Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2022 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Małgorzata Nowicka - Midziak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 września 2022 r. w G.

sprawy z powództwa (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny z siedzibą w W.

przeciwko T. B.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  przyznaje kuratorowi dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego - adwokat M. R. wynagrodzenie w kwocie 2656,80 zł. (dwa tysiące sześćset pięćdziesiąt sześć złotych osiemdziesiąt groszy);

3.  nakazuje ściągnięcie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 1456,80 zł. (jeden tysiąc czterysta pięćdziesiąt sześć złotych osiemdziesiąt groszy) tytułem brakujących kosztów wynagrodzenia kuratora.

Sygn. akt I C 730/20

UZASADNIENIE

(wyroku z dnia 29 wrze śnia 2022 roku – k. 248)

Powód (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny z siedzibą w W. domagał się od pozwanego T. B. zapłaty kwoty 57.495,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Legitymacja procesowa powoda miała wynikać z zawartej dnia 4 grudnia 2018 roku umowy cesji wierzytelności zawartej z (...) S.A.

Wierzytelność objęta pozwem wynikała wprost z łączących cedenta i pozwanego 18 umów ubezpieczenia na 18 różnych samochodów. Wierzyciel pierwotny spełnił swoje świadczenie w umówiony sposób, właściwy dla stosunku prawnego łączącego strony (udzielając ochrony ubezpieczeniowej pozwanemu), a to działanie obligowało pozwanego do zapłaty na jego rzecz kwoty stanowiącej wartość przedmiotu sporu.

Kwota dochodzona pozwem obejmowała należność główną stanowiącą bezpodstawnie nieuiszczoną składkę za ubezpieczenie obowiązkowe OC posiadaczy pojazdów mechanicznych z tytułu wymienionych 18 polis na łączną kwotę 47.898,14 zł, a także skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości 9.597,13 zł. Odsetki naliczone zostały za okres od dnia następnego po dacie wymagalności danej raty polisy do dnia 21 października 2020 roku.

Po nabyciu wierzytelności powód poinformował pozwanego o dokonanej cesji i wezwał go do dobrowolnej zapłaty spornej kwoty, wskazując jednocześnie, iż w przypadku niezapłacenia sprawa zostanie skierowana na drogę sądową.

(pozew – k. 5-7v.)

Kurator procesowy nieznanego z miejsca pobytu pozwanego w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości, z ostrożności procesowej w przypadku uwzględnienia powództwa w całości lub w części w trybie art. 102 k.p.c. nieobciążanie pozwanego kosztami procesu, a także zasądzenie wynagrodzenia dla kuratora powiększonego o podatek VAT w wysokości stawki minimalnej za czynności adwokackie na podstawie § 1 ust. 1 w zw. z ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 roku w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej, albowiem powyższy wniosek uzasadnia nakład włożonej pracy, wartość przedmiotu sporu oraz zawiłość sprawy.

Strona pozwana zakwestionowała roszczenie co do zasady jak i wysokości. Z treści 9 polis o początkowych numerach „90” wynikało, że zawarte zostały zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Można zakładać, że ubezpieczyciel z chwilą przejścia prawa własności na pozwanego dokonał ponownego przeliczenia wysokości składki za ubezpieczenie OC. Niemniej w tym zakresie powód nie udowodnił swojego roszczenia. Brak jest jakichkolwiek dowodów na potwierdzenie zawarcia umowy ubezpieczenia, która podlegała kontynuacji, a tym samym pozwany kwestionował istnienie legitymacji czynnej po stronie powodowej do wystąpienia z przedmiotowym powództwem. Nie wykazano, w oparciu o jakie parametry dokonano ponownego przeliczenia wysokości składki (z wyjątkiem 3 polis) oraz czy dokonano skutecznego doręczenia polisy pozwanemu, aby mógł zapoznać się z treścią nałożonego na niego zobowiązania. Powód nie wykazał daty nabycia przez pozwanego przedmiotowych aut i tym samym konieczności zaktualizowania składki ubezpieczenia i przejścia na powoda obowiązków wynikających z umowy ubezpieczenia. Strona powodowa nie udowodniła również, że osoba podpisująca polisy była umocowana z ramienia ubezpieczyciela do dokonywania tego rodzaju czynności prawnych. Z pozostałych 9 polis o początkowych numerach „02” nie wynikało, czy zostały one wystawione w związku z art. 31 powołanej wyżej ustawy, czy stanowią dokument ubezpieczenia w związku z zawarciem nowej umowy ubezpieczenia. Brak jest danych – parametrów w oparciu o jakie ustalono wysokość składek na ubezpieczenia (ilość ewentualnych szkód). Brak jest więc dowodów na potwierdzenie zawarcia samej umowy ubezpieczenia z pozwanym. Dlatego zakwestionowano istnienie obowiązku zapłaty kwot wynikających z wyżej wymienionych polis.

(odpowied ź na pozew – k. 162-163)

Stan faktyczny:

Dnia 4 września 2018 roku powód zawarł z (...) S.A. z siedziba w S. umowę nr (...), której przedmiotem było odpłatne przeniesienie na powoda wierzytelności pieniężnych przysługujących ubezpieczycielowi wobec dłużników z tytułu niezapłaconych składek ubezpieczeniowych, wynikających z zawartych umów ubezpieczenia. Szczegółowy wykaz wierzytelności zawarty został w załączniku nr 1. Wymieniono w nim m.in. wierzytelności wynikające z polis nr:

4.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 613,50 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 5 września 2017 roku do dnia 17 kwietnia 2018 roku,

5.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 7899 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 18 sierpnia 2017 roku do dnia 11 grudnia 2017 roku,

6.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 496,00 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 14 października 2017 roku do dnia 30 czerwca 2018 roku,

7.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 384,16 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 27 lipca 2017 roku do dnia 18 maja 2018 roku,

8.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 375,56 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 1 lipca 2017 roku do dnia 16 grudnia 2017 roku,

9.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 481,56 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 4 lipca 2016 roku do dnia 3 lipca 2017 roku,

10.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 80,68 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 22 listopada 2017 roku do dnia 25 stycznia 2018 roku,

11.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 6.199,61 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 18 kwietnia 2017 roku do dnia 17 kwietnia 2018 roku,

12.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 357,20 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 10 listopada 2017 roku do dnia 26 lipca 2018 roku,

13.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 7.150,23 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 12 września 2017 roku do dnia 27 grudnia 2017 roku,

14.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 1.691,14 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 9 sierpnia 2017 roku do dnia 10 grudnia 2017 roku,

15.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 1.275,42 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 26 lipca 2016 do dnia 25 lipca 2017 roku,

16.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 8.693,21 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 14 lipca 2017 roku do dnia 13 lipca 2018 roku,

17.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 632,96 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 15 kwietnia 2017 roku do dnia 14 kwietnia 2018 roku,

18.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 1.114,50 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 18 lipca 2017 roku do dnia 29 maja 2018 roku,

19.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 7.440,15 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 13 stycznia 2017 roku do dnia 12 stycznia 2018 roku,

20.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 2.561,20 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 7 marca 2017 roku do dnia 10 stycznia 2018 roku,

21.  (...) na pojazd o nr rej. (...) na kwotę 452,01 zł z okresem ubezpieczenia od dnia 17 lipca 2017 roku do dnia 24 marca 2018 roku.

(dow ód: umowa cesji – k. 68-70 wraz z wyciągiem załącznika – k. 76-93)

S ąd zważył, co następuje:

Ograniczony stan faktyczny ustalono na podstawie kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem w zakresie ujawnionej treści umowy cesji wierzytelności nr (...) z dnia 4 grudnia 2018 roku, a także kopii wyciągu z załącznika nr 1 do tej umowy, której wiarygodność nie była kwestionowana. Dlatego w ramach swobodnej oceny dowodów Sąd uznał ten dokument za przydatny celem ustalenia faktu dokonania czynności prawnej cesji wierzytelności, zważywszy, że utajniona treść obejmowała dane nie obejmujące elementów istotnych umowy cesji w odniesieniu do przedmiotu sprawy. Pozostałe złożone w sprawie dokumenty, w tym nadesłane przez ubezpieczyciela oraz Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, w związku z wnioskiem dowodoym powoda, okazały się nie mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia z uwagi na nieudowodnienie istotnych w sprawie faktów, z których powód wywodził swoje roszczenie.

Legitymacja procesowa powoda znajdowała swoją podstawę w art. 509 § 1 k.p.c., zgodnie z którym wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Ze złożonej do akt sprawy umowy cesji wynikało, że obejmowała ona wierzytelności objęte pozwem, a zatem była skuteczna w rozumieniu powołanej regulacji.

Powód zbudował swoje roszczenie na twierdzeniu, że po nabyciu przez powoda 18 pojazdów samochodowych, z uwagi na brak wypowiedzenia przez pozwanego umowy ubezpieczenia, prawa i obowiązki wynikające z umów ubezpieczenia zawartych przez poprzednich właścicieli pojazdów, przeszły na pozwanego.

Przy tak sprecyzowanym roszczeniu odpowiadało to regulacji art. 31 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.), stanowiącym, że w razie przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego, którego posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, na posiadacza pojazdu, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, przechodzą prawa i obowiązki poprzedniego posiadacza wynikające z tej umowy. Umowa ubezpieczenia OC ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na który została zawarta, chyba że posiadacz, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, wypowie ją na piśmie. W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC, ulega ona rozwiązaniu z dniem jej wypowiedzenia. Przepisów art. 28 nie stosuje się (ust. 1). W razie niewypowiedzenia przez posiadacza pojazdu, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności pojazdu mechanicznego, umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, zakład ubezpieczeń może dokonać ponownej kalkulacji należnej składki z tytułu udzielanej ochrony ubezpieczeniowej, poczynając od dnia przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu, z uwzględnieniem zniżek przysługujących posiadaczowi, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności pojazdu mechanicznego oraz zwyżek go obciążających, w ramach obowiązującej taryfy składek. W przypadku gdy posiadacz, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności pojazdu mechanicznego, złoży wniosek o dokonanie ponownej kalkulacji należnej składki, zakład ubezpieczeń jest obowiązany do jej dokonania za okres od dnia przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu. Posiadacz, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności pojazdu mechanicznego, jest obowiązany podać do wiadomości zakładu ubezpieczeń wszystkie znane sobie okoliczności, których ujawnienie jest niezbędne do dokonania ponownej kalkulacji składki (ust. 2).

Strona pozwana zakwestionowała nabycie przez pozwanego pojazdów objętych pozwem. Stosownie do obowiązującej zasady rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c.) obowiązek udowodnienia tych faktów obciążał powoda, który z nich wywodził uprawnienie ubezpieczyciela do rekalkulacji składek ubezpieczeniowych i obciążenia nią pozwanego jako nabywcy. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na ustalenie, że pozwany faktycznie stał się właścicielem opisanych pojazdów i przeszły na niego obowiązki i uprawnienia ubezpieczającego pojazd. Powód zdołał co najwyżej udowodnić, że przedmiotowe pojazdy były ubezpieczone w towarzystwie ubezpieczeniowym cedenta we wskazanych przez ubezpieczyciela okresach (vide: k. 188-205).

Strona pozwana podniosła także brak podstaw do rekalkulacji składek ubezpieczeniowych. Zarzut okazał się słuszny.

O ile art. 8 powołanej wyżej ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (...) przyznaje ubezpieczycielowi możliwość samodzielnego decydowania o taryfie i wysokości składek ubezpieczeniowych, o tyle dowolność ta nie jest nieograniczona. Wynika to z obowiązkowego charakteru omawianego ubezpieczenia, co nie pozwala na uznanie, że jedynie wolny rynek kształtuje wysokość składki ubezpieczeniowej. Z tego właśnie powodu ustalane składki i taryfy podlegają kontroli Komisji Nadzoru Finansowego (art. 8 ust. 2 tej ustawy). Nie trudno bowiem wyobrazić sobie hipotetycznej sytuacji zmowy cenowej ubezpieczycieli.

Zdaniem Sądu taryfikator składek nie jest dokumentem poufnym i stanowiącym handlową tajemnicę przedsiębiorstwa. Kryteria zakładu ubezpieczeń wpływające na wysokość składki (zwłaszcza w zakresie zniżek lub podwyższeń kwot zasadniczych) powinny być jawne dla ubezpieczającego, który przez porównanie poszczególnych taryf ma zapewnioną możliwość wyboru najkorzystniejszej oferty (J. Miaskowski, K. Niezgoda, P. Skawiński, Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Komentarz, Warszawa 2012). W tej sytuacji warto odwołać się do art. 15 ust. 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej z dnia 11 września 2015 roku (Dz.U. z 2015 r. poz. 1844 ze zm.), gdzie wskazano, że ogólne warunki ubezpieczenia oraz inne wzorce umowy zakład ubezpieczeń zamieszcza na swojej stronie internetowej. Wedle art. 16 pkt 17 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej ogólne warunki ubezpieczenia określają w szczególności sposób ustalania i opłacania składki ubezpieczeniowej. W myśl art. 33 ust. 1 tej ustawy zakład ubezpieczeń ustala wysokość składek ubezpieczeniowych po dokonaniu oceny ryzyka ubezpieczeniowego. Natomiast w ust. 4 wskazano, że składkę ubezpieczeniową ustala się według kryteriów przedstawionych w ogólnych warunkach ubezpieczenia, w szczególności w zakresie zniżek lub podwyższeń kwot zasadniczych. Sposób ustalania składki jest co do zasady materią taryf stosowanych przez ubezpieczyciela. W literaturze wyrażono w związku z tym pogląd, że wprowadzenie wymogu sposobu ustalania składki ubezpieczeniowej w ogólnych warunkach ubezpieczenia oznacza, iż w rzeczywistości taryfa powinna być elementem takich warunków. Taryfa składek stanowi bowiem uporządkowany zbiór stóp składek odpowiadających wszystkim typowym rodzajom ryzyka występującym w danym rodzaju ubezpieczenia wraz z wysokością rabatów oraz dodatków. Porównanie zaś taryf proponowanych przez różne zakłady ubezpieczeń pozwala ubezpieczającemu na wybór dla siebie najkorzystniejszych warunków (M. Serwach, Komentarz do ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK).

W piśmie powoda (vide: k. 169) wskazano, że „zakład ubezpieczeń należną składkę ubezpieczeniową ustala metodą iloczynową powiększając lub pomniejszając składkę bazową z uwzględnieniem zwyżek składki (m.in. za wiek właściciela/użytkownika pojazdu oraz okres posiadania uprawnień do kierowania ubezpieczonym pojazdem przez właściciela/użytkownika pojazdu, szkodowy przebieg ubezpieczenia OC i okres posiadania umów OC, ratalną płatność składki, wiek pojazdu) oraz zniżek składki (m.in. za wiek właściciela/użytkownika pojazdu, bezszkodowy przebieg ubezpieczenia OC i okres posiadania umów autocasco, jednorazową płatność składki). Składkę bazową zaś oblicza się metodą iloczynową powiększając lub pomniejszając składkę taryfową, uwzględniając zwyżki i zniżki z tytułu współczynnika szkodowego i innych czynników zależnych od oceny ryzyka ubezpieczeniowego. Z tytułu przebiegu ubezpieczenia i posiadania umów zastosowanie mają korekty składki należnej, jak bonus-malus (zniżka lub zwyżka za liczbę szkód w okresie ostatnich 12 miesięcy z umów ubezpieczenia OC), zwyżka lub zniżka za okres posiadania umów OC w ciągu ostatnich 12 miesięcy, zniżka za posiadanie umów autocasco, stosowana przy jednoczesnym zawieraniu umowy ubezpieczenia w zakresie OC i autocasco.” Zatem o ile znane są pewne kryteria wpływające na ustalenie finalnej wysokości składki, można jedynie domniemywać, że ocena ryzyka potencjalnej szkody posiadacza pojazdu jest największa.

Sąd na wniosek powoda zwrócił się do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego o udzielenie informacji o szkodach z udziałem pozwanego, co miało stanowić jeden z czynników wpływających na rekalkulację składek ubezpieczeniowych na niekorzyść pozwanego. Nie mniej na podstawie tych danych nie sposób było ocenić poprawności oraz metodologii wyliczenia przez poprzednika prawnego powoda składki ubezpieczeniowej. Tylko w części wystawionych polis wskazano, że obowiązek zapłaty wynika z rekalkulacji składki ubezpieczeniowej i wskazano na zastosowaną taryfę „J07-25” (vide: k. 59-62, 64). W żadnej z polis nie wskazano sposobu ustalenia zwyżki. Jedynie część polis zawierała informacje o szkodach z udziałem pozwanego. Brak przedłożenia jakiegokolwiek dokumentu w tym przedmiocie powoduje niemożność kontroli prawidłowości naliczenia zrekalkulowanych składek.

Idąc dalej strona pozwana zarzuciła także, że pozwany nie otrzymał wystawionych przez ubezpieczyciela polis. Nie zostało to uczynione także z doręczeniem pozwu, albowiem pozwany reprezentowany jest przez kuratora procesowego, a ten nie posiada uprawnienia do przyjmowania materialnoprawnych oświadczeń w imieniu pozwanego. Jedynie na marginesie należało zauważyć, że powód nie przedstawił jakiegokolwiek dowodu, z którego wynikałoby, że pozwany otrzymał zawiadomienie o przelewie wierzytelności oraz wezwanie do zapłaty.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że roszczenie powoda oparte o treść art. 805 k.c. w zw. z art. 509 k.c. nie zostało udowodnione, a zatem w punkcie 1. wyroku należało oddalić powództwo.

Wysokość wynagrodzenia kuratora dla pozwanego nieznanego z miejsca pobytu ustalono na podstawie § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 roku w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. 2018 poz. 536) w zw. z § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 ze zm.) w stawce minimalnej wraz z należnym podatkiem VAT. Sąd nie znalazł podstaw do podwyższenia wynagrodzenia kuratora, co w § 1 ust. 1 pkt 3 pierwszego z Rozporządzeń może zajść w przypadku konieczności przeprowadzenia rozprawy, a takiej potrzeby w niniejszej sprawy nie było. Niezależnie od powyższego podwyższenie wynagrodzenia kuratora uzależnione jest od nakładu pracy kuratora, w szczególności czasu poświęconego na przygotowanie się do działania w postępowaniu, liczby stawiennictw w sądzie, w tym na rozprawach i posiedzeniach, czynności podjęte w sprawie, wartość przedmiotu sporu oraz stopień zawiłości sprawy. W niniejszej sprawie nakład pracy kuratora nie był szczególnie wysoki, nadto Sąd wziął pod uwagę również fakt, że kurator nie wskazał na podjęcie czynności zmierzających do ustalenia miejsca zamieszkania pozwanego, a reprezentował pozwanego w sprawie w sposób odpowiadający działaniom pełnomocnika procesowego.

W punkcie 3. wyroku na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu zgodnie z art. 98 k.p.c. w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 3, art. 8 ust. 1 i art. 83 i 113 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025 z późn. zm.) rozstrzygnięto o nieopłaconych kosztach sądowych (niepokryta zaliczką część wynagrodzenia kuratora w wysokości 1.456,80 zł) – obciążając nimi przegrywającego powoda.