Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVII AmA 36/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia SO Dariusz Dąbrowski
Protokolant:	st. sekretarz sądowy Jadwiga Skrzyńska

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2022 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (poprzednio: (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W.)

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 30 grudnia 2019 roku nr (...)

I. uchyla pkt III.3) decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2019 r nr (...),

II. zmienia pkt III.1) [4] decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2019 r nr (...) w ten sposób, że określa okres publikacji oświadczenia na wskazanej stronie internetowej na 3 (trzy) miesiące od daty uprawomocnienia decyzji,

III. zmienia pkt III.2) decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2019 r nr (...) w ten sposób, że nadaje mu następującą treść:

„przekazanie pisma za pośrednictwem przedstawicieli (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (poprzednio: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.) albo listem poleconym, lub dwukrotnie drogą mailową (w odstępie nie dłuższym niż dwa tygodnie) w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, każdemu konsumentowi, który w okresie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia uprawomocnienia się decyzji spłacił przed terminem pożyczkę udzieloną mu przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., następującej informacji [uzupełnionej odpowiednio o informacje wskazane w nawiasach]:

„W związku z decyzją nr (...) Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2019 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (poprzednio: (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.) informuje, że stosowała praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na nieobniżaniu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego całkowitego kosztu kredytu o koszt prowizji, który dotyczy okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, co jest niezgodne z obowiązkiem wynikającym z art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2019 r. poz. 1083) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów. Jednocześnie uprzejmie informuję, że w związku z wcześniejszą spłatą przez Panią/Pana pożyczki w celu odzyskania nadpłaconej kwoty istnieje możliwość złożenia reklamacji wraz z podaniem numeru rachunku właściwego do dokonania zwrotu nadpłaty. Reklamację należy przesłać pocztą na adres: [adres do korespondencji (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.] lub drogą mailową na adres: [adres poczty elektronicznej (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (poprzednio: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.]”

IV. oddala odwołanie powoda w pozostałe części,

V. stwierdza, że decyzja nie została wydana z rażącym naruszeniem prawa, ani bez podstawy prawnej w rozumieniu art. 479 ^31a k.p.c.,

VI. znosi wzajemnie koszty postępowania między stronami.

SSO Dariusz Dąbrowski

Sygn. akt XVII AmA 36/20

Uzasadnienie wyroku z 7 listopada 2022 r.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Decyzją z 30 grudnia 2019 r., NR (...) stosownie do art. 33 ust. 4-6 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2019 r. poz. 369 i poz. 1667) po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.:

I. na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, działanie (...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na nieobniżaniu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego całkowitego kosztu kredytu o koszt prowizji, który dotyczy okresu o który skrócono czas obowiązywania umowy, co jest niezgodne z obowiązkiem wynikającym z art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1083) i godzi w zbiorowe interesy konsumentów oraz nakazał zaniechanie jej stosowania,

II. na podstawie art. 103 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nadał decyzji w zakresie pkt I. rygor natychmiastowej wykonalności,

III. na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów poprzez:

1) złożenie jednokrotnego oświadczenia o następującej treści:

w następujący sposób:

[1] czarną czcionką (kod szesnastkowy RGB #000000) ARIAL na białym tle (kod szesnastkowy RGB #ffffff),

[2] tekst oświadczenia wyjustowany,

[3] czcionką pogrubioną (bold) fragment: (...) sp.z o.o. z siedzibą w W. informuje, że stosowała praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na nieobniżaniu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego całkowitego kosztu kredytu o koszt prowizji, który dotyczy okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy”,

[4] w górnej części strony głównej w domenie (...) i na każdej innej stronie internetowej przedsiębiorcy zastępującej tę stronę w przyszłości, bez możliwości zamknięcia informacji przez użytkownika; oświadczenie ma być widoczne przez cały czas, gdy użytkownik jest na stronie (oświadczenie nie może przybrać formy np. rotacyjnego banera czy slajdera), przez okres 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji,

[5] czcionka powinna odpowiadać wielkości czcionki zwyczajowo używanej na ww. stronie internetowej, tekst umieszczony w ramce, o rozmiarze takim, aby była ona w całości wypełniona oświadczeniem, o którym mowa w niniejszym punkcie, z uwzględnieniem marginesu z każdej strony,

[6] fragment: „Decyzja Prezesa UOKiK nr (...)” będzie stanowić hiperłącze prowadzące do strony internetowej (...)

2) przekazanie pismem za pośrednictwem przedstawicieli (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. albo listem poleconym, w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, każdemu konsumentowi, który w okresie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia uprawomocnienia się decyzji spłacił przed terminem pożyczkę udzieloną mu przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., następującej informacji [uzupełnionej odpowiednio o informacje wskazane w nawiasach]:

„W związku z decyzją nr (...) Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2019 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. informuje, że stosowała praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na nieobniżaniu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego całkowitego kosztu kredytu o koszt prowizji, który dotyczy okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, co jest niezgodne z obowiązkiem wynikającym z art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2019 r. poz. 1083) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów. Jednocześnie uprzejmie informuję, że w związku z wcześniejszą spłatą przez Panią/Pana pożyczki w celu odzyskania nadpłaconej kwoty istnieje możliwość złożenia reklamacji wraz z podaniem numeru rachunku właściwego do dokonania zwrotu nadpłaty. Reklamację należy przesłać pocztą na adres: [adres do korespondencji (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.] lub drogą mailową na adres: [adres poczty elektronicznej (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.]”;

3. dokonanie zwrotu – w ramach przysporzenia konsumenckiego – części prowizji, proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy pożyczki w związku z jej wcześniejszą spłatą, konsumentom, którzy w okresie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji spłacili pożyczkę w terminie wcześniejszym niż przewidziany w umowie i złożą reklamację, o której mowa w pkt III.2 niniejszej decyzji. Zwrotu tego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. dokona, stosując tzw. metodę liniową, w terminie 30 (trzydziestu) dni od dnia złożenia reklamacji na numer rachunku bankowego wskazany w reklamacji,

IV. na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 i 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2096, z późn. zm.) obciążył (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kosztami niniejszego postępowania 44,20 zł (słownie: czterdzieści cztery złote 20/100) i zobowiązuje do ich zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Powód – (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zaskarżył ww. decyzję w całości. Zaskarżonej decyzji zarzucił:

1) naruszenie art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz. U. z2019 r., poz. 1083) („Ustawa o kredycie konsumenckim", (...)) poprzez przyjęcie, że w przypadku przedterminowej spłaty kredytu całkowity koszt kredytu powinien zostać obniżony również o koszt jednorazowy związany z udzieleniem kredytu (koszt prowizji), co jest sprzeczne z literalnym brzmieniem tego przepisu, który w takim przypadku nakłada obowiązek zwrotu kosztów dotyczących okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy;

2) naruszenie art. 49 ust. 1 i 2 UKK poprzez przyjęcie, że w przypadku przedterminowej spłaty kredytu całkowity koszt kredytu powinien zostać obniżony o koszt prowizji w sposób proporcjonalny do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, co jest sprzeczne z brzmieniem art. 49 UKK, który nie reguluje takiego sposobu rozliczania kosztów kredytu, a także z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 11 września 2019 r. w sprawie C-383/18 („Wyrok w sprawie (...)”);

3) naruszenie art. 49 ust. 1 i 2 UKK w związku z art. 24 ust. 1 i 2 UOKK poprzez uznanie, że powód naruszył zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 UOKK wskutek nieobniżania kosztów prowizji w proporcjonalny sposób, podczas gdy istnieją inne sposoby rozliczenia kosztów kredytu w przypadku przedterminowej spłaty uwzględniające słuszny interes konsumenta jednocześnie nie prowadząc do pokrzywdzenia kredytodawcy;

4) naruszenie art. 27 ust. 1 i 2 UOKK oraz zasady nieretroaktywności poprzez ich niezastosowanie na skutek przyjęcia, że powód nie zaniechał praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów z dniem 4 listopada 2019 r., podczas gdy powód przedstawił dowody świadczące o zastosowaniu nowego, zgodnego z wyrokiem TSUE w sprawie (...) sposobu rozliczeń kosztów kredytu w przypadku przedterminowej spłaty;

5) naruszenie art. 26 ust. 2 i 4 UOKK poprzez nałożenie nieproporcjonalnych i nadmiernie wygórowanych obowiązków zmierzających do usunięcia trwających skutków naruszenia, które nie są konieczne do osiągnięcia tego celu, w szczególności poprzez:

⚫: nałożenie obowiązku publikacji oświadczenia w okresie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się Decyzji, który jest rażąco długim okresem oraz odbiega od okresów nakładanych przez Prezesa UOKiK w innych sprawach dotyczących naruszenia zbiorowych interesów konsumentów;
⚫: nałożenie obowiązku przekazania oświadczenia pismem za pośrednictwem przedstawicieli powoda albo listem poleconym, podczas gdy korespondencja pomiędzy powodem a jego klientami odbywa się w całości drogą on-line, a zatem forma pisemna jest nieadekwatna do działalności Spółki i oczekiwań konsumentów-klientów powoda;
⚫: nałożenia obowiązków przekazania oświadczenia, umożliwienia złożenia reklamacji oraz zwrotu części prowizji konsumentom, którzy dokonali wcześniejszej spłaty kredytu już po wydaniu Decyzji, a przed jej uprawomocnieniem się, podczas gdy w okresie po doręczeniu Decyzji powodowi a przed jej uprawomocnieniem się, konsumenci ci otrzymają już zwrot części prowizji stosownie do obowiązku wynikającego z rygoru natychmiastowej wykonalności;

6) naruszenie art. 107 § 1 pkt 5 KPA w związku z art. 83 UOKK poprzez niewskazanie w sentencji Decyzji metody obniżenia całkowitego kosztu kredytu, w szczególności poprzez brak wskazania, czy chodzi o rozliczenie proporcjonalne według metody liniowej, co powoduje, że Decyzja w tym zakresie może być różnie intepretowana, a w konsekwencji niewykonalna;

7) naruszenie art. 103 UOKK oraz art. 108 KPA w związku z art. 83 UOKK i nałożenie rygoru natychmiastowej wykonalności w zakresie pkt I Decyzji, polegające na:

⚫: błędnej wykładni ustawowych przesłanek rygoru natychmiastowej wykonalności, w tym pominięcia przesłanki niezbędności rygoru do realizacji celów zaskarżonej Decyzji, oraz niewykazaniu, aby ważny interes konsumentów wymagał nałożenia rygoru;
⚫: nieuwzględnieniu groźby niepowetowanej szkody oraz groźby nieodwracalnych lub trudno odwracalnych skutków dla działalności powoda;
⚫: nałożeniu rygoru natychmiastowej wykonalności, pomimo że obowiązki wskazane w pkt I Decyzji zostały określone w sposób niejednoznaczny i niejasny, a nadto sprzeczny z pkt III Decyzji, co uniemożliwia lub znacznie utrudnia wykonanie Decyzji.

W oparciu o powyższe zarzuty, Powód wniósł o uchylenie zaskarżonej Decyzji w całości lub zmianę Decyzji w całości i umorzenie postępowania wobec braku naruszenia zbiorowych interesów konsumentów; ewentualnie

- zmianę zaskarżonej Decyzji w całości poprzez stwierdzenie zaniechania praktyki z dniem 4 listopada 2019 r. na podstawie art. 27 ust. 2 UOKK oraz uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności i odstąpienie od nałożenia dodatkowych obowiązków, o których mowa w art. 26 ust. 2 UOKK ewentualnie

- zmianę zaskarżonej Decyzji w pkt III poprzez zmianę nałożonych obowiązków zmierzających do usunięcia trwałych skutków naruszenia w następujący sposób: (i) skrócenie okresu publikacji oświadczenia na stronie głównej w domenie (...) lub każdej innej stronie internetowej powoda zastępującej tę stronę w przyszłości do okresu 3 miesięcy, (ii) zmianę sposobu realizacji obowiązku informacyjnego poprzez usunięcie wymogu formy pisemnej i dopuszczenie przekazania informacji w formie wiadomości w serwisie internetowym Spółki, SMS-em, w wiadomości e-mail lub w innej postaci elektronicznej z wykorzystaniem podobnego środka komunikacji elektronicznej oraz (iii) ograniczenie zakresu zastosowania obowiązków wynikających z pkt III Decyzji do konsumentów, którzy dokonali przedterminowej spłaty w okresie od dnia 11 września 2019 r. do dnia doręczenia powodowi Decyzji.

Ponadto, powód wniósł o zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie Pozwany – Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o oddalenie odwołania w całości i zasądzenie kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych.

W piśmie procesowym z dnia 30 lipca 2021 r. powód zmodyfikował wniosek ewentualny wskazany w odwołaniu w ten sposób, że w przypadku nieuwzględnienia wniosku o uchylenie decyzji zmianę pkt III Decyzji poprzez zmianę nałożonych obowiązków zmierzających do usunięcia trwałych skutków naruszenia w następujący sposób:

- zobowiązanie do publikacji oświadczenia o treści wskazanej w Decyzji, na stronie głównej w domenie (...) lub każdej innej stronie internetowej powoda zastępującej tę stronę w przyszłości, w postaci linku przekierowującego, po kliknięciu, do treści ww. oświadczenia, przy czym: (a) komunikat oświadczenia ma zostać sformułowany ciemną czcionką na białym tle, (b) oświadczenie będzie zamieszczone w górnej części strony głównej (...) lub każdej innej stronie internetowej powoda zastępującej tę stronę w przyszłości, z możliwością zamknięcia przez konsumenta, (c) tekst oświadczenia zostanie wyrównany do lewej strony, (d) zastosowana czcionka będzie odpowiadać wielkości czcionki zwyczajowo używanej na stronie internetowej powoda; w okresie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się Decyzji, oraz

- zobowiązanie do jednorazowego przesłania do konsumentów, w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się Decyzji, za pośrednictwem poczty elektronicznej, na najbardziej aktualne adresy email będące w dyspozycji (...), informacji o poniższej treści:

„W związku z decyzją nr (...) Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2019 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. informuje, że stosowała praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na nieobniżaniu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego całkowitego kosztu kredytu o koszt prowizji, który dotyczy okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, co jest niezgodne z obowiązkiem wynikającym z art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2019 r. poz. 1083) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów. Jednocześnie uprzejmie informuję, że w związku z wcześniejszą spłatą przez Panią/Pana pożyczki w celu odzyskania nadpłaconej kwoty istnieje możliwość złożenia reklamacji wraz z podaniem numeru rachunku właściwego do dokonania zwrotu nadpłaty. Reklamację należy złożyć poprzez wypełnienie formularza znajdującego się na stronie [adres dedykowanej strony internetowej zawierającej formularz] lub przesłać na adres: [adres do korespondencji (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.];

- ograniczenie zakresu zastosowania obowiązków wynikających z pkt III.2 Decyzji do konsumentów, którzy dokonali przedterminowej spłaty w okresie od dnia 11 września 2019 r. do dnia doręczenia powodowi Decyzji.

W pismach z 23 sierpnia 2021 r., 27 grudnia 2021 r., Powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko wyrażone w sprawie.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Powód - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. jest przedsiębiorcą wpisanym do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Spółka figuruje pod numerem (...) w rejestrze instytucji pożyczkowych prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Dowód: informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z (...), – k. 194 akt adm., okoliczność bezsporna;

(...) udziela kredytów konsumenckich, określonych w art. 3 ust. 2 pkt 1 ukk, zawierając z konsumentami umowy na odległość, za pośrednictwem strony internetowej w domenie vivus.pl, a także drogą telefoniczną przy użyciu wzorca „Umowa Pożyczki (...).pl”, jak również za pośrednictwem pośredników kredytowych, związanych ze Spółką umowami o współpracy, przy użyciu wzorca (...) .

Przy pierwszej pożyczce Spółka nie pobiera od klientów odsetek ani prowizji. Natomiast, w przypadku kolejnych pożyczek, w umowie zastrzegane są na rzecz pożyczkodawcy odsetki wynoszące 10 % w skali roku oraz prowizja za udzielenie pożyczki.

Dowód: Pismo Spółki z 5 lipca 2017 r., k. – 25-27 akt adm.

W przypadku pożyczek zawieranych za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość (on-line) prowizja ustalana jest w wysokości od 14,88 % do 17,18 % całkowitej kwoty kredytu, zaś w przypadku umów zawieranych za pośrednictwem pośredników kredytowych (w kanale brokerskim) prowizja ustalana jest w wysokości od 24,88 do 27,18 % całkowitej kwoty kredytu.

Przedsiębiorca pobiera również opłatę za przedłużenie okresu spłaty, również określaną jako „prowizja”, w wysokości od 10,61 % do 12,48 % całkowitej kwoty kredytu. Jest to opłata opcjonalna, znajdująca się poza zakresem rozważań będących przedmiotem decyzji Prezesa UOKiK, w których termin „prowizja” używany jest w odniesieniu do opłaty stanowiącej wynagrodzenie pożyczkodawcy za udzielenie pożyczki.

Dowód: Pismo Spółki z 5 lipca 2017 r. – k. 25-27 akt adm.

Umowy zawierane przez Spółkę z konsumentami zawierają postanowienia dotyczące przedterminowej spłaty, o następującej treści:

„2. W przypadku przedterminowej całkowitej spłaty Pożyczki Całkowity Koszt Pożyczki Kwoty Wypłaconej Pożyczki Limitu Ogólnego ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono udostępnienie Pożyczki Pożyczkobiorcy, chociażby Pożyczkobiorca poniósł je przed spłatą. Pożyczkobiorca nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek od kwoty wcześniej spłaconej za okres pozostały do końca okresu Umowy. (§ 8 pkt 2 - k. 51 akt adm.)

3. W przypadku spłaty części Pożyczki przed Terminem spłaty Pożyczki, ust. 2 stosuje się odpowiednio.” (§ 8 pkt 3 - k. 51 akt adm.)

W umowie zdefiniowano „Całkowity Koszt Pożyczki Kwoty Wypłaconej”, jako wszelkie koszty, jakie Pożyczkobiorca jest zobowiązany ponieść w związku z udzieloną Pożyczką w wysokości Kwoty Wypłaconej wskazane w Tabeli nr 2” (§ 1 pkt 5 - k. 49 akt adm.)

Stosownie do Tabeli nr 2 Całkowity Koszt Pożyczki Kwoty Wypłaconej stanowi sumę prowizji i odsetek. Spółka udziela pożyczek na okres 30 dni (lub 61 dni - w przypadku pierwszej pożyczki), są one spłacane jednorazowo. Spółka nie udziela pożyczek ratalnych.

Dowód: Umowy – k. 51 akt adm., k. 62 akt adm., k. 73 akt adm., k. 84 akt adm., k. 134 akt adm., k. 148 akt adm., k. 160 akt adm., k. 343 akt adm.

Spółka wyjaśniła, że w przypadku spłaty przez konsumenta całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy (w przypadku Spółki są to odsetki). Przedsiębiorca wskazał, że w przypadku zawieranych przez Spółkę umów odsetki stanowią jedyny element całkowitego kosztu kredytu, który ulega obniżeniu w przypadku spłaty pożyczki przed terminem. W wykorzystywanym przez Spółkę systemie informatycznym dokonywane jest w takiej sytuacji przeliczenie kwoty odsetek, jakie konsument zobowiązany jest uiścić w związku z pożyczką.

Dowód: pismo Przedsiębiorcy z 5 lipca 2017 r. – k. 30 akt adm.

W ocenie Spółki, opłata za przedłużenie spłaty jest niezwiązana z okresem trwania umowy lecz ze zmianą jej warunków (terminu spłaty), ma charakter jednorazowy i również nie podlega redukcji w przypadku przedterminowej spłaty kredytu.

W toku postępowania, Spółka wskazała, że pobierane przez nią prowizje stanowią jednorazowe płatności za udzielenie pożyczki lub za dokonanie zmiany warunków umowy przez co nie mieszczą się w zakresie hipotezy art. 49 ust. 1 ukk.

Dowód: pismo Przedsiębiorcy z 17 kwietnia 2019 r. – k. 192 akt adm.

W pismach kierowanych do Prezesa UOKiK, Spółka wyjaśniała, że w obecnych realiach korzyści czerpane przez nią z tytułu odsetek nie wystarczają na pokrycie kosztów działalności, co czyni koniecznym uzupełnienie ich prowizjami o charakterze jednorazowym. Przedsiębiorca podniósł, że ze względu na dostarczanie przez niego usług kredytowych w obszarze rynku nieobsługiwanym przez banki, m.in. ze względu na wyższe ryzyko, koszt pozyskiwania przez Spółkę kapitału jest wyższy niż koszt finansowania pozyskiwany przez banki. Spółka dodała, że oprócz kosztu pozyskania kapitału, jej działalność wiąże się z wieloma innymi kosztami o charakterze stałym oraz specyficznymi dla udzielania pożyczek kosztami jednorazowymi. Zestawione przez Spółkę koszty jako koszty „ponoszone jednorazowo”, zostały oszacowane w sposób uśredniony, w oparciu o ponoszone przez Przedsiębiorcę koszty danego rodzaju oraz ilości udzielanych pożyczek w danym okresie.

Dowód: Pismo Spółki z 6 sierpnia 2019 r. – k. 206-210 akt adm.

Od dnia 4 listopada 2019 r., tj. od dokonanej przez Spółkę zmiany praktyki, treść postanowień regulujących kwestię wcześniejszej spłaty zamieszczanych w umowach zawieranych z konsumentami nie uległa zmianie lecz zmieniony został - na korzyść klientów - sposób dokonywanego rozliczenia, w ramach którego klient otrzymuje zwrot części nadpłaconej kwoty prowizji.

Wskazując przykładowo – w przypadku kredytu w wysokości 3 100,00 zł udzielonego na okres 30 dni, klient zobowiązany był ponieść koszt prowizji w wysokości 594,50 zł. Ze względu na całkowitą spłatę kwoty do zapłaty po upływie 26 dni (czyli 4 dni przed terminem), Spółka dokonała rozliczenia, przy założeniu kosztu prowizji w takiej wysokości, jaka byłaby przez nią zastrzeżona w umowie zawartej na 26 dni, tj. w kwocie 582,40 zł.

W rozliczeniu z klientem, Spółka - oprócz kwoty odsetek nadpłaconej w ratach stałych za skrócony okres kredytowania - zwróciła klientowi 12,10 zł kwoty nadpłaconej z tytułu prowizji. W przypadku rozliczenia kosztu prowizji proporcjonalnie do długości okresu, o który skrócono okres kredytowania (to jest o 4 z 30 dni), kwota zwrotu z tego tytułu wynosiłaby 79,27 zł to jest o 67,17 zł (555 %) więcej.

Dowód: Pismo Przedsiębiorcy z 31 października 2019 r., k. 336-356 akt adm.

Powyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów zgromadzonych w postępowaniu administracyjnym, których prawdziwość, wiarygodność i moc dowodowa nie była podważana w postępowaniu sądowym oraz na podstawie zeznań świadków K. (...) – L. (k. 269-270) oraz R. S. (k. 363-364), którym Sąd dał wiarę, strony nie kwestionowały ich zeznań.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 24 ust. 1 uokik zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Art. 24 ust. 2 uokik stanowi, że przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności:

2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;

3) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji;

4) proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. W ust. 3 przewidziano natomiast, że nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.

Przyjmuje się, że zakaz z art. 24 uokik obejmuje zachowania przedsiębiorcy, które można określić jako „generalne”, tj. dotyczące każdego konsumenta znajdującego się w określonej sytuacji. Praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest takie zachowanie przedsiębiorcy, które podejmowane jest w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład określonej grupy (T. Skoczny, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, 2014 r., System Informacji Prawnej Legalis ). Przedmiotem ochrony nie są zatem interesy indywidualnego konsumenta lub grupy indywidualnych konsumentów, ale wszystkich klientów traktowanych jako grupa uczestników rynku zasługująca na szczególną ochronę.

Bezprawność w rozumieniu art. 24 uokik jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc niezależna jest od winy i jej stopnia, jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Bezprawność jest także niezależna od wystąpienia szkody. Bezprawne praktyki muszą być wymierzone w zbiorowe interesy konsumentów, czyli odnosić się do obecnych, przyszłych i potencjalnych konsumentów, a więc naruszać prawa nieograniczonej, bliżej nieokreślonej liczby konsumentów. Interes, który jest chroniony owym przepisem, to interes prawny, rozumiany jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 13 lipca 2006r., sygn. akt III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz. 35).

Za nieuczciwą praktykę rynkową należy uznać taką, która jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu lub po jej zawarciu (art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym). Za nieuczciwą praktykę rynkową uważa się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk (ust.2).

W ocenie Prezesa UOKiK spółka dopuściła się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o czym mowa jest w art. 24 ust. 1 i 2 uokik, z uwagi na naruszanie, przy udzielaniu kredytów konsumenckich, art. 49 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim, poprzez nie obniżanie, w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego, całkowitego kosztu kredytu o koszt prowizji, który dotyczy okresu o który skrócono czas obowiązywania umowy, co jest niezgodne z obowiązkiem wynikającym z art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Zarzuty sformułowane przez stronę powodową w pkt 1-3 odwołania, koncentrują się zasadniczo na przekonaniu, że nie doszło do naruszenia przez Powoda art. 49 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim. Powód podnosił, iż jego działanie było zgodne z wykładnią tego przepisu, potwierdzoną stanowiskiem wyrażonym w orzecznictwie.

Jednakże, Sąd orzekający w niniejszym składzie, dokonując oceny postępowania Powoda przy udzielaniu kredytów konsumenckich, w kontekście art. 49 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim doszedł do wniosku, iż zarzut postawiony Powodowi przez Prezesa UOKiK jest słuszny.

Czyniąc wstęp do dalszych rozważań, w pierwszej kolejności należy przytoczyć treść art. 49 ust. 1 u.k.k., zgodnie z którym, w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed spłatą. W przypadku spłaty części kredytu przed terminem określonym w umowie, ust. 1 stosuje się odpowiednio (art. 49 ust. 2 u.k.k.)

Nie można było dokonać oceny stosowanej przez Powoda praktyki, w oderwaniu od stanowiska Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zaprezentowanego w wyroku z dnia 11 września 2019 r., C-383/18, który wskazał, że art. 16 ust. 1 Dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. Obniżka całkowitego kosztu kredytu obejmuje również koszty, których wysokość nie jest zależna od okresu obowiązywania umowy. Zwrócił także uwagę, że celem Dyrektywy jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Ów system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania. W celu zagwarantowania tej ochrony art. 22 ust. 3 Dyrektywy zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, aby przepisy przyjmowane przez nie w celu wykonania Dyrektywy nie mogły być obchodzone poprzez sposób formułowania umów. Tymczasem skuteczność prawa konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu byłaby osłabiona, gdyby obniżenie kredytu mogło ograniczyć się do uwzględnienia jedynie kosztów przedstawionych przez kredytodawcę jako zależne od okresu obowiązywania umowy, ponieważ wysokość i podział kosztów są określane jednostronnie przez przedsiębiorcę, a rozliczenie kosztów może obejmować pewną marżę zysku. Ponadto ograniczenie możliwości obniżenia całkowitego kosztu kredytu jedynie do kosztów wyraźnie związanych z okresem obowiązywania umowy pociągałoby za sobą ryzyko, że konsument zostanie obciążony wyższymi jednorazowymi płatnościami w chwili zawarcia umowy o kredyt, ponieważ kredytodawca mógłby próbować ograniczyć do minimum koszty zależne od okresu obowiązywania umowy.

Trzeba pamiętać, że sądy powszechne związane są zaprezentowaną wyżej interpretacją, co znalazło potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z 12 grudnia 2019 roku, w sprawie toczącej się pod sygn. akt III CZP 45/19. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, iż „Zasada powszechnego związania wykładnią prawa unijnego dokonaną przez TSUE wynika z istoty i funkcji postępowania prejudycjalnego oraz autonomii prawa unijnego względem prawa krajowego znajduje potwierdzenie w orzecznictwie samego Trybunału (zob. wyroki: z dnia 27 marca 1980 r., 61/79; z dnia 4 czerwca 2009 r., C-8/08, 10 kwietnia 1984 r., C-14/83, oraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego - zob.m.in. wyroki z dnia 10 kwietnia 2019 r., II UK 504/17, z dnia 5 grudnia 2019 r., III PO 7/18, postanowienie składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2018 r., III UZP 4/18, OSNP 2018 Nr 12, poz. 165). Orzeczenie TSUE, wiąże sądy krajowe, skoro wydanie przez sąd krajowy orzeczenia z oczywistym naruszeniem wyroku TSUE może stanowić podstawę odpowiedzialności państwa członkowskiego za szkody wyrządzone jednostkom wskutek naruszenia prawa wspólnotowego (zobacz np. wyrok ETS z 30 września 2003 r., w sprawie C-224/01 K., pkt 56 i 57).”

Uznać zatem należało, że przyjęta przez Powoda wykładnia art. 49 ust. 1 i 2 u.k.k. nie może zostać zaakceptowana wobec przesądzenia tej kwestii przez Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wiąże sądy powszechne Rzeczpospolitej Polskiej.

W związku z tym, całkowicie uzasadnione i słuszne było zapatrywanie Prezesa UOKiK zawarte w zaskarżonej decyzji, że praktyka stosowana przez Powoda przy udzielaniu kredytów konsumenckich naruszała przepis art. 49 ust. 1 u.k.k. Ponadto, stanowisko to jest należycie obsadzone zarówno w materiale dowodowym sprawy jak i przepisach prawa.

Należy dodać, iż zgodnie z przyjętym w piśmiennictwie poglądem, wobec nieścisłości redakcji omawianego wyżej przepisu, stanowiącego implementację rozwiązań, o których mowa w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki (Dz. Urz. UE L 133.22.5.2008), przepis ten od początku jego stosowania mógł i powinien być wykładany w duchu Dyrektywy i w sposób celowościowy, czemu nie sprzeciwiało się literalne brzmienie przepisu. Sformułowanie, iż w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu „o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy” przy celowościowym ujęciu winno być traktowane jako traktujące o wszelkich kosztach związanych z umową kredytu, które w przypadku przedterminowego zakończenia umowy powinny być rozliczone za okres, o który skrócono czas obowiązywania umowy - czyli obniżyć koszty umowy poniesione przez konsumenta proporcjonalnie do okresu, o jaki skróceniu uległa umowa. O obniżeniu całkowitego kosztu kredytu proporcjonalnie do okresu, który skrócono czas obowiązywania umowy, licząc od momentu spłaty kredytu przed terminem mowa jest w uzasadnieniu projektu ustawy o kredycie konsumenckim, który wskazuje, że przepis 49 „ ustanawia zasadę proporcjonalnej redukcji kosztów” (https://(...), vide: Edyta Rutkowska-Tomaszewska [w:] Redukcja kosztów kredytu konsumenckiego, a przedterminowe jego spłata w świetle art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim; Studia prawno-ekonomiczne, t. C, 2016 s.163-177).

Sąd doszedł do przekonania, iż działanie Spółki, polegające na nieobniżaniu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego całkowitego kosztu kredytu o koszty wynagrodzenia zastrzeżonego na rzecz kredytodawcy w umowie w postaci prowizji jest sprzeczne z art. 49 ust. 1 i 2 u.k.k., a praktyka ta godzi w zbiorowe interesy konsumentów, co stanowiło naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji konsumentów. W tym zakresie Sąd w pełni aprobuje stanowisko Pozwanego uznając za zasadne postawienie Powodowi zarzutu zawartego w pkt I zaskarżonej decyzji. Oznacza to tym samym, że zarzuty zawarte w pkt 1 – 3 odwołania nie mogą przynieść oczekiwanego przez Powoda rezultatu w postaci zmiany bądź uchylenia decyzji w zakresie pkt I.

Ponadto, Sąd zgodził się z Pozwanym, który podniósł, iż przedsiębiorca podejmując decyzję o podjęciu i sposobie prowadzenia danego rodzaju działalności, w tym przypadku – w ściśle uregulowanym obszarze udzielania kredytów konsumenckich – musi uwzględniać obowiązujące w tym obszarze ramy prawne, przede wszystkim określone przez ustawodawcę limity opłat które mogą być pobrane od klientów oraz sytuacje, w których muszą one podlegać zwrotowi. Dlatego też za niezasadne należy uznać także zarzut zawarty w pkt 4 odwołania, tzn. naruszenia art. 27 ust. 1 i 2 uokik oraz zasady nieretroaktywności. Zgodzić się przy tym należy z pozwanym, że Trybunał Sprawiedliwości nie ustanowił w dniu 11 września 2019 r. prawa, a dokonał wykładni obowiązującego od dawna przepisu. Fakt wątpliwości interpretacyjnych oraz sposobu wykonywania przepisu art. 49 u.k.k. znalazł wyraz w fakcie odstąpienia przez Prezesa UOKiK od nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej. Zasadą jest wszak nakładanie w podobnych przypadkach kar na podmioty naruszające zbiorowe interesy konsumentów.

Natomiast, w pewnym zakresie, Sąd podzielił zarzut Powoda dotyczący zasadności i proporcjonalności zastosowanych przez Prezesa UOKiK środków nałożonych na Powoda w związanych z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów co doprowadziło do zmiany zaskarżonej decyzji.

Jak wynika z treści art. 26 uokik Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazującą zaniechanie jej stosowania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art. 24. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może nakazać publikację decyzji w całości lub w części, z zaznaczeniem, czy decyzja ta jest prawomocna, w określonej w niej formie, na koszt przedsiębiorcy. Środki, o których mowa w ust. 2, powinny być proporcjonalne do wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków.

W świetle treści przedstawionych unormowań nie budzi zastrzeżeń zasadność zastosowania przez pozwanego wskazanych w punkcie III pkt 1) i 2) decyzji środków usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, w związku z praktyką stwierdzoną w punkcie I sentencji decyzji w postaci złożenia jednokrotnego oświadczenia o nakazanej treści, jak również przekazania każdemu konsumentowi, który w okresie od dnia 16 maja 2016 roku do dnia uprawomocnienia się decyzji przed terminem spłacił pożyczkę. Środki te posłużą usunięciu skutków spowodowanych wcześniej dokonanymi naruszeniami. Istotne jest bowiem, aby skierować do konsumentów jasny komunikat, który umożliwi im zapoznanie się z przedmiotową decyzją Prezesa UOKIK – po jej uprawomocnieniu. Spowodują one również, że konsumenci, wobec których stosowane były praktyki zostaną skutecznie poinformowani, że mogą wystąpić z reklamacjami, co posłuży prawidłowemu wykonaniu ich umów. Jednakże Sąd uznał, że nałożone w tych punktach obowiązki zostały nieprawidłowo określone i postanowił dokonać ich zmiany.

I tak Sąd uznał, że wskazany w decyzji okres 6 miesięcy jest rażąco długi i zdecydowanie odbiega od okresów nakładanych w podobnych przypadkach na innych przedsiębiorców, który w większości decyzji został określony na 3 miesiące. Prezes UOKiK nie wskazał żadnych szczególnych przesłanek uzasadniających tak długi czas publikacji, tym bardziej, że każda z osób pokrzywdzonych działaniem Spółki i tak powinna zostać odrębnie poinformowana o decyzji Urzędu. Zdaniem Sądu okres 3 miesięcy będzie adekwatny do naruszeń dokonanych przez Spółkę oraz wystarczający dla zapoznania się z nim przez obecnych jak i przyszłych konsumentów – kontrahentów powoda. Nadto pozwany nie przywołał żadnej innej decyzji, w której nałożyłby na przedsiębiorcę działającego w branży przynajmniej podobnej do powoda, okresu publikacji dłuższego niż 3 miesiące (k.315 akt sprawy), tym samym za zasadny należy uznać zarzut nieproporcjonalności nałożonego na Spółkę obowiązku.

Sąd nie przychylił się zaś do wniosku powoda o zmianę sposobu umieszczenia oświadczenia na stronie internetowej Spółki. Sposób zaproponowany przez Prezesa UOKiK jest najbardziej adekwatny do czynu Spółki. W pierwszej kolejności wskaże wszystkim konsumentom, także potencjalnym kontrahentom na nieprawidłowości, których Spółka dopuściła się. Po drugie ma to niewątpliwy walor edukacyjny wobec konsumentów, dzięki czemu będą mogli dowiedzieć się, że tego typu zachowanie jest niezgodne z obowiązującym prawem. W tym wypadku Spółka nie wykazała skutecznie, że pozostawienie komunikatu w sposób wskazany przez pozwanego jest nieproporcjonalne do naruszenia lub nadmiernie kosztowne.

Co do sposobu powiadomienia konsumentów – kontrahentów powoda o wydanej Decyzji to Sąd także częściowo uwzględnił wnioski odwołania. Sąd miał przy tym zmieniając sposób powiadomienia konsumentów na względzie różnego rodzaju przesłanki.

W pierwszej kolejności należy wskazać przesłanki ekologiczne. Każdy z konsumentów jest obecnie namawiany różnymi bonusami na odstąpienie od otrzymywania za pośrednictwem zwykłej poczty faktur, jak też innych informacji handlowych. Ilość papieru, który musiałby zostać zużyty do wyprodukowania ponad 300 tys. listów jest nieproporcjonalna do naruszenia. Urząd reprezentujący Polskę powinien propagować rozwiązania ekologiczne, a nie działać wbrew tym zasadom. Trzeba mieć przy tym na uwadze, że dokonanie doręczenia listem poleconym nie musi wcale ułatwić przekazania informacji. Z doświadczenia życiowego wiadomo bowiem jakie trudności potrafi nieść za sobą obecnie odebranie tego typu przesyłki, szczególnie jeżeli jest ona awizowana.

Sąd miał także na uwadze koszt tego typu przesyłek, co stanowiłoby ukrytą karę pieniężną wobec spółki. Jak wskazał świadek K. L.: „… kwota 900 tys. zł. to na samo wysłanie listów do klientów, którzy już zostali rozliczeni. (…) Obsługa całego ruchu, który musiałby się z tym wiązać, to po naszej stronie to byłoby około 19 pracowników na okres 5, 6 miesięcy. (k. 269) Zaś świadek R. S. – dyrektor finansowy powoda – zeznał, że „Jeżeli chodzi o koszty to szacunki jakie mamy na ten moment wysłania listów poleconych do wszystkich klientów i również wysyłki odpowiedzi na reklamacje to koszty szacujemy na około 4 mln 300 tys., przy czym 1 mln 800 tys. dotyczy klientów już rozliczonych (…). To jest tylko koszt korespondencji, nie obejmuje kosztów osobowych.” (k. 363). Pozwany nie zanegował podanych wielkości. Mając powyższe na uwadze Sąd podziela w pełni stanowisko powoda, że tradycyjna forma korespondencji z konsumentem wiąże się z nieproporcjonalnymi kosztami po stronie Spółki. Nie ma żadnego uzasadnienia w obciążaniu powoda tego typu kosztami. Sąd jeszcze raz podkreśla, że zobowiązanie nałożone w formie zaproponowanej przez Urząd, stanowi ukrytą karę pieniężną. Co więcej poniesienie tych kosztów nie jest niezbędne dla osiągnięcia celu jaki przyświecał pozwanemu przy wydawaniu decyzji. Należy mieć przy tym na uwadze, że Spółka w przeważającej części kontaktuje się z klientami za pośrednictwem korespondencji mailowej. (zeznania świadka K. L., k. 269 i R. S., k. 363). Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że adekwatną formą sposobu komunikacji między Spółką a pokrzywdzonym konsumentem będzie droga korespondencji mailowej. Zgodnie z treścią art. 26 ust. 4 uokik taki sposób nie zaburzy proporcji między słusznym interesem konsumenta a uzasadnionym interesem Spółki. Z tym, że Sąd uznał, że w przypadku nie posiadania przez Spółkę aktualnego adresu mailowego (informacja w poczcie mailowej, że adres jest nieprawidłowy) lub uznaniu przez przedsiębiorcę, że w danym wypadku niezbędny jest kontakt za pośrednictwem listu poleconego, pozostawił taką formę przesłania informacji do decyzji powoda. Sąd mając na uwadze ilość niezbędnej do wysłania korespondencji urealnił okres jej przesłania do 3 miesięcy. Sąd uznał, że zobowiązanie musi być wykonalne przez Spółkę. Brak jest przesłanek nałożenia na powoda niewykonalnego w rzeczywistości zobowiązania, którym jest wskazany w decyzji okres 1 miesiąca.

Sąd uznał przy tym, że brak jest przesłanek do nieobejmowania obowiązkiem informacyjnym konsumentów, którym już dokonano zwrotu, tym bardziej, że Spółka dokonywała rozliczenia w sposób niezgodny ze sposobem wskazanym przez TSUE w omówionym powyżej wyroku, a powód nie wykazał, że wobec wszystkich klientów dokonał ponownych przeliczeń. Brak jest też podstaw do zmiany decyzji i ograniczenia rozliczeń co do klientów, którzy dokonali spłaty w okresie od dnia 11 września 2019 r. do dnia doręczenia decyzji powodowi. Nieprawidłowości miały miejsce od 16 maja 2016 roku i powód nie wyjaśnił dlaczego konsumenci, którzy otrzymali pożyczki między 16 maja 2016 r. a 11 września 2019 r. mieliby być traktowani w sposób inni niż pozostali pokrzywdzeni nieprawidłową praktyką Spółki.

Mając powyższe na uwadze Sąd dokonał zmiany treści zobowiązania nałożonego na Spółkę w punkcie III. 2 Decyzji dostosowują ją do proporcjonalnych i adekwatnych skutków naruszenia, jak też urealniając możliwość jej wykonania do możliwości powoda.

Powód zakwestionował również sposób zastosowanie środka, o którym mowa w treści punktu III.3) zaskarżonej decyzji, tj. dokonania przez powoda zwrotu – w ramach przysporzenia konsumenckiego – części prowizji, proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy pożyczki w związku z jej wcześniejszą spłatą, konsumentom, którzy w okresie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji spłacili pożyczkę w terminie wcześniejszym niż przewidziany w umowie i złożą reklamację oraz określenia ww. zwrotu w terminie 30 dni od złożenia reklamacji na numer rachunku bankowego wskazany w reklamacji. Mimo nie złożenia wprost wniosku o uchylenie tego punktu decyzji (złożony wniosek o uchylenie całości decyzji), to Sąd stoi na stanowisku, że Prezes UOKiK nie jest uprawniony do zastosowania każdego proporcjonalnego środka jaki uznaniowo przyjmie za stosowny, a w szczególności takiego, do którego użycia nie ma umocowania w systemie prawa. Stanowi on w istocie rzeczy rozstrzygnięcie Prezesa UOKIK zasądzające określone świadczenia w postaci nakazu zapłaty przez powoda ściśle określonych sum pieniężnych na rzecz jego kontrahentów. Tego rodzaju nakaz jest charakterystyczny dla rozstrzygnięcia sprawy cywilnej. Kompetencja Prezesa UOKiK do stosowania środka w postaci „rekompensaty publicznej” w szczególności nie wynika z brzmienia art. 26 ust. 2 uokik, gdyż wykracza poza granice uznania administracyjnego w jakie wyposaża Prezesa UOKiK ta norma kompetencyjna. Normy kompetencyjne, co jest powszechnie przyjmowane w doktrynie, nie powinny podlegać wykładni rozszerzającej.

Sąd w pełni podziela w tym zakresie stanowisko przedstawione przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (sygn. akt XVII AmA 3/20) oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie (sygn. akt VII AGa 460/22) w sprawie dotyczącej przedsiębiorcy (...) sp. z o.o.

Sąd podziela również i uznaje za swoje stanowisko zaprezentowane przez prof. K. K. w artykule „Rekompensata publiczna jako środek usunięcia skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów wątpliwości systemowo-kompetencyjne” opublikowanym w Studiach Prawniczych. Rozprawach i Materiałach 2019, nr 1(24), w którym wskazanych zostało sześć powodów stojących na przeszkodzie posługiwaniu się przez Prezesa UOKiK rekompensatą publiczną jako środkiem do usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. W podsumowania artykułu autor stwierdził, że: „Po pierwsze, stosowanie środka w postaci rekompensaty publicznej wykracza poza granice uznania administracyjnego w jakie wyposaża Prezesa UOKiK norma kompetencyjna z art. 26 ust. 2 u.o.k.k. Dzieje się tak przede wszystkim z uwagi na kolizję tego środka z zasadą proporcjonalności, w tym zwłaszcza z wynikającym z tej zasady wymogiem, aby skutki zastosowania danego środka pozostawały w odpowiedniej proporcji do ciężarów (konsekwencji), jakie stąd wynikają dla jednostki (tu przedsiębiorcy); tego rodzaju konsekwencją jest istotne ograniczenie po stronie przedsiębiorcy konstytucyjnie gwarantowanego prawa do sądu. Ponadto powołany przepis – jako norma kompetencyjna – podlega wykładni zawężającej, co również przemawia za negowaniem dopuszczalności kreowania go jako podstawy prawnej dla stosowania środków rodzących daleko idące konsekwencje dla jednostek (tu: przedsiębiorców), tj. ingerujących w ich prawa i wolności. Po drugie, rekompensata publiczna – zarówno w ujęciu podmiotowym, jak i funkcjonalnym – wyraźnie odróżnia się od normatywnie określonych (zob. zwłaszcza art. 26 ust. 2 i 3 u.o.k.k.) środków usunięcia skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Również i z tego powodu zasadnym staje się traktowane jej jako środka wykraczającego poza zakres kompetencji (uznania) Prezesa UOKiK, jakie przyznaje mu art. 26 ust. 2 u.o.k.k. Po trzecie, rekompensata publiczna rodzi wątpliwości w kontekście spójności takiego środka z samą konstrukcją (definicją) zbiorowego interesu konsumentów. Przedsiębiorca, wykonując wynikający z rekompensaty obowiązek zapłaty określonej kwoty na rzecz (zazwyczaj) każdego ze swych klientów/konsumentów, zostaje obciążany kwotą stanowiącą sumę wszystkich wypłaconych na rzecz poszczególnych konsumentów środków pieniężnych. Rekompensata publiczna w istocie stanowi więc formę usunięcia „zsumowanych”, indywidualnych skutków (finansowych) naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Pozostaje to w kolizji z pojęciem (istotą) praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, co do której ustawodawca wyraźnie uznał, iż nie może jej stanowić suma interesów indywidualnych (art. 24 ust. 3 u.o.k.k.). Po czwarte, rekompensata jest środkiem stanowiącym sprawę cywilną; jej wykonanie w założeniu prowadzić ma do zwrotu nienależnego świadczenia (zob. art. 410 i n. k.c.) pomiędzy dwoma podmiotami prywatnymi (przedsiębiorcą a konsumentem), zatem między równorzędnymi (przynajmniej w wymiarze prawno-sądowym) podmiotami. W swej istocie rekompensata stanowi należność cywilnoprawną. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 2 §1 k.p.c. do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne (a zatem nie organ administracji, jakim jest Prezes UOKiK). Po piąte, konsekwencją stosowania przez Prezesa UOKiK rekompensaty publicznej jest ograniczenie prawa do sądu, jakie gwarantuje art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Zachodzą wątpliwości co do gwarancji bezstronności w zakresie stosowania przez Prezesa UOKiK tego środka. Ponadto skutkiem zastosowania jest analogiczne potraktowanie każdego z konsumentów (klientów przedsiębiorcy), a ściślej – ich sytuacji prawno-faktycznej; w odniesieniu do wystarczająco dużej grupy (kategorii) klientów przedsiębiorcy (konsumentów) mogą występować określone różnice tak co do prawa (relacji umownych), jak i co do faktów. Wreszcie również i skutki praktyk przedsiębiorcy, jakie kwestionuje Prezes UOKiK (w szczególności w wymiarze prawnym), mogą być odmienne w stosunku do poszczególnych konsumentów (podważając tym samym zasadność/adekwatność stosowania wobec każdego z nich analogicznego środka „zaradczego” w postaci rekompensaty publicznej). Wskazane indywidualne okoliczności sprawy nie są badane przez Prezesa UOKiK stosującego rekompensatę publiczną (a podlegałyby takiemu zbadaniu – w kontekście stosownych przepisów kodeksu cywilnego – przez sąd); okoliczności te (relacje) nie stanowią także przedmiotu rozpatrywania przez SOKiK (w ramach odwołania od decyzji Prezesa UOKiK, w której zastosował on rekompensatę publiczną). Po szóste wreszcie, stosowanie przez Prezesa UOKiK rekompensaty publicznej jako instrumentu stricte władczego pozostaje w kolizji z rozwiązaniami przyjętymi w prawie unijnym. W treści przepisów rozporządzenia 2017/2394 – w tym zwłaszcza w katalogu kompetencji organów krajowych w zakresie „egzekwowania prawa” (ochrony zbiorowych interesów konsumentów) – środek ów nie został wskazany. Ponadto z przepisów tego rozporządzenia należy dedukować, iż prawodawca unijny dopuszcza stosowanie przez krajowe organy środków kompensacyjnych (odszkodowawczych) na rzecz konsumentów jedynie w przypadku gdy środek taki zostanie zaproponowany przez samego przedsiębiorcę jako „dodatkowe zobowiązanie w zakresie środków zaradczych” (additional remedial commitment). W kontekście unijnych uwarunkowań prawnych Prezes UOKiK mógłby więc korzystać z rekompensaty publicznej co najwyżej w ramach tzw. decyzji zobowiązaniowych (wydawanych w trybie art. 28 u.o.k.k.), a nie jako instrument stricte władczy (nakazowy), czyli – w wymiarze formalnym – jako element decyzji stwierdzającej naruszenie (wydawanej na mocy art. 26 u.o.k.k.).”

Powyższe wskazuje jednoznacznie, że obowiązek dokonania rekompensaty publicznej, a tym samym zapłaty przez powodowego przedsiębiorcę zryczałtowanych sum pieniężnych na rzecz konsumentów, nie jest środkiem usunięcia trwających skutków naruszenia, o którym mowa w art. 26 ust. 2 uokik.

Należy także dodać, że rekompensata publiczna była elementem prac legislacyjnych prowadzonych w 2015 r. zakończonych uchwaleniem ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw. (Dz. U. 2015.1634). Pierwotny rządowy projekt tej ustawy (za którego przygotowanie odpowiedzialny był Prezes UOKiK) przewidywał zwrot konkretnym konsumentom korzyści bezprawnie uzyskanych przez przedsiębiorcę w związku ze stosowaniem klauzul niedozwolonych, jako jeden ze środków usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania takich postanowień. W toku prac legislacyjnych zastrzeżenia do tych propozycji zgłosiło Ministerstwo Sprawiedliwości i Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów wskazując na niekonstytucyjność takiego rozwiązania. Projektodawca, Prezes UOKiK zdecydował ostatecznie o usunięciu tego zapisu z projektowanej treści art. 23b ust. 2 uokik. Wynika z tego, że od 2015 r. poszerzanie kompetencji Prezesa UOKiK następowało w drodze wydawania decyzji obejmujących zobowiązanie przedsiębiorców do zapłaty na rzecz konsumentów „rekompensaty publicznej” w oparciu o nieuprawnioną rozszerzającą wykładnię art. 26 ust. 2 uokik, zastępującą ustawowe upoważnienie, którego wprowadzenie do ustawy nie nastąpiło.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że nie Prezes Urzędu nie posiadał żadnych podstaw do wydawania zobowiązania określonego w pkt III.3) skarżonej Decyzji i w części tej ją uchylił. Mając jednak na uwadze rozbieżne orzecznictwo co do „rekompensaty publicznej” Sąd uznał, że brak było podstaw do uznania takiego orzeczenia za rażąco naruszające prawo w rozumieniu art. 479 ^31a k.p.c. (pkt V wyroku).

Co do 6) zarzutu powoda naruszenia art. 107§1 pkt 5 k.p.a. w zw. z art. 83 uokik to Sąd uznał go za nieprawidłowy. Sąd w pełni przy tym podziela stanowisko zaprezentowane przez Organ w odpowiedzi na odwołanie, że obowiązujące przepisy nie zawierają dyspozycji, z której wynikałby obowiązek zamieszczania w sentencji decyzji rozstrzygnięcia zawierającego wskazówki dotyczące sposobu prawidłowego dokonania rozliczenia prowizji. Zapisy takie zostały umieszczone w uzasadnieniu decyzji i stanowią jej integralną część.

Mając powyższe na uwadze Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów orzekł w oparciu o treść art. 479 ^31a §1 i 3 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. mając na uwadze fakt, że co do zasady Sąd podzielił stanowisko pozwanego, jednakże w dużej części uwzględnił również stanowisko powoda odnośnie nałożonych na niego skarżoną Decyzją obowiązków.

SSO Dariusz Dąbrowski

XVII AmA 36/20

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ