Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

Protokolant: Magdalena Adamska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 listopada 2022 r. w Warszawie

sprawy Z. Z.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek odwołania Z. Z.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

i Administracji w W.

z dnia 10 lipca 2017r. znak (...)

- zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązuje Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. do przeliczenia emerytury Z. Z. poczynając od dnia 1 października 2017 roku z pominięciem art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w brzmieniu nadanym na mocy ustawy z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

Sygn. akt VII U 4539/19

UZASADNIENIE

Z. Z. w dniu 3 sierpnia 2017 r. złożył w Sądzie Okręgowym w Warszawie odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 10 lipca 2017 r. nr ewid. (...) dotyczącej ponownego ustalenia wysokości emerytury. Ubezpieczony zarzucił skarżonej decyzji naruszenie przepisów:

- art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego świadczenia emerytalnego, co stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione naruszenie przysługującego prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego;

- art. 30 oraz art. 47 Konstytucji RP w związku z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na naruszeniu godności, prawa do ochrony czci, dobrego imienia, prawa do prywatności i prawa do poszanowania życia rodzinnego, poprzez przyjęcie, że służba w okresie przed 31 lipca 1990 r. stanowiła „służbę na rzez totalitarnego państwa”, a tym samym arbitralne przypisanie w akcie prawnym rangi ustawy winy za działania związane z naruszeniami praw człowieka, których dopuszczali się niektórzy przedstawiciele władzy publicznej PRL oraz niektórzy funkcjonariusze organów bezpieczeństwa PRL;

- art. 32 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności;

- art. 45 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz art. 42. ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 2 Konstytucji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności;

- art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności;

-art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności poprzez naruszenie prawa do rzetelnego procesu sądowego;

-art. 14 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności poprzez naruszenie zakazu dyskryminacji;

-art. 1 do Protokołu nr 1 do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności, sporządzonego w Paryżu w dniu 20 marca 1952 r., ratyfikowanego przez Polskę w dniu 10 października 1994 r. (Dz. U. z 1995 r., Nr 36, poz. 175) poprzez wydanie przez Dyrektora ZER MSWiA przedmiotowych decyzji na podstawie ustawy sprzecznej z zasadą proporcjonalności przy ochronie mienia zawartego w tym przepisie;

-art. 2, art. 7, art. 95 ust. 1, art. 96 ust.1, art. 104, art. 106, art. 109 ust.1, art. 119 i art. 120 oraz art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP poprzez oparcie rozstrzygnięcia na przepisach ustawy nowelizującej przyjętych w warunkach naruszających tryb jej uchwalenia.

W oparciu o powyższe zarzuty odwołujący wniósł o uchylenie w całości decyzji Dyrektora ZER MSWiA o ponownym ustaleniu wysokości emerytury, nr ewid: (...) z dnia 10 lipca 2017 r. Wniósł też o zastosowanie w rozstrzyganiu przedmiotowej sprawy przepisów Konstytucji RP i pominięcie niekonstytucyjnych przepisów ustawy emerytalnej, zmienionej ustawą nowelizującą z dnia 16 grudnia 2016 roku, z uwagi na istniejące pierwszeństwo legalizmu konstytucyjnego określonego w art. 8, w związku z art. 173 i 178 ust. 1 Konstytucji RP; zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych (odwołanie, k.3-17 a. s.).

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jego oddalenie. W ocenie organu rentowego zaskarżona decyzja została wydana zgodnie z zasadami obliczania wysokości emerytury policyjnej określonymi w art. 15c, art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, jak również w oparciu o informację o przebiegu służby ubezpieczonego sporządzonej przez Instytut Pamięci Narodowej z dnia 9 maja 2017 nr (...), z której wynika, że odwołujący pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ww. ustawy. W związku z powyższym zaskarżoną decyzją organ emerytalno-rentowy dokonał ponownego przeliczenia policyjnej emerytury policyjnej przysługującej odwołującemu się. Organ emerytalny, odnosząc się do zarzutów konstytucyjności decyzji podniósł, że ustawa w czasie obowiązywania korzysta z domniemania konstytucyjności i w związku z tym jest on zobowiązany do stosowania jej przepisów (odpowiedź na odwołanie k.76-79 a. s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. Z., urodzony (...) po ukończeniu nauki w szkole podstawowej w 1961 r. rozpoczął naukę w Technikum (...) w K.. Następnie ukończył studia na Politechnice (...) i otrzymał tytuł inżyniera elektryka. Odwołujący się był zatrudniony w (...) Ośrodku (...) w W. od dnia 26 października 1966 r. do dnia 15 kwietnia 1972 r. na stanowisku radiomechanika. Od 17 kwietnia 1972 r. do dnia 31 sierpnia 1972 r. pracował na stanowisku brakarza w Zakładzie (...) w W.. W okresie od dnia 1 września 1972 r. do dnia 31 sierpnia 1977 r. zajmował stanowisko kontrolera jakości w (...) Zakładach (...). Do służby w Biurze Ochrony Rządu wstąpił w dniu 1 września 1977 r. i zajmował stanowisko starszego technika Grupy (...) Wydziału (...) Biura Ochrony Rządu MSW. Wykonywał prace instalacyjne na różnych obiektach ochranianych przez BOR. Jego zadaniem było zabezpieczanie miejsc pracy, miejsc przebywania osób ochranianych oraz ochrona w czasie wizyt rządowych przedstawicieli innych państw. Ponadto ubezpieczony zajmował się naprawami sprzętu technicznego, który był używany w Wydziale. Odwołujący się zakładał instalacje telewizyjne służące do obserwacji obszarów chronionych, czyli Urzędu Rady Ministrów, (...), Komitetu Centralnego (...) i miejsca zamieszkania osób chronionych. Prowadził prace projektowe związane z nowymi obiektami ochranianymi, a zlecanymi przez inne Wydziały BOR. Instalował sprzęt przy osobach ochranianych, jak też w miejscach ich zamieszkania. Na co dzień zajmował się konserwacją sprzętu, przygotowaniem sprzętu do instalacji doraźnych związanych z pobytem delegacji zagranicznych, które przyjeżdżały do Polski. Zajmował się wytwarzaniem rozwiązań, które wspomagały zakupione urządzenia. Krąg osób ochranianych określał Minister Spraw Wewnętrznych. Odwołujący się był pracownikiem szeregowym. Nie miał dostępu do informacji, które pozwalałyby mu na prace analityczne, bo jego zadaniem były jedynie rozwiązania techniczne. Jego praca wspomagała pracę innych funkcjonariuszy. Najwięcej czasu zajmowały mu naprawy sprzętu. Ubezpieczony raz na kwartał jeździł do zakładu sprzętu profesjonalnego przy (...) w sprawie uzgodnień co do zakupu sprzętu, jak również zapoznania się z nowymi osiągnięciami w tym zakresie. W ramach konserwacji były również naprawy. Punktów obsługiwanych przez ubezpieczonego było maksymalnie kilkadziesiąt i były one monitorowane całodobowo. Po wprowadzeniu stanu wojennego jego obowiązki się nie zmieniły. Przez cały okres zatrudnienia zajmował się tymi samymi czynnościami. Był wykonawcą zadań, które zlecał mu bezpośredni przełożony. Otrzymywał dodatek operacyjny. W 1980 r. ubezpieczony ukończył Kurs (...). Od 1 października 1988 r. zajmował stanowisko młodszego inspektora Grupy (...) Wydziału (...) Biura Ochrony Rządu MSW. Zajmował się zakładaniem i eksploatacją systemów alarmowych i systemu telewizji służącej do obserwacji zleconych obszarów. W tym czasie zajmował się systemami telewizyjnymi, w skład których wchodziły kamery i monitory, które instalował na obiektach ochranianych. Podczas wizyt innych głów państw miał za zadanie zabrać kamerę i filmować przebieg wizyty od strony służb ochronnych. Miało to służyć celom szkoleniowym. Ubezpieczony nie prowadził działalności operacyjnej. Instalował sprzęt w (...), w wewnętrznym holu i kamerę „patrzącą” na drzwi wejściowe. Zwykle kamery były ulokowane na zewnątrz i służyły obserwacji terenu przed chronionym obiektem. Jeżeli chodziło o Urząd Rady Ministrów, B., Komitet Centralny (...) i miejsca zamieszkania osób chronionych, to ubezpieczony instalował sprzęt na zewnątrz tych obiektów. Zainstalował kamerę w Komitecie Centralnym (...), w pokoju przyjęć. Pozostałe kamery były na zewnątrz. Raz na dwa tygodnie konserwował cały sprzęt. Pod jego nadzorem było siedem kamer i trzeba było je konserwować co dwa tygodnie. Kamery były w obudowach, należało przetrzeć szyby w obudowie, wymienić i naładować akumulatory. W B. były trzy kamery, w (...) trzy kamery i jedna lub dwie u osób, które chronił. W obrębie mieszkań osób ochranianych łącznie było trzy, cztery kamery. Ubezpieczony ochraniał też obiekt Parkowa, gdzie było osiem kamer, a także obiekt w K., gdzie mieszkał pierwszy sekretarz (...). Łącznie było około trzydzieści kamer. W tej samej grupie było trzech techników, którzy obsługiwali te kamery. Ubezpieczony konstruował systemy, które miały ułatwić pracę funkcjonariuszom, którzy pracowali na dyżurkach. Odwołujący się nie instalował podsłuchów. BOR nie miał uprawnień do pracy operacyjnej, Z. Z. zajmował się zagadnieniami technicznymi. W 1990 r. został zwolniony ze służby w MO na własną prośbę. Ponownie przyjęto go do służby w dniu 16 maja 1991 r. na stanowisko starszego asystenta Wydziału (...) (...) Laboratorium (...) KGP. Od 30 listopada 1991 r. zajmował stanowisko starszego asystenta Zespołu (...) KGP, a od 31 lipca 1992 r. młodszego specjalisty Wydziału III Biura (...) KGP. W dniu 9 kwietnia 1994 r. Z. Z. ukończył studium oficerskie w Wyższej Szkole (...) w S.. Od 1 lipca 1994 r. zajmował stanowisko specjalisty w Biurze (...) KGP. W lipcu 1994 r. został mianowany na stopień podkomisarza Policji. Od 1 lipca 1996 r. zajmował stanowisko starszego specjalisty w Biurze (...) KGP. Z dniem 24 lipca 1997 r. został mianowany na stopień komisarza Policji. Od 1 maja 1998 r. był zastępcą naczelnika Wydziału w Biurze (...) KGP, a 9 lipca 1998 r. został odznaczony brązowym (...). Od 27 grudnia 2001 r. zajmował stanowisko zastępcy naczelnika Wydziału w (...) KGP, a od 16 maja 2002 r. zastępcy dyrektora w (...) KGP. Sprawował merytoryczny nadzór nad realizacją zadań przez komórki organizacyjne biura w zakresie stosowania techniki operacyjnej i specjalnej. Od 1 czerwca 2004 r. był zastępcą dyrektora (...) Biura (...) KGP. 27 lutego 2005 r. został zwolniony ze służby w Policji na własną prośbę ( wniosek personalny, k.(...) akta osobowe, wniosek o nadanie stopnia Policji, k.42 a. s., zeznania Z. Z., k.169-170, 190-194 a. s).

Z. Z. w trakcie służby nie naruszał praw i wolności człowieka. Nie podjął
i nie prowadził bez zgody przełożonych współpracy z osobami albo organizacjami działającymi na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Jego zadania nie były służbą dla totalitarnego państwa ( zeznania Z. Z., k.169-170,190-194 a. s.).

Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji z 23 marca 2005 r. nr ewid: (...) odwołującemu się przyznano prawo do emerytury policyjnej w kwocie 6.625,94 zł (decyzja z 23 marca 2005 r., k.1 a. r.).

W dniu 27 lutego 2017 r. decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji nr ewid: (...) ponownie ustalono wysokość policyjnej emerytury na kwotę 9.874,48 zł (decyzja Dyrektora ZER MSWiA z 27 lutego 2017 r., k.2 a. r.).

Pismem z 9 maja 2017 r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, że na podstawie posiadanych akt osobowych ustalono, iż Z. Z. w okresie od 1 września 1977 r. do 31 stycznia 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13 b ustawy z dnia 18 lipca 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Informacja o przebiegu służby nr (...), k.4 a. r.).

W związku z powyższym Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał w dniu 10 lipca 2017 r. decyzję nr ewid. (...), na mocy której, w oparciu o art. 15b w związku z art. 32 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, ustalił wysokość emerytury Z. Z. w kwocie 1.716,81 zł (decyzja Dyrektora ZER MSWiA z 10 lipca 2017 r., k.7 a. r.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz aktach służbowych odwołującego się z okresu służby w Biurze Ochrony Rządu z lat 1977-1990. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, zasługiwały w całości na uwzględnienie. Ich wiarygodności w toku postępowania sądowego nie kwestionował ani odwołujący, ani organ rentowy. Dodatkowo, ustalając stan faktyczny, Sąd uwzględnił jako wiarygodne zeznania odwołującego się, który w sposób szczegółowy opisał przebieg służby oraz zadania, jakie wykonywał. Wobec powyższego, Sąd uznał ustalone fakty za wystarczające do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy decyzja ponownie ustalająca wysokość przysługującej Z. Z. emerytury policyjnej jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa, czy też nie i zgodnie z żądaniem odwołującego się winna podlegać zmianie. Stanowisko odwołującego koncentrowało się na zakwestionowaniu zastosowanych wobec niego przepisów wprowadzonych na mocy art. 1 ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016 r., poz. 2270), w oparciu o które wojskowy organ emerytalny ponownie przeliczył przysługującą emeryturę policyjną z uwzględnieniem okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, co prowadziło do obniżenia jej wysokości.

Prezentując wspomniane wyżej przepisy, w pierwszej kolejności należy wskazać na art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t. j. Dz. U. z 2020 r., poz. 723 - dalej jako „ustawa zaopatrzeniowa”), zgodnie z którego treścią, za służbę na rzecz państwa totalitarnego, uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku w cywilnych i wojskowych instytucjach oraz formacjach wymienionych w ust. 1 tej regulacji. Przepis art. 13b, enumeratywnie określił katalog jednostek, w których służba była pełniona na rzecz totalitarnego państwa. Ponadto za służbę na rzecz totalitarnego państwa ustawodawca uznał również służbę na etatach określonych w art. 13b ust. 2 pkt 1 ustawy oraz okresy, o których mowa odpowiednio w art. 13b ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy. Skutki wspomnianej wyżej służby przewiduje art. 15c ust. 1 powołanej ustawy, zgodnie z którego treścią w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa (tj. o której mowa w art. 13b) i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Jednocześnie ustawodawca wprowadził ograniczenie, zgodnie z którym wysokość emerytury, ustalonej zgodnie z art. 15c ust. 1 i 2, nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dodatkowo należy wskazać, że analogiczne rozwiązania przewiduje art. 22a w odniesieniu do ustalania wysokości rent inwalidzkich, gdzie również świadczenie zaopatrzeniowe jest liczone jako 0% podstawy wymiaru za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej.

Weryfikację okresów służby na rzecz totalitarnego państwa reguluje art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...) stanowi, że na wniosek organu emerytalnego właściwego według niniejszej ustawy, Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, sporządza na podstawie posiadanych akt osobowych i w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, przekazuje organowi emerytalnemu informację o przebiegu służby skazanych funkcjonariuszy w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 13b. Zgodnie zaś z art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej, informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12.

Wymaga zaznaczenia, że zmiany wprowadzone nowelizacją ustawy zaopatrzeniowej z 16 grudnia 2016 roku, stanowią kolejną regulację skutkującą obniżeniem emerytur oraz rent inwalidzkich funkcjonariuszom pełniącym ,,służbę w organach bezpieczeństwa PRL”.
W rozwiązaniach poprzedzających ustawę nowelizującą. przyjętych wcześniej w ustawie z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. z 2009 r., Nr 24, poz. 245), obniżono po raz pierwszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia zaopatrzeniowego za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990 r. z 2,6% do 0,7%. Zarówno Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 stycznia 2010 r. (Kp 6/09), jak i Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji z dnia 14 maja 2013 r. (15189/10, Lex nr 1324219) uznały wówczas, że nowe rozwiązania nie nałożyły na tę grupę emerytów nadmiernego obciążenia i dotyczyły jedynie praw nabytych niesłusznie, a więc nie można skuteczne kwestionować ich konstytucyjności. W przywołanym orzeczeniu Europejski Trybunał Praw Człowieka podkreślił również, że rozpatrywał już sprawy, w których pojawiał się problem uprzywilejowanej pozycji w sferze praw emerytalnych członków elity komunistycznej
i policji politycznej w krajach postkomunistycznych oraz potwierdził prawo ustawodawcy chcącego wyeliminować niesprawiedliwe lub nadmierne świadczenia z ubezpieczeń społecznych, dążącego do likwidacji przywilejów byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych do tego rodzaju działań. Równocześnie Trybunał zwrócił uwagę, że podjęte środki nie mogą być nieproporcjonalne. Rozważania, jakie zostały poczynione przez Trybunał Konstytucyjny oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka na gruncie poprzedniej „ustawy dekomunizacyjnej", będą pomocne także i przy ocenie niniejszej sprawy, właśnie z uwzględnieniem faktu, że mamy do czynienia z kolejnym swoistym rozliczaniem się z osobami arbitralnie uznanymi za służące państwu totalitarnemu.

Organ rentowy wydał zaskarżone decyzje w oparciu o przepisy wprowadzone na mocy wspomnianego artykułu 1. ustawy zmieniającej. W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazano, że ma ona na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. Stwierdzono również, że emerytury i renty osób pełniących służbę ustalono na znacznie korzystniejszych zasadach wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do osób pobierających te świadczenia, na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odnosząc się do podniesionych w odwołaniu zarzutów natury konstytucyjnej, podkreślić należy, że bezpośredniość stosowania Konstytucji przez sądy powszechne nie oznacza przyznania im kompetencji do kontroli konstytucyjności obowiązującego ustawodawstwa. Rolą Sądu jest wyłącznie kontrola kwestionowanego orzeczenia w świetle regulacji normatywnych. Natomiast ocena zasadności ich przyjęcia przez ustawodawcę wykracza poza kompetencje Sądu, który jest obowiązany stosować prawo (wobec zasady trójpodziału władz - art. 10 Konstytucji RP). Jego stanowienie z uwzględnieniem ram konstytucyjnych, pozostaje w kompetencjach ustawodawcy wyposażonego w demokratyczny mandat od wyborców (art. 10 oraz 95 ust. 1 Konstytucji RP).
W konsekwencji ocena tego, czy zastosowane rozwiązania są uzasadnione, należy w istocie do prawodawcy, wedle aksjologii większości - wyłonionych w demokratycznych wyborach - parlamentarzystów, o ile mieszczą się one w ramach zakreślonych generalnymi ramami Konstytucji RP. W tym kontekście, ocena regulacji w zakresie zgodności z normami konstytucyjnymi należy do Trybunału Konstytucyjnego. Przepis art. 188 Konstytucji jednoznacznie zastrzega orzekanie w tych sprawach do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2002 r., sygn. akt III CKN 326/01). Dopóki nie zostanie stwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny niezgodność określonego przepisu z Konstytucją, dopóty ten przepis podlega stosowaniu i może stanowić podstawę merytorycznych rozstrzygnięć sądowych. Domniemanie zgodności ustawy z Konstytucją może być obalone jedynie wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, a przewidziane w art. 178 ust. 1 Konstytucji związanie sędziego ustawą obowiązuje dopóty, dopóki ustawie tej przysługuje moc obowiązująca (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2009 r., IV CSK 485/08, LEX nr 550930 i z dnia 17 marca 2016 r. V CSK 377/15, OSNC 2016 Nr 12, poz. 148 oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 listopada 2010 r., II GSK 1208/10, LEX nr 746078 i powołane w nich orzeczenia). Powyższe nie zmienia jednak faktu, na co też Sąd Okręgowy zwraca uwagę, iż ustawa zaopatrzeniowa w brzmieniu nadanym nowelizacją z grudnia 2016 r. oraz wydane na jej podstawie decyzje, mogą budzić uzasadnione wątpliwości w zakresie ich zgodności z zasadą godności jednostki, zasadą rządów prawa, zasadą równości, czy zasadą proporcjonalności, w szczególności, że zostały wydane po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej. Nie można pomijać, iż ustawa zaopatrzeniowa wprowadza w art. 13b oraz art. 15c
i art. 22a de facto odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym obejmuje, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności,
czy zajmowanego stanowiska. Tego rodzaju regulacje zaprzeczają istocie zasady rządów prawa. Zasada ta oznacza obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny
i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień. Niedopuszczalne zatem jest zastosowanie jakichkolwiek represji w stosunku do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne
i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione były przestępcami. W tym też kontekście, zdaniem Sądu, działania ustawodawcy polegające na arbitralnym obniżeniu wysokości emerytury ubezpieczonemu trudno jest uzasadnić dążeniem do jakiegokolwiek słusznego celu leżącego w interesie publicznym. Zastosowanie nowego wskaźnika emerytury miało charakter automatyczny, bez uwzględnienia faktycznie wykonywanych obowiązków, jak również pełnionej funkcji przez odwołującego. Ustawa zmieniająca w gruncie rzeczy zadziałała bez rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy
w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych oraz tymi, którzy pełnili obowiązki zgodnie z prawem.

W przedmiotowej sprawie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał zaskarżoną decyzję jedynie na podstawie informacji
o przebiegu służby odwołującego się sporządzonej przez Instytut Pamięci Narodowej. Dokument stanowił podstawę obniżenia emerytury policyjnej. Wymaga jednak podkreślenia, że wskazuje on jedynie, że odwołujący pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, w okresie od 1 września 1977 r. do 31 stycznia 1990 r. Treść dokumentu nie precyzuje natomiast na jakiej dokładnie podstawie służba odwołującego się została zakwalifikowana jako służba na rzecz państwa totalitarnego.

W tym kontekście na uwagę zasługuje pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy
w postanowieniu z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II UZP 10/11, który Sąd Okręgowy w całości podziela, zgodnie z którym, sąd ubezpieczeń społecznych rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa, przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej, zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Z tego wynika,
że ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać również sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę.

Analogiczne stanowisko w aktualnym stanie prawnym zajął Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 16 września 2020 r., sygn. akt III UZP 1/20, w której stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy zważył, że związanie informacją o przebiegu służby obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Ustalenia faktyczne
i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą natomiast wiązać sądu, do którego wyłącznej kompetencji (kognicji) należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia
w przedmiocie prawa do emerytury policyjnej i jej wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna (subsumcja) ustalonych faktów. Informacja o przebiegu służby nie jest więc władczym przejawem woli organu administracji publicznej (władczym rozstrzygnięciem), lecz jest oświadczeniem wiedzy i nie rozstrzyga konkretnej sprawy administracyjnej w stosunku do konkretnej osoby fizycznej. Wskazana czynność ma charakter stricte informacyjny i stanowi jedynie urzędowe potwierdzenie określonych faktów, zamieszczonych w aktach osobowych funkcjonariusza, celem ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych. Władczym rozstrzygnięciem, wobec skarżącego, jest decyzja organu emerytalnego w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego i jego wysokości. Zatem dopiero decyzja organu emerytalnego podlega kontroli sądowej. Natomiast właściwym sądem dokonującym tej kontroli jest sąd powszechny, a ten, podczas rozpoznawania istoty sprawy, będzie uprawniony do weryfikacji informacji z IPN w postępowaniu dowodowym (zob. także uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2012 r., K 36/09). Przedmiotowy wniosek wydaje się naturalny, skoro ustawowym zadaniem sądu powszechnego
w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych jest merytoryczne rozpoznanie odwołania. Wydany werdykt musi poprzedzać postępowanie dowodowe, bo taka jest podstawowa funkcja sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy (art. 175 Konstytucji), zwłaszcza w sprawach ubezpieczeniowych, w których nota bene nie stosuje się szeregu ograniczeń dowodowych (zob. art. 473 k.p.c.). Oceny tej nie zmienia to, że informacja o przebiegu służby jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., bowiem przeciwko niemu mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Przecież każdy istotny fakt w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Ukształtowane na tle tego rodzaju spraw orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie akceptuje takie rozwiązanie, to jest, że okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego.

Wprawdzie powołana uchwała zapadła w sprawie jednostkowej, ale pogląd prawny, jaki wyraził w niej Sąd Najwyższy, Sąd Okręgowy podziela. To z kolei oznacza, że w analizowanym przypadku stwierdzenie o pełnieniu służby na rzecz totalitarnego państwa nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r.). W tym też kontekście warto zwrócić uwagę na podsumowanie powyższego wątku dokonane
w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 września 2020 r., sygn. akt III UZP 1/20, gdzie Sąd Najwyższy stwierdził, że skoro sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby, to w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd będzie zobowiązany do rekonstrukcji jej przebiegu w konkretnym wypadku, na podstawie wszystkich okoliczności sprawy,
w szczególności na podstawie długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsca pełnienia służby, czy też zajmowanego stanowiska (§ 59 uchwały SN). W tym zakresie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na potrzebę sięgania do opinii służbowych funkcjonariuszy, uwzględniania ogólnych reguł dowodzenia: rozkładu ciężaru dowodu, dowodu prima facie, domniemań faktycznych, wynikających z informacji o przebiegu służby (§ 60 uchwały SN). Wskazano, że przy ocenie zasadności objęcia konkretnej osoby zakresem ustawy okolicznością, której nie można pominąć, jest sam fakt weryfikacji w 1990 r. (§ 92 uchwały SN).

Uwzględniając powołane wyżej poglądy, Sąd Okręgowy przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe, w wyniku którego ustalił, iż w przypadku Z. Z. nie zachodziły okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie jego służby jako służby na rzecz państwa totalitarnego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy, zdaniem Sądu, nie daje jakichkolwiek podstaw do stanowczego i jednoznacznego ustalenia, że ubezpieczony swoimi działaniami w jakikolwiek sposób naruszył prawa człowieka podczas służby na rzecz państwa totalitarnego, bądź też popełnił jakiekolwiek przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego czy prywatnego.

W toku postępowania Sąd Okręgowy poddał analizie akta służby odwołującego się. Wynika z nich, że z dniem 1 września 1977 r. Z. Z. został przyjęty do służby
w Biurze Ochrony Rządu na stanowisko starszego technika Grupy (...) Wydziału (...) Biura Ochrony Rządu MSW. Wykonywał prace instalacyjne na różnych obiektach ochranianych przez BOR. Jego zadaniem było zabezpieczanie miejsc pracy, miejsc przebywania osób ochranianych i w czasie wizyt rządowych innych państw. Ponadto zakładał instalacje telewizyjne służące do obserwacji obszarów chronionych, czyli Urzędu Rady Ministrów, B., Komitetu Centralnego (...) i miejsca zamieszkania osób chronionych. Prowadził też prace projektowe związane z nowymi obiektami ochranianymi zlecanymi przez inne wydziały BOR. Instalował sprzęt przy osobach ochranianych. Na co dzień zajmował się przede wszystkim konserwacją sprzętu, jego przygotowaniem do instalacji doraźnych. Jego działania nie polegały na łamaniu praw człowieka, nie zagrażały związkom zawodowym, opozycji demokratycznej lub Kościołowi.

Sąd zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej, co prawdopodobnie stanowiło podstawę negatywnej kwalifikacji spornego okresu służby ubezpieczonego przez IPN, czego jednak, jak wskazano wyżej, nie sprecyzowano, za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. m.in.: w stosunku do funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej oraz członków ich rodzin. Na tle cytowanego wyżej orzecznictwa, zdaniem Sądu, okoliczność ta nie jest jednak wystarczająca do zakwalifikowania spornego okresu służby odwołującego, jako służby na rzecz państwa totalitarnego, skutkującego obniżeniem przysługującej mu emerytury.

Z treści opinii służbowych, a także uzasadnień wniosków personalnych i z zeznań Z. Z. wynika, że odwołujący w spornym okresie pracował na stanowisku technika Wydziału (...) Biura Ochrony Rządu MSW oraz inspektora Grupy (...) Wydziału (...) Biura Ochrony Rządu MSW i nie wykonywał czynności operacyjnych. Do jego zadań służbowych należały prace instalacyjne na różnych obiektach ochranianych przez BOR, który nie realizował czynności operacyjnych.

Jednocześnie wskazać należy, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności obowiązującą w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. W myśl art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008 r., I UK 151/08). Zaskarżenie decyzji organu emerytalnego nie powoduje zmiany w rozkładzie ciężaru dowodu. Natomiast w sytuacji, gdy zmiana decyzji organu rentowego następuje niejako z inicjatywy organu, to na organie spoczywa powinność udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne w postaci zmiany decyzji. Tymczasem w przedmiotowej sprawie organ rentowy nie wykazał się inicjatywą dowodową i nie zakwestionował argumentów przedstawionych przez stronę odwołującą, a dotyczących zadań wykonywanych w spornych latach. Swoje stanowisko w zakresie oceny przebiegu służby odwołującego się oparł wyłącznie na informacji Instytutu Pamięci Narodowej, nie czyniąc zadość obowiązkowi dowodzenia, o którym była mowa. Jednocześnie w ocenie Sądu w świetle wspomnianych wyżej rozważań prawnych i poglądów orzecznictwa nie sposób przyjąć, że do zastosowania ustawy wystarczający jest sam fakt pozostawania przez ubezpieczonego na etacie danej jednostki, jak również potwierdzenie prawidłowości informacji o przebiegu służby w świetle ww. ustawy przez Instytut Pamięci Narodowej.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy zważył, że w przypadku odwołującego się przepisy ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2016 r. nie mogły mieć zastosowania. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę, że w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej, czy bezprawnej działalności Z. Z. albo zarzutu współudziału w bezprawiu w okresie pełnienia służby w latach 1977-1990, bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, uzasadnia naruszenie zasady godności wobec odwołującego.

Stwierdzając zatem brak podstaw do zastosowania art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 10 lipca 2017 r. nr (...) w ten sposób, że zobowiązał Dyrektora ZER MSWiA do przeliczenia emerytury Z. Z., poczynając od dnia 1 października 2017 roku z pominięciem art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708 z późn. zm.) w brzmieniu nadanym w ustawie z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2016 roku), o czym orzeczono w rozstrzygnięciu wyroku.