Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lutego 2023 r.

Sąd Apelacyjny w L. I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2023 r. w L. na rozprawie

sprawy z powództwa K. T.

przeciwko R. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w L.

z dnia 29 czerwca 2022 r. sygn. akt (...)

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie I oddala powództwo o zasądzenie kwoty 122933 zł z odsetkami;

b.  w punkcie III zasądza od powoda K. T. na rzecz pozwanej R. W. kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od powoda K. T. na rzecz pozwanej R. W. kwotę (...) (dziesięć tysięcy sto dziewięćdziesiąt siedem) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

I AGa 182/22 UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29.06.2022 r. w sprawie (...) Sąd Okręgowy w L. w punktach:

I.  zasądził od pozwanej R. W. na rzecz powoda K. T. kwotę 122.933 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

II.  oddalił powództwo w pozostałej części;

III.  zasądził od pozwanej R. W. na rzecz powoda K. T. kwotę 9.707 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Do rozstrzygnięcia przywiodły Sąd Okręgowy następujące, zasadnicze ustalenia i wnioski.

R. W. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą – Kancelaria (...) R. W.. Zgodnie z wpisem do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej przeważającym przedmiotem działalności pozwanej jest działalność rachunkowo – księgowa i doradztwo podatkowe, kod (...) (...) (informacja z CEiDG – k. 15).

W dniu 7 maja 2015 r. powód K. T. zawarł z pozwaną R. W. umowę o świadczenie usług księgowych. Powód zlecił pozwanej prowadzenie Ewidencji Przychodów dla celów zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych (§ 1 i 3 umowy.) Jak wynika z § 4 umowy pozwana zobowiązana była ponadto do wykonywania usług księgowych w zakresie:

•

ewidencji przychodów dla celów zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych;

•

rejestrów dla celów podatku VAT;

•

obliczania należnych zaliczek na podatek, zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie;

•

sporządzania miesięcznych raportów, niezbędnych do rozliczenia się z ZUS;

•

przekazywania powyższych deklaracji rozliczeniowych w obowiązujących terminach do odpowiednich Urzędów/Instytucji;

•

prowadzenia pozaksięgowych ewidencji np. środków trwałych, kart wynagrodzeń;

•

sporządzania wszelkich rocznych rozliczeń/zestawień celem rozliczenia się zleceniodawcy z Urzędami / Instytucjami w obowiązujących terminach.

Zgodnie z § 13 umowy pozwana ponosiła odpowiedzialność za:

•

prawidłowość materialną ksiąg, rejestrów, ewidencji polegającą na prowadzeniu ich zgodnie ze stanem rzeczywistym;

•

prawidłowość formalną ksiąg, rejestrów, ewidencji polegającą na prowadzeniu ich zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

W myśl zapisu umowy określającego jej cel – strony zawarły przedmiotową umowę w dobrej wierze i w ten sposób zobowiązały się ja wykonywać z poszanowaniem słusznego interesu drugiej strony. W § 2 pozwana oświadczyła, że posiada Świadectwo Kwalifikacyjne o nr (...) wydane w dniu 21.12.2000 r. przez Ministra Finansów oraz, że spełnia warunki ustawowe do wykonywania działalności gospodarczej w zakresie świadczenia usług, posiada niezbędna wiedzę z zakresu prawa podatkowego, bilansowego i rachunkowości (umowa k. 18-23).

Powód w 2015 r. uzyskiwał dochody z prowadzenia działalności gospodarczej pod firmą (...). Przychody wynikały wyłącznie z wystawionych przez powoda faktur VAT. Powód był w zakresie swojej działalności gospodarczej czynnym i zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług (bezsporne, ustalenia organu podatkowego – k. 29). W 2015 roku i w 2016 roku powód korzystał z opodatkowania w formie zryczałtowanego podatku dochodowego, o którym mowa w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne . W 2015 i 2016 roku powód osiągnął przychody w wysokości przekraczającej 150 000 euro, tj. przekraczającej kwotę 636 555,00 zł stanowiącą limit, do którego można było skorzystać z tej formy opodatkowania. W 2015 r. powód osiągnął z przychód w wysokości - 771 610,00 zł, zaś w 2016 r. w wysokości - 883 543,30 zł. Wobec przekroczenia w 2015 roku ustawowego limitu przychodów uprawniającego do opodatkowania w formie zryczałtowanego podatku dochodowego powodowi jako podatnikowi przysługiwało prawo złożenia właściwemu Naczelnikowi Urzędu Skarbowego do dnia 20 stycznia kolejnego roku podatkowego tj. 2016 r. pisemnego oświadczenia o wyborze opodatkowania dochodu podatkiem liniowym. Bezspornym jest, iż powód nie złożył takiego oświadczenia. Pozwana realizując wskazaną wyżej umowę zawartą z powodem obliczała należne zaliczki na podatek dochodowy zarówno w 2015 r., jak i w 2016 r. korzystając z opodatkowania w formie zryczałtowanego podatku dochodowego, o którym mowa w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne . W dniu 11 stycznia 2017 r. powód złożył za rok podatkowy 2016 zeznanie o wysokości uzyskanego przechodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych - tj. PIT 28 i PIT 28/A (decyzja k. 28-37, PIT 28 k. 24-25, PIT-28/A k. 26, urzędowe poświadczenie odbioru k. 27).

Na podstawie upoważnienia nr (...)- (...) (...) z dnia 16 grudnia 2019 r. Naczelnik (...) Skarbowego w P. wszczął kontrolę celno - skarbową wobec powoda. W dniu 13 marca 2020 r. organ ten wydał wynik kontroli, w którym wskazał, że powód korzystał w 2016 r. z opodatkowania w formie zryczałtowanego podatku dochodowego, pomimo braku do tego podstaw prawnych. Wynik kontroli został doręczony powodowi w dniu 18 marca 2020 r. (decyzja k. 29). Decyzją z dnia 22 grudnia 2020 r. Naczelnik (...) Skarbowego w P. (znak sprawy: (...)- (...) - (...) (...) (...) (...)) określił w stosunku do powoda K. T. zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2016 r. w wysokości - 173 199,00 zł. Powód nie odwołał się od tej decyzji w określonym w niej 14 dniowym terminie (decyzja z dnia 22 grudnia 2020 r. k. 28-37).

W dniu 4 lutego 2021 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w K. wystawił tytuł wykonawczy nr (...) (...) (...) (...) na podstawie wskazanej wyżej decyzji z dnia 22 grudnia 2020 r. tytułem wymagalnej należności w kwocie - 173 199 zł wraz z odsetkami według stawki 8% naliczanymi od dnia 3 maja 2017 r., a które na dzień wystawienia tytułu zostały określone na kwotę - 52 159 zł. Tytuł wykonawczy w dniu 5 lutego 2021 r. został opatrzony w klauzulę wykonalności (tytuł wykonawczy k. 38-39). Następnie, zawiadomieniem z dnia 8 lutego 2021 r. nr (...) - (...) (...). (...) (...) (...) Naczelnik Urzędu Skarbowego w K. poinformował powoda o zajęciu innej wierzytelności pieniężnej wynikającej z tytułu wykonawczego – decyzji z dnia 4 lutego 2021 r. Naczelnika Urzędu Skarbowego nr (...) (...) (...) (...)oraz wezwał dłużnika powoda – Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe (...) w Z. aby bez zgody organu egzekucyjnego nie przekazywał powodowi należnej kwoty lecz przekazał ją organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności objętych tym tytułem wykonawczym. W zawiadomieniu wskazano, iż dochodzone należności wynoszą łącznie – 239 039,34 zł, co obejmowało kwoty określone w tytule wykonawczym oraz kwotę – 13 529,50 zł kosztów egzekucyjnych (zawiadomienie k. 40-42). W dniu 15 lutego 2021 r. powód zapłacił całą należność podatkową w kwocie - 239 039,34 zł, obejmującą należności wynikające z tytułu wykonawczego z dnia 4 lutego 2021 r. oraz koszty egzekucyjne w kwocie 13 529,50 zł (potwierdzenie przelewu k. 48).

Pismem z dnia 23 kwietnia 2021 r. powód poinformował pozwaną, że w skutek prowadzenia przez pozwaną obsługi jego firmy i korzystania z opodatkowania w formie ryczałtowego podatku dochodowego, organ podatkowy zakwestionował przyjętą formę opodatkowania za rok 2016 r. i rozliczył podatek na zasadach ogólnych. Powód z tego tytułu poniósł szkodę kwocie - 82 580 zł stanowiącą różnicę pomiędzy określoną przez organ podatkowy zaległością podatkową, a korzystniejszą forma opodatkowania podatkiem liniowym, którą gdyby nie błąd pozwanej mógłby wybrać oraz w kwocie odsetek od zaległości podatkowej określonej w decyzji organu podatkowego ( pismo k. 54-58, potwierdzenie nadania k. 59). W piśmie z dnia 11 sierpnia 2021 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 148 268,50 zł tytułem odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług księgowych zawartej w dniu 7 maja 2015 r., wyznaczając jej termin zapłaty do dnia 20 sierpnia 2021 r. (wezwanie k. 49-52, potwierdzenie odbioru k. 53).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów prywatnych i urzędowych znajdujących się w aktach sprawy, zeznań stron i świadków.

Odnosząc się do dowodów z zeznań stron – powoda K. T. (k. 133-134) i pozwanej R. W. (k. 134-136) Sąd Okręgowy uznał je za wiarygodne w zakresie zgodnym z ustalonym stanem faktycznym. Sąd dał wiarę zeznaniom powoda, iż pracownik pozwanej M. T. (1) poinformowała go jedynie o tym, że zbliża się do górnej granicy progu opodatkowania ryczałtem, ale nie został on poinformowany, że ma zmienić formę opodatkowania, a przekazująca mu tę informację M. T. zapewniła, iż limit ma być podniesiony do kwoty 250.000 euro.

Zeznań pozwanej o przygotowaniu dla powoda oświadczenia o przekroczeniu progu podatkowego dla podatku ryczałtowego wraz z wnioskiem o zmianę na podatek liniowy, które powinien on podpisać i złożyć w Urzędzie Skarbowym nie potwierdziła ostatecznie pracownik pozwanej świadek M. T. (1) ani świadek A. K., któremu według pozwanej takie pismo został przekazane.

Odnosząc się do zeznań świadków M. T. (1) (k. 146, 00:03:03-00:36:10, A. K. (k. 146v, 00:36:47-00:50;47) i P. J. (k. 146v, 00:53:04-00:59:44) Sąd uznał, że świadkowie ci potwierdzili procedury działania biura pozwanej polegające na informowaniu klientów biura o konieczności zmiany opodatkowania ryczałtem w przypadku przekroczenia limitu przychodów oraz na przygotowywaniu klientom biura niezbędnych do tego dokumentów. Z zeznań tych jednak nie wynika jednoznacznie by taką informację oraz dokumenty przekazano powodowi. Z dokumentacji nadesłanej przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w K. wynika natomiast, iż dnia 13 stycznia 2016 roku świadek zadeklarował zmianę formy opodatkowania za 2016 r. na podatek liniowy, składając wniosek na formularzu CEIDG-1 ( wniosek – k. 150-151).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie w przeważającej części, na podstawie art. 471 k.c. Podniósł, że pozwana mimo przekroczenia przez powoda w 2015 r. limitu przychodu upoważniającego do korzystania z opodatkowania w formie ryczałtu, nadal w 2016 roku rozliczała go w ten sposób, a więc prowadziła dokumentację podatkową powoda w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami prawa. Dlatego też, nie budziło żadnych wątpliwości Sądu a quo, że pozwana, wbrew obowiązkowi działania zgodnie z przepisami prawa i celem umowy określonym przez strony jako „ wykonywanie umowy z poszanowaniem słusznego interesu drugiej strony”, nieprawidłowo wykonała umowę łączącą ją z powodem. Miała świadomość, iż najkorzystniejszą formą opodatkowania powoda w 2016 roku był podatek liniowy ustalony na podstawie art. 30 c ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych i że wolą powoda było opłacanie podatku wyliczonego zgodnie z przepisami prawa, przy zastosowaniu formy dla niego korzystniejszej, którą w okolicznościach niniejszej sprawy był podatek liniowy.

W ocenie Sądu Okręgowego pozwana, jako podmiot prowadzący kancelarię podatkową, powinna jasno poinformować powoda o konieczności prowadzenia przez jej biuro rozliczenia powoda w 2016 roku w innej formie, niż podatek ryczałtowy (wobec przekroczenia obowiązującego limitu), wskazać powodowi istniejące możliwości, poinformować, iż dla rozliczenia podatkiem liniowym niezbędne jest współdziałanie powoda polegające na podpisaniu oświadczenia do Urzędu Skarbowego w określonym terminie. Pozwana czynności tych nie wykonała, a w konsekwencji pozbawiła powoda możliwości rozliczenia się za 2016 rok zgodnie z przepisami prawa i w najkorzystniejszej formie podatku liniowego.

Dodatkowo Sąd uznał, iż w sytuacji gdy pozwana powyższych informacji powodowi nie przekazała i gdy powód nie przedstawił pozwanej do końca stycznia 2016 roku dowodu, że złożył we właściwym Urzędzie Skarbowym oświadczenie o wyborze podatku liniowego, jako formy opodatkowania - pozwana powinna w 2016 roku rozliczać powoda na zasadach ogólnych według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych , w brzmieniu obowiązującym w 2016 r. lub wypowiedzieć powodowi umowę o świadczenie usług księgowych. Dalsze rozliczanie powoda w 2016 roku podatkiem ryczałtowym było działaniem niezgodnym z przepisami prawa.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że w wyniku zaniechań i nieprawidłowych działań pozwanej powód poniósł szkodę, którą należy rozumieć jako różnicę między stanem majątku powoda wskutek naruszenia zobowiązania, a stanem, jaki by istniał, gdyby pozwana zachowała się zgodnie z treścią zobowiązania. Szkoda jaką poniósł powód oznacza różnicę pomiędzy kwotą podatku jaki by zapłacił gdyby w 2016 r. był objęty podatkiem liniowym, a kwotą podatku jaką był zmuszony zapłacić wskutek decyzji organu podatkowego z dnia 22 grudnia 2020 r. Między stronami nie było sporne, iż różnica wynosi 82 580 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego, uzasadniony zakres szkody jaką poniósł powód stanowiły także odsetki skarbowe liczone od kwoty 173 199 zł od dnia 3 maja 2017 r. do dnia 1 kwietnia 2020 r. (18 marca 2020 + 14 dni) w kwocie - 40 353 zł. W pozostałej części żądanie zapłaty w zakresie odsetek było niezasadne, a powództwo podlegało oddaleniu, podobnie, jak żądanie zasądzenia kwoty 13 539,50 zł z tytułu zapłaconych przez powoda kosztów egzekucyjnych, gdyż wskazane roszczenia wynikały z własnych zaniechań powoda, a nie zawinionego działania pozwanej.

Odnosząc się do podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia Sąd I instancji uznał go za bezzasadny, gdyż przewidziany w art. 442 ¹ § 1 k.c. trzyletni termin przedawnienia liczony od daty dowiedzenia się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia upływałby z dniem 18 marca 2023 r.

W zakresie odsetek od należności dochodzonej pozwem Sąd Okręgowy miał na uwadze, że termin spełnienia świadczenia odszkodowawczego ma charakter bezterminowy, gdyż wynika z przepisów o niewykonaniu umowy lub jej nienależytym wykonaniu. Winno ono być spełnione niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela do jego wykonania przez dłużnika.

Wyrok został zaskarżony w części przez pozwaną. Apelująca wnosiła o zmianę orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości i orzeczenie o kosztach procesu za obie instancje.

Wyrokowi zarzuciła:

I.  obrazę przepisów postępowania – art. 233 § 1 i 2 k.p.c. poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów i przyjęcie: że powód nie był informowany w grudniu 2015 r. o utracie prawa do rozliczania się na dotychczasowych zasadach w sytuacji, gdy przyznał to w swoich zeznaniach, że pozwana winna była doradzać powodowi najbardziej korzystny sposób rozliczania podatków oraz przygotować dokumenty konieczne do zmiany formy opodatkowania w sytuacji, gdy świadczyła usługi księgowe, a nie doradztwa podatkowego, że wystąpiła szkoda u powoda;

II.  – obrazę prawa materialnego art. 471 k.c. w zw. z art. 361 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie podczas, gdy pozwana prawidłowo wykonywała umowę z powodem, zaś pomiędzy niewybraniem przez powoda formy opodatkowania w 2016 r., a zachowaniem pozwanej nie ma związku przyczynowego oraz art. 65 § 1 i 2 k.c. błędną wykładnię oświadczeń woli złożonych przez strony w łączącej je umowie i nałożenie na pozwaną obowiązków, których nie zobowiązywała się świadczyć (usług doradczych).

Powód wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie mimo, że nie wszystkie jej zarzuty są zasadne.

Sąd Okręgowy nie przekroczył granicy swobodnej oceny dowodów. Co do zasady wyprowadził bowiem z zebranego w sprawie materiału dowodowego wnioski logicznie prawidłowe. Poza tym, ocena dowodów odpowiada warunkom określonym przez prawo procesowe – Sąd pierwszej instancji oparł swoje przekonanie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, z zachowaniem zasady bezpośredniości oraz dokonał oceny na podstawie wszechstronnego i bardzo wnikliwego rozważenia zebranego w sprawie materiału. Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw, aby zakwestionować dokonaną ocenę dowodów, podzielając argumentację przytoczoną przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu oceny dowodów. W takiej sytuacji powtarzanie szczegółowych ustaleń faktycznych przyjętych przez Sąd Apelacyjny za własne, w podnoszonym przez pozwaną zakresie jest zbędne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1999 roku, I PKN 521/98, OSNP 2000 nr 4, poz. 143, postanowienie z dnia 22 kwietnia 1997 roku, II UKN 61/97, OSNAPiUS 1998, nr 3, poz. 104). Niezasadny jest zarzut błędnego ustalenia Sądu I instancji, że powód w grudniu 2015 r. nie był informowany w kancelarii pozwanej o tym, że w świetle dotychczasowych regulacji podatkowych traci w następnym roku prawo do rozliczenia podatkowego w formie ryczałtowej. Sąd Okręgowy dokładnie tak ustalił, natomiast zakwestionował jedynie twierdzenia pozwanej, że ta przygotowała powodowi stosowne dokumenty do złożenia w organie podatkowym. Kwestia ta jednak jest w istocie irrelewantna dla poprawnego wyrokowania, o czym niżej.

Naruszenie prawa materialnego może nastąpić poprzez jego błędną wykładnię - czyli poprzez mylne rozumienie treści określonej normy prawnej, albo poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, czyli poprzez błędne uznanie, iż do danego ustalonego stanu faktycznego ma zastosowanie dany przepis prawa materialnego, albo też odwrotnie, tzn. przepis, który winien mieć zastosowanie w danym stanie faktycznym - nie został zastosowany (postanowienie SN z 15.10.2001 r., I CKN 102/99, postanowienie SN z 28.05.1999 r., I CKN 267/99 Prok. i Pr. 1999/11-12/34, wyrok SN z 19.01.1998 r., I CKN 424/97, OSNC 1998/9/136), ewentualnie poprzez zastosowanie przepisów prawa materialnego do niewystarczająco precyzyjnie ustalonego stanu faktycznego (wyrok SN z 24.11.2011 r. I UK 164/11; wyrok SN z 29.11.2002 r. IV CKN 1632/00, postanowienie SN z 11.03.2003 r. V CKN 1825/00 BSN-IC 2003/12).

Sąd Apelacyjny podziela zarzuty apelacji, że w stanie faktycznym sprawy Sąd I instancji dokonał nieprawidłowej subsumpcji pod przepisy prawa materialnego, a w konsekwencji – w zaskarżonej części wyroku – wadliwie przypisał pozwanej odpowiedzialność odszkodowawczą względem powoda.

Powoda i pozwaną łączyła umowa, której przedmiot określony był w § 4. Umowa o wykonanie szeregu powtarzających się czynności bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie, jest cechą charakterystyczną tak dla umów zlecenia (gdy chodzi o czynności prawne — art. 734 § 1 k.c.) jak i dla umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami (gdy chodzi o czynności faktyczne — art. 750 k.c.). W odróżnieniu od umowy o dzieło, przyjmujący zamówienie w umowie zlecenia (umowie o świadczenie usług) nie bierze wiec na siebie ryzyka pomyślnego wyniku spełnionej czynności. Jego odpowiedzialność za właściwe wykonanie umowy oparta jest na zasadzie starannego działania (art. 355 § 1 k.c.), podczas gdy odpowiedzialność strony przyjmującej zamówienie w umowie o dzieło niewątpliwie jest odpowiedzialnością za rezultat. Pozwana prowadziła działalność gospodarczą. Zgodnie z art. 355 k.c. dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). W myśl art. 355 § 2 k.c. należyta staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu jej zawodowego charakteru.

Sąd Apelacyjny analizując materiał dowodowy oraz czynności podejmowane przez pozwaną w ramach łączącej strony umowy nie dopatrzył się zaniedbań i błędów po stronie pozwanej. W sposób należyty wywiązywała się ona z zawartej z powodem umowy, a treść umowy, określona w sposób jednoznaczny w jej § 4, była prawidłowo wykonywana przez pozwaną, Urząd Skarbowy nie miał zastrzeżeń do wyliczeń wysokości podatku czy też terminów składanych deklaracji. W przypadku powoda została zakwestionowana przez organ podatkowy, wybrana samodzielnie przez niego w 2016 r. forma opodatkowania, co skutkowało następczym naliczeniem podatku na zasadach ogólnych.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (tekst jednolity Dz.U. z 2017 r. poz. 2157 ze zm.) pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na dany rok podatkowy składa podatnik naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika, nie później niż do 20 stycznia roku podatkowego. Jeżeli do 20 stycznia roku podatkowego podatnik nie zgłosił likwidacji działalności gospodarczej lub nie dokonał wyboru innej formy opodatkowania uważa się, że dalej prowadzi działalność opodatkowaną w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Jak wynika więc z powyższego przepisu, to na powodzie, a nie pozwanej ciążył obowiązek złożenia stosownego oświadczenia do urzędu skarbowego do 20.01.2016 r. o zmianie formy opodatkowania, a następnie to powód winien poinformować pozwaną o tej zmianie.

Wywodząc wadliwości pozwanej w wykonywaniu umowy – w odniesieniu do nakazu z art. 355 § 2 k.c. - Sąd Okręgowy pominął to, że w myśl art. 2 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 5.07.1996 r. o doradztwie podatkowym czynności doradztwa podatkowego obejmują: udzielanie płatnikom, podatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich zobowiązań podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami. Niewątpliwie udzielanie podatnikowi informacji związanych z koniecznością wyboru określonych form opodatkowania działalności i warunków koniecznych dla korzystania z uproszczonych lub uprzywilejowanych form opodatkowania, stanowi doradztwo podatkowe sensu stricte w rozumieniu przywołanego przepisu, gdyż wyłącznie na podatniku ciąży obowiązek wyboru określonej formy opodatkowania w tych sytuacjach, gdy ustawodawca przewidział różne jego formy. Również wyłącznie podatnika obciąża kwestia wyboru właściwej formy opodatkowania w konkretnej sytuacji jego działalności, a stosowne doradztwo może być wyłącznie impulsem dla podjęcia właściwej decyzji.

Podkreślić, zatem należy, co stanowi istotę sprawy, że w myśl art. 3 ustawy o doradztwie podatkowym podmiotami uprawnionymi do zawodowego wykonywania czynności określonych w przywołanym art. 2 ust 1 pkt 1 ustawy o doradztwie podatkowym są wyłącznie osoby fizyczne:

⚫

wpisane na listę doradców podatkowych,

⚫

adwokaci lub radcowie prawni,

⚫

biegli rewidenci.

Okolicznością bezsporną jest natomiast to, że pozwana w odpowiedzi na pozew (sprzeciwie od nakazu zapłaty) wprost zaprzeczyła, by posiadała kwalifikacje zawodowe umożliwiające zaliczenie jej do którejkolwiek z kategorii „doradców podatkowych” wymienionych w powyższym przepisie. Strona powodowa nie przedstawiła dowodu na okoliczność przeciwną, a w oficjalnym rejestrze doradców podatkowych ( (...) (...) oraz rejestrze biegłych rewidentów ( (...) nazwisko pozwanej nie figuruje. Jej uprawnienia zawodowe (potwierdzone licencją Ministra Finansów) były ograniczone wyłącznie do czynności usługowego prowadzenia ksiąg, w rozumieniu art. 76a ust. 1 ustawy z dnia 9.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2008 r., nr 63, poz. 393) (por. informacje o kancelarii – (...) i bezpośrednio odpowiadały im postanowienia umowy stron. W sprawie nie ustalono również w oparciu o dowody zaoferowane przez strony, by jakikolwiek pracownik pozwanej posiadał status doradcy podatkowego, świadczącego stosowne doradztwo na rzecz kontrahentów swego pracodawcy.

Zgodnie z art. 76a ust. 1 ustawy o rachunkowości, przedsiębiorcy wskazani art. 76a ust. 3 tejże ustawy mogą wykonywać czynności określone w art. 4 ust. 3 w zw. z art. 11 i nast. ustawy i bezspornie wykluczone zostały przez prawodawcę z ich kompetencji jakiekolwiek uprawnienia stricte doradcze i informacyjne z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o doradztwie podatkowym, o ile usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych nie świadczą bezpośrednio sami doradcy podatkowi. W aktualnym stanie prawnym zyskali oni, bowiem - od dnia 10.08.2014 r. - takie uprawnienie na podstawie ustawy z 9.05.2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (Dz.U. poz. 768).

Opisanej zasady nie narusza treść wpisu pozwanej do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Przed wprowadzeniem wskazanej ustawy deregulacyjnej osoby prowadzące usługowo księgi rachunkowe i nie mające statusu doradcy podatkowego także mogły - zgodnie z zapisami ustawy o rachunkowości – wykonywać wybrane czynności doradztwa podatkowego sensu largo i co do zasady stan ten pozostał utrzymany do chwili obecnej, ale wymaga następującego uściślenia. W obecnym kształcie, przywołane uprzednio przepisy ustawy o rachunkowości w zw. z art. 2 ust. 1a ustawy o doradztwie podatkowym, jako usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych przewidują również następujące czynności w zakresie doradztwa podatkowego: prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych, sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych oraz udzielanie im pomocy [tylko] w tym zakresie – por. [red.] E.Walińska „Ustawa o rachunkowości. Komentarz”, WKP 2018 r., tezy do art. 76a).

Rygorystyczne, ustawowe postanowienia regulacyjne odnoszące się do kwestii doradztwa podatkowego (art. 3 ustawy o doradztwie podatkowym) sprawiały zatem, że pozwana nie tylko nie miała obowiązku udzielania powodowi stosownych informacji związanych z wyborem formy opodatkowania jego dochodów z działalności gospodarczej w 2016 r. (a więc udzielania pomocy wykraczającej poza zakres ujęty w art. 2 ust. 1a ustawy o doradztwie podatkowym), ale wręcz odnosił się do niej kategoryczny zakaz udzielania kontrahentowi jakichkolwiek informacji i porad (doradztwa sensu stricto) objętych zakresem art. 2 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 5.07.1996 r. o doradztwie podatkowym, pod rygorem sankcji karnych (art. 81 tej ustawy). Tym samym, przestrzeganie przez pozwaną obowiązującego porządku prawnego w żadnej mierze nie może być poczytywane za zachowanie naruszające normę art. 355 § 2 k.c.

Oczywistym jest, że powód mógł mieć fałszywe przekonanie o zakresie pomocy możliwej mu do udzielania przez pozwaną w ramach zawartej umowy [ nota bene takie wadliwe przekonanie jest gargantuicznie powszechne w realiach krajowych przedsiębiorców współpracujących z biurami rachunkowymi, czy księgowymi], ale taki błąd, związany z nieznajomością prawa, może być oceniany pod kątem pobudki dla zawarcia stosownej umowy, a nie w aspekcie niewłaściwego wykonywania umowy przez kontrahenta.

Konkludując, brak wyboru właściwej formy opodatkowania dochodów w 2016 r. obciąża wyłącznie podatnika – powoda i wobec niewykazania jakichkolwiek przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej, wyrok w zaskarżonej części podlegał zmianie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., a powództwo (w granicach zaskarżenia) oddaleniu na podstawie wymienionych norm prawa materialnego.

Konsekwencją była zmiana w zakresie orzekania o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. wyrok podlegał zmianie również w tej części.

Pozwana wygrała postępowanie apelacyjne i o jego kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS z 22.10.2015 r. (Dz.U. poz. 1800 ze zm.).