Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 sierpnia 2022 r Sąd Rejonowy w Z. Ś.ustalił, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w Z. na Osiedlu (...) przysługuje w całości E. K. (pkt I) oraz zobowiązał pozwaną S. M. w Z. do wydania powódce E. K. zaświadczenia potwierdzającego, że wymienione w pkt I wyroku prawo przysługuje jej w całości (pkt II) a nadto w pkt III zasądził od pozwanej na rzecz powódki koszty postępowania.

Wydając powyższy wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 27 kwietnia 1974 roku K. K. otrzymała przydział lokalu mieszkalnego położonego w Z. przy ul. (...) (...). W dniu 02 lutego 1977 roku K. K. otrzymała pozytywną decyzję w zakresie nabycia powyższego lokalu na warunkach własnościowego prawa do lokalu. K. K. zmarła w dniu 09 lutego 1981 roku, a postanowieniem z dnia 27 lutego 1981 roku spadek po niej nabyli mąż S. K. i córka J. R. – każdy po ½ części spadku. W związku z powyższym postanowieniem o nabyciu spadku po zm. K. K., J. R. zrzekła się prawa do wkładu budowlanego oraz prawa do lokalu mieszkalnego na rzecz S. K..

W dniu 15 maja 1981 roku mąż powódki E. S. K. otrzymał w S. M.w Z. przydział lokalu mieszkalnego przy ul. (...) (...) w Z.. W dniu 03 grudnia 1983 roku S. K. zawarł związek małżeński z powódką E. K.. Po zawarciu związku małżeńskiego przez cały okres trwania małżeństwa powódka wraz z mężem S. K. zamieszkiwali w lokalu mieszkalnym w Z. na Osiedlu (...). Powódka zamieszkiwała wraz z mężem 35 lat oraz 5 lat po jego śmierci. Płaciła regularnie wszystkie opłaty czynszowe, pierwotnie wraz z mężem, zaś po jego śmierci samodzielnie. Po zawarciu związku małżeńskiego, strony zawarły ustną umowę rozszerzającą wspólność ustawową co do przedmiotowego lokalu.

W dniu 06 kwietnia 1992 roku S. K. i powódka E. K. złożyli w Sądzie Rejonowym w Z. Ś. (...) wniosek o założenie księgi wieczystej dla własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego w S. M. w Z., położonego w Z. na Osiedlu (...) i wpisanie tego prawa na rzecz S. K. i E. K.. Małżonkowie K. dołączyli do wniosku zaświadczenie S. M. w Z. z dnia 08 kwietnia 1992 roku, z którego wynika, że S. K. posiada mieszkanie własnościowe w Z., Os. (...).

W dniu 31 marca 1993 roku Sąd Rejonowy w Z. Ś. założył księgę wieczystą nr (...) dla lokalu mieszkalnego nr (...) położonego na Osiedlu (...) w Z. i w dziale II wpisał prawo własności na rzecz S. i E., małżonków K. na prawach wspólności ustawowej.

W dniu 09 marca 2017 roku zmarł małżonek powódki E. S. K.. Powódka E. K. wniosła w dniu 04 lipca 2017 roku w sprawie o sygn. akt: (...) o podział majątku wspólnego E. K. i S. K. oraz o dział spadku po zm. S. K.. Ugodą z dnia 20 września 2018 roku zawartą przed Sądem Rejonowym w Z. Ś. w sprawie o sygn. akt: (...), wnioskodawczyni E. K. i uczestniczka J. R. (córka S. K.) zgodnie ustaliły, że w skład spadku po S. K., zm. dnia 09 marca 2017 roku w T. wchodzi udział (...) części w majątku objętym małżeńską wspólnością ustawową E. K. i S. K., który stanowi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w Z. Osiedle (...), dla którego Sad Rejonowy w Z. Ś. prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 135.000,00 zł. Wnioskodawczyni E. K. i uczestniczka J. R. dokonały zgodnego podziału majątku wspólnego S. K. i E. K. oraz działu spadku po S. K. w ten sposób, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w Z., Osiedle (...), dla którego Sąd Rejonowy w Z. Ś. prowadzi księgę wieczystą (...) przyznane zostaje na rzecz wnioskodawczyni E. K..

Prawo powódki do spółdzielczego własnościowego lokalu mieszkalnego ujawnione zostało w księdze wieczystej (...).

W dniu 27 października 2021 roku S. M.w Z. wydała powódce E. K. zaświadczenie, iż na podstawie posiadanych dokumentów spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego na Osiedlu (...) w Z. należało do S. K., a zgodnie z przedłożoną ugodą z dnia 20 września 2018 roku wynika, że udział (...) części przyznany został żonie E. K..

W korespondencji elektronicznej z dnia 29 listopada 2021 roku powódka wskazała stronie pozwanej, że z przesłanych dokumentów wynika, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego na Osiedlu (...) w Z. należy w całości do niej.

W odpowiedzi na powyższe w dnia 29 listopada 2021 roku S. M. poinformowała powódkę, że według posiadanych przez nią dokumentów prawo do przedmiotowego lokalu mieszkalnego należy do powódki E. K. w udziale ¾ części i do J. R. w udziale (...) części.

Pismem z dnia 09 lutego 2022 roku, powódka ponownie zwróciła się z wnioskiem o wydanie zaświadczenia, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) (...) w Z. należy w całości do E. K.. W odpowiedzi na powyższe strona pozwana ponownie poinformowała, że właścicielem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego był S. K.. Wskazała, że pismem z dnia 27 lipca 2017 roku S. M. w Z. zwróciła się do powódki o dostarczenie dokumentów potwierdzających zmiany.

Przy tak ustalony stanie faktycznym, Sąd Rejonowy uznał, że powództwo o ustalenie oraz o wydanie zasługuje na uwzględnienie. Sąd ten zważył, że w niniejszej sprawie bezspornym było, że mąż powódki E. S. K. przed zawarciem związku małżeńskiego z powódką otrzymał w S. M. w Z. przydział lokalu mieszkalnego na Osiedlu (...) w Z.. Wskazał natomiast, że sporne pozostawało, czy w trakcie trwania związku małżeńskiego powódka i jej mąż S. K. skutecznie względem pozwanej S. M. rozszerzyli wspólność ustawową małżeńską. Podstawę prawną dochodzonego roszczenia stanowił w ocenie Sądu Rejonowego przepis art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Sąd Rejonowy ocenił, że powódka wykazała interes prawny do wytoczenia powództwa o ustalenie. Powódka podniosła, że notariusze odmawiają zawarcia umowy zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego bez zaświadczenia ze S. M., że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przysługuje powódce. Podkreślić należy, iż mimo że zarówno z ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, jak też z ustawy o notariacie nie wynika taki obowiązek wydawania przez spółdzielnie mieszkaniowe zaświadczeń o przysługiwaniu prawa do lokalu mieszkalnych, w ocenie Sądu, biorąc pod uwagę orzecznictwo sądów, jak i pewność obrotu prawnego, każdemu, kto sprzedaje swoje własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu, spółdzielnia musi wydać zaświadczenie potwierdzające jego prawo do lokalu (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 01 stycznia 2003 roku, VI ACa 1014/03, LEX nr 1681333). Sąd pierwszej instancji podkreślił przy tym, że zaświadczenie takie nie jest oświadczeniem woli, tylko oświadczeniem wiedzy spółdzielni mieszkaniowej o posiadaniu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu danej osoby na podstawie wszystkich informacji i dokumentów odzwierciedlających stan jego posiadania.

Zgodnie z art. 223 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze, w brzmieniu sprzed 15 marca 1992 roku (Dz. U. z 1982 r., Nr 30, poz. 210 z późń. zm.), własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym, przechodzi na spadkobierców i podlega egzekucji. Jest ono ograniczonym prawem rzeczowym. Zgodnie zaś z § 2 powyższego przepisu zbycie własnościowego prawa do lokalu jest dopuszczalne po zamieszkaniu członka w przydzielonym lokalu. Skuteczność zbycia zależy od przyjęcia nabywcy w poczet członków spółdzielni.

Ustawą z dnia 25 października 1991 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustaw - o księgach wieczystych i hipotece, Prawo spółdzielcze, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo lokalowe, która weszła w życie w dniu 15 marca 1992 roku, został dodany do art. 223 ustawy Prawo Spółdzielcze § 5, stanowiący że umowa zbycia własnościowego prawa do lokalu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. W świetle powyższych przepisów nie ulega zatem wątpliwości, że przed dniem 15 marca 1992 roku przeniesienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nie wymagało żadnej szczególnej formy, ani formy pisemnej, ani formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Przeniesienie tego prawa mogło nastąpić w dowolnej formie, m.in. w drodze umowy ustnej między małżonkami. W ocenie Sądu pierwszej instancji małżonkowie K. zawarli ustną umowę o rozszerzeniu wspólności majątkowej małżeńskiej przed dniem 15 marca 1992 roku, kiedy nie była wymagana szczególna forma dla tego typu czynności. Powódka zamieszkiwała wraz z mężem w przedmiotowym lokalu (...) lat, a następnie 5 lat po jego śmierci. Wspólnie opłacali czynsz, który po śmierci męża samodzielnie opłacała. Nigdy nie mieli żadnych zaległości czynszowych. Wyraz wcześniejszemu zawarciu takiej ustnej umowy rozszerzającej wspólność ustawową małżonkowie K. dali, składając w dniu 06 kwietnia 1992 roku wniosek do V Wydziału Ksiąg Wieczystych tut. Sądu o założenie księgi wieczystej dla przedmiotowego własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Sąd wieczystoksięgowy nie miał wątpliwości co do tegoż faktu, wobec czego wniosek ten został uwzględniony przez Wydział Ksiąg Wieczystych, który w dniu 31 marca 1993 roku dla lokalu mieszkalnego położonego w Z. na Osiedlu (...), założył księgę wieczystą nr (...), wpisując w dziale II tejże księgi powódkę E. K. i S. K. na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Pozwana S. M. otrzymała z Sądu Rejonowego w Z. Ś. zawiadomienie o wpisie tegoż prawa własności. Ponadto wyraz temu dał również Sąd Rejonowy w Z. Ś., przed którym zawarto ugodę z dnia 20 września 2018 roku, gdzie ustalone zostało, że w skład spadku po S. K. wchodzi udział w (...) części w majątku objętym małżeńską wspólnością ustawową E. K. i S. K. i na mocy tej ugody spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu będącego przedmiotem niniejszego postępowania, przyznane zostało w całości na rzecz wnioskodawczyni E. K.. W ocenie Sądu, ugoda zawarta przed Sądem w zakresie podziału majątku wspólnego i działu spadku ma skutek erga omnes, tj. również w stosunku do pozwanej S. M.. Również powyższa ugoda została ujawniona w księdze wieczystej prowadzonej dla przedmiotowego spółdzielczego lokalu mieszkalnego.

Zgodnie natomiast z art. 2 ustawy z dnia 06 lipca 1982 roku (tj. Dz. U. z 2022 roku, poz. 1728) o księgach wieczystych i hipotece, księgi wieczyste są jawne i nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę. Zgodnie natomiast z art. 3 powyższej ustawy domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Nikt, w tym S. M. w Z., wcześniej tego stanu prawnego nie kwestionował. W świetle tegoż przepisu nie ulega zatem wątpliwości, że pozwana S. M. była świadoma faktu, że aktualnie spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego w Z. na Osiedlu (...) przysługuje w całości powódce.

Sąd podziela zatem stanowisko powódki, że wobec skutecznego ustnego rozszerzenia wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej przez powódkę E. K. i jej męża S. K., które to zostało ujawnione w założonej dla spółdzielczego lokalu mieszkalnego księdze wieczystej, a następnie zawarcia ugody przez powódkę i córkę S. J. R., powódce przysługuje w całości spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w Z. na Osiedlu (...). Ponadto w świetle takiego ustalenia, należało zobowiązać stronę pozwaną do wydania powódce zaświadczenia, stanowiącego oświadczenie wiedzy, potwierdzającego, że to spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przysługuje w całości powódce. Uwzględniając powództwo w całości o kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 98 § 1 ¹ k.p.c..

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana S. M. w Z., wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania za obie instancje.

Apelująca zarzuciła:

1.  naruszenie art. 6 k.c., przez przyjęcie, że zostało wykazane, iż powódka wraz z mężem zawarli ustną umowę rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w Z. na O.. (...),

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów i zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego bądź dokonanie ustaleń sprzecznych z materiałem dowodowym, a polegające na przyjęciu, że E. K. i S. K. zawarli ustną umowę rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego wskazanego w pozwie i uwzględnienie powództwa w całości,

3.  naruszenie przepisu art. 189 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powódka wykazała interes prawny w ustaleniu przez Sąd istnienia prawa.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna.

Przy rozpoznaniu niniejszej apelacji, Sąd Okręgowy oparł się na ustaleniach faktycznych Sądu pierwszej instancji, które są poprawne i nie wymagają uzupełnienia. Dlatego Sąd Okręgowy uznał te ustalenia za własne i nie wymagają one uzupełnienia. Mimo jednak tychże ustaleń, częściowa ocena przeprowadzonych dowodów i ocena prawna roszczenia jest wadliwa, co prowadziło do wydania orzeczenia reformatoryjnego i w rezultacie oddalenia powództwa o ustalenie i wydanie.

Na wstępie należy zauważyć, że nie są zasadne zarzuty apelacji obejmujące naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie dotyczącym wykazania, przez powódkę, że wraz z mężem zawarła ustną umowę rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w Z. na O.. (...), w tym zaniechania odnośnie powyższej okoliczności rozważenia całokształtu materiału dowodowego. Niewątpliwie okoliczności w tym względzie – ze względu na brzmienie art. 6 k.c. - obciążały powódkę. Należy jednak zauważyć, że obok źródeł osobowych – z których wynika wiarygodnie fakt zawarcia ustnej umowy rozszerzającej ustrój wspólności małżeńskiej po zawarciu w (...) r małżeństwa przez powódkę ze S. K. o przedmiotowe prawo do lokalu objętego niniejszym postępowaniem, Sąd Rejonowy oparł się w tej mierze także na zaoferowanych dowodach w postaci wniosku o założenie księgi wieczystej z 6 kwietnia 1992 r, w którym przecież jednoznacznie wskazano, że małż. S. i E. K. domagali się założenia księgi i wpisu prawa na ich rzecz, co w istocie – również w ocenie Sądu Okręgowego - potwierdza zawarcie takowej umowy przed 15 marca 1992 r oraz oparł się na postanowieniu i zawiadomieniu z 31 marca 1993 r, pochodzącym od Sądu wieczystoksięgowego, z którego wynika dokonanie wpisu w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Z. Ś. za numerem (...) (ówcześnie KW (...)) w dziale II na rzecz S. i E. K. na prawach wspólności ustawowej, którego to wpisu – znanego stronie pozwanej - nie zakwestionowano przez kolejne 30 lat. W tej sytuacji za trafne należy uznać i pozbawione błędu z punktu widzenia norm wyraźnych w art. 233 § 1 k.p.c. i art. 6 k.c. – zarzucanych w apelacji – ustalenie i ocenę prawną, że zawarcie umowy przed dniem 15 marca 1992 r dotyczącej majątku wspólnego obejmującego spółdzielcze własnościowe praw do lokalu mieszkalnego, mogło nastąpić w dowolnej formie i doprowadzić do prawnorzeczowego skutku (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24.10.2002 r I CKN 1076/00, które wprawdzie odnosi się do podziału majątku obejmującego także spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lecz istota jego sprowadza się do konieczności zachowania formy dokonania tej czynności przed datą 15.03.1992 r). Dopiero bowiem przepis art. 223 § 5 prawa spółdzielczego, dodany przez art. 3 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 25 października 1991 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustaw - o księgach wieczystych i hipotece, Prawo spółdzielcze, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo lokalowe (Dz. U. Nr 115, poz. 496), wprowadził z dniem 15 marca 1992 r. wymóg zachowania formy aktu notarialnego dla umowy zbycia własnościowego prawa do lokalu.

Na skutek sukcesji po S. K., powódka po zawarciu ugody sądowej w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Z. Ś. (...), stała się wyłącznym właścicielem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w Z. na O.. (...). Wpis w dziale II księgi wieczystej za numerem (...) nie pozostawia jakichkolwiek wątpliwości, kto jest wedle tej księgi właścicielem prawa wskazanego w pozwie.

Jak trafnie przyjmuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. postanowienie SN z 12 maja 2017 r III CSK 154/16 czy postanowienie SN z 11 stycznia 2018 r III CSK 373/16) akceptacja sytuacji, w której treść księgi wieczystej w chwili założenia nie przedstawiałaby w sposób pełny stanu prawnego nieruchomości, sprzeciwiałaby się w sposób oczywisty zasadzie, że księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalania stanu prawnego nieruchomości. „Księga”, która w chwili założenia nie spełniałaby wymagania ujawnienia pełnego stanu prawnego w zakresie własności nieruchomości nie mogłaby służyć sprawnemu ewidencjonowaniu stanu prawnego nieruchomości i tym samym bezpieczeństwu obrotu, a postępowanie wieczystoksięgowe służy właśnie – nie dochodzeniu praw podmiotowych, jak chcą niektórzy uczestnicy obrotu prawnego – lecz sprawnemu ujawnianiu stanu prawnego nieruchomości i w konsekwencji zapewnianiu bezpieczeństwa i pewności obrotu prawnego. Dlatego właśnie treść art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece reguluje domniemanie jawności materialnej ksiąg wieczystych, ze względu na funkcję, jaką te księgi pełnią, tj. zabezpieczenie pewności obrotu prawnego. W związku z tym domniemanie wynikające z art. 3 ust. 1 u.k.w.h. zwalnia osobę powołującą się na wpis z obowiązku przeprowadzania dowodu na okoliczność istnienia prawa ujawnionego w księdze wieczystej, chociaż nie przesądza automatycznie o skutkach czynności prawnej, która stanowiła podstawę wpisu” (uzasadnienie uchwały SN z 8.09.2021 r., III CZP 28/21, OSNC 2022/2, poz. 14). Trafnie wskazuje powódka w odpowiedzi na apelację, przytaczając także orzecznictwo sądów administracyjnych, że domniemanie to – choć wzruszalne – działa erga omnes – również względem pozwanej, skoro nawet organy Państwa – administracyjne i sądowe – są obowiązane uwzględniać owo domniemanie zgodności ze stanem prawnym prawa ujawnionego w księdze wieczystej.

Powyższe zatem nie stwarza podstaw do kwestionowania przez pozwaną S. M. prawa powódki ujawnionego w dziale II księgi wieczystej, gdyż nie ma ku temu jakichkolwiek podstaw. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie wynika aby strona pozwana podejmowała wcześniej działania zmierzające do podważenia treści wpisów w księdze wieczystej. Spółdzielnia mieszkaniowa dysponując aktualną księgą wieczystą nie może zatem czynić odmiennych ustaleń prawnych od tych jakie wynikają z wpisów dokonanych w księdze wieczystej. Przyjęcie poglądu odmiennego, polegającego na tym, że domniemanie wynikające z art. 3 ust. 1 powołanej ustawy mogłoby być obalone także w postępowaniu przed spółdzielnią – które nawet nie ma charakteru administracyjnego - prowadziłoby do sytuacji, w której w istocie rzeczy zastępowałaby sąd powszechny, bo wydawałaby rozstrzygnięcie w kwestii zastrzeżonej dla postępowań cywilnych. Sytuacja taka nie jest oczywiście prawnie dopuszczalna. Respektując zatem konsekwencje prawne wynikające z owego domniemania, jego skuteczne obalenie możliwe jest jedynie poprzez zmianę istniejącego w księgach wieczystych wpisu.

Mimo powyższych stwierdzeń ale i na skutek ich przytoczenia, nie było w ocenie Sądu Okręgowego działającego jako sąd odwoławczy podstaw do uwzględnienia powództwa o ustalenie prawa ani też o wydanie. Wskazać należy, że skoro prawo powódki do wskazanego w pozwie lokalu zostało ujawnione w księdze wieczystej, tym samym brak niepewności co do jego istnienia. Ponadto i przede wszystkim funkcją powództwa wytoczonego w trybie art. 189 k.p.c. jest usunięcie poprzez orzeczenie sądu niepewności stanu prawnego zachodzącej w stosunkach pomiędzy powodem a pozwanym. Interes prawny oznacza więc istniejącą po stronie powoda potrzebę wprowadzenia jasności i pewności w sferze jego sytuacji prawnej, wyznaczonej konkretnym stosunkiem prawnym, zagrożonej, a niekiedy nawet naruszonej już przez pozwanego. Powództwo oparte na art. 189 k.p.c. służy udzieleniu ochrony prawnej w procesie, przez ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego, osobie, która ma interes prawny w jej uzyskaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2016 r., IV CSK 435/15, nie publ).

Uwzględnienie powództwa opartego na ww. normie materialnoprawnej (choć umieszczonej w kodeksie postępowania cywilnego) wymaga spełnienia dwóch warunków tj. istnienia interesu prawnego w żądaniu udzielenia ochrony prawnej przez wydanie wyroku ustalającego oraz istnienia bądź nieistnienia danego stosunku prawnego bądź prawa. Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest kategorią obiektywną. Jest to obiektywna, a nie tylko hipotetyczna (czyli mająca za podstawę subiektywne odczucie strony) potrzeba prawna uzyskania wyroku odpowiedniej treści, występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Poza warunkiem sine qua non, jakim jest posiadanie interesu prawnego, przyjmuje się, że powództwo na podstawie art. 189 k.p.c. wytoczyć można jedynie wówczas, gdy jego roszczenie nie podlega ochronie prawnej w oparciu o inną podstawę prawną.

Słusznie apelująca zarzuca brak wykazania przez powódkę istnienia interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., bowiem oparcie roszczenia wyłącznie na odmowie wydania przez S. zaświadczenia o określonej treści, nie jest wystarczającą podstawą do jego uwzględnienia, skoro nie zostało obalone domniemanie wynikające z wpisu w dziale II księgi wieczystej za nr (...). Ponadto – wbrew ocenie zawartej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, powódka nie wykazała w sposób wystarczający aby faktycznie ww. brak zaświadczenia spółdzielni potwierdzającego spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego był przeszkodą do zawarcia umowy przenoszącej własność. Poza bowiem dowodem z przesłuchania powódki, w którym wskazała „ to zaświadczenie jest mi potrzebne do sprzedaży mieszkania” (k.-116v), nie ma w aktach sprawy dowodów wskazujących na odmowę dokonania czynności notarialnych z powodu braku zaświadczenia wskazanego w pkt II pozwu. Przy tej okazji należy także wskazać, że w obowiązującym ustawodawstwie brak jest powszechnie obowiązującego przepisu prawa, który nakładałby na spółdzielnie obowiązek wydawania takich zaświadczeń; ani przepisy ustawy z dnia 16 września 1982r - Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.), ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych czy też ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) nie nakładają na spółdzielnie mieszkaniowe obowiązku wydawania zaświadczeń potwierdzających przysługiwanie zbywcy spółdzielczego własnościowego prawa do zbywanego lokalu. Jedyny przypadek, gdy spółdzielnia winna wydać zaświadczenie na żądanie osoby zainteresowanej został uregulowany w art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2001r., Nr 124, poz. 1361 ze zm.), zgodnie z którym podstawą oznaczenia lokalu w księdze wieczystej jest zaświadczenie o położeniu i powierzchni lokalu, wydane przez spółdzielnię mieszkaniową a domu jednorodzinnego - zaświadczenie wydane przez spółdzielnię oraz dane katastru nieruchomości. W sytuacji gdy spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu posiada urządzoną księgę wieczystą, zaświadczenie ze spółdzielni wydaje się zbędne w obowiązującym stanie prawnym. Wprawdzie problem związany z wymaganiem przez notariat przedstawienia do czynności notarialnej zaświadczenia ze spółdzielni o treści wskazanej w pkt II zaskarżonego wyroku pojawiał się w praktyce, lecz powołane przez Sąd Rejonowy orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 stycznia 2003 r VI ACa 1014/03 zapadło w stanie prawnym, w którym obowiązywała zasada związania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu z członkostwem w spółdzielni.

Powódka nie zdołała zatem, w ocenie Sądu Okręgowego, wykazać przesłanek do udzielenia ochrony przewidzianej w art.189 k.p.c. W szczególności nie została wykazana faktyczna niemożność dokonania czynności notarialnej sprzedaży ograniczonego prawa rzeczowego wskazanego w pozwie (brak wykazania skorzystania z ochrony prawnej w oparciu o inną podstawę). W przypadku odmowy dokonania czynności przez notariusza – w sytuacji niekwestionowanego wpisu w dziale II księgi wieczystej, z którego niewątpliwie wynika domniemanie własności powódki do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego – istnieje droga sądowa zaskarżenia odmowy dokonania czynności notarialnej w oparciu o brzmienie art. 83 ustawy prawo o notariacie z 14.02.1991 r (Dz.U.2022.1799 t.j. z dnia 2022.08.26).

Z tej przyczyny powództwo o ustalenie oparte o brzmienie art. 189 k.p.c., należało uznać za co najmniej przedwczesne, przez co zaskarżony wyrok podlegał zmianie, a powództwo o ustalenie oddaleniu. Wypada ponadto wskazać, że nie ma również podstawy materialnoprawnej do uwzględnienia roszczenia o wydanie zaświadczenia, gdyż nie wynika ani z powszechnie obowiązującego prawa, ani także powódka nie wykazała takiego obowiązku w oparciu o zaprezentowanego dowody, które wskazywałyby na stosunek prawny strony pozwanej w tym względzie (przy czym brak respektowania przez S. M. treści działu II księgi wieczystej daje asumpt do ewentualnych rozważań nad reżimem odpowiedzialności, co pozostaje jednak poza zakresem niniejszej sprawy).

O powyższym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., przy czym ze względu na to, że niniejszy proces został wywołany wyłącznie działaniem pozwanej, nie respektującej – bezzasadnie - treści księgi wieczystej, zasady słuszności przemawiają za tym by powódki – co do zasady przegrywającej sprawę – nie obciążać kosztami procesu tak za I jak i II instancję, mając na względzie brzmienie art. 102 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

1)  (...)

2)  (...)

3)  (...)