Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 listopada 2022 r. w Krakowie

sprawy z powództwa R. J.

przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 12 marca 2021 r., sygn. akt I C 150/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda R. J. na rzecz strony pozwanej Skarbu Państwa – Aresztu Śledczego w K. kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych), tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje adwokatowi Ł. W. od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych), w tym podatek od towarów i usług, tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Jerzy Bess

Sygn. akt I ACa 585/21

UZASADNIENIE

Powód R. J. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej Skarbu Państwa-Zakładu Karnego w K. kwoty 150.000 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od dnia orzeczenia do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazał, że od 28 kwietnia 2017 r. do kwietnia 2018 r. przebywał w Areszcie Śledczym w K. przy ul. (...) w celach o nr:(...), zaś warunki panujące w celach nie odpowiadały wyznaczonym prawem standardom w tym np. metraż celi wynosił poniżej 3m ² na osobę, w celi brak było wentylacji przez co utrzymywał się w niej nieprzyjemny zapach, był utrudniony dostęp do okna, co skutkowało przeciągami i nieodpowiednią temperaturą w celi, brak było sprzętu kwatermistrzowskiego, a zapewniona pościel, odzież i bielizna były fatalnej jakości. Powód wskazał nadto, że krzesła były powyginane, umywalka nieprawidłowo osadzona, a szafki i półki nie posiadały drzwi; w łaźni więziennej brak było maty antypoślizgowej, a na prysznicach znajdował się kamień utrudniający przepływ wody, była tam także pleśń i grzyb, w celi zainstalowano oświetlenie starego typu, a emitowane przez nie światło powodowało silny dyskomfort powoda.

Strona pozwana Skarb Państwa – Areszt Śledczy w K. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Krakowie, zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 marca 2021 r. sygn. akt I C 150/19:

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

III.  przyznał adwokatowi Ł. W. wynagrodzenie ze środków budżetowych Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 4.428 zł, wraz z podatkiem VAT, tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy przedstawił m.in. następujące motywy swego rozstrzygnięcia:

W zakresie zgłaszanego przez powoda roszczenia, wskazać należy, że na podstawie art. 24 § 1 k.c. ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się. Na podstawie zaś art. 417 § 1 i 2 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa. Podstawą uznania, że doszło do naruszenia dobra osobistego, nie może być subiektywne odczucie osoby uważającej się za pokrzywdzoną. Decydujące znaczenie mają w tym przypadku obiektywne kryteria, do których zalicza się: reakcje, jakie wywołują w społeczeństwie określone zagrożenia lub naruszenia, a także całokształt okoliczności w sprawie. Obok powyższej przesłanki konieczne do zastosowania normy z art. 448 k.c. jest również istnienie związku przyczynowego pomiędzy krzywdą, jaką spowodowało pogwałcenie dobra osobistego a zachowaniem sprawcy. To ostatnie powinno nosić cechę bezprawności (art. 448 k.c. w zw. z art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.). Ciężar udowodnienia, że dane okoliczności wystąpiły, ponosi powód, zaś tego, że działanie pozwanego nie było bezprawne, spoczywa na pozwanym.

Powód ani w pozwie, ani w piśmie uzupełniającym pozew, sporządzonym przez pełnomocnika ustanowionego mu z urzędu, nie wskazał czy, i jeśli tak, to jakie jego dobra osobiste i w jaki sposób zostały naruszone. Powód nie udowodnił aby warunki panujące w Areszcie Śledczym w K. były takie jak to zostało opisane w pozwie. Ponadto powód nie wykazał, aby działanie lub zaniechanie Aresztu Śledczego było bezprawne, a zatem stanowiło niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar dowodu spoczywa na osobie, która z danego faktu wywodzi skutki prawne. W niniejszej sprawie cały ciężar dowodu spoczywał na powodzie, działającym przez profesjonalnego pełnomocnika. Ani powód ani jego pełnomocnik nie przytoczyli zaś żadnych okoliczności udowadniających żądanie pozwu, nie wykazali także przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej. Całe przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że powód w okresie osadzenia przebywał w warunkach spełniających wymogi prawa oraz obowiązujących norm, zaś jego przekonanie o niedostatecznie komfortowym zakwaterowaniu stanowi subiektywną ocenę dobrych warunków panujących w zakładzie karnym przy ul. (...).

Cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy a w szczególności akta osobopoznawcze powoda i zatrudnionych w areszcie osób, pozwalają na stwierdzenie, że podczas pobytu powoda R. J. w Areszcie Śledczym w K. w okresie od 28 kwietnia 2017r. do 20 kwietnia 2018 roku w celach o nr: (...) powód nie przebywał w celach przeludnionych. Rozmiary cel wahały się od 27m ^{( 2)} do 7,13m ^{( 2)} - cela nr (...)liczyła 27,00m, cela (...)19,78m, cela (...) 7,13m, a cela (...)27,03m. W celach (...)i (...)mogło maksymalnie przebywać 7 osób, w celi nr (...)6 osób, a w celi (...)2 osoby. Z materiału dowodowego przedłożonego przez stronę pozwaną (akt osobo poznawczych powoda, karty historii rozmieszczenia k. 55- 74 i informacja o pobytach i orzeczeniach k. 37) wnika, że w żadnym momencie pobytu skazanego w Areszcie Śledczym w K., cele nie były przeludnione, tj. nie przebywało w nich więcej więźniów niż 1 osoba na 3m ^{( 2)} celi.

Na podstawie zeznań świadków oraz częściowo na podstawie zeznań samego powoda okna Sąd ustalił warunki panujące w celach, w których osadzony był pozwany. I tak, stwierdzić należy, że okna były szczelne, posiadały mikrowentylację. W celach była także sprawna wentylacja grawitacyjna, cele były ogrzewane, a temperatura w nich panująca dostosowana była do pory roku. Cele wyposażone były we wszystkie niezbędne sprzęty typu stół, krzesła lub taborety, łóżka, szafki, pojemniki, zmiotkę, zaś każdy osadzony otrzymywał sztućce, kubek, materac i pościel. Część wyposażenia w celach pozwanego była nowa, część nosiła ślady użytkowania. Usterki w celach powoda były na bieżąco naprawiane. Także w łaźniach znajdowała się mata antypoślizgowa oraz ława, wieszak, pojemnik na śmieci, stanowisko z uchwytami dla niepełnosprawnych, brak było zagrzybień.

Wersji przedstawianej przez powoda, o nieakceptowalnych warunkach panujących w areszcie przeczy także fakt, że powód w trakcie pobytu przy ul. (...) nie zgłaszał żadnych nieprawidłowości w warunkach bytowych ani do kierownika kwatermistrzowskiego ani kierownika działu penitencjarnego, nie składał także pisemnych skarg. Wobec osadzonego nie były wydawane decyzje o umieszczeniu go w przeludnionej celi – od 2015 roku w Areszcie Śledczym w K. cele nie są przeludnione. Warunkom panującym w areszcie przeczą także inne dowody zebrane w sprawie, z których wynika, że powód nigdy oficjalnie nie skarżył się na niewłaściwe traktowanie, warunki odbywania kary, czy też brak właściwego zaopatrzenia cel.

Należy podkreślić, że samo subiektywne poczucie krzywdy powoda i jego przekonanie o zasadności swojego stanowiska, nie może zastąpić procesowego wykazania, zgodnie z ogólną regułą dowodową art. 6 k.c. - wszystkich przesłanek odpowiedzialności pozwanego. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał zaś żadnych podstaw do przypisania stronie pozwanej zachowań stanowiących o naruszeniu jakichkolwiek dóbr osobistych powoda, z którym to faktem wiązało się żądanie udzielenia ochrony w sposób określony w treści pozwu tj. poprzez zapłatę zadośćuczynienia. Warunki odbywania kary przez powoda były adekwatne do tego, jakie miała obowiązek zapewnić administracja jednostki penitencjarnej na podstawie obowiązujących przepisów, w tym między innymi obowiązujących w trakcie kolejnych pobytów w Areszcie Śledczym rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności.

Powód winien mieć też świadomość, że zadaniem jednostki penitencjarnej jest izolacja osadzonego, a kara pozbawienia wolności ma zrealizować także funkcję penalną kary. Dyskomfort związany z przebywaniem w zakładzie karnym i istniejącymi tam warunkami jest związany z pozbawieniem wolności, które zostało wobec osadzonego orzeczone przez Sąd. W literaturze oraz judykaturze przyjmuje się, że ocena, czy doszło do naruszenia czci, musi opierać się na kryteriach obiektywnych, tj. nie może być dokonana według miary indywidualnej wrażliwości zainteresowanego, zaś musi uwzględniać średnie, dopuszczalne warunki przebywania osadzonego w warunkach izolacji. Przy ocenie, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, nie można zupełnie wykluczyć subiektywnego odczucia osoby żądającej ochrony prawnej, lecz powyższe nabiera na znaczeniu jedynie w kwestiach których nie można zmierzyć i ocenić na podstawie obiektywnych kryteriów tak jak np. powierzchnia i zaludnienie cel. Oznacza to, że subiektywne odczucia poszkodowanego nie mogą zostać co do zasady pozbawione wpływu na rozstrzygnięcie, jednakże powinny być one weryfikowane za pomocą obiektywnych kryteriów oceny następstw danego zdarzenia, celem racjonalnego zminimalizowania czynnika subiektywnego, który towarzyszy zwykle żądaniom poszkodowanego. Tak też się stało w niniejszej sprawie, zaś możliwość przeludnienia cel została wykluczona w związku ze złożeniem przez stronę pozwaną stosownych dokumentów przedstawiających wielkość cel oraz liczbę osadzonych, których to powód nie kwestionował.

Te same uwagi poczynić należy w odniesieniu po pozostałych zastrzeżeń powoda odnośnie warunków panujących w areszcie. W ocenie Sądu, samo niezadowolenie z przebiegu odbywania kary pozbawienia wolności i warunków lokalowych panujących w jednostce penitencjarnej, nie może zasadnie stanowić o zburzeniu rozsądnego wyobrażenia jednostki o własnej wartości (o naruszeniu godności), skutkującym celowym zastosowaniem cywilnoprawnych środków ochrony dób osobistych. W niniejszej sprawie, racjonalny i możliwy do przyjęcia próg zarówno indywidualnej, jak i społecznej wrażliwości na dolegliwości doznane przez powoda nie został przekroczony. Powód obywał karę pozbawienia wolności w warunkach typowych dla polskich zakładów karnych, wyposażenie cel oraz innych pomieszczeń użytecznych dla osadzonych nie odbiegało nie tylko od typowych warunków panujących w zakładach karnych, ale także od warunków panujących w lokalach zajmowanych przez obywateli w warunkach wolnościowych. Nie można bowiem przyznać racji powodowi, skarżącemu się na pewien stopień zużycia sprzętów kwatermistrzowskich, ponieważ żaden przepis prawa, ani nawet racjonalne gospodarowanie zasobami penitencjarnymi nie uzasadnia przydzielenia każdemu osadzonemu nowych, nieużywanych sprzętów, tak długo jak spełniają one swoje funkcję użyteczne. W zakresie jednak mat antypoślizgowych, których zdaniem powoda brakowało w łaźniach, Sąd nie dał powodowi wiary, bowiem pozostały materiał dowodowy, w tym wiarygodne zeznania świadków, przeczą takiemu stanowi rzeczy.

Ponadto wskazać należy, że to nie od woli osoby skazanej zależy, w jakich warunkach odbywa karę pozbawienia wolności. Każdemu, kto dopuszcza się naruszenia porządku prawnego obowiązującego w państwie powinno być wiadomym, że w ramach obowiązujących przepisów prawa dopuszczalne są w trakcie odbywania kary określone działania, które ze swej istoty dotykają dóbr osobistych człowieka, takich jak wolność, cześć czy godność. Przykładem takiego działania jest ograniczenie uprawnień skazanego, co do możliwości swobodnego dysponowania określonymi przedmiotami, swobody wyboru miejsca pobytu, czy też ilości współosadzonych. Są to jednak działania prawnie dopuszczalne, a więc jeżeli nie wykraczają poza granice działania w ramach porządku prawnego, to nie są bezprawne i nie prowadzą do powstania roszczeń zmierzających do ochrony dóbr osobistych. Powód, jak każda osoba pozbawiona wolności i przebywająca w zakładzie karnym podlegał ścisłym rygorom przewidzianym w regulaminie, do których zobowiązany był stosować się i które w istotnym stopniu ograniczały mu swobodę zachowania.

Niewątpliwe warunki panujące w miejscu izolacji, jakim jest areszt czy więzienie nie służą wypoczynkowi. Wręcz przeciwnie, doświadczenie stresu towarzyszące odbywaniu kary pozbawienia wolności może i powinno wpływać na więźnia. Funkcją kary pozbawienia wolności jest m.in. funkcja prewencji indywidualnej. Jej realizacja polega na odstraszeniu skazanego od popełnienia kolejnego przestępstwa m.in. poprzez osadzenie go w warunkach mniej komfortowych niż przebywałby on na wolności. Tak długo jednak jak warunki panujące w zakładzie karnym mieszczą się w granicach prawa i w sposób oczywisty nie naruszają gwarantowanych praw człowieka, tak długo nie uzasadniają przyznania jakiegokolwiek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Nie ma wątpliwości, że pobyt w jednostce penitencjarnej wiąże się dla większości osadzonych z mniejszym lub większym dyskomfortem psychicznym. Nie można jednak zapominać, że związane z tym całkowite podporządkowanie się osoby odbywającej karę pozbawienia wolności wszelkim rygorom wynika z potrzeby stworzenia warunków zapewniających pełne bezpieczeństwo osób pozbawionych wolności i konieczności zindywidualizowania odbywania przez nich kary. Z przepisu art. 73 § 1 i 2 k.k.w. wynika, że w zakładzie karnym utrzymuje się dyscyplinę i porządek w celu zapewnienia bezpieczeństwa i realizacji zadań kary pozbawienia wolności, w tym ochrony społeczeństwa przed przestępczością, zaś porządek wewnętrzny zakładu karnego ustala dyrektor. Zważyć należy, że ze względów bezpieczeństwa osadzeni nie mogą mieć dostępu do przedmiotów które mogłyby potencjalnie zagrażać osadzonym, dlatego też np. w szafkach brak było drzwiczek, co służyć ma lepszej kontroli posiadania przez osadzonych niedozwolonych substancji lub przedmiotów.

Reasumując, wskazać należy, że powód nie sprostał ciężarowi dowodzenia w niniejszej sprawie. Wszystkie przytoczone przez niego twierdzenia zostały skutecznie podważone przez stronę pozwaną, co nie pozwala na przypisanie odpowiedzialności stronie pozwanej w jakimkolwiek zakresie. Ze względu na powyższe, na podstawie przytoczonych argumentów i cytowanych przepisów prawa, orzeczono jak w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu w punkcie II wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

W pkt III Sąd przyznał i nakazał wypłacić ze środków Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Krakowie adwokatowi Ł. W. kwotę 4428,00 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych tj. kwotę 3600 zł powiększoną o podatek VAT), tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi R. J. ustalone w oparciu o treść § 8 pkt 6 w zw. z § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r. poz. 1714 z późn. zm.).

Powód apelacją zaskarżył niniejszy wyrok w całości, zarzucając:

1. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie wadliwej oraz wewnętrznie sprzecznej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie poprzez odmówienie wiary zeznaniom powoda, które zostały uznane przez Sąd jako tendencyjne, prezentujące roszczeniową postawę oraz przejawiające skłonności do wyolbrzymiania niedogodności związanych z charakterem obiektu, przy jednoczesnym ustaleniu przez Sąd, częściowo na podstawie zeznań samego powoda, warunków panujących w celach, w których osadzony był powód, czego konsekwencją był błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w postaci uznania przez sąd I instancji, iż dowód z zeznań powoda w zakresie dotyczącym opisu cel więziennych, w których przebywał powód jest niewiarygodny, w sytuacji gdy w rzeczywistości to z zeznań powoda została zaczerpnięta wiedza Sądu w zakresie warunków bytowych panujących w celach, w których osadzony był powód. Tym samym zeznania powoda w całości należy ocenić za wiarygodne i spójne, a to z uwagi na fakt, iż sam Sąd ustalił na podstawie takich zeznań elementy stanu faktycznego w niniejszej sprawie;

2. naruszenie art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 3) k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego Powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność ustalenia powierzchni cel, w których przebywali osadzeni, w tym powód,

czego konsekwencją był błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w postaci uznania przez sąd I instancji, iż dokonanie pomiarów celi nie wymaga wiadomości specjalnych, w sytuacji gdy tak powołany dowód z opinii biegłego był w niniejszej sprawie konieczny dla dokonania oceny czy powierzchnia ta odpowiadała standardom określonym przez przepisy prawa krajowego i europejskiego, a ustalenie tej okoliczności wymagało wiedzy specjalnej z zakresu budownictwa dla poprawnego dokonania pomiarów celi;

3. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez swobodne i dowolne ustalenie wielkości cel oraz ilości osadzonych w nich więźniów tj. jedynie w oparciu o treść odpowiedzi na pozew w sytuacji, gdy nie był to odpowiedni środek dowodowy na wskazanie tego faktu, a do jego ustalenia koniecznym było przeprowadzenie dowodu z dokumentów urzędowych, oględzin lub z opinii biegłego z zakresu budownictwa, wobec czego na podparcie twierdzeń Pozwanego nie przedstawione zostały żadne dowody,

czego konsekwencją był błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w postaci uznania przez sąd I instancji, iż dokumentacja dotycząca wielkości cel oraz ilości osadzonych w niej więźniów załączona przez pozwanego do akt niniejszej sprawy jest wiarygodna i niekwestionowana przez powoda, w sytuacji gdy w rzeczywistości żadna dokumentacja załączona przez pozwanego nie wykazywała faktu wielkości cel oraz ilości osadzonych w niej więźniów;

4. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie wadliwej oraz sprzecznej ze sobą oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie poprzez przyjęcie, iż dowody z zeznań K. D. oraz T. S. w zakresie dotyczącym wielkości cel, w których osadzony był Powód znajdują potwierdzenie w pozostałym zgromadzonym materiale dowodowym,

czego konsekwencją był błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w postaci uznania przez Sąd I instancji, że zeznania K. D. oraz T. S. znajdują potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym, w sytuacji gdy w rzeczywistości nie zostały przedstawione żadne wiarygodne dowody potwierdzające wielkość cel oraz ilość osadzonych w nich więźniów, a tym samym w postępowaniu nie zostały przedstawione żadne dokumenty potwierdzające zeznania wskazanych świadków;

5. błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, iż powód w trakcie pobytu w Areszcie Śledczym w K. nie zgłaszał żadnych nieprawidłowości w warunkach bytowych,

w sytuacji gdy Sąd I instancji dokonał powyższych ustaleń dając wiarę zeznaniom złożonym w toku postępowania przez powołanych świadków

K. D. oraz T. S., z których nie wynikało, że Powód nie zgłaszał żadnych nieprawidłowości w warunkach bytowych

czego konsekwencją było błędne przyjęcie, iż ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że żadne zgłoszenie w zakresie warunków bytowych nie było zgłaszane przez powoda.

6. naruszenie przepisu materialnoprawnego art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. poprzez błędne oraz bezpodstawne przyjęcie przez sąd I instancji, iż nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda,

w sytuacji gdy, powód w postępowaniu powoływał się na obiektywne przesłanki uzasadniające dokonanie wskazywanych naruszeń poprzez niezapewnienie powodowi jako osadzonemu odpowiedniego metrażu celi, zgodnie ze wskazanymi w przepisach prawa wymiarami, jak również niezapewnienie odpowiedniego, wymaganego przepisami prawa wyposażenia, co wbrew twierdzeniom Sądu I instancji nie może zostać uznane za subiektywne odczucia powoda, a stanowi obiektywne okoliczności wskazujące na zaistnienie przesłanek do uznania, iż doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda;

Na podstawie powyższych zarzutów powód wniósł o:

I. o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 150.000 zł;

ewentualnie o:

II. uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji z uwagi na fakt, iż wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości;

w każdym przypadku dodatkowo wniósł o:

III. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa, celem wydania przez biegłego opinii dotyczącej wymiarów cel, w których osadzony był powód;

oraz

IV. zasądzenie kosztów zastępstwa adwokackiego z urzędu, oświadczając iż nie zostały one pokryte w całości ani z części.

Pozwany w odpowiedzi na apelację, wniósł o:

1. oddalenie apelacji;

2. zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Na wstępie wskazać należy, że Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i poczynione na ich podstawie rozważania prawne, uznając je za własne. Wobec faktu, że argumentacja apelacji jest w istocie powtórzeniem stanowiska przedstawionego przez pozwanego w toku postępowania przed Sądem I instancji, do której Sąd ten odniósł się w motywach swego rozstrzygnięcia, zbędnym jest ponowne przytaczanie tych motywów, które jak wskazano powyżej Sąd II instancji podziela i uznaje za własne. Tym samym, z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, brak jest podstaw do uwzględnienia podniesionych w apelacji wszystkich zarzutów naruszenia prawa procesowego i materialnego.

Ponadto odnosząc się do zarzutów apelacji, wskazać należy, że w istocie koncentrują się na zarzucie naruszenia przepisów postępowania art. 233 § 1 k.p.c., poprzez naruszenie obowiązku wszechstronnego rozważenia całości materiału dowodowego i dokonanie ustaleń faktycznych w sposób korzystny dla pozwanego a niekorzystnych dla powoda.

W tym kontekście w pierwszej kolejności należy wskazać, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego podnosi się, iż „dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie można poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane ustalenia faktyczne są wadliwe, odnosząc się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Niezbędne jest wskazanie przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając” (zob. postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyrok SN z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 3/05, Lex nr 180925). Ponadto Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoim orzecznictwie wskazywał, że "jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo-skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona " (Zob. m.in. wyrok SN z 7 października 2005 r., IV CK 122/05, LEX nr 187124).

Należy zatem stwierdzić, iż skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 § 1 k.p.c. wymaga nie polemiki, lecz wskazania, że Sąd ten uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd doniosłości (wadze) poszczególnych dowodów, ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu pierwszej instancji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty powoda nie mają żadnego merytorycznego uzasadnienia, a jedynie charakter polemiki z oceną dokonaną przez Sąd I instancji. Sąd Okręgowy dokonał bowiem wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie i właściwie go ocenił wydając zasadne rozstrzygnięcie na gruncie stanu faktycznego niniejszej sprawy.

Tym samym brak jest podstaw do weryfikacji stanowiska Sądu I instancji, co do pominięcia części dowodów wnioskowanych przez powoda, a tym samym brak jest także podstaw do dopuszczenia tego dowodu zgłoszonego przez powoda w apelacji.

W tym kontekście, w ocenie Sądu Apelacyjnego, trudno zatem zakwestionować argumentację pozwanego przedstawioną w odpowiedzi na apelację o braku podstaw do uwzględnienia zarzutu dopuszczenia się przez Sąd I instancji błędu w ustaleniach faktycznych, naruszenie art. 24 w zw. z art. 448 k.c. oraz naruszenie przepisów postępowania: art. 233 § 1 k.p.c., art. 278 § I w zw. z art. 227 w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 3 k.p.c..

Pozwany - odnosząc się do zarzutu apelacji naruszenia przepisów postępowania poprzez pominięcie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa, która miałaby dotyczyć ustalenia wymiarów cel, jakie zajmował powód w okresie pobytu w Areszcie Śledczym w K.od 28 kwietnia 2OI7 r. do 20 kwietnia 2018 r. oraz uzasadnienia lego zarzutu – trafnie wskazał, że wniosek ten został sformułowany nieprawidłowo, ponieważ to nie biegły z zakresu budownictwa zajmuje się obmiarem powierzchni pomieszczeń na podstawie Polskiej Normy, lecz uprawniony inżynier architekt zgodnie z przepisami wykonawczymi wydanymi na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane. Zatem wniosek w zakresie wyboru biegłego był chybiony, a zatem całkowicie nieprzydatny do wykazania faktu powierzchni cel i jako laki podlegał pominięciu. Sąd pominął tenże wniosek powoda na podstawie art. 235 ^{( 2)} § I pkt 3 k.p.c. jako nieprzydatny, jednak argumentował to w inny sposób, a mianowicie, że ustalenie wielkości cel nie wymaga wiadomości specjalnych i wystarczający byłby wniosek o dokonanie pomiaru długości ścian cel. Trudno nie zgodzić się z powyższą argumentacją, skoro Polska Norma określa na jakiej wysokości winien być dokonany obmiar pomieszczenia mieszkalnego (oraz inne zasady obliczania powierzchni), aby wynik był miarodajny. Wykazanie faktu powierzchni celi w nin. procesie nie wymaga zaświadczenia sporządzonego przez uprawnionego architekta, a powód nie składał wniosku o przeprowadzenie dowodu z pomiaru długości ścian cel celem wyliczenia powierzchni pomieszczeń, aby skutecznie zakwestionować twierdzenia pozwanego dotyczące faktu, że liczba osób umieszczonych w celach okresie gdy przebywał tam powód nie przekroczyła liczby dopuszczalnej, ustalonej w art. 110 §2 Kodeksu karnego wykonawczego. W świetle powyższego za nietrafny należy uznać pogląd apelującego, że dowód z opinii biegłego jest konieczny dla dokonania oceny, czy powierzchnia cel odpowiadała standardom określonym przez przepisy prawa krajowego i europejskiego (bez wskazania, o jakie przepisy chodzi) i że ustalenie powierzchni wymagało wiedzy specjalnej z zakresu budownictwa.

Pozwany zasadnie też podniósł, że wbrew zarzutowi apelacji, Sąd nic uchylił się od poczynienia w zakresie ewentualnego naruszenia normy powierzchniowej wynikającej z art. 110 § 2 k.k.w. konkretnych ustaleń. Z dowodu z zeznań świadków T. S. i K. D. wynika, że w Areszcie Śledczym w K. od 2015 r. nic występuje zjawisko przeludnienia, podczas pobytu powoda w tej jednostce w okresie objętym pozwem była zachowana norma 3m2 na jednego osadzonego. Sąd oparł się również na dowodzie z akt osobopoznawczych powoda, na podstawie których ustalił, że wobec powoda nie była wydawana decyzja Dyrektora Aresztu, o której mowa w art. 110 § 2a – c k.k.w.. Kierownik działu penitencjarnego Aresztu T. S. zeznał, że przed rozprawą dokonał przeglądu informacji, czy powód był umieszczany w celach przeludnianych i nie było informacji, że wobec powoda taka decyzja była wydawana.

W tym kontekście pozwany trafnie podniósł, że powód sam przyznał, że nie obliczał powierzchni cel, że nie składał pisemnych skarg do administracji Aresztu na zbyt mała powierzchnię celi. W aktach akt osobopoznawczych powoda również nie stwierdzono jego skarg. Powód zeznał jedy nie, że składał skargi na warunki w celach ustnie wychowawcy, nie wskazując któremu wychowawcy. Kierownik działu penitencjarnego Aresztu T. S. natomiast zeznał, że nic przypomina sobie skarg od powoda.

Pozwany wskazał, że jedynym argumentem powoda mającym świadczyć o naruszeniu dóbr osobistych poprzez umieszczenie w celi nie spełniającej warunków metrażowych jest „doświadczenie życiowe wynikające z długoletniego przebywania w zakładach karnych'’. W tym kontekście należy także zgodzić się z pozwanym, że trudno uznać, że argumentacja ta jest przekonująca, tym bardziej że zeznania powoda w tym zakresie są dosyć ogólnikowe, m.in. powód zeznał, że cele miały różne wymiary, każdej z nich na jedną osobę przypadała mniejsza powierzchnia niż 3 m2 (i tu nie podał, skąd czerpał tę wiedzę), nie pamiętał, ile osób przebywało w tych celach, ale jego zdaniem dochodziło do przeludnienia. Zdaniem powoda wyposażenie kwatermistrzowskie było niewystarczające, w złym stanie, niezdatne do użytku. Tymczasem ocena, czy działanie naruszyło dobro osobiste, dokonywana jest na podstawie obiektywnego kryterium, nie jest dokonywana według miary indywidualnej wrażliwości osoby zainteresowanej (tak SN w wyr.z 11.03.1997 r., HI CKN 33/97, OSNC 1997, Nr 6-7, poz. 93 oraz wyr. z 4.4.2001 r„ 111 CKN 323/00, Legalis). ponieważ poziom wrażliwości poszczególnych osób jest różny (lak SN w wyr. z 29.10.2010 r„ V CSK 19/10. OSNC-ZD 2011, Nr 2, poz. 37). Powód nie zaoferował dowodów na poparcie swoich twierdzeń. Zdaniem strony pozwanej powód nic sprostał obowiązkowi wynikającemu z art. 6 Kc, zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z taktu tego wywodzi skutki prawne, skoro nic wskazał żadnego dowodu, który mógłby być skutecznie przeprowadzony na poparcie swoich twierdzeń o osadzaniu go w ccii, w której metraż przypadający a jedną osobę jest mniejszy niż. 3 m2 oraz złym stanic sprzętu i wyposażenia, co miałoby stanowić o naruszeniu jego dóbr osobistych. W polskiej procedurze cywilnej obowiązuje zasada kontradyktoryjności procesu. Nie bez znaczenia pozostaje. że powód skorzystał z prawa, jakim jest przyznanie mu pełnomocnika z urzędu, zatem doznał żadnych ograniczeń w dowodzeniu swoich twierdzeń, które mogłyby wynikać np. z nieznajomości prawa procesowego czy leż trudności ze sformułowaniem roszczeń i wniosków dowodowych. Do sądu nie należy przeprowadzanie z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach zgodnie z art. 3 k.p.c.. a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronic, która z faktów tych wywodzi skutki prawne. Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdził, że na sądzie rozpoznającym sprawę nie spoczywa powinność zarządzania dochodzeń mających na celu uzupełnienie i wyjaśnienie twierdzeń stron oraz poszukiwanie dowodów na ich udowodnienie, (wyroki SN: z dnia 17 grudnia 1996 r., I CKU 45/96, OSNC 1997, nr 5-6, poz. 76, z dnia 11 lipca 2001 r„ V CKN 406/00, z dnia 12 kwietnia 2000 r„ IV CKN 22/00).

Tak więc w ocenie Sądu Apelacyjnego, trudno zakwestionować końcowe wnioski pozwanego, który podsumowując swoje wywody zawarte w odpowiedzi na apelacje stwierdził, że Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego wskazanych w apelacji. Sąd przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, nie dopuścił się naruszenia przepisów postępowania, w ramach posiadanych uprawnień dokonał przekonywującej, zgodnej z zasadami doświadczenia oceny materiału dowodowego oraz wyprowadził z niego logiczne wnioski. Trafnie ustalił, że powód w okresie pobytu w pozwanym areszcie nie doznał żadnej krzywdy, przebywał w warunkach spełniających wymogi prawa, a w konsekwencji nie zostały naruszone jego dobra osobiste. Sąd również prawidłowo na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie ustalił, że pozwany działał zgodnie z prawem, zaś działanie zgodne z prawem nie może być uznane za bezprawne. Przesłanką przyjęcia naruszenia dóbr osobistych jest bezprawność naruszającego. Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Dlatego też, uznając apelację za bezzasadną, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1 sentencji na mocy art. 385 k.p.c., wobec faktu, że wszelkie zarzuty apelacji okazały się bezzasadne.

O kosztach o kosztach postępowania apelacyjnego pomiędzy stronami orzeczono jak w pkt 2 sentencji według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., a co do wysokości odnośnie zwrotu kosztów zastępstwa, zgodnie z stawkami określonym w § 2 pkt 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1668).

O wynagrodzeniu za pomoc prawną udzieloną z urzędu powodowiw postępowaniu apelacyjnym orzeczono jak w pkt 3 sentencji, według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., a co do wysokości odnośnie zwrotu kosztów zastępstwa, zgodnie z stawkami określonym w § 2 pkt 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1668), uznając że przyznanie wynagrodzenia za porównywalne czynności według niższych stawek określonych w rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 październik 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu jest niezgodne z Konstytucją.

SSA Jerzy Bess