Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Balion-Hajduk

Protokolant Renata Krzysteczko

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2022 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa G. D.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 8 czerwca 2022 r., sygn. akt I C 4/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5666 zł (pięć tysięcy sześćset sześćdziesiąt sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Magdalena Balion-Hajduk

Sygn. akt III Ca 866/22

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z 8 czerwca 2022 roku zasądził od pozwanej (...) S.A. w W. na rzecz powoda G. D. kwotę 59.310,83 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2019 roku, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i orzekł o kosztach procesu, rozdzielając je stosunkowo między stronami.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód do 13 czerwca 2018 roku był związany z pozwaną umową ubezpieczenia stwierdzoną polisą (...). W dniu 11 maja 2018 roku na terytorium Republiki Czeskiej powód doznał szkody w wyniku zdarzenia do którego doszło z winy kierowcy pojazdu ubezpieczonego u czeskiego ubezpieczyciela. Pozwana w piśmie z 17 maja 2018 roku poinformowała powoda o zarejestrowaniu szkody pod numerem (...) i wezwała powoda do przedłożenia stosownych dokumentów. Samochód powoda został naprawiony metodą bezgotówkową w Salonie (...) w G..

Powodowi w dniu 14 maja 2018 roku została przesłana oferta nr (...) obejmująca ubezpieczeniem pojazd powoda tj. marki A. (...) Q., rok produkcji 2012 o numerze (...), na okres od 14 czerwca 2018 roku do 16 czerwca 2019 roku. Zakres ubezpieczenia obejmował ubezpieczenie OC ze składką 683 zł, ubezpieczenie AC (z uwzględnieniem kradzieży pojazdu) oraz ubezpieczenie (...) w pojeździe ze składką 45 zł. Łącznie składka z tytułu umowy ubezpieczenia wynosiła 3.246 zł i miała zostać zapłacona do dnia 13 czerwca 2018 roku. Zgodnie z punktem 2.1. oferty, oferta przestaje wiązać, jeżeli do dnia 13 czerwca 2018 roku, oznaczonego jako termin płatności składki lub jej pierwszej raty, adresat oferty nie złoży oświadczenia o jej przyjęciu. W takiej sytuacji uznaje się, że oferta została odrzucona a umowa ubezpieczenia nie została zawarta. Dla zawarcia umowy ubezpieczenia konieczne jest wówczas ponowne złożenie wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia. Zgodnie z pkt 4 oferty, terminowe opłacenie składki lub jej pierwszej raty w wymaganej wysokości rozumiane będzie jako przyjęcie niniejszej oferty. Brak zapłaty co najmniej składki lub pierwszej raty rozumiane będzie jako odrzucenie oferty w całości, mimo wcześniejszego oświadczenia woli adresata oferty o jej przyjęciu. Powód w dniu 15 czerwca 2018 roku przelał na rachunek bankowy pozwanej kwotę 3.246 zł w tytule umowy wskazując numer polisy (...).

Na rzecz powoda została wystawiona polisa nr (...) (tzw. „wkładka”).

Pozwana w piśmie z 29 czerwca 2018 roku, nadanego 2 lipca 2018 roku poinformowała powoda o nieodnotowaniu wpłaty za polisę z tytułu (...) Komunikacyjnego (...) zawartego w formie pakietu w kwocie 714 zł. W związku z powyższym, powód miał wpłacić w/w kwotę, w tytule przelewu wskazując polisę nr (...). Jeżeli powód już uiścił wskazaną kwotę, należało zignorować pismo. Po otrzymaniu tego pisma, powód zadzwonił na infolinię, by dowiedzieć się z jakich przyczyn został wezwany do dopłaty. Poinformowano go, że w wyniku zdarzenia z dnia 11 maja 2018 w Czechach, na podstawie regresu ubezpieczeniowego, od sprawcy kolizji pozwana miała zostać ściągnięta składka ubezpieczenia. Powoda nie poinformowano o tym, iż umowa nie została w ocenie pozwanej zawarta. Gdyby powód otrzymał wypowiedzenie umowy, natychmiast zawarłby nową, spokój o ubezpieczenie auta jest dla niego najważniejszy.

Pozwana w dniu 18 lipca 2018 roku wystawiła przekaz pocztowy zwracający powodowi kwotę 2.612 zł tytułem zwrotu zapłaconej składki.

W nocy z 5/6 lutego 2019 w G. przy ul. (...), nieznany sprawca zabrał w celi przywłaszczenia samochód osobowy stanowiący własność powoda. Powód w dniu 6 lutego 2019 roku złożył zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa.

Postanowieniem z dnia 26 marca 2019 roku Policja umorzyła dochodzenie w sprawie wobec niewykrycia sprawców przestępstwa tj. na podstawie art. 322 k.p.k.. Postanowienie to zostało zatwierdzone przez prokuratora sprawującego nadzór nad dochodzeniem w dniu 2 kwietnia 2019 roku.

Wartość samochodu A. o numerze rejestracyjnym na dzień kradzieży wyniosła 62.100 zł.

Powód G. D. zgłosił do (...) Spółki Akcyjnej, iż w dniu 6 lutego roku doszło do kradzieży pojazdu marki A. (...) o nr rej. (...) należący do powoda.

W piśmie z dnia 18 lutego 2019 roku pozwana poinformowała powoda o zarejestrowaniu szkody pod numerem (...) i wezwała powoda do przedłożenia stosownej dokumentacji. W piśmie z 20 lutego 2019 pozwana skierowała do powoda skan umowy przeniesienia praw do własności skradzionego pojazdu i zwróciła się z prośbą o uzupełnienie pozycji dotyczących właściciela pojazdu i podpisane tej umowy przez właściciela. W piśmie z 12 marca 2019 roku pozwana poinformowała, że na obecnym etapie sprawy nie jest możliwe zajęcia stanowiska przez pozwaną i wezwała o dalsze dokumenty.

Powód w piśmie z 16 kwietnia 2019 roku uzupełnił szkodę o dodatkowe dokumenty, żądane przez pozwaną.

Pozwana w decyzji z dnia 10 maja 2019 roku odmówiła wypłaty zgłoszonego roszczenia, powołując się na okoliczności braku zawartej umowy AC z uwagi na niezapłacenia składki do dnia przewidzianego w ofercie, co skutkowało odrzuceniem oferty i niezawarciem przedmiotowej umowy ubezpieczenia.

Powód w dniu 27 maja 2019 roku złożył odwołanie, powołując się na orzecznictwo SN w przedmiocie złożenia oświadczeniu przez ubezpieczyciela związania się z umową w razie przyjęcia zapłaconej składki.

W dniu 12 czerwca 2019 roku pozwana zwróciła powodowi składkę w wysokości 2.789,17 zł.

Pozwana w piśmie z 14 czerwca 2019 roku podtrzymała wcześniej wyrażone stanowisko i nie uwzględniła odwołania.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił okoliczności doręczenia powodowi przekazu pocztowego zawierającego zwrot zapłaconej przez niego składki, na który powoływała się strona pozwana, przedkładając wydruk przelewu wychodzącego. Stał on w sprzeczności z treścią przesłuchania powoda, który zaprzeczył jakoby kiedykolwiek doręczono mu w/w przekaz. Pozwana nie przedłożyła dowodu nadania tego przekazu.

Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo zasługiwało w przeważającej części na podstawie art. 805 § 1 k.c. i art. 814 k.c., zgodnie z którym jeżeli nie umówiono się inaczej, odpowiedzialność ubezpieczyciela rozpoczyna się od dnia następującego po zawarciu umowy, nie wcześniej jednak niż od dnia następnego po zapłaceniu składki lub jej pierwszej raty. Jeżeli ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność jeszcze przed zapłaceniem składki lub jej pierwszej raty, a składka lub jej pierwsza rata nie została zapłacona w terminie, ubezpieczyciel może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym i żądać zapłaty składki za okres, przez który ponosił odpowiedzialność. W braku wypowiedzenia umowy wygasa ona z końcem okresu, za który przypadała niezapłacona składka. W razie opłacania składki w ratach niezapłacenie w terminie kolejnej raty składki może powodować ustanie odpowiedzialności ubezpieczyciela, tylko wtedy, gdy skutek taki przewidywała umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia, a ubezpieczyciel po upływie terminu wezwał ubezpieczającego do zapłaty z zagrożeniem, że brak zapłaty w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania spowoduje ustanie odpowiedzialności.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że pozwana w ofercie wskazała termin opłacenia składki do 13 czerwca 2018 roku i brak wpłaty w tym terminie miał skutkować tym, że oferta przestała wiązać. Powód spóźnił się z terminem zapłaty składki i zapłacił składkę w wysokości 3.246 zł w dniu 15 czerwca 2018 roku. W ocenie Sądu Rejonowego podnoszone okoliczności zaliczenia składki ubezpieczenia OC w kwocie 714 zł i treść pisma pozwanej z 29 czerwca 2018 roku oraz ustalenia przeprowadzone między powodem a pracownikiem pozwanej uzasadniają, że powód mógł mieć przekonanie o zawarciu umowy ubezpieczenia pakietowego (OC, (...), AC) z pozwaną na podstawie oferty mu przedłożonej. Pozwana przyjęła składkę powoda i związała się umową ubezpieczenia, pomimo faktycznego przekroczenia terminu. Jednocześnie Sąd Rejonowy uznał za nieudowodniony zwrot składki przez pozwaną, jaką miała dokonać w dniu 18 lipca 2018 roku w drodze przekazu pocztowego. Sąd podkreślił że niezrozumiałym jest ta droga zwrotu składki, skoro do tej pory wszelkie transakcji miedzy stronami dokonywały się za pomocą rachunków bankowych. Ponadto pozwana nie wykazała, by przekaz kiedykolwiek został przez nią nadany. Zwrot składki (na rachunek bankowy powoda) został dokonany dopiero w dniu 12 czerwca 2019 roku, a więc przed końcem obowiązywania umowy ubezpieczenia wskazanego w ofercie, zwrotu nie można utożsamiać z rozliczeniem końcowym świadczenia nienależnego spełnionego przez powoda płacącego składkę niezawartej umowy ubezpieczenia, lecz jako pewnego rodzaju unikniecie odpowiedzialności pozwanej za skutki zdarzenia z nocy z 5 na 6 lutego 2019 roku. Sąd pierwszej instancji uznał, że strony łączyła umowa pakietowego ubezpieczenia potwierdzona polisą nr (...).

Powód wycenił wartość skradzionego auta na kwotę 70.000 zł, biorąc szacunkową jego wartość z dnia zdarzenia, co było zgodne z postanowieniami OWU ubezpieczenia. Pozwana kwestionowała roszczenie co do wysokości, co wiązało się z powołaniem biegłego z zakresu techniki motoryzacyjnej celem ustalenia wartości przedmiotowego auta. Na podstawie opinii biegłego, Sad Rejonowy przyjął, że pojazd powoda w dniu kradzieży miał wartość 62.100 zł.

Sąd, uwzględniając zarzut spełnienia świadczenia zgłoszony przez powoda, polegającego na zwrocie kwoty 2.789,17 zł zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 59.310,83 zł, (62.100 zł - 2.789,17 zł) z odsetkami za opóźnienie od dnia 12 grudnia 2019 roku, tj. od dnia następującego od wskazanego w wezwaniu do zapłaty terminu spełnienia świadczenia.

Pozwana w apelacji zaskarżyła wyrok w części uwzględniającej powództwo i zarzuciła naruszenie prawa procesowego mające wpływ na wynik sprawy to jest:

- art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów oraz brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób sprzeczny z zasadami logiki, doświadczenia życiowego, a polegający w szczególności na pominięciu treści oferty ubezpieczenia z 14 maja 2018 roku i pisma pozwanego z 14 maja 2018 roku, wskazując że dzień 13 czerwca 2018 roku jest terminem płatności składki ubezpieczenia, a brak płatności do 13 czerwca 2018 roku oznacza brak związania pozwanego przedstawioną ofertą, nieprawidłowej ocenie pisma pozwanego z 29 czerwca 2018 roku przez uznanie, że przedmiotowe pismo wskazuje również daty płatności składki za umowy ubezpieczenia AC, podczas gdy dotyczy ono jedynie płatności składki za umowę ubezpieczenia OC, a nadto z pozostałego materiału dowodowego wynika, że pismo to zostało wysłane do powoda omyłkowo, o czym powód został poinformowany przez pracownika pozwanego w rozmowie telefonicznej z 10 lipca 2018 roku, pominięcie potwierdzenia przelewu z 18 lipca 2018 roku, w którym pozwany podjął próbę zwrotu składki na rzecz powoda, pominięcie nagrania rozmowy telefonicznej powoda z pracownikiem pozwanego z 10 lipca 2018 roku , która potwierdza, że pismo z 29 czerwca 2018 roku zostało nadane przez powoda przez pomyłkę i uznanie za wiarygodne wyjaśnień powoda, mimo że stoją w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym,

- naruszenie art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c. przez dokonanie przez Sąd pierwszej instancji błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, które miało wpływ na jego treść polegający na uznaniu, że termin składki za ubezpieczenie AC upływał w innym terminie niż 13 czerwca 2018 roku, że pismo pozwanego z 29 czerwca 2018 roku wskazywało na termin płatności składki ubezpieczenia AC na 13 czerwca 2018 roku, że pozwany kiedykolwiek informował powoda, że umowa ubezpieczenia AC została skutecznie zawarta, że pozwany nie próbował dokonać na rzecz powoda zwrotu składki za umowę ubezpieczenia w lipcu 2018 roku za pomocą przekazu pocztowego i że w dniu 5 i 6 lutego 2019 roku zakład ubezpieczeń pozwanego udzielał ochrony ubezpieczeniowej pojazdowi marki a. (...) na podstawie umowy ubezpieczenia.

Pozwana zarzuciła również naruszenie przepisów prawa materialnego to jest:

- art. 66 § 2 k.c. przez jego niewłaściwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że pozwany był związany przedstawioną powodowi ofertą zawarcia umowy AC po 13 czerwca 2018 roku, pomimo tego, że wyraźnie wyznaczył dzień 13 czerwca 2018 roku jako termin, do którego będzie oczekiwał na odpowiedź,

- naruszenia art. 805 § 1 i § 2 pkt 1 k.c. w związku z o.w.u. w związku z art. 6 k.c. przez ich zastosowanie i zasądzenie roszczenia określonego w pozwie, pomimo że w chwili kradzieży pojazd a. (...) nie był objęty ochroną ubezpieczeniową.

Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości ewentualnie uchylenie wyroku przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Powód wniósł o oddalenie apelacje pozwanej w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie mogła odnieść skutku, podniesione w niej zarzuty nie są trafne.

Sąd Okręgowy w całości podziela zarówno ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, znajdujące pełne odzwierciedlenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, ocenę dowodów dokonaną przez Sąd Rejonowy, a także przyjętą przez ten Sąd podstawę prawną rozstrzygnięcia i ,unikając zbędnych powtórzeń, przyjmuje je za własne. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił w sprawie stan faktyczny w oparciu o zebrane dowody, a ich ocena mieści się w dyrektywie zawartej w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd pierwszej instancji wskazał fakty, które uznał za udowodnione i dowody, na których się oparł. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy nie naruszają reguł wynikających z doświadczenia życiowego i zasad logiki. Sąd odwoławczy nie znajduje podstaw do ich korygowania.

W świetle ustalonego stanu faktycznego, odnosząc się do zarzutów pozwanej generalnie sprowadzającego się do stwierdzenia, iż nie doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia AC z powodu przekroczenia przez powoda terminu do zapłaty składki, podkreślić należy stanowczo że umowa ubezpieczenia AC została zawarta pomiędzy stronami w chwili zapłaty składki przez powoda to znaczy w dniu 15 czerwca 2018 roku, kiedy powód zapłacił składkę za pełen pakiet ubezpieczeń. W żadnym momencie pozwana nie zwróciła powodowi uwagi na to, że nie ma ważnie zawartej umowy ubezpieczenia, ani w formie pisemnej, ani w rozmowie telefonicznej. Co więcej przyjęła od powoda zgłoszenie szkody kradzieży pojazdu, która miała miejsce z 5 na 6 lutego 2019 roku, zarejestrowała szkodę, o czym poinformowała powoda w piśmie z dnia 18 lutego 2019 roku, analizowała dokumenty - w piśmie z 20 lutego 2019 przesłała powodowi skan umowy przeniesienia praw do własności skradzionego pojazdu i zwróciła się z prośbą o uzupełnienie pozycji dotyczących właściciela pojazdu i podpisane tej umowy przez właściciela, wzywała o dostarczenie uzupełniających dokumentów w piśmie z 12 marca 2019 roku, co powód uczynił w piśmie z 16 kwietnia 2019 roku, również na tym etapie nie zwróciła uwagi na to, że w jej ocenie powód nie ma zawartej ważnie umowy AC. Pozwana dopiero w decyzji z dnia 10 maja 2019 roku odmówiła wypłaty zgłoszonego roszczenia, powołując się na brak zawartej umowy AC z uwagi na niezapłacenia składki do dnia przewidzianego w ofercie.

W żadnym razie pozwana, jak to wskazał Sąd Rejonowy nie wykazała, że w składka na ubezpieczenie AC została powodowi zwrócona przekazem pocztowym z 18 lipca 2018 roku. Zwrócić należy uwagę również na tą okoliczność, że strony nie dokonywały nigdy rozliczeń w formie przekazów pocztowych, a konto bankowe powoda było pozwanej doskonale znane. Sąd Rejonowy zasadnie przyjął że pomimo zapłacenia przez powoda z opóźnieniem składki dalsze okoliczności sprawy uzasadniały jego przekonanie, że powód miał ważnie zawartą umowę AC.

Co więcej Sąd Okręgowy uznał, że skoro pozwana przyjęła składkę, to pozwana jako profesjonalny podmiot trudniący się ubezpieczeniami powinna wezwać powoda do złożenia dodatkowego wniosku o zawarcie umowy czy też powinna go pisemnie poinformować o tym, że umowa nie została zawarta. Pozwana dokonała zwrotu składki dopiero pod koniec obowiązywania umowy, po wystąpieniu szkody i w toku prowadzenia postępowania likwidacyjnego szkodę, co należy ocenić jako działanie nieprofesjonalne i zmierzające do uniknięcia odpowiedzialności.

Należy także zwrócić uwagę na aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące powyższych kwestii, które Sąd Okręgowy w pełni podziela. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 lutego 2021 r. sygn. III CSKP 60/21 wskazał, że w świetle art. 809 § 1 i 2 k.c. umowa ubezpieczenia nie musi zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności (nie zastrzeżono formy pisemnej ad solemnitatem - art. 73 § 1 k.c.). W praktyce ubezpieczający składa ofertę, wyrażając wolę, zawarcia umowy ubezpieczenia w formie tzw. wniosku ubezpieczeniowego, a ubezpieczyciel potwierdza przyjęcie oferty, wydając stosowny dokument ubezpieczenia . Oferta zawarcia umowy ubezpieczenia może przybrać także formę ustną, przejawiając się w ustnym oświadczeniu woli zawarcia umowy ubezpieczenia wygłoszonym przed organem lub pełnomocnikiem ubezpieczyciela. Dokument ubezpieczenia (np. polisa) jedynie potwierdza fakt, że ubezpieczyciel złożył oświadczenie woli o przyjęciu złożonej mu wcześniej oferty zawarcia umowy ubezpieczenia. Zawarcie umowy ubezpieczenia następuje więc w chwili złożenia przez ubezpieczającego oferty i jej przyjęcia przez ubezpieczyciela, przy czym wola tych podmiotów może być wyrażona przez każde takie ich zachowanie, które ujawnia ich wolę w sposób dostateczny (art. 60 k.c.). Dla skuteczności zawarcia umowy ubezpieczenia nie jest więc wymagana żadna kwalifikowana forma, a dokumenty wymienione w art. 809 § 1 k.c. stanowią jedynie dowody potwierdzające zawarcie umowy ubezpieczenia, a nie przesądzające o samym jej zawarciu. Także w wyroku z dnia 16 listopada 2006 r. , sygn. II CSK 181/06 Sąd Najwyższy podkreślił, że przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują wymogu zachowania formy pisemnej dla złożenia zakładowi ubezpieczeń oferty zawarcia umowy ubezpieczenia ani oświadczenia o jej przyjęciu.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze oddalił na mocy art. 385 k.p.c. apelację i na mocy art. 98 k.p.c. orzekł o kosztach postępowania odwoławczego, obciążając nimi w całości pozwaną. Na koszty postępowania odwoławczego złożyły się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2700 zł, Sąd omyłkowo doliczył do tych kosztów opłatę od apelacji poniesioną już przez pozwaną.

SSO Magdalena Balion – Hajduk