Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2022r. w Gliwicach

sprawy M. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania M. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 7 października 2021r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu prawo do rekompensaty określonej w art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 o emeryturach pomostowych.

(-) sędzia Grażyna Łazowska

Sygn. akt VIII U 1443/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 października 202r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu M. O. przyznania rekompensaty
do emerytury, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił wymaganego 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy wskazał, że dołączone do wniosku zeznania świadków na okoliczność wykonywania pracy w warunkach szczególnych w latach 1977 – 1996 nie mogą zostać uwzględnione.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany przez przyznanie prawa emerytury wraz z rekompensatą.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w decyzji skarżonej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego M. O. ( ur. (...) )
z 12 sierpnia 2021r., decyzją z 8 października 2021r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego wyliczając to świadczenie zgodnie z art.25 i art.26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. Dz.U. z 2022r., poz.504 ).

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury; emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi w dniu złożenia wniosku o emeryturę, tj.:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 678129,48 zł,

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 17201,03 zł,

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 204,30 m-cy,

- wyliczona kwota emerytury wynosi 3403,48 zł.

Wcześniej organ rentowy wydał decyzję skarżoną, którą odmówił ubezpieczonemu rekompensaty.

Ubezpieczony w okresie od 26 stycznia 1977r. do 29 lipca 1997r. był zatrudniony
w (...) SA- KWK (...) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach:

- od 26 stycznia 1977r. do 31 grudnia 1981r. robotnika niewykwalikowanego na powierzchni,

- od 1 stycznia 1982r. do 30 czerwca 1988r. robotnika powierzchni,

- od 1 lipca 1988r. do 30 stycznia 1997r. spawacza na powierzchni,

- od 1 stycznia 1997r. do 29 lipca 1997r. pobierał świadczenia rehabilitacyjne.

Ubezpieczony po ukończeniu szkolenia BHP został skierowany do obsługi kołowrotu przy załadunku węgla i taką pracę wykonywał przez cały okres zatrudnienia. Pracę świadczył faktycznie na zakładzie przeróbki mechanicznej węgla jednak wchodząc w skład Oddziału (...). Oddział ten należał do kopalni, ale nadzór nad nim sprawowało (...). W Oddziale Kolejowym pracowali m.in. maszyniści, manewrowi, dyżurni ruchu. Oddział Kolejowy zajmował się załadunkiem węgla, który przechodził przez przeróbkę, na wagony. Ubezpieczony podstawiał wagony przy pomocy linociągu pod określony wysyp, następnie załączał taśmę, którą określony asortyment sypał się do wagonów. Jak wagon był już pełny, to ubezpieczony przy pomocy kołowrotu wypychał wagon w odpowiednie miejsce, skąd lokomotywa zabierała wagony. Ubezpieczony manewrował wagonem przy pomocy kołowrotu, z którego lina była zaczepiana o wagon. Pracę wykonywał na trzy zmiany.

Ubezpieczony nie wykonywał nigdy pracy spawacza.

Razem z ubezpieczonym pracowali S. S., który na stanowisku sztygara zmianowego nadzorował pracę ubezpieczonego oraz W. B., który pracował na stanowisku sortowniczego węgla i kamienia, a także jednocześnie pełnił funkcję brygadzisty.

Akta osobowego ubezpieczonego uległy zagubieniu.

W aktach osobowych świadka S. S. znajdują się między innymi:

- pismo tego świadka z 18 maja 1999r. skierowane do pracodawcy o wystawienie zaświadczenia potwierdzającego zatrudnienie w KWK (...) od 12 grudnia 1969r. do 30 kwietnia 1999r., kiedy nadzorował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obsługę na stanowiskach: maszynista kołowrotów, maszyn i urządzeń linowych, obsługa zbiorników oraz urządzeń załadowczych i rozładowczych, zwałowy na zwałach węgla, kamienia i osadnika,- świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 30 kwietnia 1999r. potwierdzające, że S. S. będąc zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy od 12 grudnia 1969r. do 1 maja 1999r. na stanowisku sztygara zmianowego wykonywał pracę wymienioną w wykazie A dziale I poz.5 i wykazie B dziale IV poz. 9 pkt 28 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których wykonywane są pracę w szczególnych warunkach.

Przed Sądem Rejonowym w Bytomiu toczyły się postępowania dotyczące ubezpieczonego o przyznanie renty wyrównawczej ( sygn. VP 1312/98 ) i o podwyższenie renty wyrównawczej ( VP 507/07 ). Z dokumentacji tych akt wynika, że ubezpieczony faktyczne wykonywał pracę na zakładzie przeróbczym wchodząc w skład Oddziału (...), obsługuje kołowrót przy załadunku węgla ( m.in. oświadczenie ubezpieczonego na rozprawie w dniu 13 lipca 1999r. w sprawie o sygn. VP 1312/98, opinia biegłego Z. G. wydana w sprawie VP 507/07, w której biegły wskazuje na fakt, iż powód wnosząc o sprostowanie protokołu wypadkowego zaznaczył, że jest pracownikiem Oddziału (...) i pracuje przy obsłudze kołowrotu w zakładzie przeróbczym oraz w wywiadzie zawodowym na druku ZUS N-5 określono stanowisko ubezpieczonego: „ Pracownik fizyczny zatrudniony przy załadunku węgla do wagonów kolejowych ” ).

W aktach ZUS znajduje się protokół nr (...)r. ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy z 5 kwietnia 1996r., z którego także wynika, że ubezpieczony zajmował się obsługą kołowrotu.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego, aktach osobowych świadków S. S. i W. B., akt spraw VP 1312/98 i VP 507/07 dotyczących ubezpieczonego, zeznań świadków S. S. i W. B. oraz zeznań ubezpieczonego ( protokół elektroniczny z rozprawy z 1 czerwca 2022r. czas 00:11:11 – 00:45:42, z 4 listopada 2022r. czas 00:00:43 – 00:33:46 ).

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków i ubezpieczonego, gdyż były one rzeczowe, logiczne, przekonujące, zgodne ze sobą, a także korespondujące z treścią zgromadzonej
w sprawie dokumentacji.

Sąd na podstawie art.235(2)§1 pkt 3 k.p.c. pominął dowód z opinii biegłego jako nieprzydatny na okoliczność faktycznie wykonywanej pracy przez ubezpieczonego, pracy
w warunkach szczególnych. Zasadniczymi dowodami w tym zakresie pozostają bowiem dowody z zeznań świadków, zeznań ubezpieczonego oraz zachowana dokumentacja.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego M. O. zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych
(t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 965 ze zm.), rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli
ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

W myśl ust. 2 rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy czym chodzi tu o prawo do wcześniejszej emerytury. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 17 grudnia 2015r. ( sygn. akt III AUa 717/15 ), celem rekompensaty jest złagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Nie polega ona jednak na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, ale na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ( w myśl art.23 ustawy rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ). Nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty.

Ubezpieczony na mocy decyzji z 8 października 2021r. jest uprawniony do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego. Kwestia sporna sprowadzała się do tego czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy
w warunkach szczególnych, przy czym zgodnie z powołanymi powyżej przepisami ustawy
o emeryturach pomostowych, dla przyznania rekompensaty koniecznym jest wykazanie
15 - letniego okresu pracy w warunkach do 31 grudnia 2008r. Jednocześnie ubezpieczony
nie może mieć ustalonego prawa do emerytury wcześniejszej, bądź też spełniać przesłanek prawa do takiej emerytury. Ubezpieczony z pewnością nie spełnia przesłanek prawa
do emerytury wcześniejszej z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych
na podstawie art.184 w związku z art.32 ustawy emerytalnej, ponieważ do 31 grudnia 1998r. ubezpieczony nie udowodnił 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, gdy pracę zawodową rozpoczął w 1977r. Jednocześnie ubezpieczony nie spełnia przesłanek prawa do emerytury pomostowej z art.4 ustawy o emeryturach pomostowych, bo po 31 grudnia 2008r. nie udowodnił wykonywania pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art.3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych i nadto z art.49 tejże ustawy, ponieważ na przestrzeni całego życia zawodowego nie wykazał 15 lat takiej pracy, niewątpliwie bowiem do takiej pracy nie sposób uwzględnić spornego zatrudnienia ubezpieczonego na stanowisku maszynisty kołowrotów, bowiem praca taka nie została wymieniona w Załączniku nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

W wykazie A dziale I poz.5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.
w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U. Nr 8, poz.43 ) wymienione zostały prace na przeróbce mechanicznej węgla.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że ubezpieczony w okresie spornego zatrudnienia w KWK (...) w latach 1977 – 1996 był pracownikiem Oddziału (...) i faktycznie wykonywał pracę maszynisty kołowrotu na zakładzie przeróbki mechanicznej węgla. Ubezpieczony podstawiał wagony przy pomocy linociągu pod określony wysyp, następnie załączał taśmę, którą określony asortyment sypał się do wagonów i gdy wagon był już pełny, to przy pomocy kołowrotu wypychał wagon w odpowiednie miejsce, skąd lokomotywa zabierała wagony. Powyższe wynika jednoznacznie z zeznań świadków, byłych współpracowników ubezpieczonego, a także z zeznań samego ubezpieczonego, które korespondowały z treścią zgromadzonej w sprawie dokumentacji omówionej wcześniej. Wprawdzie nie zachowały się akta osobowe ubezpieczonego z okresu spornego, lecz Sąd miał na uwadze, że we wcześniejszych sprawach o rentę wyrównawczą ubezpieczony powoływał się na wykonywanie pracy w charakterze operatora kołowrota na zakładzie przeróbczym.
Na wykonywanie takiej pracy wskazują także zapisy znajdujące się na karcie wypadku z 1996r.

Zdaniem Sądu praca wykonywana przez ubezpieczonego jest pracą o jakiej mowa
w wymienionym powyżej wykazie A dziale I poz. 5. Zaliczając pracę ubezpieczonego
na powyższym stanowisku do pracy w warunkach szczególnych Sąd miał na uwadze,
że stanowisko maszynisty kołowrotów zostało wymienione w Zarządzeniu Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy
w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prac e szczególnych warunkach ( Dz.Urz. WUG. 1983r., nr 8, poz.12 ) w Wykazie A, dziale I ( „ W górnictwie ” ) poz. 5 pkt 8 ). Wprawdzie Zarządzenie to nie ma mocy obowiązującej, lecz w judykaturze utrwalone jest stanowisko, że może być stosowane pomocniczo. Sąd Najwyższy między innymi w wyroku z 9 lipca 2020r. sygn. III UK 477/08 stwierdził, iż zarządzenia resortowe nie mieszczą się w kategorii źródeł powszechnie obowiązującego prawa (art.87 Konstytucji RP) i nie mogą być samodzielną podstawą prawną indywidualnych decyzji (art.93 ust.1 i 2 Konstytucji). Również odesłanie w art.32 ust.4 ustawy emerytalnej do stanowiących załącznik do rozporządzenia wykazów obejmujących prace w warunkach szczególnych nie obejmuje przepisów kompetencyjnych §1 ust.2-3 rozporządzenia. W konsekwencji wydane na podstawie tych przepisów zarządzenia resortowe obowiązują jedynie jako wykazy prac świadczonych
w szczególnych warunkach, o skutkach wykonywania których stanowią przepisy ustawy emerytalnej i utrzymanego jej mocą rozporządzenia; mają one charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się konkretnych stanowisk, a operuje pojęciem ogólnym. Wykaz resortowy może zatem mieć znaczenie w sferze dowodowej, gdyż z tego, że właściwy organ ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, iż dane stanowisko jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku była faktycznie wykonywana w takich warunkach, i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyroki z 24 listopada 2010r.,
I UK 12/10, LEX nr 707405; z 22 kwietnia 2011r., I UK 351/10, LEX nr 863944; z dnia 26 maja 2011r., II UK 356/10, LEX nr 901608; z 19 marca 2012r., II UK 166/11, LEX nr 1171002; z 12 kwietnia 2012r., II UK 233/11, OSNP 2013 nr 7-8, poz. 86; z dnia 7 grudnia 2016r., II UK 481/15, LEX nr 2237409 ).

Sąd miał także na uwadze, że świadkowi S. S., który nadzorował pracę m.in. ubezpieczonego w charakterze maszynisty kołowrotów, zakład pracy zaliczył wykonywaną przez świadka pracą do pracy z wykazu A działu I poz.5.

Po zaliczeniu okresu spornego zatrudnienia ubezpieczonego w KWK (...) ( poza okresem pobierania świadczenia rehabilitacyjnego ) ubezpieczony legitymuje się wymaganym 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych,
co uzasadnia przyznanie mu rekompensaty do pobieranej emerytury.

W konsekwencji powyższego Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do rekompensaty.

(-) sędzia Grażyna Łazowska