Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

2 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 2 lutego 2023 r. w Warszawie

odwołania S. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

o prawo do rekompensaty

z 8 września 2022 r. znak (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje S. K. prawo do rekompensaty od sierpnia 2022 r;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz S. K. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od daty uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 1128/22

UZASADNIENIE

S. K. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 8 września 2022 r., znak: (...) odmawiającej przyznania emerytury z rekompensatą z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że od 31 sierpnia 1988 r. do czerwca 1993 r. pracował jako spawacz w Fabryce (...) w L.-Ł., co może potwierdzić dwóch świadków. S. K. podniósł, że po upadłości zakładu pracy nie wydawano świadectw pracy w szczególnych warunkach. Pracował w (...) fabryce samochodów na lakierni w szczególnych warunkach i przedstawił świadectwo pracy, z którego wynika, że w szczególnych warunkach pracował 14 lat, 10 miesięcy i 19 dni. Do 15 lat pracy zabrakło mu miesiąca i kilka dni. Odwołujący się wniósł o przyznanie mu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach w Fabryce (...) (odwołanie z 10 października 2022 r. – k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy uzasadnił stanowisko wskazując, że w oparciu o załączone z Fabryki (...) S.A. w W. odpisy świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zaliczył do okresów pracy w szczególnych warunkach okresy od 30 września 1993 r. do 29 grudnia 1993 r., od 1 lutego 1994 r. do 30 czerwca 1994 r., od 18 lipca 1994 r. do 23 grudnia 1994 r., od 27 grudnia 1994 r. do 30 grudnia 1994 r. i od 3 stycznia 1995 r. do 31 grudnia 2008 r., z wyłączeniem okresów nieskładkowych (od 23 listopada 2007 r., do 1 lutego 2008 r., i od 29 września 2008 r. do 10 października 2008 r.), czyli łącznie 14 lat, 10 miesięcy i 19 dni.

Organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił do stażu w szczególnych warunkach na potrzeby ustalenia prawa do rekompensaty okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od 2 czerwca 1987 r. do 30 czerwca 1993 r. z uwagi na załączenie przez ubezpieczonego świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach sporządzonego zgodnie z rozporządzeniem z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., poz. 43). Nadto, ZUS wskazał, że złożone do akt oświadczenie ubezpieczonego o braku dokumentów z 24 sierpnia 2022 r. wraz z zeznaniami świadków nie stanowią dla organu rentowego środka dowodowego do ustalenia pracy w szczególnych warunkach na danym stanowisku wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (odpowiedź na odwołanie z 4 listopada 2022 r. – k. 4 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. K., urodzony (...), w okresie od 2 czerwca 1987 r. do 30 czerwca 1993 r. zatrudniony był Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) (umowa o pracę z 2 czerwca 1987 r., świadectwo pracy z 30 czerwca 1993 r. – akta osobowe, k. 28 a.r.). Przez cały ten okres pracował na stanowisku spawacza zbrojeń w pełnym wymiarze czasu pracy. Odwołujący początkowo nie miał uprawnień spawacza, jednak potrafił spawać i zajmował się spawaniem marek albo pracował na prowadniku wypalając dziury. W przedsiębiorstwie organizowane były kursy spawalnicze, który ubezpieczony ukończył 31 sierpnia 1988 r. W miejscu pracy w hali nie było wentylacji, był hałas, para, dym, kurz, zapylenie cementem pochodzące w wykonywanych nieopodal płyt betonowych. Praca wibratorów uniemożliwiała porozumiewanie się. Za pracę w warunkach szkodliwych pracownicy otrzymywali dodatki w wysokość 52 zł miesięcznie i mleko. Odwołujący nie korzystał z urlopu bezpłatnego oraz z zwolnień lekarskich. Praca była wykonywana w systemie akordowym (zobowiązanie z 6 czerwca 1988 – k. 34 a.o.; skierowania z dnia 25 marca 1998 r – k. 35 a.o.; zeznania W. M. – k. 33 a.s.; zeznania J. B. – k. 33 a.s.; zeznania S. K. – k. 34 a.s.).

Ubezpieczony pobiera od 1 lipca 2022 r. emeryturę powszechną przyznaną mu decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 15 lipca 2022 r., znak: (...) (decyzja ZUS z 15 lipca 2022 r. – k. 14 a.r.).

24 sierpnia 2022 r. S. K. złożył wniosek o przyznanie mu emerytury z rekompensatą (pismo z dnia 24 sierpnia 2022 r. – a.r.).

Decyzją z 8 września 2022 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ubezpieczonemu przyznania emerytury z rekompensatą z tytułu pracy w warunkach szczególnych (decyzja ZUS z 8 września 2022 r. – k. 21 a.r.).

Ubezpieczony odwołał się od decyzji organu rentowego inicjując niniejsze postępowanie sądowe.

Stan faktyczny sprawy sąd ustalił w oparciu o dokumentację zawartą w aktach sądowych, dokumentację znajdującą się w aktach rentowych ubezpieczonego i jego aktach osobowych, a także na podstawie dowodu z zeznań świadków W. M., J. B. oraz odwołującego S. K.. W ocenie sądu wymienione wyżej dowody były wiarygodne, spójne i wartościowe, co pozwoliło na ustalenie faktów w sposób nie budzący wątpliwości. Poszczególne dowody nie były kwestionowane przez strony postępowania, nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności. Dowody zawierały spójne informacje na temat okoliczności faktycznych istotnych dla sprawy. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków oraz odwołującego, ponieważ były one logiczne i spójne, a nadto korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Świadkowie byli zatrudnieni w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w tym okresie co odwołujący, stąd mieli wiedzę o zakresie prac wykonywanych przez S. K..

W ocenie sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie S. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 8 września 2022 r., znak (...), było uzasadnione.

Spór dotyczył ustalenia czy odwołujący legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, który uprawniałby do przyznania mu prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Pozostałe kwestie związane ze spełnieniem przesłanek do otrzymania rekompensaty nie były sporne.

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 164) zwanej dalej ,,ustawą pomostową”, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy pomostowej, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli posiada okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Wykaz prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
o których mowa w art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 504), zwanej dalej ,,ustawą emerytalną”, nie podlega wykładni rozszerzającej. Prace te ściśle i jasno zostały określone
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43) zwanego dalej ,,rozporządzeniem”. Jednakże nabycie uprawnień
z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze podlega dalszym ograniczeniom. Aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik ma obowiązek wykonywać ją stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, na danym stanowisku pracy w świetle § 2 ust. 1 rozporządzenia.

W myśl art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej, za pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, przy czym wiek emerytalny powyższej kategorii pracowników, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których pracownikom tym przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym w orzecznictwie ,,celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Przesłanką konieczną do przyznania prawa do rekompensaty jest wykonywanie pracy w warunkach szczególnych przez 15 lat w pełnym wymiarze czasu pracy.” (wyrok Sądu Apelacyjnego z 12 września 2017 roku, sygn. akt III AUa 956/16).

Organ rentowy nie uwzględnił odwołującemu do stażu w szczególnych warunkach na potrzeby ustalenia prawa do rekompensaty okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...).

Okres wykonywania tego rodzaju zatrudnienia stwierdza zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy zgodnie z § 2 ust. 2 cytowanego rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Tym samym zgodnie z przepisami § 2 rozporządzenia, tylko praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy może zostać uznana za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych.

W świetle wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo -branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (wyroki Sądu Najwyższego: z 3 grudnia 2013 roku, I UK 172/13; z 19 marca 2012 roku, II UK 166/11; z 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10).

Sąd zauważył, że w dacie wydania przez organ rentowy zaskarżonej decyzji możliwość dowodzenia była ograniczona przepisami Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r., Nr 237, poz.1412). Z tego też powodu ubezpieczony ubiegając się o świadczenie obowiązany był do złożenia na etapie postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym zgodnej z przepisami dokumentacji potwierdzającej jego zatrudnienie w warunkach szczególnych. Jednak, jak wynika to z materiału dowodowego, wnioskodawca nie otrzymał od pracodawcy prawidłowo wystawionego świadectwa potwierdzającego zatrudnienie w warunkach szczególnych i w konsekwencji, wobec ograniczonej dopuszczalności zastosowania innych środków dowodowych w postępowaniu przed organem rentowym (np. zeznań świadków), nie mógł nabyć prawa do świadczenia.

Sąd podziela utrwalone i zachowujące dalszą aktualność stanowisko orzecznictwa (odnoszącym się bezpośrednio do wcześniej obowiązującego aktu prawnego regulującego kwestię postępowania przed organami rentowymi, tj. Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), które zostało następnie zastąpione Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r., Nr 237, poz.1412) - w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w treści Rozporządzenia w sprawie postępowania dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 1996 r., sygn. akt II URN 3/95). W postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązują odstępstwa od ogólnych zasad dowodzenia podyktowane dążeniem do pełnego i wszechstronnego rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych. W praktyce oznacza to, że w postępowaniu tym dopuszczalne jest wykazanie wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także wówczas, gdy z dokumentów wynika co innego (wyrok Sądu Najwyższego z 6 września 1995 r., sygn. akt II URN 23/95). W trakcie postępowania dowodowego w sprawach z ubezpieczenia społecznego, mogą być przeprowadzane wszelkie dowody przewidziane przepisami kodeksu postępowania cywilnego, w tym także dowód z zeznań świadków, w celu udowodnienia wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia (odmiennie niż w trakcie postępowania przed organem rentowym), ale wiarygodność i moc wszystkich dowodów jest oceniana przez Sąd według jego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 czerwca 2007 roku, sygn. akt III AUa 482/07, Apel.-W-wa 2008/1/154). W ocenie sądu, powołane powyżej tezy, wyrażone w orzecznictwie, w sposób jednoznaczny wskazują te okoliczności, których spełnienie jest niezbędne dla ustalenia prawa do świadczenia zgodnie z przepisami ustawy o Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a ponadto wskazują te uprawnienia strony, które umożliwiają dowodzenie swoich racji zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak też w postępowaniu przed sądem powszechnym.

Sąd zważył, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że S. K. w okresie od 2 czerwca 1987 r. do 30 czerwca 1993 r. zatrudniony był Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) na stanowisku spawacza zbrojeń w wymiarze pełnego etatu, nie zaś na stanowisku ślusarza jak zostało wskazane w dokumentach zgromadzonych w aktach osobowych, m.in. w świadectwie pracy. Praca na stanowisku spawacza zbrojeń została potwierdzona zeznaniami świadków, książeczką spawacza i skierowaniem na kurs spawacza, który ubezpieczony ukończył dniu 31 sierpnia 1988 r. W ocenie sądu, zgromadzony materiał dowodowy pozwala na jednoznaczne przyjęcie, że ubezpieczony pracował w ww. okresie w warunkach szczególnych. Jak wynika z zeznań przesłuchanych świadków, którzy w spornym okresie pracowali z odwołującym w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), ubezpieczony wykonywał prace wymienione w Wykazie A, Dziale XIV, poz. 12 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tj. prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym.

Biorąc powyższe pod uwagę nie budziło zdaniem sądu wątpliwości, że praca wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) stanowiła pracę wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Powyższy okres liczony łącznie z okresem pracy przyjętym za udokumentowany przez organ rentowy wynosi ponad 15 lat.

Mając na uwadze powyższe sąd ocenił, że ubezpieczony spełnił przesłanki, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a mianowicie udowodnił, że przepracował co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych. Jednocześnie nie zaistniały te przesłanki negatywne, które wykluczyłyby możliwość uzyskania rekompensaty. Sąd wobec powyższego zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do rekompensaty od sierpnia 2022 r. z tytułu pracy
w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

O kosztach zastępstwa procesowego sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. rozstrzygającego o zasadzie odpowiedzialności za wynik postępowania. Natomiast ich wysokość została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800).