Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2022 r.

Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Bogdan Wysocki

Protokolant: st.sekr.sąd. Katarzyna Surażyńska

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2022 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko J. R. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 31 marca 2021 r. sygn. akt (...)

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie I. w ten sposób, że utrzymuje w mocy nakaz zapłaty z dnia 18 kwietnia 2018 r., wydany w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w (...)w sprawie (...), wyłącznie w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 100.000 zł za okres od dnia 1 stycznia 2018 r. do dnia 25 lutego 2018 r., a w pozostałej części nakaz zapłaty uchyla i powództwo oddala;

b)  w punktach II. i III. w ten sposób, że kosztami procesu obciąża w całości powoda, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu;

2.  w pozostałej części apelację oddala;

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.055 zł (pięć tysięcy pięćdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Bogdan Wysocki

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 marca 2018 r. powód A. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego J. R. (2) na swoją rzecz kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2018 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

18 kwietnia 2018 r. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

7 maja 2018 r. pozwany złożył zarzuty od ww. nakazu zapłaty zaskarżając go w całości oraz wnosząc o jego uchylenie i oddalenie pozwu, a także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 31 marca 2021 r. Sąd Okręgowy w (...) utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 18 kwietnia 2018 r. wydany w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w (...) w części tj. co do kwoty 47.094,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26.02.2018 r. do dnia zapłaty, a także co do odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 100.000 zł od dnia 01. (...). do dnia 25.02.2018 r., a w pozostałej części nakaz zapłaty uchylił i powództwo oddalił (pkt I); kosztami sądowymi obciążył strony po połowie, pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu (pkt II); koszty zastępstwa procesowego pomiędzy stronami wzajemnie zniósł (pkt III).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

Strony są przedsiębiorcami i pozostawały w stałych relacjach gospodarczych. Powód w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, dostarczał pozwanemu towar w postaci kur niosek.

Pozwany poddawał swój kurnik cyklicznej dezynsekcji, dezynfekcja była dokonana także w dniach 11-13 kwietnia 2016 r. W kurniku pozwanego nie było żadnych zanieczyszczeń i pasożytów.

W dniach 15 i 16 kwietnia 2016 r. powód dostarczył pozwanemu kury nioski w wieku 23 tygodni. Dostarczone przez powoda kury nosiły znamiona zakażenia pasożytem ptaszyńca kurzego, w klatkach i na kurach widoczne były małe pasożyty. Pozwany skontaktował się telefonicznie z powodem i strony ustaliły, że pozwany sporządzi protokół z czynności rozładunku oraz wstępny kosztorys szkód spowodowany dostarczonymi przez powoda kurami z pasożytem. Powód zobowiązał się pokryć koszty związane ze szkodą spowodowaną przez zainfekowane kury, zobowiązał jednak pozwanego do informowania go o wszelkich poniesionych przez niego kosztach. Pozwany pobrał próbki pasożyta z przywiezionej odstawy kur i zweryfikował z lekarzem weterynarii rodzaj pasożyta. Ustalono, że jest to ptasznica kurza. Pozwany wyliczył szkodę spowodowaną przez zainfekowane kury na kwotę 158.000 zł.

W celu zapobiegnięcia rozprzestrzeniania się ptaszyńca po fermie pozwany przeprowadził dezynfekcję w kurnikach, oba kurniki na farmie pozwanego były bowiem połączone jednym węzłem wentylacyjnym. Zainfekowane kury musiały być leczone preparatami witaminowymi, miały bowiem anemię, a niektóre również zainfekowane były bakterią coli. Choroby kur spowodowane były wystąpieniem pasożyta.

Pismem z dnia 17 maja 2016 r. pozwany wezwał powoda do zapłaty kwoty 18.500 zł tytułem poniesionych kosztów dezynfekcji, w terminie do dnia 31 maja 2016 r. Pozwany poinformował również powoda, że będzie dochodził od niego pozostałych kosztów jakie będzie ponosił w późniejszym terminie. Powód wezwanie do zapłaty odebrał 23 maja 2016 r.

Powód zaakceptował wysokość żądanych przez pozwanego kosztów z tytułu poniesionych przez niego kosztów dezynfekcji w wysokości 18.500 zł i uiścił je na rzecz pozwanego.

Hodowla kur zainfekowanych ptaszyńcem została zlikwidowana w kwietniu 2017 r.

Pozwany zamówił u powoda 25200 sztuk kur niosek po cenie 15,00 zł netto za sztukę. Powód w dniu 19 października 2017 r. zrealizował zamówienie pozwanego i dostarczył pozwanemu ww. ilość kur. Powód za sprzedany towar w dniu jego dostarczenia wystawił i doręczył pozwanemu fakturę nr (...) z dnia 19 października 2017 r. na kwotę 408.240,00 zł.

Pozwany odebrał od powoda w dniu 19 października 2017 r. zamówiony towar nie zgłaszając żadnych zastrzeżeń co do jego jakości.

Przy odbiorze ww. dostawy pozwany przypomniał powodowi o konieczności zapłaty za poniesione szkody na skutek zainfekowania kur pasożytem.

Pozwany tytułem zapłaty za zrealizowane zamówienie z faktury Vat (...) dokonał płatności na rzecz powoda w łącznej kwocie 308.240,00 zł. Pozwany zapłacił na rzecz powoda tytułem płatności za fakturę nr (...) w dniu 18 grudnia 2017 r. kwotę 108.240,00 zł, w dniu 2 stycznia 2018 r. kwotę 100.000,00 zł, a w dniu 16 stycznia 2018 r. kwotę 100.000,00 zł. Pozostała do zapłaty kwota 100.000,00 zł dochodzona niniejszym pozwem.

Pismem z dnia 20 lutego 2018 r. pozwany wezwał powoda do zapłaty kwoty 158.000 zł, wskazując, że kwota ta wynika z części dotychczas poniesionych przez niego kosztów na naprawienie szkody powstałej w związku z dostarczeniem przez powoda żywca kurzego zainfekowanego pasożytem – ptaszyńca kurzego. Pozwany wskazał, że podjął liczne czynności mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się ww. pasożyta oraz w celu wyleczenia zainfekowanych kur. Powód wezwanie odebrał w dniu 23 lutego 2018 r.

Pismem z dnia 28 lutego 2018 r., pełnomocnik pozwanego, złożył powodowi oświadczenie o potrąceniu wierzytelności w wysokości 158.000 zł przysługującej pozwanemu z tytułu części odszkodowania w związku z dostarczeniem przez powoda żywca kurzego zainfekowanego pasożytem – ptaszyńca kurzego, wskazując, że do zapłaty ww. kwoty powód został wezwany pismem z dnia 20 lutego 2018 r., z pozostałą częścią wynagrodzenia należnego powodowi w kwocie 100.000 zł wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 10 października 2017 r. Powód oświadczenie odebrał 5 marca 2018 r.

Pismem z dnia 28 lutego 2018 r. powód zakwestionował zasadność roszczenia pozwanego zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Strony prowadziły dalszą korespondencje w przedmiocie zasadności ich roszczeń.

Powód pismem z dnia 8 marca 2018 r. wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty, tytułem płatności pozostałej części kwoty wynikającej z faktury nr (...) z dnia 19 października 2018 r. Powód wskazał, że ww. kwotę pozwany ma uiścić na jego rachunek bankowy w terminie 3 dni od dnia doręczenia wezwania.

15 maja 2018 r. mgr inż. rolnictwa T. D. wykonał na zlecenie pozwanego opinię na okoliczność strat w produkcji jaj po wprowadzeniu ptaszyńca kurzego do zasiedlonego kurnika z transportem kur. W opinii wskazano, że łączne straty związane z wystąpieniem ww. pasożyta wyniosły 424.871,13 zł

Z uwagi na dostarczenie przez powoda pozwanemu kur zainfekowanych ptaszyńcem kurzym pozwany poniósł stratę w produkcji jaj, polegającą na pomniejszeniu klas wagowych jaj w wysokości 139.770,34 zł oraz z powodu utraty dochodu z tytułu ponad standardowej upadkowości niosek w wysokości 2.695,45 zł. Pozwany poniósł także stratę z powodu zwiększenia zużycia paszy w wysokości 6.067,63 zł, a także z tytułu pomniejszenia masy kur przy zdaniu ich do uboju w wysokości 9.205,75 zł. Pozwany poniósł także koszt odbioru padliny w kwocie 1.554,70 zł oraz koszt dezynfekcji i koszty weterynaryjne w 45.282,78 zł.

Powód w sprawie dochodził od pozwanego zapłaty części ceny sprzedanych towarów w postaci kur niosek.

Zgodnie z art. 535 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Umowę sprzedaży należy zaliczyć do umów wzajemnych, gdyż świadczenia powoda (przeniesienie na pozwanego własności sprzedawanego artykułów i dostarczenia ich pozwanemu) było odpowiednikiem świadczenia pozwanego (zapłaty ceny sprzedaży) – art. 487 § 2 k.c. Co do zasady więc domaganie się przez powoda od pozwanego uiszczenia pozostałej części ceny nabycia należy uznać za słuszne.

W zarzutach od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym pozwany, nie kwestionując swojego obowiązku spełnienia świadczenia dochodzonego pozwem, wskazał jednak, że roszczenie powoda jest bezzasadne, albowiem uległo ono umorzeniu na skutek dokonanego przez pozwanego w dniu 28 lutego 2018 r. oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności stron. Analizując podniesiony przez pozwanego zarzut, sąd ustalił, że w dniu 28 lutego 2018 r. pełnomocnik pozwanego złożył powodowi oświadczenie o potrąceniu wierzytelności w wysokości 158.000 zł przysługującej pozwanemu z tytułu części odszkodowania w związku z dostarczeniem przez powoda żywca kurzego zainfekowanego pasożytem – ptaszyńca kurzego, wskazując, że do zapłaty ww. kwoty powód został wezwany pismem z dnia 20 lutego 2018 r., z pozostałą częścią wynagrodzenia należnego powodowi w kwocie 100.000 zł wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 10 października 2017 r. W powołanym wezwaniu do zapłaty z dnia 20 lutego 2018 r. pozwany wezwał zaś powoda do zapłaty kwoty 158.000 zł, wskazując, że kwota ta wynika z części dotychczas poniesionych przez niego kosztów na naprawienie szkody powstałej w związku z dostarczeniem przez powoda żywca kurzego zainfekowanego pasożytem – ptaszyńca kurzego. Pozwany w wezwaniu określił, że podjął liczne czynności mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się ww. pasożyta oraz w celu wyleczenia zainfekowanych kur. Kwota określona w wezwaniu do zapłaty, a także w oświadczeniu o potrąceniu o potrąceniu wynikała zaś z wstępnych, jednostronnie przygotowanych przez pozwanego zestawienia kosztów.

Pozwany w toku procesu nie wykazał, aby doręczył i zapoznał powoda z sporządzonym przez siebie zestawieniem kosztów, powód zaś konsekwentnie twierdził, że zobowiązał pozwanego do przekazywania mu wszelkich wyliczeń dotyczących powstałej u pozwanego szkody w związku z dostawą kur zainfekowanych pasożytem. Kwota z wezwania do zapłaty z dnia 20.02.2018 r. nie została w tym piśmie bliżej sprecyzowana, nie dołączono do tego pisma żadnych dodatkowych zestawień, wyliczeń, czy też dokumentów źródłowych (np. faktur Vat, rachunków) potwierdzających wysokość tych należności. W konsekwencji, sąd, oceniając zakres i skuteczność oświadczenia o potrąceniu z dnia 28.02.2018 r. oceniał treść wezwania do zapłaty z dnia 20.02.2018 r. co do zakresu roszczeń odszkodowawczych nim objętych. Pismo to jednoznacznie ograniczało zakres objętych nim szkód do poniesionych przez pozwanego kosztów na naprawienie szkody powstałej w związku z dostarczeniem przez powoda żywca kurzego zainfekowanego pasożytem ptaszyńca kurzego, czynności mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się ww. pasożyta oraz w celu wyleczenia zainfekowanych kur.

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. § 2 ww. przepisu stanowi zaś, że wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Art. 498 § 1 k.c. przewiduje więc cztery pozytywne przesłanki potrącenia ustawowego: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość wierzytelności, wymagalność wierzytelności, możliwość dochodzenia lub egzekwowania wierzytelności przed sądem lub innym organem państwowym. Nadto zgodnie z treścią art. 499 k.c. potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Zgłaszając zarzut potrącenia pozwany powinien zindywidualizować swoją wierzytelność oraz skonkretyzować jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazując zwłaszcza przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania (por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r. sygn. akt: III CZP 58/07). Oświadczenie o potrąceniu powinno jednoznacznie precyzować wolę potrącenia, a w swej treści konkretyzować własną wierzytelność i jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazywać również przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości. Tym samym, wynikający z art. 499 k.c. w zw. z art. 498 § 1 i 2 k.c. nakaz konkretyzacji wierzytelności zgłoszonej do potrącenia oznacza obowiązek jej opisania pod względem rodzajowym, terminowym i wartościowym, w tym dokładne określenie kwoty pieniężnej, w której ta wierzytelność się wyraża (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we (...) z dnia 27 listopada 2012 r. sygn. akt: I ACa 1184/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 5 lipca 2013 r. sygn. akt: I ACa 395/12, Lex nr 1353893).

Pismo z dnia 28 lutego 2018 r. ww. przesłanki spełniało jedynie w części, albowiem zarówno w treści wezwania do zapłaty z dnia 20 lutego 2018 r., jaki i w oświadczeniu o potrąceniu z dnia 28 lutego 2018 r. pozwany wskazał, że kwota 158.000 zł stanowi część dotychczas poniesionych przez niego kosztów na naprawienie szkody powstałej w związku z dostarczeniem przez powoda żywca kurzego zainfekowanego pasożytem – ptaszyńca kurzego. Kolejno pozwany precyzując powstanie owej wierzytelności wskazał, że podjął liczne czynności mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się ww. pasożyta oraz w celu wyleczenia zainfekowanych kur. Tym samym, pozwany w ww. oświadczeniu o potrąceniu przedstawił powodowi do potrącenia jedynie wierzytelność powstałą na skutek podjętych przez niego do czasu złożenia owego oświadczenia działań mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się ww. pasożyta oraz w celu wyleczenia zainfekowanych kur. Kolejno jednak, pozwany w toku procesu podnosił, że dokonane przez niego oświadczenie o potrąceniu obejmowało zarówno straty jakie poniósł, jaki i korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono. Zgodnie z treścią art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Natomiast zgodnie z treścią § 2 ww. przepisu w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Według § 2 art. 361 k.c. szkoda polegać może więc na stracie, którą poniósł poszkodowany i/albo na pozbawieniu go korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Z treści oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności z dnia 28 lutego 2018 r., sporządzonego przez profesjonalnego pełnomocnika, w sposób jednoznaczny i precyzyjny wynika, że tak jak we wcześniejszym wezwaniu do zapłaty z dnia 20 lutego 2018 r., pozwany potrąca z wierzytelnością powoda swoją wierzytelność z tytułu części dotychczas poniesionych przez niego kosztów na naprawienie szkody powstałej w związku z dostarczeniem przez powoda żywca kurzego zainfekowanego pasożytem ptaszyńca kurzego, w postaci kosztów związanych z czynnościami mającymi na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się ww. pasożyta oraz w celu wyleczenia zainfekowanych kur. Potrącanie to dotyczyło więc wyłącznie części straty jaką pozwany poniósł, a nie obejmowało korzyści, które pozwany mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono. Nadto oświadczenie o potrąceniu zostało doręczone powodowi w dniu 5 marca 2018 r., a tym samym dzień ten, zgodnie z treścią art. 61 § 1 k.c. uznać należy za dzień złożenia skutecznego oświadczenia woli. Natomiast, zgodnie z art. 499 k.c. zd. 2 oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. W sprawie potracenie stało się możliwe z dniem 26 lutego 2018 r., w tej dacie obie wierzytelności były bowiem wymagalne.

Wartość poniesionej przez pozwanego straty związanej z czynnościami mającymi na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się ww. pasożyta oraz w celu wyleczenia zainfekowanych kur ( czyli faktyczne wydatki poniesione przez pozwanego) wyniosła łącznie 71.405,11 zł, a składały się na nią następujące kwoty: 6.067,63 zł za poniesione koszty zwiększenia zużycia paszy; 1.554,70 zł za poniesione koszty odbioru padliny oraz 63.782,78 za poniesione przez pozwanego koszty dezynfekcji i koszty weterynaryjne. Powód uiścił już na rzecz pozwanego część kwoty składającą się na ww. stratę. Powód zwrócił bowiem pozwanemu część kosztów z tytułu poniesionych kosztów dezynfekcji kurnika w wysokości 18.500 zł. Tym samym, wyliczoną wyżej stratę pozwanego należało pomniejszyć o kwotę 18.500 zł, co oznacza, że na podstawie ww. oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności stron umorzeniu uległa wierzytelność powoda względem pozwanego jedynie co do kwoty 52.905,11 zł. Wszelkie pozostałe roszczenia odszkodowawcze pozwanego, a dotyczące utraconych korzyści, które co prawda w niniejszym postępowaniu, biorąc pod uwagę treść opinii biegłego, okazały się słuszne, to jednak nie mogły zostać uznane jako objęte ww. oświadczeniem o potrąceniu. W zakresie więc kwoty 47.094,89 zł powództwo okazało się więc zasadne.

Odnosząc się również do zarzutów powoda dotyczących braku adekwatnego związku przyczyno skutkowego pomiędzy powstaniem szkody w postaci strat majątkowych pozwanego a dostarczeniem mu przez powoda zainfekowanych kur, to zarzut ten jest chybiony. Pozwany w toku procesu wykazał bowiem, że dezynfekcja kurników, koszty weterynaryjne, zwiększenie zużycia paszy i koszty odbioru padliny spowodowane były zakażeniem kur pasożytem. Okolicznością bezsporną było, że dostarczone przez powoda kury nioski zainfekowane były ptaszyńcem kurzym. Z zeznań lekarza weterynarii, który nadzorował hodowle kur, wynika zaś, że wszelkie ww. koszty związane z leczeniem i zwiększoną umieralnością kur związane były z tym, że były one zakażone ww. pasożytem. Nadto, pozwany nie przyczynił się do powstałej szkody, albowiem poinformował on niezwłocznie powoda o dostawie kur zakażonych pasożytem, dezynfekował kurnik i starał się zwalczyć chorobę. Podjął on więc możliwe i niezbędne działania mające na celu minimalizowanie szkody. Powód zaś co do zasady uznał swoją odpowiedzialność za powstałą szkodę, powyższe wynika zarówno z zeznań stron, jak i z faktu, że powód uiścił już na rzecz pozwanego część kosztów dezynfekcji kurnika. Tym samym powód kwestionował więc tylko wysokość wskazywanej przez pozwanego szkody.

Roszczenia pozwanego zgłoszone w ramach potrącenia, wbrew twierdzeniom powoda, nie uległy przedawnieniu. Przedawnienie roszczenia o naprawienie szkody w reżimie kontraktowym następuje zgodnie z ogólną regułą, ponieważ roszczenie o naprawienie szkody na podstawie art. 471 k.c. istnieje w ramach osobnego stosunku prawnego, niż pierwotny stosunek zobowiązaniowy, co z perspektywy przepisów regulujących przedawnienie oznacza, że oba roszczenia zachowują autonomię. Termin przedawnienia roszczeń z art. 471 k.c. wynosi 6 lat, a 3 lata, jeżeli są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 118 k.c.). Początek biegu terminu przedawnienia tych roszczeń wyznacza art. 120 § 1 zd. 2 k.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie 496 k.p.c. utrzymał w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 18 kwietnia 2018 r. co do kwoty 47.094,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26.02.2018 r. do dnia zapłaty, a także co do odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 100.000 zł od 1 stycznia 2018 r. do 25 lutego 2018 r. Podstawę zasądzenia odsetek stanowił art. 481 k.c.

Sąd uchylił ww. nakaz zapłaty w pozostałym zakresie i w tym zakresie oddalił powództwo jako niezasadne, gdyż w tym zakresie skuteczny okazał się zarzut potrącenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. sąd pozostawił szczegółowe wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

Apelację od wyroku złożył pozwany, zaskarżył go w częściutrzymującej w mocy nakaz zapłaty z dnia 18 kwietnia 2018 r. wydany w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w (...) co do kwoty 47.094,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26.02.2018 r. do dnia zapłaty, a także co do odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 100.000 zł od dnia 01.01.2018 r. do dnia 25.02.2018 r. (tj. pkt I w części; pkt II i III w całości). Pozwany zarzucał rozstrzygnięciu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, skutkujący błędną oceną prawną zgromadzonych dowodów, polegający na nieprawidłowym przyjęciu, że pozwany nie doręczył i nie zapoznał powoda ze sporządzonym na polecenie powoda kosztorysem szkód związanych z zawleczeniem ptaszyńca kurzego na fermie pozwanego z dnia 16 kwietnia 2016 r., opiewającego na kwotę 158.000 zł i zawierającego m.in. określoną wysokość szkody z tytułu mniejszej nieśności jaj, podczas gdy powód wprost przyznał na rozprawie w dniu 17 czerwca 2019 r., że egzemplarz takiego kosztorysu na ww. kwotę otrzymał, w konsekwencji czego błędne było przyjęcie, że wierzytelność pozwanego przedstawiona do potrącenia z wierzytelnością powoda nie obejmowała pełnych strat i utraconych korzyści w postaci zmniejszonej produkcji jaj, wywołanej m.in. koniecznością skrócenia cyklu produkcyjnego, powstałych także po złożeniu przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu,

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj.:

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego i faktyczne nieuwzględnienie, że strony pozostawały w stałych stosunkach gospodarczych, co determinowało błędne przyjęcie, że powód nie miał wiedzy jaki zakres szkód jest objęty najpierw wezwaniem do zapłaty kwoty 158.000 zł z dnia 20 lutego 2018 r., a następnie oświadczeniem o potrąceniu z dnia 28 lutego 2018 r. i do którego pisma się odnosi,

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niezgodne z zasadami logicznego rozumowania i w oderwaniu od faktu, że powód jest profesjonalistą, przyjęcie że powód zobowiązał się wobec pozwanego do naprawienia jedynie części straty poniesionej przez pozwanego do czasu złożenia oświadczenia, potwierdzonych rachunkami, z pominięciem utraconych korzyści wywołanych ptaszyńcem, podczas gdy z przeprowadzonych dowodów wynikało, że warunkiem przyjęcia przez pozwanego 23 tygodniowych (bardzo dojrzałych) kur, pokrytych ptaszyńcem w kwietniu 2016 r. było pokrycie przez powoda całości szkód wywołanych ptaszyńcem kurzym, oraz, że utraconych korzyści w produkcji jaj wywołanych tym pasożytem nie sposób udokumentować rachunkami, zaś określenie pełnej wysokości szkody było możliwe dopiero po zakończeniu cyklu produkcyjnego stada zakażonego tym pasożytem,

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego i błędne przyjęcie, że wystosowane przez pozwanego wezwanie do zapłaty kwoty 158.000 zł z dnia 20 lutego 2018 r., a następnie oświadczenie o potrąceniu z dnia 28 lutego 2018 r., nie zawierało wyliczenia pełnej wysokości strat oraz utraconych korzyści wywołanych pasożytem ptaszyńca kurzego, podczas gdy oba ww. oświadczenia woli wyraźnie odnosiły się do wcześniej dostarczonego powodowi kosztorysu zawierającego wstępne i ugodowe wyliczenie tych elementów szkody w postaci m.in. zmniejszenia nieśności jaj spowodowanego m.in. koniecznością przedwczesnego zakończenia cyklu produkcyjnego w zainfekowanym stadzie pozwanego,

-

art. 229 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że pozwany nie wykazał doręczenia powodowi kosztorysu szkód związanych z zawleczeniem ptaszyńca kurzego na fermę pozwanego, sporządzonego w dniu 16 kwietnia 2016 r., opiewającego na kwotę 158.000 zł i zawierającego m.in. wysokość szkody z tytułu mniejszej nieśności jaj, podczas gdy powód wprost przyznał na rozprawie w dniu 17 czerwca 2019 r., że egzemplarz takiego kosztorysu na ww. kwotę otrzymał i wiedział jaką kwotę i z jakiego tytułu żądał od niego pozwany, stąd w tym zakresie pozwany był zwolniony z obowiązku dowodzenia tej okoliczności,

3.  naruszenie prawa materialnego, tj.:

-

art. 65 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i dokonanie wykładni treści oświadczeń woli w postaci wezwania do zapłaty z dnia 20 lutego 2018 r. oraz oświadczenia o potrąceniu z dnia 28 lutego 2018 r. w oderwaniu m.in. od dotychczasowych stosunków między stronami oraz faktu, że strony były profesjonalistami a także dotychczasowymi ustaleniami pomiędzy stronami i częściowym naprawieniu przez powoda szkody pozwanemu, a ponadto faktycznego postępowania pozwanego jako osoby składającej ww. oświadczenia woli, także po ich złożeniu, co skutkowało błędnym ustaleniem, że ww. oświadczenia nie obejmują pełnej wysokości strat i utraconych korzyści związanych z wystąpieniem ptaszyńca kurzego na fermie pozwanego, podczas gdy oświadczenia te w swej treści odnosiły się do ugodowego i początkowo zaakceptowanego przez powoda kosztorysu szkód z 16.04.2016 r., który obejmował zarówno straty, jak i utracone korzyści wywołane wystąpieniem ptaszyńca na fermie pozwanego.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części, poprzez uchylenie nakazu zapłaty z dnia 18 kwietnia 2018 r. wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w (...) i oddalenie powództwa w zaskarżonej części oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji według norm przepisanych; ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Ponadto, wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanego oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w II instancji, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny, zważył, co następuje:

Apelacja prawie w całości zasługiwała na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji, z wyjątkiem, o którym mowa dalej, nie budzą wątpliwości i dlatego Sąd Apelacyjny przyjmuje je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Przede wszystkim prawidłowe jest ustalenie, że stado drobiu, pochodzące z hodowli powoda, a dostarczone pozwanemu w dniach 15 – 16 kwietnia 2016 r., rzeczywiście dotknięte było zakażeniem pasożytem ptaszyńca kurzego.

Nie budzą także wątpliwości ustalenia sądu co szkód majątkowych, jakie ostatecznie poniósł pozwany, przyjmując do własnej, dalszej hodowli przedmiotowe stado.

Zostały one bowiem poczynione w oparciu o opinię biegłego P. Ł., która słusznie uznana została przez Sąd Okręgowy za pełnowartościowy materiał dowodowy, mogący służyć za podstawę istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych.

Nie można natomiast podzielić stanowiska sądu I instancji, zgodnie z którym nie zostało przez pozwanego wykazane, aby powód został zapoznany z zestawieniem przewidywanych szkód, jakie prawdopodobnie powstaną w związku z zakażeniem, sporządzonego przez pozwanego w dniu dostawy i ujętego w „kosztorysie” z dnia 16 kwietnia 2016 r., opiewającym na kwotę 158.000 zł (k. 39).

Rację ma apelujący, że tego rodzaju ustalenie pozostaje w sprzeczności z zeznaniami samego powoda, złożonymi na rozprawie w dniu 17 czerwca 2019 r.

Przyznał on tam, jakkolwiek częściowo zasłaniając się niepamięcią, że pozwany przedstawił mu na piśmie wyliczenie potencjalnych szkód, wyliczonych przez niego na ponad 150.000 zł.

Przyjąć zatem należy, że chodzi o ten właśnie dokument, na który powołuje się w sprawie pozwany.

Logiczne przy tym i oczywiste było, że pozwany, decydując się na ryzyko przyjęcia do hodowli zakażonego stada, chciał uzyskać od dostawcy zapewnienie skompensowania w przyszłości przewidywanych, mogących z tego wyniknąć szkód i zmierzał do zaakceptowania przez niego wstępnych ich wyliczeń.

Co prawda, rzeczywiście pozwany nie zadbał o uzyskanie jednoznacznego dowodu zapoznania się przez powoda z tymi wyliczeniami, niemniej było to zrozumiałe w sytuacji, gdy powód nie kwestionował samego faktu zakażenia stada pasożytem, a relacje między stronami opierały się na wzajemnym zaufaniu, wynikającym z wieloletniej współpracy.

Oczywiste przy tym było, że te wstępne wyliczenia mogą mieć wyłącznie charakter orientacyjny.

Podobnie, powód musiał zdawać sobie sprawę, że jeżeli chodzi o rozmiary szkód w postaci utraconych korzyści, wynikających ze zmniejszonej wydajności (nieśności) stada, to, z przyczyn naturalnych, pozwany nie będzie mógł przedstawić dla ich wykazania faktur czy też innych dokumentów jednoznacznie wykazujących ich wysokość.

W tym zakresie strony musiały zakładać, że ich oszacowanie odbędzie się na drodze porozumienia, ewentualnie za pomocą specjalistycznej opinii odpowiedniego rzeczoznawcy.

W konsekwencji przy ferowaniu zaskarżonego wyroku doszło do naruszenia prawa materialnego, w tym przede wszystkim wskazywanego w apelacji przepisu art. 65 kc, art. 65 ¹kc, art. 471 kc, a także art. 498 kc oraz art. 499 kc.

Niesporne było przysługiwanie powodowi należności wynikającej z faktury nr (...) na kwotę 408.240 zł oraz, że pozwany nie uiścił z niej kwoty 100.000 zł.

W toku procesu ustalono także w sposób niezbity, że pozwanemu przysługiwała w stosunku do powoda wzajemna wierzytelność z tytułu odszkodowania (art. 471 kc) w związku z dostarczeniem przez powoda, i przyjętym przez pozwanego do dalszej hodowli, z zastrzeżeniami, w dniach 15 – 16 kwietnia 2016 r., stada kur zakażonego pasożytem ptaszyńca kurzego.

Rozmiary poniesionych przez pozwanego z tego tytułu szkód wynikają z kolei z wydanej w sprawie opinii biegłego, przy czym szkody z tytułu zmniejszonej nieśności (obniżonej wagi jaj) kur wyliczone zostały na kwotę 139.770,34 zł.

Natomiast oddalenie przez sąd I instancji zarzutów obronnych pozwanego, związanych z tą częścią należnego mu odszkodowania nastąpiło w wyniku przyjęcia, że wierzytelność z tego tytułu nie została skutecznie objęta oświadczeniem o potrąceniu z dnia 28 lutego 2018 r. oraz poprzedzającym je wezwaniem do zapłaty z dnia 20 lutego 2018 r.

W związku z tym należy przede wszystkim podkreślić, że zarówno do wymienionego oświadczenia o potrąceniu, jak i wezwania do zapłaty, stawiającego przysługujące pozwanemu wierzytelności w stan wymagalności (art. 455 kc), zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego o oświadczeniach woli (art. 65 kc, art. 65 ¹ kc).

Z kolei dla odtworzenia treści składanych przez kontrahentów oświadczeń woli decydujące znaczenie ma reguła wykładni wyrażona w przepisie art. 65 § 2 kc.

Co prawda, verba lege, przepis ten odsyła jedynie do wykładni treści umów, niemniej powszechnie przyjmuje się, że znajduje on zastosowanie do wszystkich, zatem również jednostronnych, oświadczeń woli (zob. bliżej Kodeks cywilny. Komentarz pod. red. E. Gniewka i P. Machnikowskiego, Wyd. C.H. Beck, 2021 r., str. 174).

Decydujące znaczenie ma zatem subiektywna metoda wykładni, odwołująca się do zgodnego rozumienia treści oświadczenia woli przez obie strony, tzn. składającego i adresata.

Przenosząc to na grunt rozpoznawanej sprawy, nie może budzić wątpliwości, że intencją pozwanego było przedstawienie do potrącenia wszystkich przysługujących mu (rodzajowo) wierzytelności odszkodowawczych.

Wskazuje na to treść zarówno wezwania do zapłaty, jak i samego oświadczenia o potrąceniu, w których mowa jest ogólnie o szkodach powstałych po stronie pozwanego, bez ich szczegółowej specyfikacji.

Nadto żądana kwota, równa wymienionej we wspomnianym kosztorysie z dnia 16 kwietnia 2016 r., jednoznacznie wskazuje na zamiar nawiązania właśnie do zawartych w tym dokumencie wyliczeń.

Zresztą irracjonalne byłoby ograniczanie przez pozwanego jako wierzyciela swoich roszczeń wobec powoda przez wyłączanie z nich najbardziej istotnej części szkody.

W świetle zasad doświadczenia życiowego należy przyjąć, że tak samo treść wezwania o zapłatę oraz oświadczenia o potrąceniu została zrozumiana przez powoda.

Wymaga podkreślenia, że w toku procesu powód nie twierdził nawet, aby pozwany nie przedstawił do potrącenia także roszczeń z tytułu zmniejszenia wydajności stada i utraconych z tego tytułu korzyści, czy też aby w ogóle oświadczenie o potrąceniu wywołało u niego jakiekolwiek wątpliwości co do zakresu objętych nim roszczeń.

Jego argumentacja sprowadzała się bowiem wyłacznie do zarzutów, że pozwany nie wykazał zasadności oraz wysokości zgłoszonych do potrącenia wierzytelności.

Biorąc zatem pod uwagę, że powód, jak już powiedziano, zapoznał się z kosztorysem na kwotę 158.000 zł, musiał przyjmować, że potrącenie obejmuje także wymienioną w tym dokumencie kwotę 54.000 zł z tytułu zakładanej szkody związanej ze zmniejszeniem nieśności stada.

Oznacza to, że oświadczenie o potrąceniu z dnia 28 lutego 2018 r., złożone przez pozwanego na ręce powoda, skutkowało umorzeniem wzajemnych wierzytelności, w tym w szczególności umorzeniem w całości, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia 26 lutego 2018 r. (art. 498 § 2 kc) wierzytelności do kwoty 100.000 zł.

Skutkuje to zmianą zaskarżonego wyroku przez uchylenie wydanego w sprawie nakazu zapłaty w wymienionym zakresie i oddalenie w tej części powództwa.

Ponieważ w związku z tym roszczenia powództwa oddalone zostają prawie w całości, pociąga to za sobą także zmianę zawartego w wyroku rozstrzygnięcia o kosztach procesu, przez obciążenie nimi w całości powoda (art. 100 zd. 2 kpc).

Z tych przyczyn na podstawie art. 386 § 1 kpc oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego, a także art. 108 §1 zd. 2 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

Dalej idące wnioski apelacji nie zasługiwały natomiast na uwzględnienie, co dotyczy żądania oddalenia roszczenia o dochodzone pozwem odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 100.000 zł za okres od dnia 1 stycznia 2018 r. do dnia 25 lutego 2018 r.

Zgodnie z treścią art. 499 zd. 2 kc oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Natomiast z przepisu art. 499 § 1 kc wynika, że skutecznie potrącone mogą zostać tylko wierzytelności wymagalne.

Z kolei roszczenia o odszkodowanie z tytułu niewłaściwego wykonania umowy (art. 471 kc) mają charakter bezterminowy, co oznacza, że stają się wymagalne z chwilą wezwania dłużnika o ich zapłatę (art. 455 kc).

Roszczenia pozwanego objęte oświadczeniem o potrąceniu stały się wymagalne z dniem 26 lutego 2018 r., czyli po upływie wyznaczonego powodowi terminu do ich zapłaty, wskazanego w wezwaniu z dnia 20 lutego 2018 r.

Oznacza to, że umorzeniu na podstawie art. 498 § 2 kc mogły podlegać odsetki za opóźnienie w zapłacie faktury nr (...) należne dopiero od dnia 26 lutego 2018 r.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc orzeczono jak w punkcie 2. sentencji wyroku.

O należnych apelującemu kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono (punkt 3. wyroku) na podstawie przepisów art. 98 § 1 i 3 kpc, art. 99 kpc i art. 100 zd. 2 kpc (apelacja została oddalona jedynie w minimalnym zakresie) w zw. z art. 391 kpc, przy uwzględnieniu treści § 10 ust. 1 pkt 2) w zw. z § 2 pkt. 5) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018.265.).

Koszty te obejmowały opłatę sądową od apelacji w kwocie 2.355 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 2.700 zł, czyli razem wyniosły kwotę 5.055 zł.

Bogdan Wysocki

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym

Starszy sekretarz sądowy

Sylwia Stefańska