Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Bogusław Łój

Protokolant: st. sekr. sąd. Joanna Dejewska vel Dej

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 08 grudnia 2022 r. w Z.

sprawy z odwołania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 01.08.2022 r. nr 234/22 dot. I. D.

z dnia 31.08.2022 r. nr 280/22 dot. B. K.

o unieważnienie decyzji unieważniającej zaświadczenie A1

przy udziale ubezpieczonych: I. D., B. K.

I.  uchyla zaskarżoną decyzję z dnia 01.08.2022 r. dotyczącą I. D.
i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania pozwanemu organowi rentowemu;

II.  uchyla zaskarżoną decyzję z dnia 01.08.2022 r. dotyczącą B. K.
i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania pozwanemu organowi rentowemu;

III.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz odwołującego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. kwotę 360 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

sędzia Bogusław Łój

Sygn. akt IV U 1058/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 01.08.2022 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. stwierdził nieważność decyzji z 23.01.2019 r., nr (...), w uzasadnieniu wyjaśniając, że decyzja z 23.01.2019 r. została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości.

Odwołaniem od powyższej decyzji płatnik składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w Z. zaskarżył tę decyzję w całości, zarzucając naruszenie:

1) art. 157 § 1 k.p.a. w zw. z art. 66 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wydanie decyzji kasatoryjnej przez terenową jednostkę organizacyjną, tj. (...) Oddział w L. – w decyzji oznaczono organ wydający decyzję poprzez wskazanie (...) Oddział w L. – podczas gdy zgodnie z treścią art. 157 § 1 k.p.a., właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji w przypadkach wymienionych w art. 156 jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze – ten organ, oraz zgodnie z treścią art. 66 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu administracyjnym organem wyższego stopnia w stosunku do (...)-u jest Prezes Zakładu;

2) art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. poprzez uznanie, że decyzja wydana w przedmiocie unieważnienia zaświadczenia A1 i stwierdzenia, że zainteresowana nie podlega polskiemu ustawodawstwu, została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości, podczas gdy decyzja ta została wydana przez organ właściwy;

3) art. 66 ust. 1 i 4 oraz art. 67 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie, że oddział ZUS-u może występować w roli samodzielnego organu administracyjnego, podczas gdy ZUS jest jednostką organizacyjną (osobą prawną), która jako całość jest organem administracji publicznej, zaś jej wewnętrzne organy ani terenowe jednostki organizacyjne nie są samodzielnymi organami administracyjnymi;

4) art. 5 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16.09.2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego poprzez uznanie, że Oddział ZUS-u w L. nie był właściwy do wydania decyzji o unieważnieniu A1, podczas gdy to instytucja, która wydała dokument (zaświadczenie A1), jest właściwa do rozpatrzenia podstaw jego wystawienia i w stosownych przypadkach do wycofania tego dokumentu.

Wobec powyższych zarzutów, odwołująca się spółka wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu, ewentualnie – zmianę zaskarżonej decyzji w taki sposób, że umarza postępowanie w przedmiocie unieważnienia decyzji z 23.01.2019 r., nr (...). Skarżąca wniosła też o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu znalazło się rozwinięcie powyższych zarzutów.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującego się kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany powołał się na upoważnienie nr (...), wywodząc, że zastępca dyrektora Oddziału ZUS-u w L. unieważnił decyzję organu, działając w imieniu Prezesa Zakładu.

Decyzją z 31.08.2022 r., nr (...), organ rentowy unieważnił decyzję z 23.01.2019 r., nr (...), w uzasadnieniu wyjaśniając, że unieważniona decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości.

Odwołaniem od powyższej decyzji płatnik składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w Z. zaskarżył tę decyzję w całości, formułując takie same zarzuty i wnioski, jak w przypadku odwołania od decyzji nr (...).

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującego się kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych, argumentując tak samo, jak w odpowiedzi na odwołanie od decyzji nr (...).

Na podstawie art. 219 k.p.c. sąd połączył sprawy z obu odwołań w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Decyzją z 23.01.2019 r., nr (...), organ rentowy unieważnił zaświadczenie A1 wydane 07.10.2014 r. na okres od 05.09.2014 r. do 04.03.2015 r. wydane dla I. D. z tytułu zatrudnienia u pracodawcy (...) sp. z o.o. i stwierdził, że w okresie od 05.09.2014 r. do 31.12.2014 r. ww. ubezpieczona podlega ustawodawstwu niemieckiemu.

Decyzją z 25.04.2019 r., nr (...), organ rentowy unieważnił decyzję z 23.01.2019 r., nr (...), w uzasadnieniu wskazując, że nie był właściwy do wydania decyzji z 23.01.2019 r.

Wyrokiem z 13.01.2021 r., sygn. akt VII U 759/19, Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze oddalił odwołanie spółki (...) od dziesięciu decyzji organu rentowego z 25 i 26.04.2019 r., unieważniających wcześniejsze decyzje z 23, 24, 29.01.2019 r. oraz z 12.03.2019 r. unieważniające wcześniej wydane zaświadczenia A1 dla ubezpieczonych, w tym ubezpieczonej I. D., poświadczające ich polskie ustawodawstwo w spornych okresach.

Wskutek apelacji wniesionej przez spółkę, wyrokiem z 23.11.2021 r., sygn. akt III AUa 454/21, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu uchylił zaskarżony wyrok i poprzedzające go decyzje, w tym decyzję wydaną wobec I. D., i sprawę przekazał do rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Jak stwierdził sąd II instancji, jedyną podstawą prawną rozstrzygnięcia Zakładu jest art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. Istniały więc przesłanki do unieważnienia decyzji na podstawie tego przepisu, ale skoro organ orzekał jedynie kasatoryjnie, bez stosowania przepisu art. 83a ustawy systemowej, to zastosowanie powinien znaleźć art. 157 § 1 k.p.a. Mając na względzie art. 66 ust. 5 ustawy systemowej, sąd uznał, że w postępowaniu administracyjnym organem wyższego stopnia w stosunku do (...)-u jest Prezes ZUS-u. W tej sytuacji orzeczenie kasatoryjne powinien wydać organ nadrzędny nad (...) oddziałem ZUS-u, czyli Prezes Zakładu.

Wykonując ww. wyrok Sądu Apelacyjnego, organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję nr (...).

Pod rozstrzygnięciem podpisał się M. M., zastępca dyrektora, dodając oznaczenie, że czyni to z upoważnienia Prezesa Zakładu.

Okoliczności niesporne, ustalone na podstawie akt organu rentowego.

Decyzją z 23.01.2019 r., nr (...), organ rentowy unieważnił zaświadczenie A1 wydane 25.08.2014 r. na okres od 01.08.2014 r. do 31.01.2015 r. wydane dla B. K. z tytułu zatrudnienia u pracodawcy (...) sp. z o.o. i stwierdził, że w okresie od 01.08.2014 r. do 31.01.2015 r. ww. ubezpieczona podlega ustawodawstwu niemieckiemu.

Decyzją z 25.04.2019 r., nr (...), organ rentowy unieważnił decyzję z 23.01.2019 r., nr (...), w uzasadnieniu wskazując, że nie był właściwy do wydania decyzji z 23.01.2019 r.

Wyrokiem z 13.10.2020 r., sygn. akt VII U 760/19, Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze oddalił odwołanie spółki (...) od sześciu decyzji organu rentowego z 25 i 29.04.2019 r., unieważniających wcześniejsze decyzje z 23.01.2019 r. oraz z 12.03.2019 r. unieważniające wcześniej wydane zaświadczenia A1 dla ubezpieczonych, w tym ubezpieczonej B. K., poświadczające ich polskie ustawodawstwo w spornych okresach.

Wskutek apelacji wniesionej przez spółkę, wyrokiem z 24.08.2021 r., sygn. akt III AUa 2159/20, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu uchylił zaskarżony wyrok i poprzedzające go decyzje, w tym decyzję wydaną wobec B. K., i sprawę przekazał do rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Jak stwierdził sąd II instancji, jedyną podstawą prawną rozstrzygnięcia Zakładu jest art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. Istniały więc przesłanki do unieważnienia decyzji na podstawie tego przepisu, ale skoro organ orzekał jedynie kasatoryjnie, bez stosowania przepisu art. 83a ustawy systemowej, to zastosowanie powinien znaleźć art. 157 § 1 k.p.a. Mając na względzie art. 66 ust. 5 ustawy systemowej, sąd uznał, że w postępowaniu administracyjnym organem wyższego stopnia w stosunku do (...)-u jest Prezes ZUS-u. W tej sytuacji orzeczenie kasatoryjne powinien wydać organ nadrzędny nad (...) oddziałem ZUS-u, czyli Prezes Zakładu.

Wykonując ww. wyrok Sądu Apelacyjnego, organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję nr (...).

Pod rozstrzygnięciem podpisał się M. M., zastępca dyrektora, dodając oznaczenie, że czyni to z upoważnienia Prezesa Zakładu.

Okoliczności niesporne, ustalone na podstawie akt organu rentowego.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wystawił upoważnienie nr (...) z 31.03.2021 r., w którym upoważnił M. M. – pracownika ZUS-u w Oddziale w L. – do wydawania w imieniu ZUS-u decyzji, postanowień i zaświadczeń oraz do wydawania w imieniu Prezesa Zakładu decyzji i postanowień, a także do poświadczania za zgodność odpisów dokumentów przedstawionych przez stronę na potrzeby prowadzonych postępowań z oryginałem, w sprawach wynikających z:

1) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;

2) zadań powierzonych ZUS-owi lub Prezesowi Zakładu na podstawie innych ustaw

– zgodnie z zakresem zadań i czynności powierzonych na zajmowanym stanowisku w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w Oddziale w L..

Dowód: upoważnienie nr (...) z 31.03.2021 r., k. 10 akt

sądowych.

M. M. zajmuje stanowisko zastępcy dyrektora Oddziału ZUS-u w L..

Okoliczności niesporne.

Decyzją z 14.10.2022 r., nr (...), zmieniono decyzję nr (...) w części dotyczącej jej zapisów formalnych. Decyzją z 02.11.2022 r., nr (...), zmieniono w tym zakresie decyzję nr (...).

W decyzjach z 14.10.2022 r. i 02.11.2022 r. oznaczono, że wydał je Prezes ZUS-u. Podpisał się zastępca dyrektora M. M., powołując się na upoważnienie Prezesa ZUS-u.

Dowód: decyzje, k. 50-50v, 58-58v akt sądowych.

Zgodnie z regulaminem organizacyjnym ZUS-u, do kompetencji dyrektora oddziału należy w szczególności

1) kierowanie oddziałem;

2) reprezentowanie oddziału i podległych terenowych jednostek organizacyjnych w granicach i na podstawie otrzymanych umocowań;

3) podejmowanie decyzji w zakresie działania oddziału wynikających z prawa powszechnie obowiązującego, wewnętrznych aktów prawnych oraz z otrzymanych umocowań;

4) sprawowanie nadzoru nad działalnością podległych terenowych jednostek organizacyjnych;

5) wykonywanie czynności związanych z funkcją pracodawcy w granicach i na podstawie udzielonych umocowań;

6) wnioskowanie do Prezesa o utworzenie, przekształcenie i zniesienie podległych terenowych jednostek organizacyjnych, określenie ich siedziby oraz właściwości terytorialnej;

7) wnioskowanie do Naczelnego Lekarza Zakładu o zaopiniowanie kandydatur na przewodniczącego komisji lekarskiej Zakładu;

8) dysponowanie środkami finansowymi i zasobami materialnymi oraz dysponowanie przyznanymi środkami funduszu wynagrodzeń.

Do kompetencji zastępcy dyrektora oddziału należy w szczególności:

1) podejmowanie decyzji nie zastrzeżonych do kompetencji dyrektora oddziału, w zakresie działania podległych mu wewnętrznych komórek organizacyjnych;

2) wnioskowanie, do dyrektora oddziału, w sprawach kadrowo-płacowych, w tym obsady osobowej, wysokości wynagrodzenia, nagród i wyróżnień pracowników podległych mu wewnętrznych komórek organizacyjnych.

Okoliczności niesporne, ustalone na podstawie regulaminu organizacyjnego ZUS-u (powszechnie dostępnego w Biuletynie Informacji

Publicznej Zakładu).

Sąd zważył, co następuje.

Odwołania okazały się zasadne.

Zgodnie z art. 157 § 1 k.p.a., właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji w przypadkach wymienionych w art. 156 (czyli m.in. wydanej z naruszeniem przepisów o właściwości) jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze – ten organ.

W myśl art. 66 ust. 5 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1009 ze zm.), w postępowaniu administracyjnym organem wyższego stopnia w stosunku do (...) Zakładu jest Prezes Zakładu.

Organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji z 23.01.2019 r., nr (...) oraz nr (...), jest Prezes Zakładu. Na obecnym etapie sprawy nie było co do tego sporu, zostało to rozstrzygnięte przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu.

Spór koncentrował się na kwestii – czy faktycznie ww. zalecenie Sądu Apelacyjnego zostało prawidłowo wykonane w zaskarżonych w niniejszej sprawie decyzjach.

Zdaniem Sądu Okręgowego, tak się nie stało. Zaskarżone decyzje nie zostały prawidłowo wydane przez Prezesa Zakładu.

Przede wszystkim osoba, która podpisała zaskarżone decyzje – zastępca dyrektora Oddziału w L. M. M. – nie posiadała odpowiedniego upoważnienia od Prezesa Zakładu. Upoważnienie nr (...) obejmuje wydawanie w imieniu Prezesa Zakładu decyzji i postanowień, jednak jedynie zgodnie z zakresem zadań i czynności powierzonych na zajmowanym stanowisku w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w Oddziale w L.. Zakres zadań i czynności w Oddziale w L., a tym samym zakres zadań i czynności na stanowisku zastępcy dyrektora tego Oddziału, nie obejmuje zakresu zadań i czynności powierzonych Prezesowi Zakładu. W niniejszej sprawie wydanie zaskarżonych decyzji należało zaś do wyłącznej kompetencji Prezesa ZUS-u jako organu wyższego stopnia. Da się to ustalić już na podstawie ww. przepisów (art. 157 k.p.a. i art. 66 ust. 5 ustawy systemowej), ale też regulaminu organizacyjnego Zakładu, w którym określono kompetencje dyrektora i zastępcy dyrektora oddziału.

Kolejny błąd dotyczy tego, że do załatwienia sprawy Prezes Zakładu wyznaczył pracownika oddziału Zakładu. Jak stwierdzono w orzecznictwie, skoro odwołanie od decyzji dyrektora oddziału ZUS-u rozpatruje Prezes ZUS-u, to przyjąć należy, że upoważnienie do załatwienia sprawy z odwołania może zostać udzielone jedynie pracownikowi centrali (art. 67 ust. 1 pkt 1 u.s.u.s) (wyrok NSA z 15.06.2020 r., sygn. akt I OSK 1894/19). Podobnie w niniejszej sprawie – skoro do wydania zaskarżonych decyzji właściwy był Prezes ZUS-u, to upoważnienie w tym zakresie mogło zostać udzielone jedynie pracownikowi centrali, a nie zastępcy dyrektora Oddziału w L..

Tymi samymi wadami dotknięte są decyzje zmieniające z 14.10.2022 r., nie mogły zatem wywrzeć żadnego skutku w niniejszej sprawie.

Podsumowując – zaskarżone decyzje nie zostały prawidłowo wydane przez kompetentny organ, tj. Prezesa Zakładu. Tak rażące naruszenie przepisów o postępowaniu przed organem rentowym czyni zasadnym uchylenie tych decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd ubezpieczeń społecznych może i powinien dostrzegać wady decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania, a więc gdy decyzja taka została wydana przez organ niepowołany lub w zakresie przedmiotu orzeczenia bez jakiejkolwiek podstawy w obowiązującym prawie materialnym, względnie z oczywistym naruszeniem reguł postępowania administracyjnego. W takich przypadkach decyzja jest bowiem bezwzględnie nieważna (nieistniejąca prawnie) i nie wywołuje skutków prawnych (wyrok SA w Łodzi z 29.03.2021 r., sygn. akt III AUa 1738/20).

Wobec wyczerpującego wyjaśnienia spornych okoliczności, dowody z zeznań świadków B. B. (1) i B. B. (2), zawnioskowane przez płatnika, podlegały pominięciu na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. jako zmierzające wyłącznie do przedłużenia postępowania. Tezy dowodowe dotyczą bowiem praktyki postępowania organu rentowego, pozostającej bez znaczenia dla sprawy.

Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w punktach I-II sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego (pkt III) orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.).