w Warszawie nakazem zapłaty z 28 kwietnia 2014 r. zasądził solidarnie od pozwanych członków zarządu kupującego – B. Spółka z o.o. - na rzecz powodowego sprzedawcy 294 634,58 zł z ustawowymi odsetkami, w tym 272 016,58 zł tytułem ceny kruszywa, 20 618 zł tytułem kosztów procesu przeciwko kupującemu oraz 1 800 zł tytułem kosztów bezskutecznej egzekucji przeciwko kupującemu.

Na skutek sprzeciwu pozwanego członka zarządu wyrokiem z 11 marca 2020 roku Sąd Okręgowy zasądził od niego na rzecz sprzedawcy 272 016,58 zł tytułem ceny z odsetkami od 12 lutego 2014 roku i oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek za okresy wcześniejsze oraz zasądził 22 618 zł tytułem kosztów procesu i egzekucji i oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek od tej sumy.

Pozwany członek zarządu zaskarżył wyrok apelacją w zakresie:

- pkt I (uwzględniającego częściowo powództwo) wnosząc o jego zmianę przez oddalenie powództwa w tej części,

- pkt II (koszty procesu) wnosząc o jego zmianę przez przyznanie kosztów pozwanemu,

- pkt IV (stwierdzającego solidarną odpowiedzialność pozwanego z pozostałymi członkami zarządu, którzy nie zaskarżyli nakazu zapłaty).

ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Członek zarządu zarzucił:

I naruszenia prawa materialnego, tj. art. 299 § 1 i 2 k.s.h., przez uznanie, że odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki z o.o. powstaje z chwilą zaistnienia podstawy zobowiązania (złożenia przez spółką zamówienia na kruszywo), a nie od wymagalności wierzytelności sprzedawcy o cenę;

II naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., przez bezpodstawne ustalenie, że:

1. pozwany był członkiem zarządu kupującego do 17 czerwca 2011 roku (dnia wykreślenia go z KRS), a nie do dnia złożenia rezygnacji z zarządu w kwietniu 2011 roku,

2. odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki wobec powoda powstała z dniem 24 marca 2011 roku, tj. z dniem złożenia pierwszego zamówienia przez spółkę, a nie z dniem 18 czerwca 2011 roku, tj. z dniem wymagalności pierwszej z cen.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

I Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia.

Sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia sądu pierwszej instancji z wyjątkiem daty zaprzestania zasiadania przez pozwanego w zarządzie. Sąd Okręgowy ustalił, że tą datą był dzień wykreślenia z KRS, gdyż pozwany nie przedłożył dowodów na datę odwołania z zarządu. Sąd odwoławczy przeprowadził dowód z odpisów dokumentów z akt rejestrowych kupującego, sygn. (...) KRS/(...) SR P. i W. (obecnie przechowywane w SR w B.XIII Wydz. KRS), i ustalił, że pozwany został odwołany z zarządu uchwałą wspólników z 12 maja 2011 (k.513), złożoną do sądu rejestrowego 23 maja 2011 r. Także 12 maja 2011 r. pozwany darował swoje udziały drugiemu wspólnikowi, synowi M. S. (2), który w ten sposób stał się jedynym wspólnikiem i członkiem zarządu.

Skoro dowód z dokumentów z akt rejestrowych można przeprowadzić już po zamknięciu rozprawy (art. 224 § 2 k.p.c.), to a fortiori można go przeprowadzić w sprawie, w której można wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym. Sąd doręczył stronom postanowienie z 3 marca 2022 r. zwracające się do sądu rejestrowego o odpisy dokumentów z akt rejestrowych i żadna ze stron nie wniosła o wyznaczenie rozprawy. art. 374 k.p.c. nie wyłącza wniosku o przeprowadzenie rozprawy po wniesieniu apelacji lub odpowiedzi na apelację, jeśli potrzeba rozprawy powstała po złożeniu tych pism.

Drugi zarzut apelacji wobec stanu faktycznego ustalonego przez Sąd Okręgowy w istocie nie dotyczy faktów, lecz oceny prawnej. Wg pozwanego członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. za długi spółki, które stały się wymagalne po odwołaniu z zarządu. Natomiast Sąd i instancji uznał, że istotna jest data powstania długu, a nie jego wymagalności.

Ponadto sąd odwoławczy uzupełnił ustalenia sądu pierwszej instancji i ustalił, że nadwyżka długów nad majątkiem kupującego powstała najpóźniej w 2010 roku. w oparciu o internetową Centralną Informację KRS Sąd ustalił, że ostanie sprawozdanie finansowe spółka złożyła w KRS 30 czerwca 2010 r. za rok 2009. Przedsiębiorcy zazwyczaj zaprzestają składania sprawozdań, gdy wykazują one nadwyżkę długów nad majątkiem, co na podstawie art. 231 k.p.c. uzasadnia domniemanie, że kupujący co najmniej od 2010 r. jest niewypłacalny. Pozwany nie twierdził, że spółka była wypłacalna, gdy był jeszcze członkiem zarządu, a podniesienie okoliczności egzoneracyjnej obciąża pozwanego członka zarządu.

II Podstawa prawna wyroku.

Art. 299 § 1 k.s.h. nie zawiera żadnych ograniczeń w zakresie odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. za długi spółki. Ograniczeń tych należy szukać w art. 299 § 2 k.s.h. ustanawiającym okoliczności egzoneracyjne. Należy uznać, że celem ustawodawcy było umożliwienie każdemu członkowi zarządu zwolnienie się z odpowiedzialności wobec wierzycieli spółki przy wykonywaniu funkcji członka zarządu z należytą dbałością o zaspokojenie wierzycieli spółki. Skoro podstawową okolicznością egzoneracyjną jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, tj. w terminie określonym w art. 21 Prawa upadłościowego (p.u.), to członek zarządu nie może odpowiadać za długi spółki powstałe po odwołaniu z zarządu, gdy już utracił legitymację do złożenia wniosku o upadłość. Istotna jest data powstania długu, a nie jego wymagalności. Członek zarządu zobowiązany do złożenia wniosku o upadłość nie powinien podejmować żadnych czynności prowadzących do powstania kolejnych zobowiązań spółki, gdyż w ten sposób działa na szkodę wierzycieli spółki. w przypadku zobowiązań powstających na skutek kilku czynności, istotna jest pierwsza czynność spółki. w niniejszej sprawie zobowiązanie do zapłaty ceny powstawało na skutek dwóch czynności: złożenia zamówienia na kruszywo przez spółkę oraz dostarczenia spółce kruszywa przez powodowego sprzedawcę. Nie jest istota data zawarcia umowy ramowej, gdyż jej skutkiem nie było powstanie zobowiązania do zapłaty ceny. Umowa ramowa była regulaminem dla przyszłych umów sprzedaży zawieranych przez składanie zamówień na kruszywo i nie zobowiązywała kupującego do składania zamówień. Pozwany członek zarządu nie powinien dopuścić do składania zamówień, skoro spółka była niewypłacalna i przychody z robót wykonywanych dzięki kruszywu sprzedanemu przez powoda powinna przeznaczać na zaspokojenie wcześniej wymagalnych zobowiązań wobec innych wierzycieli.

Co do długów powstałych przed odwołaniem z zarządu jego członkowie odpowiadają pod warunkiem, że przed odwołaniem z zarządu powstał obowiązek złożenia wniosku o upadłość. Jeżeli do odwołania z zarządu spółka była wypłacalna, członek zarządu nie może odpowiadać za niezaspokojenie długów powstałych za jego kadencji, lecz niezaspokojonych na skutek powstania stanu niewypłacalności już po odejściu z zarządu. Nie można żądać od członka zarządu składania niezasadnego wniosku o upadłość tylko w oparciu o przewidywanie, że w przyszłości spółka stanie się niewypłacalna, i tylko w celu zwolnienia się z hipotetycznej odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. Sąd ustalił, że nadwyżka zobowiązań nad majątkiem kupującego powstała w 2010 roku i na podstawie art. 11 ust. 2 p.u. w brzmieniu obowiązującym w latach 2003-2015 oznaczało to stan niewypłacalności, a tym samym obowiązek złożenia wniosku o upadłość w terminie 30 dni od powstania tego stanu.

Należy ustalić, czy zamówienia będące podstawą objęte podstawą faktyczną żądania zostały złożone przed odwołaniem pozwanego z zarządu 12 maja 2011 r.

Sprzedawca powołał się na zamówienia z 24 i 25 marca oraz z 9, 19 i 25 maja 2011 r. Pozwany nie odpowiada za zapłatę ceny kruszywa zamówionego 19 i 25 maja 2011 r. Zamówienia wskazywały ilość i rodzaj kruszywa, a ceny jednostkowe zostały ustalone w umowie ramowej. Jednakże faktury wystawione przez sprzedawcę nie odwołują się do zamówień. Faktury zawierają inne ilości kruszywa niż w zamówieniach, co nie pozwala na powiązanie faktur z zamówieniami i nie wiadomo, kiedy zostały złożone zamówienia na kruszywo objęte poszczególnymi fakturami. Na fakturach jako daty wydania kruszywa wskazano 12, 20, 26 i 30 maja oraz 3, 6, 7, 8, 9, 14, 15 i 16 czerwca 2011 r. Zatem tylko co do kruszywa wymienionego w fakturze nr (...) z 18 maja 2011 roku na sumę 18 696,62 zł, wskazującej jako datę dostawy 12 maja 2011 r., wiadomo, że zostało zamówione przez odwołaniem pozwanego z zarządu. z ceny 18 696,62 zł pozostało do zapłaty 7 962,31 zł i tylko za zapłatę tej ceny można przypisać odpowiedzialność pozwanemu w świetle faktów przedstawionych przez sprzedawcę. To powodowy sprzedawca podnosił, że dla odpowiedzialności pozwanego istotne są daty złożenia zamówień, a nie wymagalności ceny, więc powinien wskazać daty złożenia zamówień na kruszywo, za które żąda poszczególnych cen (art. 6 k.c.).

Odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. obejmuje także należności uboczne, w tym koszty procesu i bezskutecznej egzekucji przeciwko spółce. Członek zarządu niewykonujący obowiązku wniesienia o ogłoszenie upadłości spółki musi się liczyć z tym, że brak spłaty zadłużenia, za które odpowiada na podstawie art. 299 k.s.h., zmusi w przyszłości wierzyciela do uzyskania tytułu wykonawczego i wszczęcia egzekucji, co jest warunkiem odpowiedzialności członka zarządu. Jednakże pozwany odpowiada tylko za koszty odpowiadające zadłużeniu w wysokości 7 962,31 zł, tj. za koszty, które poniósłby sprzedawca, gdyby dochodził tylko tego długu. Suma tych kosztów wynosi 1 916 zł i składają się na nią: opłata sądowa 399 zł, koszty zastępstwa 1 217 zł i opłata egzekucyjna 300 zł.

Sąd odwoławczy nie orzekł o pkt IV wyroku Sądu i instancji stwierdzającym solidarną odpowiedzialność pozwanego z pozostałymi członkami zarządu, mimo formalnego objęcia tego „rozstrzygnięcia” apelacją. Sąd i instancji nieprawidłowo zamieścił to stwierdzenie jako osobne rozstrzygnięcie. Stwierdzenie solidarnej odpowiedzialności z osobami trzecimi powinno być częścią orzeczenia zasądzającego, np. „zasądza od pozwanego na rzecz powoda solidarnie z pozwanymi w sprawie o sygn. akt XVI GNc 308/14 Sądu Okręgowego w Warszawie” lub „zasądza od pozwanego na rzecz powoda, przy czym pozwany odpowiada solidarnie z pozwanymi w sprawie o sygn. akt XVI GNc 308/14 Sądu Okręgowego w Warszawie”. Stwierdzenie solidarnej odpowiedzialności pozwanego z osobami trzecimi ma znaczenie tylko informacyjne dla postępowania egzekucyjnego i nie jest rozstrzygnięciem o żądaniach stron w rozumieniu art. 325 k.p.c. Pozwany zaskarżył pkt IV, lecz nie zawarł w apelacji ani wniosku o jego zmianę, ani uchylnie. w istocie apelacja w tym zakresie, jako skierowana przeciwko punktowi niezawierającego rozstrzygnięcia, była bezprzedmiotowa.

koszty postępowania

Koszty zastępstwa każdej ze stron za i instancję wynosiły 7 200 zł. Pozwany wygrał w 96,6%. Po kompensacie z 3,4% należnymi powodowi pozwanemu przysługuje 93% z 7 200 zł, tj. 6 696 zł. Przez przeoczenie sąd nie pomniejszył tej sumy o 494 zł, tj. należny powodowi zwrot części opłaty sądowej obliczonej od zasądzonej sumy 9 878,31 zł.

Za postępowanie apelacyjne stronom przysługuje 75% kosztów zastępstwa w i instancji, tj. ostatecznie pozwanemu na podstawie art. 100 k.p.c. przysługuje 5 022 zł.

Na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. Sąd obciążył powoda obowiązkiem uiszczenia opłaty od apelacji pozwanego, zwolnionego z tej opłaty, obliczonej od sumy 284 766 zł, co do której apelacja została uwzględniona.