Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 października 2021 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2021 r. w Bydgoszczy

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. P. kwotę 140.076,09 zł (sto czterdzieści tysięcy siedemdziesiąt sześć złotych 09/100) z odsetkami ustawowymi za okres od dnia 14.11.2018 do dnia zapłaty.

2.  Zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. P. kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych 00/100) z tytułu zwrotu kosztów procesu.

3.  W pozostałej części powództwo oddala.

4.  Nakazuje pobrać od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 12.440,01 zł (dwanaście tysięcy czterysta czterdzieści złotych 01/100) z tytułu zwrotu kosztów sądowych.

5.  Pozostałą częścią kosztów sądowych od uiszczenia, których powód był zwolniony obciąża Skarb Państwa.

SSO Wojciech Rybarczyk

Sygn. akt I C 147/19

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 19 lutego 2019 r. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W. powód M. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 189.791,33 zł z odsetkami od dnia 14.11.2018 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania należnego z polisy ubezpieczeniowej nr (...) z dnia 28.12.2016 r. Nadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, że w ramach obowiązkowego ubezpieczenia budynków i odpowiedzialności cywilnej rolnika zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia swoich budynków położonych na nieruchomości w (...) na okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2017 r. Wskazano, że ubezpieczeniem objęto m.in. stodołę.

Wyjaśniono, że w dniach 11-12 sierpnia 2017 r. przez część Województwa (...) przeszła nawałnica, która wyrządziła szereg strat i zniszczeń na mieniu. Powód wskazał, że został osobą bezpośrednio poszkodowaną, bowiem zniszczeniu uległo wiele jego zabudowań gospodarczych (stodoła, chlewnia mniejsza i większa) oraz budynek mieszkalny, a także maszyny rolnicze i plony rolne. Powód wyjaśnił, że zgłosił roszczenie do pozwanego, który ubezpieczał budynki powoda oraz plony rolne, aby odbudować swoje gospodarstwo.

Przedmiotowym pozwem powód domaga się od pozwanego zapłaty kwoty:

1/ 144.791,33zł stanowiącej różnicę między wypłaconym odszkodowaniem a wyceną biegłego faktycznych szkód oraz robót rozbiórkowych z kosztorysu (278.703,53zł. - 133.912,20zł.= 144.791,33zł ) która stanowi uzupełnienie odszkodowania wynikającego z polisy nr (...) z dnia 28 grudnia 2016r. (polisa OC roczna od 01.01.2017r. do 31.12.2017r.) opiewała wartości po odjęciu amortyzacji na następujące budynki:

budynek mieszkalny: 79.608 zł,

stodoła 117.612 zł (dotyczyły szkody całkowitej),

chlewnia mniejsza 53.312 zł,

chlewnia duża 125.664 zł

Zatem ubezpieczenie OC zabudowań w całości opiewało na kwotę: 376.196 zł.

2/ 45.000zł. stanowiącej dodatkowo odszkodowanie za utracone zboże 40.000 zł i 5.000 zł za maszyny rolnicze.

Powód wyjaśnił, że płody rolne były w zakresie rozszerzonym w ramach ubezpieczenia stodoły, a maszyny rolnicze to sprzęt wewnątrz budynku stodoły również w wariancie rozszerzonym.

Powód wskazał, że w ramach procesu likwidacji szkód pozwany wypłacił powodowi kwotę: 133.912,20 zł. Jednakże dotychczas wypłacona kwota jest niewystarczająca na przywrócenie stanu poprzedniego gospodarstwa powoda. Powód odwoływał się od kolejnych decyzji o przyznaniu odszkodowania. W międzyczasie stan faktyczny uległ zmianie, bowiem budynek mieszkalny, początkowo nie zakwalifikowany przez pozwanego jako szkoda całkowita, rozpadał się i został wydany prawomocny nakaz rozbiórki. Ponadto od początku stodoła uległa całkowitemu zniszczeniu, a obie chlewnie na tyle zostały zniszczone, że biegły dokładnie opisał ich stan w opinii prywatnej.

Powód uzasadniał, że zlecił prywatną opinię, którą wykonał biegły rzeczoznawca A. C.. Z załączoną opinią i kosztorysem biegłego powód złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Powód w zakresie plonów rolnych i maszyn rolniczych wycenił straty na kwotę: 40.000 zł (za 80 ton zboża x 500 zł. tona) oraz 5.000zł. za zniszczenia maszyn rolniczych (wycena była na 10.OOOzł, ale 5.000 zł zostało wypłacone). Powód wymienił maszyny, których dotyczyła szkoda: rozdrabniacz bijakowy (...) 2011r., ciągnik (...) 82, 1982 rok produkcji., przenośnik ślimakowy 2011r., mieszalnik pasz 2011r., czyszczarnia wiatrowa do zboża 2017r.

Uzasadniono, że pozwany dnia 8 listopada 2018r. pisemnie ustosunkował się do roszczeń powoda i poza wskazaną wypłatą kwot odszkodowań za poszczególne szkody na mieniu, swoje stanowisko podtrzymał.

Powód stwierdził, że kwota gwarancyjna, do której odpowiada ubezpieczyciel zawiera (pochłania) kwotę wyliczoną przez biegłego w opinii i kosztorysie. Zatem ubezpieczyciel ponosił odpowiedzialność gwarancyjną do kwoty 376.196 zł, a dokonał wypłaty tylko 133.912,20 zł (k. 8-9).

Postanowieniem z dnia 16 kwietnia 2019 r. Sąd zwolnił powoda w całości od ponoszenia kosztów sądowych w sprawie (k. 121).

W odpowiedzi na pozew Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazano, że po uzyskaniu zgłoszenia powoda, pozwany zlecił niezależnemu rzeczoznawcy budowlanemu sporządzenie profesjonalnej opinii w celu ustalenia przyczyny szkody, daty jej powstania, określenia zakresu szkody z uwzględnieniem stopnia technicznego zużycia budynku i wyceną przywrócenia do stanu sprzed szkody z uwzględnieniem postanowień OWU rolnych obowiązujących w dniu zaistnienia szkody. W konsekwencji powyższego, pozwany uznał swoją odpowiedzialność i wypłacił powodowi odszkodowanie na etapie likwidacji szkody. Zdaniem pozwanego wypłacając powodowi odszkodowanie, zadośćuczynił on ciążącym na nim obowiązkom wynikającym z łączącej strony umowy ubezpieczenia i roszczenie powoda zostało zaspokojone w całości.

Pozwany uzasadniał, iż żądana przez powoda kwota odszkodowania jest zawyżona, bowiem przywrócenie stanu sprzed szkody nie ma prowadzić do ulepszenia budynku ani nieuzasadnionego wzbogacenia się powoda. Zdaniem pozwanego, z uwagi na fakt, że uszkodzone budynki były stare, to wypłata odszkodowania w kwocie jakiej żąda powód nie byłoby tożsame z przywróceniem stanu sprzed szkody, a prowadziłoby do ulepszenia tychże budynków.

Pozwany stwierdził, że podczas wypłacania odszkodowania należy brać pod uwagę zużycie techniczne materiałów budynku, w przeciwnym razie nie będzie to przywrócenie stanu budynku sprzed zdarzenia szkodowego, a swego rodzaju inwestycja w nowy budynek. Ponadto w ocenie pozwanego wysokość odszkodowania powinna zostać dodatkowo pomniejszona o stopień zużycia liczony od dnia zawarcia umowy do dnia wystąpienia szkody, tj. do dnia 12.08.2017 r. Ustalając wartość rzeczywistą budynków na dzień powstania szkody, tak też ustalony stopień technicznego zużycia budynków jest dla obu stron wiążący.

Pozwany w zakresie odszkodowań budynków uważał, że kwoty, które już wypłacił powodowi były adekwatne do zawartego ubezpieczenia. Ponadto pozwany wskazał, że kwota wypłacona już powodowi w zakresie odszkodowania za maszyny rolnicze na etapie postępowania likwidacyjnego, tj. 5000 zł stanowi maksymalną kwotę, która mogła zostać wypłacona na rzecz powoda z tego tytułu. Pozwany powołał się w tym zakresie na § 8 ust. 5 pkt 2 OWU Rolne.

Uzasadniono, że żądanie w zakresie plonów rolnych również jest bezpodstawne, bowiem w § 4 OWU Rolnych na wniosek Ubezpieczającego ochroną ubezpieczenia mogą zostać objęte produkty rolne, jednak powód ich nie ubezpieczył (k. 128-135).

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały stanowiska dotychczas zajęte w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

Powód jest właścicielem gospodarstwa rolnego położonego w (...). W dniu 28 grudnia 2016 r., w ramach obowiązkowego ubezpieczenia budynków i odpowiedzialności cywilnej rolnika, powód zawarł z pozwanym ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia swoich budynków położonych na jego nieruchomości w R. na okres od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2017 r.

Ubezpieczeniem objęto m.in. budynek mieszkalny i dwie chlewnie. Sumę ubezpieczenia budynku mieszkalnego ustalono na kwotę 79.608 zł, przy uwzględnieniu jej 70% zużycia. Sumę ubezpieczenia chlewni zbudowanej z cegły (nr 1) ustalono na kwotę 53.2312 zł, przy uwzględnieniu jej 30% zużycia. Sumę ubezpieczenia chlewni zbudowanej z pustaków (nr 2) ustalono na kwotę 125.664 zł, przy uwzględnieniu jej 45% zużycia. Pozwany ubezpieczył również maszyny rolnicze znajdujące się w gospodarstwie. Ubezpieczenie nie obejmowało płodów rolnych zgromadzonych w budynkach gospodarczych.

dowody: polisa nr (...) z dnia 28.12.2016 r. k. 14, odpis KRS pozwanego na płycie DVD k. 139, akta szkody pozwanego nr: (...)-01-04 na płycie DVD k. 139, Ogólne warunki ubezpieczeń rolnych (pakiet ubezpieczeń rolnych) na płycie DVD k. 139

W dniach 11-12 sierpnia 2017 r. przez obszar zamieszkania powoda przeszła nawałnica. Wskutek wiatru huraganowego uszkodzeniu uległy objęte ochroną ubezpieczeniową budynki oraz maszyny rolnicze i zboże przechowywane w budynkach.

/okoliczność bezsporna/

Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego pozwany ubezpieczyciel wypłacił na rzecz powoda łączną kwotę 133.912,20 zł. Kwota powyższa obejmowała odszkodowanie za uszkodzenia budynków oraz kwotę 5000 zł z tytułu odszkodowania za uszkodzone maszyny rolnicze.

dowód: wyciąg z rachunku powoda k. 15

Pismem z dnia 28.09.2017 r. powód wniósł do pozwanego odwołanie, wnosząc o uzupełnienie kwoty odszkodowania za budynek mieszkalny o sumę: 56.823,25 zł, uzupełnienie kwoty odszkodowania za budynek gospodarczy o sumę 15.608 zł oraz uzupełnienie kwoty odszkodowania za stodołę o sumę 36.848,35 zł.

W odpowiedzi pozwany nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania. Powód odwoływał się od kolejnych decyzji o przyznaniu odszkodowania.

dowody: odwołanie z dnia 28.09.2017 r., k. 17-18, wezwanie do powtórnego rozpatrzenia sprawy z dnia 5.10.2018 r. k. 20, odpowiedź pozwanego z dnia 8.11.2018 r. k. 21-22, wezwanie do zapłaty z dnia 19.12.2018 r. wraz z załącznikami k. 41-42, odpowiedź pozwanego z dnia 17.01.2018 r. k. 44-45, wezwanie do zapłaty z dnia 7.02.2019 r. k. 115

Szkody na posesji powoda były skutkiem nawałnicy, która przeszła przez wskazany region. Całkowicie został uszkodzony budynek chlewni i stodoły. Szczyt budynku mieszkalnego został zdeformowany, był odchylony od pionu. Doszło do zalania pomieszczeń budynków mieszkalnych. Budynek mieszkalny przed nawałnicą był zadbany. Nie było wątpliwości co do stanu technicznego. Wszystkie szkody zostały spisane przez rzeczoznawcę ubezpieczeniowego. Dzień po powstaniu szkody zostały zrobione zdjęcia budynków powoda.

dowód: zeznania świadka P. M. k. 175v (00:10:36-00:20:48)

Ściany w budynku mieszkalnym powoda były gliniane, stropy drewniane. W budynku znajdowały się przemurowania. Pokrycie dachu było wymieniane. Pod wpływem siły wiatru dach pochylał się najpierw na jedną, później na drugą stronę. Takie kołysanie spowodowało, że konstrukcja dachu oderwała się od ścian szczytowych, które się wybrzuszyły. W konsekwencji oba szczyty pochyliły się do środka, a ściany zewnętrzne zostały wybrzuszone. Odchylenie ścian od pionu wyniosło ok. 20 cm. Budynek stał się niestabilny i nie nadawał się do remontu, bowiem każda ingerencja groziła zawaleniem się budynku. Zagrożenie zawalania się budynku mieszkalnego zostało zgłoszone do nadzoru budowlanego i w konsekwencji została wydana decyzja o rozbiórce budynku mieszkalnego. Budynek powoda przed nawałnicą był zadbany, po remoncie, dach był wymieniony, posadzki były nowe. Budynek był utrzymany w dobrym stanie, nie było zawilgoceń z przeszłości. Został wykonany remont elewacji. Występowały tylko zawilgocenia ponawałnicowe. Budynek został skrzywiony, we wielu miejscach pojawiły się pęknięcia. Do głównego budynku dobudowano nowy budynek, w którym znajdowała się łazienka, kotłownia, pomieszczenie gospodarcze, pokój i przedpokój. Przed zdarzeniem wskazany budynek nie wymagał remontu. W związku z rozbiórką należało ponieść koszty rozbiórki i utylizacji gruzu oraz koszt odbudowy. Budynek ubezpieczony był do wartości rzeczywistej, co wymagało uwzględnienia stopnia zużycia technicznego, który wyniósł 70%. Szkody były następstwem wichury i upadku drzewa.

W czasie wichury jako pierwsze złamało się drzewo, które uderzyło w szczytową część budynku mieszkalnego. Stodoła uległa całkowitemu zniszczeniu. Cały budynek mieszkalny został zalany. Uszkodzony został ciągnik rolniczy, śrutownik zbożowy oraz mieszalnik, przewoźnik silnikowy do zboża. W budynku stodoły było ok. 80-100 ton zboża, które zostało zwilgocone, nie można go było potem osuszyć, ponieważ w nieruchomości powoda nie było prądu przez dwa tygodnie. Zboże przechowywano w stodole. Stodoła została rozebrana, budynki gospodarcze udało się odremontować, natomiast budynek mieszkalny nie nadawał się do zamieszkania.

dowody: zeznania świadków B. S. k. 191-192 (00:04:42-00:32:03), A. G. k. 192v-193 (00:33:49-00:48:45), zeznania powoda k. 194v-195v (01:21:16-01:48:46), zeznania świadka A. K. k. 193-194v (00:49:59-01:19:19)

Dnia 23.04.2018 r. została przeprowadzona kontrola stanu technicznego budynku mieszkalnego powoda i dnia 6.08.2018 r. wydano decyzję na rozbiórkę w/w nieruchomości. Dnia 27.08.2018 r. została przeprowadzona ocena uszkodzeń w/w budynku spowodowanych działaniem zjawisk atmosferycznych. Przed datą zdarzenia szkodowego, tj. 11-12.08.2017 r. nie toczyły się inne postępowania w w/w zakresie z udziałem powoda.

dowód: dokumentacja Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w S. dotycząca działki powoda k. 207-260

Przyczyną powstania szkody w budynkach powoda były wyłącznie wichury z deszczem nawalnym, które wystąpiły na znacznym obszarze kraju dnia 11 sierpnia 2017 roku. Zniszczenia przedmiotowych budynków mają znaczne rozmiary.

Koszt prac budowlanych, niezbędnych do przywrócenia stanu elementów budynku do stanu sprzed zdarzenia losowego z dnia 11 sierpnia 2017 roku wynosi: dom mieszkalny- 218.872,70 zł, chlewnia większa-49.634,85 zł, chlewnia mniejsza-22.858,37 zł, stodoła-150.320,92 zł. Wyliczona podejściem szczegółowym wysokość kosztów naprawy skutków zdarzenia losowego z dnia 11 sierpnia 2017 roku w gospodarstwie rolnym powoda w miejscowości R. nr 54, wynosi 441.686,84 zł. Odpowiedzialność ubezpieczyciela, uwzględniającą 1% stopień zużycia budynków od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności pozwanego do dnia powstania szkody, zgodnie z ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, a także mieszczącą się w granicach wysokości ubezpieczenia poszczególnych obiektów, wynosi 268.988,29 zł.

dowód: opinia biegłej z zakresu budownictwa dr hab. inż. J. G. k. 300-380, uzupełniająca opinia biegłej z zakresu budownictwa k. 406-414

zeznania świadka T. T. k. 284-284v

Powyżej przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przedstawione wyżej dokumenty, zeznania powoda i świadków, a także na podstawie opinii sporządzonych przez biegłego w dziedzinie budownictwa.

Sąd uznał za wiarygodne dowody z dokumentów zebrane w sprawie, albowiem zostały sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla tego typu dokumentów. Były przejrzyste i jasne. Ich autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu, a ich prawdziwości strony nie kwestionowały.

Sąd dał wiarę zeznaniom powoda na okoliczność przyczyn powstania szkody majątkowej na przedmiotowej nieruchomości. Ponadto powód zeznał w jakim stanie znajdowały się jego nieruchomości oraz zboże i maszyny rolnicze po nawałnicy.

Sąd co do zasady dał wiarę zeznaniom świadków P. M., B. S., A. G., A. K. oraz T. T.. Ich zeznania były logiczne, spójne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Zeznania te były wiarygodne w zakresie opisu powstałych uszkodzeń jednak nie odzwierciedlały w pełni zakresu i kosztów niezbędnych prac remontowych.

Mając na uwadze konieczność pozyskania wiadomości specjalnych Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego w dziedzinie budownictwa. Opinia sądowa, sporządzona przez biegłego w niniejszej sprawie, została oparta na szerokim materiale dowodowym, przy czym sporządzono ją zgodnie z zasadami fachowej wiedzy i doświadczenia zawodowego opiniującego. Jej wnioski były przejrzyste, logiczne, gruntownie uzasadnione, jak również wzajemnie ze sobą korespondowały. Nadto biegła jednoznacznie odniosła się do zapisów ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, wskazując na regulacje określające sposób wyliczenia sumy ubezpieczenia i sposobu likwidacji szkody.

W ocenie Sądu złożona do akt opinia kompleksowo odnosi się do zleconych biegłej zagadnień. Jest wyczerpująca i konsekwentna. Biegła w opinii i opinii uzupełniającej w sposób logiczny i konsekwentny wyjaśniła wątpliwości co do zakresu koniecznych prac do odbudowy zniszczonych budynków i ich wartości, wyczerpująco ustosunkowała się również do zarzutów strony pozwanej pod adresem wydanej opinii. Wskazane wyżej względy przemawiają za wiarygodnością opinii sądowych wydanych w sprawie.

Sąd oddalił wniosek pozwanego na podstawie art. 235 (2) § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. o przeprowadzenie dowodu z opinii kolejnego biegłego z zakresu budownictwa. W ocenie Sądu przeprowadzenie w/w dowodu było zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem jedynie niezadowolenie strony z wydanej opinii nie jest podstawą, aby powoływać innych biegłych w sprawie. W ocenie Sądu zbędne było również przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego celem dokonania wyceny uszkodzonych maszyn rolniczych albowiem w świetle pozostałych dowodów a w szczególności dowodu z ogólnych warunków ubezpieczenia wynikał, że wysokość odszkodowania w tym zakresie została ustalona przez pozwanego w sposób prawidłowy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Stan faktyczny w zakresie rozmiaru zniszczeń wywołanych nawałnicą i przebiegu dotychczasowego postępowania likwidacyjnego był bezsporny między stronami. Fakt odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie pozwanego również nie budził wątpliwości. Pozwany przyznał, że ubezpieczał budynki wchodzące w skład gospodarstwa rolnego powoda, jak również potwierdził, że w wyniku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego wypłacił na rzecz powoda łączną kwotę 133.912,20 zł. Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia prawidłowości kosztorysu prac związanych z odbudową zniszczonych w wyniku wiatru huraganowego budynków oraz ustalenia, czy pozwany prawidłowo obniżył wartość wypłaconego odszkodowania o stopień zużycia budynków.

Na podstawie art. 67 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 2060 t.j.) z tytułu ubezpieczenia budynków rolniczych przysługuje odszkodowanie za szkody powstałe w budynkach na skutek zdarzeń losowych w postaci: ognia, huraganu, powodzi, podtopienia, deszczu nawalnego, gradu, opadów śniegu, uderzenia pioruna, eksplozji, obsunięcia się ziemi, tąpnięcia, lawiny lub upadku statku powietrznego. Za szkody spowodowane przez: huragan - uważa się szkody powstałe w wyniku działania wiatru o prędkości nie mniejszej niż 24 m/s, którego działanie wyrządza masowe szkody; pojedyncze szkody uważa się za spowodowane przez huragan, jeżeli w najbliższym sąsiedztwie stwierdzono działanie huraganu. W związku z powyższym, w świetle przywołanego przepisu bez wątpienia ochroną ubezpieczeniową były objęte budynki gospodarskie należące do powoda w związku z umową ubezpieczenia zawartą między stronami w dniu 28 grudnia 2016 r. Przedmiotowa umowa ubezpieczenia obejmowała swoim zakresem szkody powstałe w wyniku huraganu, do których naprawienia zobowiązana jest pozwana.

Suma ubezpieczenia jest kwotą określoną w umowie ubezpieczenia, stanowiącą górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela w umowach ubezpieczenia mienia. Suma ubezpieczenia odnoszona jest do wartości ubezpieczeniowej. W przypadku zaistnienia wypadku ubezpieczeniowego, powodującego konieczność wypłacenia odszkodowania ubezpieczyciel pokrywa szkody tylko do kwoty odpowiadającej sumie ubezpieczenia niezależnie od rzeczywistej wysokości poniesionych strat. Oznacza to, że w przypadku szkód przekraczających sumę ubezpieczenia ubezpieczyciel odpowiada wyłącznie do wysokości przyjętej sumy ubezpieczenia.

Przepis art. 70 ust. 1 powołanej ustawy w sposób jednoznaczny wskazuje zakres umowy ubezpieczenia odnosząc się do obowiązku ustalenia sumy ubezpieczenia oddzielnie dla każdego budynku. Powyższy przepis wskazuje, że sumę ubezpieczenia, odrębnie dla każdego budynku rolniczego, ustala ubezpieczający z zakładem ubezpieczeń. Suma ubezpieczenia budynku rolniczego może odpowiadać wartości: 1) rzeczywistej tego budynku, przez którą rozumie się wartość w stanie nowym w dniu zawarcia umowy, pomniejszoną o stopień zużycia budynku rolniczego; 2) nowej - w odniesieniu do budynków nowych oraz takich, których stopień zużycia w dniu zawarcia umowy ubezpieczenia nie przekracza 10%. Zgodnie z art. 70 ust. 3 ustawy suma ubezpieczenia może być ustalona na podstawie: 1) cenników stosowanych przez zakład ubezpieczeń do szacowania wartości budynków; 2) załączonego powykonawczego kosztorysu budowlanego, sporządzonego zgodnie z zasadami kalkulacji i ustalenia wartości robót budowlanych obowiązującymi w budownictwie, przez osobę posiadającą uprawnienia w tym zakresie albo wyceny rzeczoznawcy; w tych przypadkach ustalenie sumy ubezpieczenia następuje na wniosek ubezpieczającego w razie ubezpieczenia budynku według wartości określonej w ust. 2 pkt 2. Normy zużycia budynków rolniczych określa zakład ubezpieczeń stosownie do przepisów prawa budowlanego.

W niniejszej sprawie strony zawarły umowę ubezpieczenia w dniu 28 grudnia 2016 r. i ustaliły w polisie oddzielnie dla każdego budynku sumę ubezpieczenia. Sumę ubezpieczenia budynku mieszkalnego ustalono na kwotę 79.608 zł, przy uwzględnieniu jej 70% zużycia. Sumę ubezpieczenia chlewni zbudowanej z cegły (nr 1) ustalono na kwotę 53.2312 zł, przy uwzględnieniu jej 30% zużycia. Sumę ubezpieczenia chlewni zbudowanej z pustaków (nr 2) ustalono na kwotę 125.664 zł, przy uwzględnieniu jej 45% zużycia. Sumę ubezpieczenia stodoły ustalono na kwotę 117.612 zł, przy uwzględnieniu jej 30% zużycia. Powyższe wartości ustalały rzeczywistą wartość budynków na chwilę zawarcia umowy ubezpieczenia. Strony umowy wyraźnie bowiem wskazały, że sumy ubezpieczenia zostały ustalone przy przyjęciu odpowiedniego stopnia zużycia budynków na moment zawarcia umowy.

Sposób ustalania należnego ubezpieczonemu odszkodowania również został uregulowany w powołanej wyżej ustawie. Zgodnie z art. 68 ust. 1 ustawy wysokość szkody ustala się, z uwzględnieniem art. 69, na podstawie: 1) cenników stosowanych przez zakład ubezpieczeń; ustalenie wysokości szkody na podstawie tych cenników następuje w każdym przypadku niepodejmowania odbudowy, naprawy lub remontu budynku; 2) kosztorysu wystawionego przez podmiot dokonujący odbudowy lub remontu budynku, odzwierciedlającego koszty związane z odbudową lub remontem, określone zgodnie z obowiązującymi w budownictwie zasadami kalkulacji i ustalania cen robót budowlanych - przy uwzględnieniu dotychczasowych wymiarów, konstrukcji, materiałów i wyposażenia; jeżeli suma ubezpieczenia została ustalona według wartości rzeczywistej, uwzględnia się również faktyczne zużycie budynku od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń do dnia powstania szkody.

Zgodnie z art. 69 w/w ustawy wysokość szkody w budynkach rolniczych: 1) zmniejsza się o wartość pozostałości, które mogą być przeznaczone do dalszego użytku, przeróbki lub odbudowy; 2) zwiększa się w granicach sumy ubezpieczenia o udokumentowane koszty uprzątnięcia miejsca szkody w wysokości do 5% wartości szkody. Powołany przepis art. 68 ustawy nakłada na zakład ubezpieczeń obowiązek corocznego aktualizowania cenników, o których mowa w ust. 1 pkt 1. Przyznaje również zakładowi ubezpieczeń prawo do zweryfikowania zasadności, wielkości i wartości robót ujętych w przedstawionym przez ubezpieczającego kosztorysie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2. Kosztorys ten powinien zostać przedłożony przez ubezpieczającego najpóźniej w terminie 12 miesięcy od dnia powstania szkody.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, Sąd uznał, że po zgłoszeniu przez powoda uszkodzenia przedmiotowych budynków, pozwany dokonał oględzin przedmiotu szkody, powód zlecił sporządzenie opinii przez biegłych, którzy wykonali kosztorysy odbudowy oraz naprawy ubezpieczonych i uszkodzonych obiektów. Wskutek postępowania likwidacyjnego pozwany wypłacił powodowi łączną kwotę 133.912 zł. Wskazać przy tym należy, że powód po przeanalizowaniu zleconej opinii i kosztorysu zakwestionował wysokość wypłaconego mu przez pozwanego odszkodowania. Powód wskazał także, że niedopuszczalne było ponowne obniżanie kosztów robót o stopień zużycia, który już wcześniej został brany pod uwagę przy ustalaniu sum ubezpieczenia – obniżał wartość ubezpieczanych budynków.

Sąd w pełni podzielił stanowisko powoda co do tego, że pozwany błędnie przyjął, iż koszty robót winny być pomniejszone o stopień zużycia budynków wskazany w treści polisy. Stanowisko takie byłoby zasadne, gdyby w umowie ubezpieczenia przyjęto jako podstawę ustalenia sumy ubezpieczenia wartość budynków nowych, a nie wartość rzeczywistą. W niniejszej sprawie, co należy podkreślić, strony w umowie ubezpieczenia określiły rzeczywistą wartość budynków tj. uwzględniającą stopień ich zużycia, a to pozwany, jako profesjonalista w dziedzinie ubezpieczeń, ocenił przedmiot ubezpieczenia przy zawarciu umowy i uwzględnił jego aktualny stan. W tej sytuacji przyznawane odszkodowanie uwzględniać winno wartość rzeczywiście podniesionych szkód do wartości sumy ubezpieczenia. Oznacza to, że w przypadku powstania szkody ubezpieczyciel zwraca koszty rzeczywiście poniesione ustalone w oparciu o kosztorys do wartości sumy ubezpieczenia. W przypadku gdyby wartość szkody przekroczyłaby sumę ubezpieczenia wartość wypłaconego odszkodowania ograniczona zostałaby do wysokości sumy ubezpieczenia. Odmienny pogląd prezentowany w niniejszej sprawie przez pozwanego jest błędny.

Sąd podziela pogląd wyrażony w tym zakresie przez Sąd Apelacyjny w Krakowie z dnia 10 lutego 2017 r. w sprawie sygn. I ACa 1165/16, zgodnie z którym w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych wyraźnie rozdzielono kwestię zużycia technicznego budynków przy ich ubezpieczeniu, od ewentualnego faktycznego ich dalszego zużycia po ich ubezpieczeniu, lecz przed dniem powstania szkody. Przyjąć zatem należy, że wolą ustawodawcy było, aby zakład ubezpieczeń ustalając szkodę w ubezpieczonym budynku w wartości rzeczywistej, mógł ewentualnie zmniejszyć swoją odpowiedzialność w wypadku, gdy już po powstaniu ochrony ubezpieczeniowej, przedmiot ubezpieczenia uległ dalszemu zużyciu. Podobnie z wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie sygn. I AGa 83/19 wynika, że uwzględnienie faktycznego zużycia budynku odnosi się wyłącznie do jego zużycia w czasie od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności ubezpieczyciela do dnia szkody, a nie do całkowitego stopnia zużycia. Tym samym hipotetyczne koszty takiej odbudowy są limitowane tylko przez uzgodnioną sumę ubezpieczenia, a nie każdorazowo pomniejszone o współczynnik odpowiadający faktycznemu zużyciu budynku.

Biegła w dziedzinie budownictwa stwierdziła, że bezsporną przyczyną powstania szkody w budynkach powoda były wichury z deszczem nawalnym, które wystąpiły na znacznym obszarze kraju dnia 11 sierpnia 2017 roku. Zniszczenia przedmiotowych budynków mają znaczne rozmiary co uniemożliwia analizę ich stanu technicznego przed zdarzeniem losowym. Szczegółowe rozpoznanie jakości wykonawstwa budowlanego jak też procesów eksploatacyjnych w czasie użytkowania obiektów budowlanych zostało przeprowadzone przez przedstawiciela ubezpieczyciela dnia 28 grudnia 2016 roku w toku przygotowania umowy ubezpieczeniowej na okres od 1 stycznia 2017 roku do 31 grudnia 2017 roku. W efekcie tych rozważań została określona wartość poszczególnych ubezpieczanych budynków jak też ich stopień zużycia. Specyfikacja prac budowlanych, niezbędnych do przywrócenia stanu elementów budynku do stanu sprzed zdarzenia losowego z dnia 11 sierpnia 2017 roku, jak też wycena kosztów tych prac wynosi: dom mieszkalny- 218.872,70 zł, chlewnia większa-49.634,85 zł, chlewnia mniejsza-22.858,37 zł, stodoła-150.320,92 zł. Zatem wyliczona podejściem szczegółowym wysokość kosztów naprawy skutków zdarzenia losowego z dnia 11 sierpnia 2017 roku w gospodarstwie rolnym powoda w miejscowości R. nr 54, wynosi 441.686,84 zł. Odpowiedzialność ubezpieczyciela, uwzględniającą 1% stopień zużycia budynków od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności pozwanego do dnia powstania szkody, zgodnie z ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, a także mieszczącą się w granicach wysokości ubezpieczenia poszczególnych obiektów, oszacowano na poziomie 268.988,29 zł. Opinia w tym zakresie, jak wyżej wskazano, jest logiczna i konsekwentna i należało jej dać wiarę. Jednocześnie wskazać należy, że przy obliczeniu wartości robót potrzebnych do usunięcia szkody biegła prawidłowo uwzględniła tylko zużycie budynków w okresie od daty podpisania umowy ubezpieczenia do daty wystąpienia szkody. W związku z tym, że pozwany wypłacił już powodowi kwotę 128.912,20 zł z tytułu odszkodowania za zniszczone i uszkodzone budynki (dodatkowa kwota 5000 zł dotyczyła uszkodzeń maszyn rolniczych), to różnica między wysokością wypłaconego odszkodowania a wysokością szkód ustaloną w oparciu o opinię biegłego wynosi 140.076,09 zł i taką kwotę powód powinien otrzymać tytułem odszkodowania w zakresie swoich budynków.

W ocenie Sądu, wysokość szkody w przedmiotowych budynkach została przez pozwanego w sposób oczywisty i bezzasadny zaniżona. W ocenie Sądu powództwo nie zasługiwało jednak na uwzględnienie w całości albowiem bezzasadne były żądania powoda w zakresie odszkodowania z tytułu uszkodzonych maszyn rolniczych i płodów rolnych.

Kwota wypłacona już powodowi w zakresie odszkodowania za maszyny rolnicze na etapie postępowania likwidacyjnego, tj. 5000 zł stanowi maksymalną kwotę, która mogła zostać wypłacona na rzecz powoda z tego tytułu. Wysokość należnego odszkodowania w zakresie maszyn została określona w oparciu o zawartą umowę ubezpieczenia łączącą strony na podstawie wniosku- polisy z dnia 28.12.2016 r. Pozwany wyjaśnił, że zgodnie z § 8 ust. 5 pkt 2 OWU RolneNiezależnie od sumy ubezpieczenia, określonej zgodnie z ust. 2, odpowiedzialność za niżej wymienione przedmioty ubezpieczenia ograniczona jest odpowiednio w stosunku do sumy ubezpieczenia urządzeń (wyposażenia budynków gospodarczych), w odniesieniu do maszyn rolniczych (sprzętu) ubezpieczone w ramach urządzeń do 50% sumy ubezpieczenia, nie więcej niż 10.000 zł. W związku z tym, skoro powód dokonał wyceny rzeczonych ruchomości na kwotę 10.000 zł, to zgodnie z powyższymi zapisami OWU, stanowiącymi integralną część zawartej pomiędzy stronami umowy, pozwany pomniejszył o 50% wskazaną przez powoda kwotę i w konsekwencji przyznał z tego tytułu na rzecz powoda kwotę 5.000 zł. Ta kwota w pełni rekompensuje szkodę powoda w zakresie maszyn rolniczych.

Zdaniem Sądu żądanie powoda kwoty 40.000 zł tytułem odszkodowania za utracone wskutek zdarzenia szkodowego zboże jest bezpodstawne, bowiem zgodnie z § 4 pkt 2 d) OWU Rolnych na wniosek Ubezpieczającego ochroną ubezpieczenia mogą zostać objęte produkty rolne (ziemiopłody), materiały i zapasy. Powód jednak zgodnie z zawartą umową ubezpieczenia ubezpieczył dodatkowo wyłącznie ruchomości domowe i stałe elementy, urządzenia, OC w życiu prywatnym oraz następstwa nieszczęśliwych wypadków. Z uwagi na powyższe nie ma podstaw do ponoszenia odpowiedzialności przez pozwanego za szkodę w tym zakresie.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd, na podstawie w/w przepisów, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 140.076,09 zł z odsetkami ustawowymi za okres od dnia 14.11.2018 r. do dnia zapłaty (pkt 1 wyroku), natomiast w pozostałym zakresie powództwo oddalił jako nieuzasadnione (pkt 3 wyroku). O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu pomiędzy stronami. Powód przegrał proces w 26%, natomiast pozwany w 74%. Koszty postępowania po stronie powoda wyniosły kwotę 5.400 zł, która stanowiła wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. Koszty postępowania po stronie pozwanego również wyniosły kwotę 5.400 zł za wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. Powód przegrał proces w 26%, zatem winien on ponieść koszty postępowania poniesione przez pozwanego w kwocie 1.404 zł (5.400 zł * 26%), a pozwany – koszty postępowania poniesione przez powoda w kwocie 4.104 zł (5.400 zł * 74%). Wynikającą stąd różnicę w kwocie 2.700 zł Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2 wyroku).

O kosztach sądowych, w punkcie 4 wyroku, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w związku z art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zgodnie z brzmieniem drugiego z tych przepisów, kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Koszty nieobciążające przeciwnika sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji nakazuje ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz: 1) strony, której czynność spowodowała ich powstanie; 2) strony zastąpionej przez kuratora lub 3) osoby, na której rzecz prokurator wytoczył powództwo lub zgłosił wniosek o wszczęcie postępowania. Na nierozliczone koszty sądowe w sprawie złożyły się koszty wynagrodzenia biegłej w łącznej kwocie 7.320,82 zł oraz nieuiszczona przez powoda opłata od pozwu w kwocie 9.490,00 zł. W związku z przegraniem sprawy przez pozwanego w 74%, na podstawie w/w przepisów, Sąd nakazał pobrać od niego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 12.440,01 zł (16.810,82 * 74%) tytułem zwrotu kosztów sądowych.

W oparciu o treść art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, kosztami sądowymi, od obowiązku uiszczenia których powód został zwolniony, Sąd obciążył Skarb Państwa (pkt 5 wyroku).

SSO Wojciech Rybarczyk