Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2016r. w Katowicach

sprawy z odwołania A. K. (A. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 25 maja 2015r. sygn. akt IX U 1990/14

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/SSA G. Pietrzyk- Cyrbus /-/SSA L. Jachimowska /-/SSA A. Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1469/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 października 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił ubezpieczonemu A. K. (K.) prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, gdyż na dzień 1 stycznia 1999r. wnioskodawca nie udokumentował wymaganego 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 15-letniego okresu pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy nie uwzględnił
do stażu pracy, okresu zatrudnienia od dnia 5 września 1995r. do dnia 9 maja 1996r. w (...) B. z uwagi na brak informacji, czy ubezpieczony w tym okresie pobierał zasiłek chorobowy.

Ubezpieczony w odwołaniu od decyzji, domagając się przyznania prawa do emerytury podniósł, iż posiada wymagany staż pracy, co wynika z dokumentów znajdujących się w dyspozycji organu rentowego, założonych podczas ubiegania się o ustalenie prawa do renty. Wnioskodawca wniósł o uwzględnienie w stażu okresów pracy w szczególnych warunkach, zatrudnienia od 23 maja 1972r. do 31 lipca 1977r. w (...) w R., od 10 sierpnia 1977r. do 26 sierpnia 1983r., w (...) oraz od
2 lutego 1984r. do 16 sierpnia 1991r. w Elektrowni (...).

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wnosząc o jego oddalenie, argumentował jak w zaskarżonej decyzji. Wskazał, że ubezpieczony, nie przedkładając świadectw pracy w warunkach szczególnych, nie udowodnił żadnego okresu takiej pracy.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku wyrokiem z dnia 25 maja 2015r., sygn. akt IX U 1990/14
zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia
24 września 2014r.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że urodzony (...) ubezpieczony w dniu 24 września 2014r. złożył wniosek o przyznanie uprawnień do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach W rozpoznaniu wniosku, organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję. Oddział ZUS uwzględnił ubezpieczonemu na dzień 31 grudnia 1998r. okres zatrudnienia w wymiarze 24 lat, 6 miesięcy i 1 dzień okresów składkowych oraz 1 miesiąc i 22 dni okresów nieskładkowych, – co łącznie stanowi 24 lata, 7 miesięcy i 23 dni – w tym żadnych okresów pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

Dalej Sąd pierwszej instancji ustalił, że pracę w Powiatowym Zarządzie (...) ubezpieczony podjął w dniu 23 maja 1972r. Po tygodniowym okresie próbnym powierzono ubezpieczonemu do obsługi małą spycharkę (...), którą na terenie otaczarni, gdzie produkowano masę bitumiczną, zgarniał kruszywo na zwał. Później obsługiwał również ładowarkę i ładowarko – spycharkę, ładując kruszywo na wywrotki. Pracował bez uprawnień. Dopiero na rok przed rozwiązaniem stosunku pracy, ubezpieczony został skierowany na kurs operatora walca. Pracował potem, obsługując taki walec na terenie budowy dróg. Była to praca w trudnych warunkach z uwagi na zadymienie i odór asfaltu; w pełnym wymiarze czasu pracy na jedną zmianę od 6.00 do 14.00, w okresie letnim do wieczora. Zimą pracował
w otaczarni na zwale lub przy remoncie spychów. Ubezpieczony rozwiązał stosunek pracy
z dniem 31 lipca 1977r.

Następnie Sąd Okręgowy ustalił, że od 10 sierpnia 1977r. do 26 sierpnia 1983r. ubezpieczony pracował w (...) w R.. Był tam zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze młodszego maszynisty, a następnie maszynisty lokomotyw. Miał ukończony kurs zakładowy (...) i posiadał stosowne uprawnienia do prowadzenia lokomotyw. W okresie od 2 lutego 1984r. do 16.08.1991r. był zatrudniony w Elektrowni (...) również na stanowisku maszynisty lokomotyw. Jego praca polegała na przepychaniu wagonów na terenie elektrowni pod „wywrot” na taśmociągi transportujące opał do pieców. Taką pracę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Jak wynika z ustaleń Sądu, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności ubezpieczony od 5 września 1995r. do 9 maja 1996r. pracował w firmie (...)
w B. jako robotnik fizyczny. Wraz z kilkoma osobami jeździł z kierowcą
samochodem – śmieciarką i ładował śmieci. Pracował od 6.00 do 14.00, nie korzystał
z zasiłków chorobowych.

Ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Powyższe Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o akta organu rentowego, akta osobowe
z okresu zatrudnienia ubezpieczonego (...), Elektrowni (...), kopie dokumentów złożonych do akt sądowych, oraz zeznania świadków J. K., T. K. oraz ubezpieczonego.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy powołał treść art. 184, art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, stanowiące materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia i stwierdził, iż bezspornie ubezpieczony w dniu (...) ukończył wiek 60 lat, na dzień 1 stycznia 1999r. udowodnił wymagany co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, a także nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwala jednoznacznie stwierdzić, iż ubezpieczony pracując od 23 maja 1972r. do 31 lipca 1977r. w (...) w R. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w wykazie A dział V poz. 3, stanowiącym załącznik do powołanego rozporządzenia Rady Ministrów tj. prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, zaś w okresach zatrudnienia od 10 sierpnia 1977r. do
26 sierpnia 1983r. w (...) oraz od 2 lutego 1984r. do 16 sierpnia 1991r. w Elektrowni (...) wykonywał pracę w szczególnych warunkach, o której mowa
w dziale VIII poz. 13 powyższego załącznika, tj. prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów.

Sąd Okręgowy wskazał, że ustalając powyższe w zakresie rzeczywiście wykonywanej pracy przez ubezpieczonego w spornych okresach, Sąd oparł się na danych wynikających
ze zgromadzonej w sprawie dokumentacji, a w szczególności dokumentacji znajdującej
się w aktach osobowych oraz aktach emerytalnych, a także na zeznaniach świadków i ubezpieczonego. Sąd dał wiarę tym zeznaniom jako spójnym, logicznym i przekonywującym.

W ocenie Sądu, w świetle wyników przeprowadzonego postępowania, nie ulega wątpliwości, że zaliczeniu do stażu pracy powinien podlegać również okres zatrudnienia ubezpieczonego w firmie (...) w B. od 5 września 1995r. do 9 maja 1996r.
w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności

Rozstrzygając Sąd Okręgowy stwierdził, iż ubezpieczony na dzień złożenia wniosku spełnił wszystkie konieczne przesłanki do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury i w konsekwencji z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił decyzję, orzekając jak w sentencji wyroku.

Wyrok w całości apelacją zaskarżył organ rentowy, zarzucając: (-) naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, a przez to błędną jego ocenę prowadzącą do przyjęcia, iż ubezpieczony spełnił warunki do nabycia świadczenia emerytalnego oraz (-) naruszenie prawa materialnego - art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dalej ustawa lub ustawa emerytalna oraz
§ 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze dalej: rozporządzenie lub rozporządzenie z 1983r. przez niewłaściwe zastosowanie i uznanie,
że ubezpieczony legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji, skarżący organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Apelujący Zakład wskazał, iż odnośnie zatrudnienia w (...) ubezpieczony przedłożył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, potwierdzające zatrudnienie na stanowisku „operator walca” w okresie od 3 lipca 1976r. do 31 lipca 1977r. Sąd nie wskazał z jakich przyczyn odmówił temu dokumentowi wiarygodności i mocy dowodowej. Nie daje podstaw do stanowczych wniosków wpis w legitymacji „operator walca od 23.05.1972r.”, skoro z samych wyjaśnień ubezpieczonego nie wynika, by od tej daty jeździł walcem. W pozostałym zakresie co do zatrudnienia w (...), Sąd oparł się na zeznaniach świadków wypowiadających się co do okoliczności sprzed ponad 40 lat, nie pracujących stale w tym samym miejscu z ubezpieczonym.

Nadto skarżący organ rentowy podniósł, że Sąd pierwszej instancji uznał również,
że materiał dowodowy pozwala na jednoznaczne stwierdzenie „wykonywania przez ubezpieczonego, w okresie zatrudnienia w Elektrowni (...), na stanowisku maszynisty lokomotyw”. Tymczasem ze znajdującego się w aktach rentowych świadectwa pracy z
4 września 1991r. (k. 19) wynika, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia zajmował stanowisko mechanika obchodowego - pomocnika maszynisty. Sąd Okręgowy tej rozbieżności nie wyjaśnił, pobieżnie i lakonicznie odnosząc się do tego spornego okresu zatrudnienia.

W odpowiedzi na apelację, ubezpieczony w pełni podzielając stanowisko Sądu Okręgowego, wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny, po uzupełnieniu postępowania dowodowego, zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie bowiem jej zarzuty są usprawiedliwione.

Nie sposób nie podzielić stanowiska skarżącego organu rentowego, iż błędne ustalenia faktyczne w zakresie charakteru pracy ubezpieczonego w (...)
zważyły na ocenie, iż ubezpieczony wykazał spełnienie przesłanki legitymowania się co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co uzasadnia zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a w konsekwencji przyjęcia, iż wnioskodawca jest uprawniony z tego tytułu do emerytury.

Materialnoprawną podstawą zaskarżonego rozstrzygnięcia są przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015, poz. 748 ze zm. - dalej jako ustawa), a to jej art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 i ust. 4 oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm. - dalej jako rozporządzenie) - § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1; określające przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Spośród wymaganych przesłanek, 60-letni w dacie wydania zaskarżonej decyzji wnioskodawca wykazał, że nie jest członkiem otwartego
funduszu emerytalnego. Organ rentowy, oprócz stwierdzenia, iż ubezpieczony w ogóle nie udokumentował szczególnego stażu ubezpieczeniowego, zarzucił także brak wymaganego
na dzień 31 grudnia 1998r. co najmniej 25-letniego stażu okresów składkowych i nieskładkowych, gdyż nie uwzględnił w nim pracy wnioskodawcy, świadczonej w okresie od 5 września 1995r. do 9 maja 1996r. w Przedsiębiorstwie (...), podczas odbywania kary pozbawienia wolności, z uwagi na brak adnotacji o zasiłkach chorobowych.

Sąd Okręgowy, w oparciu o zaświadczenie wykonywania pracy oraz zeznania ubezpieczonego, prawidłowo uznał, że sporny okres pracy, wykonywanej w pełnym wymiarze w czasie osadzenia ubezpieczonego w zakładzie karnym, podlega zaliczeniu w stażu ubezpieczeniowym, czego na etapie postępowania apelacyjnego już nie kwestionuje skarżący Zakład.

Badając spełnienie wymogu posiadania przez wnioskodawcę co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, Sąd pierwszej instancji zasadnie przypisał kwalifikowany charakter zatrudnieniu ubezpieczonego w (...) w okresie od 10 sierpnia 1977r. do 26 sierpnia 1983r. oraz w Elektrowni (...) w R. od 2 lutego 1984r. do 16 sierpnia 1991r., u których to pracodawców na stanowiskach odpowiednio: młodszego maszynisty pojazdu trakcyjnego spalinowego oraz mechanika obchodowego - pomocnika maszynisty lokomotywy spalinowej i maszynisty lokomotyw.
Nie budziło wątpliwości Sądu pierwszej instancji i nie budzi też Sądu Apelacyjnego, iż w (...) wykonywane przez ubezpieczonego obowiązki pracownicze podlegają zakwalifikowaniu do pracy, wymienionej w wykazie A dział VIII poz. 13, załącznika do rozporządzenia – Prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów.

Natomiast odnośnie charakteru pracy ubezpieczonego w Elektrowni (...), Sąd Okręgowy, wprawdzie przeprowadził dowód z akt osobowych z okresu zatrudnienia tamże, lecz nie wskazał, iż akta te zawierają – oprócz zaświadczenia pracy z dnia 18 sierpnia 2010r., potwierdzającego pracę wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy od 2 lutego 1984r. do 31 grudnia 1984r. na stanowisku mechanika napraw pojazdów spalinowych pojazdów trakcyjnych, a od 1 stycznia 1985r. do 16 sierpnia 1991r. na stanowisku maszynisty lokomotyw – także świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z tej samej daty, w którym pracodawca stwierdził, że pracownik do 31 grudnia 1984r. świadczył pracę wymienioną w wykazie A, dział XIV, poz. 25 pkt 1, a po tej dacie do ustania zatrudnienia – dział VIII, poz. 13 pkt 11, załącznika do zarządzenia Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki
z dnia 12 sierpnia 1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, w którym wykonywane są prace w szczególnych warunkach oraz (powołanego wyżej) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. Świadectwo to zostało wydane na wniosek ubezpieczonego z dnia 16 czerwca 2010r. celem jego przedłożenia w „ZUS o ustalenie kapitału początkowego” (jednakże brak tego dokumentu w aktach kapitału początkowego). W ocenie Sądu drugiej instancji wskazane świadectwo wykonywania pracy
w szczególnych warunkach jest rzetelne, gdyż koresponduje z pozostałą dokumentacją
akt osobowych, w tym z zawiadomieniem pracownika z dnia 18 października 1984r.,
„iż stanowisko mechanik napraw spalinowych pojazdów trakcyjnych zakwalifikowano do stanowisk pracy w szczególnych warunkach I kategoria zatrudnienia wg zarządzenia MGiE Nr 17 - dział XIV, poz. 25 pkt 1” (vide: akta osobowe).

Podsumowując ten wątek rozważań, należy stwierdzić, iż okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...) oraz Elektrowni (...) słusznie został uznany przez Sąd Okręgowy jako praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i
w pełnym wymiarze czasu pracy, w łącznym wymiarze 13 lat, 9 miesięcy i 25 dni wraz
z przypadającym na ten okres – okresem pobierania zasiłków chorobowych – 1 miesiąc i
22 dni.

Jednakże nie można – w świetle wyników uzupełnionego postępowania dowodowego – uznać, iż cały uznany przez Sąd pierwszej instancji okres pracy ubezpieczonego w (...) podlega uwzględnieniu w szczególnym stażu ubezpieczeniowym. Sąd Okręgowy, co trafnie zarzuca skarżący Zakład, w pisemnych motywach rozstrzygnięcia w ogóle nie odniósł się do świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 29 grudnia 2010r., wydanego przez (...) Sp. z o.o. w R., potwierdzającego ten kwalifikowany charakter pracy ubezpieczonego w okresie od 3 lipca 1976r. do 31 lipca 1977r. na stanowisku operatora walca, wymienionym w poz. 3 działu V, wykaz A załącznika nr 2 do zarządzenia Ministra Komunikacji z dnia
29 czerwca 1983r. Oświadczenie pracodawcy zawarte w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych, nie będące dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., podlega weryfikacji w postępowaniu sądowym, a tą przeprowadzono w postępowaniu apelacyjnym. Sąd drugiej instancji uzyskał akta osobowe ubezpieczonego od Syndyka
Masy Upadłości (...) Przedsiębiorstwa (...) w K., będącego następcą prawnym (...) Przedsiębiorstwa (...). Dokumentacja tych akt przeczy trafności ustaleń Sądu Okręgowego, iż w okresie od 23 maja 1972r. do 31 lipca 1977r. ubezpieczony pracował
jako operator ciężkiego sprzętu budowlanego. Bowiem jak wynika z skierowania z dnia
10 kwietnia 1976r. na kurs maszynistów „operatorów walcy drogowych”, ubezpieczony został skierowany na ten kurs, mający odbyć się od 15 kwietnia 1976r. do 15 lipca 1976r.
W skierowaniu przedstawiono przebieg pracy zawodowej, w tym w (...) Publicznych (...): od „23.5.72 -31.12.75 – tokarz, od 2.01.76- nadal – pom. masz. Walca, z opinią iż (…) „z powierzonych obowiązków wywiązywał się należycie”. Uprawnienia klasy III, specjalność walce drogowe, wielkość maszyn do 15 ton przyznano ubezpieczonemu
w dniu 2 lipca 1976r. (po przystąpieniu w tym dniu do egzaminu i jego zaliczeniu z wynikiem pozytywnym).

Wykonywanie przez ubezpieczonego pracy tokarza (zgodnej z wykształceniem zawodowym) potwierdzają: umowa o pracę z dnia 22 maja 1972r., angaż z dnia 20 kwietnia 1976r. - wskazano w nim: K. A. Warsztat – (...), zaświadczenie kwalifikacyjne
z dnia 5 grudnia 1974r. oraz pismo dyrektora Przedsiębiorstwa z dnia 18 maja 1999r., potwierdzające, iż w aktach osobowych znajduje się jedynie odpis uprawnień nadanych mu
w dniu 2 lipca 1976r. (vide: akta osobowe).

Zatem na podstawie powyższych ustaleń należy przyjąć, iż ubezpieczony u wskazanego pracodawcy pracę w szczególnych warunkach na stanowisku operatora walca drogowego, wymienionym w poz. 3 działu V, wykazu A, załącznika do rozporządzenia świadczył w okresie od 3 lipca 1976r. do 31 lipca 1977r. (1 rok i 29 dni), z którego należy odliczyć 1 dzień (20 sierpnia 1976r. – tego dnia nie pracował przez pełną dniówkę - opuścił stanowisko pracy o godz. 12 ³⁰). Tymczasem Sąd Okręgowy, w oparciu o dowód z zeznań świadków i ubezpieczonego, ignorując dokument wydany przez pracodawcę na okoliczność czasookresu wykonywania pracy kwalifikowanej, szczególny charakter pracy przypisał
w całym okresie pracy w tym Przedsiębiorstwie. Jednakże w orzecznictwie sądowym utrwalony jest pogląd – na który zasadnie powołuje się apelujący organ rentowy – iż same zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne.

Nieuprawnionym jest też stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż zasadnym jest uwzględnianie w szczególnym stażu ubezpieczeniowym pracy wykonywanej przed datą zdobycia formalnych kwalifikacji do jej wykonywania.

Uwzględniając powyższe, Sąd drugiej instancji stwierdza, że doliczenie do uznanego okresu pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu w szczególnych warunkach
w łącznym wymiarze 13 lat, 9 miesięcy i 22 dni, okresu pracy na stanowisku operatora
walca, świadczonej przez 1 rok i 28 dni, powoduje, iż okres pracy kwalifikowanej nie osiągnął wymaganego co najmniej 15-letniego wymiaru, a jedynie 14 lat, 10 miesięcy
i 20 dni, co powoduje niespełnienie warunków do nabycia prawa do żądanej emerytury.

Kierując się naprowadzonymi wyżej motywami, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386
§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

/-/SSA G. Pietrzyk- Cyrbus /-/SSA L. Jachimowska /-/SSA A. Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

MP