Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 lipca 2017r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016r. poz. 708
z późn.zm) oraz na podstawie informacji otrzymanej w IPN Nr (...) z dnia 5 maja 2017r. od dnia 1 października 2017r. ponownie ustalił dla ubezpieczonego S. K. (1) wysokość emerytury policyjnej. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota 4.395,26 zł. Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono wysługę określoną w zestawieniu dołączonym do przedmiotowej decyzji. Łączna wysokość emerytury stanowi
17,12 % podstawy wymiaru i wynosi kwotę 752,47 zł. Wobec faktu, iż wysokość emerytury jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości, wysokość emerytury podwyższa się do kwoty 1.000,00 zł (do wypłaty 854,00 zł).

Decyzją z dnia 7 lipca 2017r. Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na podstawie art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy
z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin
(Dz. U. z 2016r. poz. 708 z późn. zm.) oraz na podstawie informacji otrzymanej z IPN Nr (...) z dnia 5 maja 2017r. od dnia 1 października 2017r. ponownie ustalił dla ubezpieczonego S. K. (1) wysokość renty inwalidzkiej, wskazując, iż zgodnie z art. 22a ust. 2 wysokość świadczenia wynosi 750,00 zł. Podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota 4.359,36 zł. Poinformowano ubezpieczonego, iż z uwagi na posiadanie korzystniejszej emerytury policyjnej nie wypłaca się renty inwalidzkiej.

Od powyższych decyzji odwołanie złożył ubezpieczony S. K. (1), zaskarżając je
w całości i wnosząc o ich zmianę poprzez przyznanie mu świadczenia emerytalnego w dotychczasowej wysokości, tj. w kwocie 4.359,35 zł brutto, zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, rozpoznanie sprawy także pod jego nieobecność oraz przeprowadzenie dowodu z akt emerytalno-rentowych i akt osobowych znajdujących się w IPN.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o łączne rozpoznanie obu odwołań, ich oddalenie i zasądzenie od odwołującego na rzecz organu emerytalno-rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych .

Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2019r., w sprawie III AUo 1502/18, Sąd Apelacyjny
w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na wniosek Sądu Okręgowego
w Warszawie postanowił na mocy art. 44 k.p.c. wyznaczyć do rozpoznania niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w Katowicach.

Pismem procesowym z dnia 1 kwietnia 2019r. organ rentowy wniósł o zawieszenie postępowania w sprawie z uwagi na to, że Sąd Okręgowy w Warszawie skierował w dniu
24 stycznia 2018r. pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego (sprawa toczy się pod sygn. akt P 4/18) w zakresie zgodności z Konstytucją przepisów, na podstawie wydano zaskarżone
decyzje .

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 13 lutego 2020r. zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że ustalił prawo ubezpieczonego S. K. (1) od 1 października
2017r. do policyjnej emerytury podwyższonej o 15 % podstawy wymiaru w związku
z inwalidztwem ubezpieczonego pozostającym w związku ze służbą - w dotychczasowej wysokości obliczonej z pominięciem art. 15c i art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994r.
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin
(tj. Dz. U. z 2019r. poz. 288).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczony S. K. (1) w dniu 1 grudnia 1965r. został przyjęty do służby w Milicji Obywatelskiej na okres służby przygotowawczej na stanowisku referenta sekcji operacyjno – dochodzeniowej do walki z przestępstwami gospodarczymi w Komendzie Miejskiej Milicji Obywatelskiej w J..

W okresie od 4 kwietnia 1967r. do 11 listopada 1967r. ubezpieczony przechodził przeszkolenie zawodowe, tj. kurs referentów operacyjno – dochodzeniowych Milicji Obywatelskiej w P.. Po ukończeniu kursu został oddelegowany do Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w K., gdzie wykonywał czynności w sprawie o kryptonimie (...). Powrócił do Komendy Miejskiej Milicji Obywatelskiej w J. w dniu 1 czerwca 1968r. i kontynuował pracę w sekcji ds. przestępstw gospodarczych .

Z dniem 1 grudnia 1968r. ubezpieczony został mianowany funkcjonariuszem stałym
w związku z upływem okresu służby przygotowawczej .

Rozkazem personalnym (...) nr 7 z dnia 27 września 1969r. nadano ubezpieczonemu stopień plutonowego .

Ubezpieczony z dniem 1 sierpnia 1970r. został przeniesiony do dyspozycji Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w K. i mianowany na stanowisko inspektora Wydziału Śledczego Służby Bezpieczeństwa w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w K. .

Od 1 października 1970r. do 10 stycznia 1971r. ubezpieczony był delegowany do pracy
w Wydziale Śledczym dla m. Ł.. Następnie powrócił na dotychczasowe stanowisko inspektora. Prowadził postępowanie przygotowawcze o nielegalny handel wartościami dewizowymi.

Rozkazem personalnym nr 800 z dnia 1 lipca 1971r. nadano ubezpieczonemu stopień sierżanta Milicji Obywatelskiej .

Od 2 września 1971r. do 18 lipca 1972r. ubezpieczony uczęszczał do rocznej Oficerskiej Szkoły Operacyjnej Służby Bezpieczeństwa MSW w L. .

W dniu 1 stycznia 1974r. ubezpieczony został mianowany na stanowisko starszego inspektora Wydziału Śledczego Służby Bezpieczeństwa w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w K. .

W aktach osobowych ubezpieczonego znajduje się opinia służbowa z dnia 31 grudnia 1975r. obejmująca okres pracy ubezpieczonego od 1 stycznia 1974r. do 31 grudnia 1975r.
w charakterze starszego inspektora Wydziału Śledczego Służby Bezpieczeństwa w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w K., w której wskazano, że w opiniowanym okresie ppor. S. K. (1) prowadził lub uczestniczył w prowadzeniu postępowań przygotowawczych m.in. przeciwko S., oskarżonemu i skazanemu
za prowadzenie nielegalnej działalności wydawniczej, obywatelowi RFN – M., podejrzanemu o ujawnienie tajemnicy państwowej poprzez fotografowanie obiektów przemysłowych, w sprawie kradzieży wkładek paszportowych z (...) K.. Nadto wykonywał cały szereg analiz spraw operacyjnych pod kątem przejęcia ich do prowadzenia przez Wydział Śledczy .

Od 25 marca 1976r. do 30 kwietnia 1976r. S. K. (1) odbył kurs doskonalenia zawodowego inspektorów śledczych w (...) w Ł. .

W opinii służbowej z dnia 26 kwietnia 1979r. wydanej za okres pracy ubezpieczonego
od 1 stycznia 1976r. do 26 kwietnia 1979r. wskazano, iż ubezpieczony prowadził lub uczestniczył w prowadzeniu postępowań przygotowawczych m.in. przeciwko Z. C. oskarżonemu i skazanemu za rozpowszechnianie fałszywych wiadomości, T. M., oskarżonemu i skazanemu za nielegalne posiadanie broni. Od stycznia 1978r. ubezpieczony uczestniczył w prowadzeniu śledztwa, w ramach którego dokumentowana
jest antysocjalistyczna działalność K. Ś. i osób z nim związanych. Zapis o prowadzeniu śledztwa dotyczącego K. Ś. znalazł się również we wniosku o przyznanie kwoty dodatku specjalnego.

Rozkazem personalnym nr (...) z dnia 1 lipca 1978 roku ubezpieczonemu nadano stopień podporucznika Milicji Obywatelskiej .

We wniosku o nadanie ubezpieczonemu stopnia porucznika Milicji Obywatelskiej Komendant Wojewódzki Milicji Obywatelskiej w K. wskazał, iż „jego aktywna praca
w śledztwie w sprawie zwalczania grup antysocjalistycznych pozwoliła na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawców” .

W 1980r. ubezpieczony ukończył zaoczne wyższe studia administracyjne na Uniwersytecie (...) w K.. Kontynuował studia II stopnia Studium Administracyjnego Uniwersytetu (...) .

W opinii służbowej z dnia 30 kwietnia 1982r. dotyczącej okresu pracy ubezpieczonego
od 26 kwietnia 1979r. do 30 kwietnia 1982r. oraz w kolejnej opinii służbowej z dnia
12 października 1982r. obejmującej okres pracy ubezpieczonego od 30 kwietnia 1982r.
do 12 października 1982r. stwierdzono, iż „prowadzone przez por. S. K. postępowania przygotowawcze, jak również wykonywane przez niego analizy spraw operacyjnych
nacechowane są dużą wnikliwością, dokładnością i zaangażowaniem. W okresie ostatnich
2 lat prowadził on szereg postępowań, głównie w sprawach o rozpowszechnianie
wrogich naszemu państwu i ustrojowi wiadomości. M.in. prowadził postępowanie przygotowawcze p-ko K. Ś. (2) i innym. Zebrane skrupulatnie dowody pozwoliły na skierowanie spraw na drogę postępowania sądowego oraz przed Kolegia
d/s Wykroczeń” .

Z dniem 16 stycznia 1983r. ubezpieczony został odwołany z zajmowanego stanowiska
i mianowany na stanowisko kierownika sekcji Wydziału Śledczego Służby Bezpieczeństwa Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w K.. W 1983r. otrzymał także stopień kapitana .

Na rozprawie w dniu 12 listopada 2019r. ubezpieczony zeznał, iż w sekcji, w której pracował prowadzono różne sprawy od gospodarczych po polityczne. Sprawy przydzielał mu przełożony - Naczelnik Wydziału lub jego zastępca. Ubezpieczony przesłuchiwał osoby, gromadził materiał dowodowy. Prowadził sprawy od momentu ich przekazania i kończył na etapie zapoznania podejrzanego z aktami sprawy, po czym przekazywał akta do Prokuratury, gdzie formułowano zarzuty. Zdarzało się, że ubezpieczony chodził na rozprawy sądowe
z polecenia przełożonego. Miał ustalić jakie popełniono błędy, potknięcia, czy sprawa mogła być lepiej poprowadzona, a także jak zna sprawę prokurator. Ubezpieczony zeznał, iż poza K. Ś. (2) nie uczestniczył w innych postępowaniach dotyczących osób
z opozycji. Nie uczestniczył w sprawach, które dotyczyłby zwalczania związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych. Nie brał udziału w czynnościach polegających na łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzenia ani na łamaniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli. Nie był karany ani w czasie służby ani po jej zakończeniu. Nie toczyło się w stosunku do niego żadne postępowanie ani nie przedstawiono mu żadnych zarzutów, które dotyczyłoby podejmowanych przeze niego czynności w czasie służby. Nie podejmował żadnej działalności - współpracy z osobami lub organizacjami działającymi na rzecz niepodległości państwa polskiego .

Orzeczeniem nr (...) z dnia 26 marca 1990r. Wojewódzka Komisja Lekarska MSW
nr (...) przy Zarządzie (...) w K. stwierdziła, iż stan zdrowia ubezpieczonego czyni go trwale niezdolnym do służby w Milicji Obywatelskiej. Ubezpieczony został zaliczony
do trzeciej grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia oraz trzeciej grupy w związku ze służbą
w Milicji Obywatelskiej. Inwalidztwo istnieje od marca 1990 roku i zostało orzeczone czasowo
do marca 1992 roku (k. 1 – 2 akt rentowych).

Rozkazem personalnym nr (...) z dnia 6 kwietnia 1990r. z dniem 10 czerwca 1990r. ubezpieczony został zwolniony ze służby w Służbie Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej .

Decyzją z dnia 22 czerwca 1990r. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w K. ustalił ubezpieczonemu prawo do emerytury milicyjnej od dnia 1 lipca
1990r. Emerytura za 27 lat wysługi emerytalnej wyniosła 76 % podstawy wymiaru,
co stanowiło kwotę 1041.075 zł. Do emerytury przysługiwał dodatek z tytułu inwalidztwa
w związku ze służbą w wysokości 15 % podstawy wymiaru emerytury, co stanowiło kwotę 210.161 zł .

Odwołujący do dnia 1 października 2017r. nie pobierał renty inwalidzkiej, a jedynie posiadał podwyższenie do emerytury w związku z inwalidztwem pozostającym ze służbą .

Orzeczeniem nr (...) Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSW nr (...) MSW K.
z dnia 25 marca 1992r. stwierdzono, iż inwalidztwo istnieje u ubezpieczonego nadal i orzeczono je do marca 1994r. Orzeczeniem nr (...) Wojewódzka Komisja Lekarska MSW nr (...)
w K. stwierdziła, iż inwalidztwo ubezpieczonego ma charakter trwały. Orzeczono
trzecią grupę inwalidzką z ogólnego stanu zdrowia oraz w związku ze służbą
w Policji .

Instytut Pamięci Narodowej w informacji o przebiegu służby Nr (...) z dnia
12 czerwca 2009r. poinformował, iż ubezpieczony w okresie od dnia 1 sierpnia 1970r. do dnia
10 czerwca 1990r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007r., Nr 63, poz. 425 z późn. zm.).

Na podstawie ww. informacji Instytutu Pamięci Narodowej, w oparciu o art. 15b
w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004r. Nr 8, poz. 67 z późn. zm.) organ rentowy decyzją z dnia 9 listopada 2009r. ponownie ustalił wysokość emerytury ubezpieczonego od dnia
1 stycznia 2010r., stosując wskaźnik 0,7 % podstawy wymiaru za każdy rok służby
w organach bezpieczeństwa państwa. Łączna kwota emerytury wraz z podwyższeniem,
o którym mowa w art. 15 ust. 4 wyniosła 46 % podstawy wymiaru (3.616,40 zł) tj. nie więcej niż 80 % tej podstawy, tj. 1.663,54 zł.

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, nie zgadzając się z obniżeniem emerytury policyjnej.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2011r. Sąd Okręgowy w Warszawie
XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie S. K. (1) od decyzji z dnia 9 listopada 2009r.

Po kolejnej waloryzacji dokonanej decyzją z dnia 27 lutego 2017r., wysokość emerytury policyjnej ubezpieczonego od dnia 1 marca 2017r. wyniosła 2.021,82 zł - do wypłaty
1.678,86 zł .

W związku z wejściem w życie art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r.
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016r. poz. 708 z późn. zm.) – organ emerytalny otrzymał informację z Instytutu Pamięci Narodowej
z dnia 5 maja 2017r. o przebiegu służby odwołującego się na podstawie posiadanych przez IPN akt osobowych. Z informacji IPN wynikało, że odwołujący w okresie od dnia 1 sierpnia 1970r.
do dnia 10 czerwca 1990r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13 b ww. ustawy.

Na podstawie ww. informacji IPN organ rentowy wydał zaskarżone decyzje.

Sąd Okręgowy postanowił zwrócić się do IPN w W. o nadesłanie informacji
czy poza dokumentacją z akt osobowych ubezpieczonego, IPN posiada jeszcze inną dokumentację, z której wynikałoby, że ubezpieczony w okresie od 1 sierpnia 1970r. do
10 czerwca 1990r. podejmował czynności lub działania polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, prawa do życia, wolności, własności
i bezpieczeństwa obywateli. Nadto Sąd pierwszej instancji zobowiązał IPN do wskazania, czy toczyło się jakiekolwiek postępowanie przeciwko ubezpieczonemu na podstawie tej dokumentacji i jakie ewentualne zarzuty zostały mu postawione.

W odpowiedzi na ww. zobowiązanie IPN w piśmie z dnia 6 grudnia 2019r. wskazał,
iż w zasobie archiwalnym IPN odnaleziono: akta osobowe funkcjonariusza o sygn. (...), karty ewidencyjne funkcjonariusza MO, akta paszportowe o sygn. (...) oraz książkę immatrykulacyjną Kursów Szkoły Nr (...) Rok szkolny 1971/72 o sygn. akt
(...). Poinformował, iż w ww. aktach nie znaleziono informacji dot. „zwalczania opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli” przez ubezpieczonego. W sprawie S. K. (1) nie toczyło się jakiekolwiek postępowanie .

Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z 24.01.2018r. skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne czy:

a) art. 15c, art. 22a oraz art. 13 ust. 1 lit. lc w związku z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biuro Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jednolity z dnia 6 maja 2016r. - Dz.U.
z 2016r. poz. 708 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z 16 grudnia
2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r.
poz. 2270) w związku z art. 2 ustawy z 16 grudnia 2016r. są zgodne z art. 2, art. 30, art. 32 ust. 1
i ust. 2, art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP - z uwagi na ukształtowanie regulacji ustawowej w sposób ograniczający wysokość emerytury i renty mimo odpowiedniego okresu służby, w zakresie w jakim dokonano tą regulacją naruszenia zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa prawa i stanowionego przez niego prawa, niedziałania prawa wstecz, powodującego nierówne traktowanie części funkcjonariuszy w porównaniu z tymi, którzy rozpoczęli służbę po raz pierwszy po dniu 11 września 1989r., skutkując ich dyskryminacją;

b) art. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu,
Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego
Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży
Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 2270)
są zgodne z art. 2, art. 7, art. 95 ust. 1, art. 96 ust. 1, art. 104, art. 106, art. 109 ust. 1, art. 119,
art. 120, art. 61 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP z uwagi na sposób i tryb uchwalenia
zaskarżonych przepisów oraz wątpliwości, czy spełnione zostały merytoryczne przesłanki do ich uchwalenia.

Ponadto, w dniu 27 maja 2019r., Sąd Okręgowy w Warszawie skierował do Trybunału Konstytucyjnego kolejne pytanie prawne (sygn. akt P 16/19) czy:

a) art. 24a w związku z art. 13b i art. 15c ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biuro Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin są zgodne
z art. 2, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP -
w zakresie w jakim na nowo kształtują wysokość renty rodzinnej osób uprawnionych do tego świadczenia, pomimo znacznego upływu czasu od zakończenia służby na rzecz totalitarnego państwa przez członka ich rodziny i w zakresie w jakim przerzucają na uprawnionych do tego świadczenia obowiązek udowodnienia, że zmarły funkcjonariusz, po którym ustalono ich prawo do renty rodzinnej podjął współpracę i czynnie wspierał osoby i organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego;

b) art. 24a oraz art. 13 ust. 1 lit. 1c w związku z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994r.
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biuro Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy
z 16 grudnia 2016r. o zmianie ust o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biuro Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin - jest zgodny
z art. 2, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP - chociaż
różnicuje wysokość renty rodzinnej po zmarłym funkcjonariuszu Policji poprzez wprowadzenie
w art. 24a ust. 2 regulacji ustawowej ograniczającej wysokość tej renty z pominięciem wypracowanej wysługi emerytalnej, a w szczególności wynikającej ze służby członka rodziny uprawnionego do renty po dniu 31 lipca 1990r. i z pominięciem zwiększenia wysokości
emerytury w związku z inwalidztwem pozostającym w związku ze służbą, co powoduje
nierówne traktowanie uprawnionych do renty rodzinnej w stosunku do tych, którzy
pobierają świadczenie po funkcjonariuszach, którzy rozpoczęli służbę po raz pierwszy po 31 lipca 1990r.

Trybunał Konstytucyjny nie wydał dotychczas rozstrzygnięcia w przedmiocie pytań prawnych Sądu Okręgowego w Warszawie.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy powołał się na art. 13 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno – Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin
(t.j. Dz.U. z 2019r., poz. 288), zwana dalej policyjną ustawą emerytalną.

Okres służby ubezpieczonego był już przedmiotem oceny organu rentowego na podstawie Informacji IPN z dnia 12 czerwca 2009r. wydanej w związku z ustawą z dnia 23.01.2009r.
o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu,
Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145) - tzw. pierwszą ustawą dezubekizacyjną. Prawomocną decyzją organu rentowego demokratycznego już państwa z 9 listopada 2009r. zostało potwierdzone prawo ubezpieczonego do emerytury policyjnej za całych okresy służby, w tym także za sporny okres od 1 sierpnia 1979r. do 10 czerwca 1990r. (przeliczony wskaźnikiem 0,7%).

W dalszej części pisemnego uzasadnienia sąd orzekający przywołał treść art. 15 i 22a policyjnej ustawy emerytalnej, orzecznictwo konstytucyjne i europejskie oraz przepisy tzw. drugiej ustawy dezubekizacyjnej.

Obniżenie mundurowej emerytury i ustalenie wysokości renty inwalidzkiej dla ubezpieczonego nastąpiło nie w rezultacie zmian w jego osobistej sytuacji, ale w rezultacie zmian stanu prawnego. Organ rentowy wbrew normie art. 6 k.c. nie powołał żadnych dowodów, które ujawniałyby nowe okoliczności dotyczące przebiegu służby ubezpieczonego i podjętych przez niego działań w spornym okresie w stosunku do Informacji IPN z 2009r.

Sąd Okręgowy przeprowadził rozważania w zakresie przepisów prawa konstytucyjnego
i prawa europejskiego powołujący przy tym obowiązujące w tym zakresie orzecznictwo, nadto dokonał wykładni art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż po zmianach stanu prawnego dokonanych drugą ustawą nowelizacyjną z 16.12.2016r. nie wystarczy, że organ rentowy zmniejszając emeryturę lub rentę wykaże pełnienie służby w wymienionych przez ustawodawcę cywilnych
i wojskowych instytucjach i formacjach. Musi ponadto wykazać, że była to służba na rzecz totalitarnego państwa, która według legalnej definicji zawartej w preambule ustawy lustracyjnej polegała na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków zawodowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli. Tylko taki sposób wykładni
art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej zapewnia spójność i logiczność obowiązującego w tym zakresie prawa oraz to, że działanie, które nie zostało zakwalifikowane przez samego ustawodawcę jako działanie na rzecz totalitarnego państwa, nie spowoduje nieuzasadnionego obniżenia świadczenia emerytalnego (rentowego).

W ocenie sądu orzekającego z ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych ubezpieczony w spornym okresie pełnił służbę w jednostkach wymienionych w art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej. W piśmie z 26.07.2018r. IPN stwierdził, iż ubezpieczony pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa na podstawie dokumentów zawartych w jego aktach osobowych.

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że analiza dokumentacji osobowej wskazuje, iż ubezpieczony wykonywał czynności w postępowaniach przygotowawczych prowadzonych
w sprawach przeciwko K. Ś. (2), uznawanemu za działacza opozycji
w okresie PRL. Powyższe potwierdził ubezpieczony zeznając, iż po zatrzymaniu K. Ś. (2) w sprawie dotyczącej posiadania, drukowania i kolportażu ulotek, wykonywał czynności procesowe w stosunku do zatrzymanego, tj. kontroli osobistej, przesłuchiwał K. Ś. (2), dokonał przeszukania jego mieszkania. Takie czynności wykonywał kilkukrotnie. Ubezpieczony po zapoznaniu podejrzanego z aktami sprawy przekazywał sprawę do prokuratury, gdzie prokurator formułował zarzuty, a następnie akt oskarżenia. Ubezpieczony zeznał, iż nie uczestniczył w postępowaniach sądowych prowadzonych w sprawach przeciwko K. Ś. (2).

Mając powyższe na względzie Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż organ rentowy
nie wykazał, aby ubezpieczony w spornym okresie podejmował działalność polegającą na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów
i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli. Zdaniem sądu orzekającego organ rentowy niezasadnie przyjął, że ubezpieczony pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa
w rozumieniu art. 13b ust. 1 i dokonał obniżenia jego emerytury i ustalenia wysokości renty inwalidzkiej na podstawie art. 15c i art. 22a policyjnej ustawy emerytalnej, albowiem przesłanki ich zastosowania w odniesieniu do ubezpieczonego nie zostały spełnione.

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uznając odwołania za uzasadnione zmienił zaskarżone decyzje orzekając jak w wyroku.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że ubezpieczony do dnia 1 października 2017r. pobierał emeryturę policyjną ustaloną na podstawie art. 15b ustawy zaopatrzeniowej
i podwyższoną na mocy art. 15b ust. 2 w zw. z art. 15 ust. 4 tej ustawy o 15% podstawy wymiaru w związku z inwalidztwem pozostającym w związku z służbą. Stąd też sąd orzekający uznał, iż dokonana na skutek uwzględnienie odwołania w całości zmiana zaskarżonych decyzji winna polegać na przywróceniu stanu prawnego sprzed 1 października 2017r.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek organu rentowego o zawieszenie niniejszego postępowania do czasu zakończenia postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie XIII 1 U 326/18. Stosownie do art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. Sąd może zawiesić postępowanie
z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Wobec niewykazania przez organ rentowy ustawowej przesłanki obniżenia świadczenia emerytalnego i rentowego ubezpieczonego w postaci służby na rzecz totalitarnego państwa, rozstrzygnięcie sprawy nie wymagało oceny zgodności przepisów stanowiących podstawę zaskarżonej decyzji z wzorcami konstytucyjnymi. Sąd pierwszej instancji uznał, że brak było podstawy do zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 punktu 3 ¹ k.p.c., o co wnosił organ rentowy.

Apelację od ww. wyroku wniósł organ rentowy, zaskarżając go w całości i podnosząc zarzuty:

1.  naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia,
tj. art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji oddalenie wniosku organu rentowego o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia postępowania toczącego się przez Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie stwierdzenia zgodności z Konstytucją m.in.
art. 15c i art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej i Służby Celno-Skarbowej oraz członkom ich rodzin (Dz. U z 2019 r. poz. 288 ze zm. zwanej dalej „ustawą zaopatrzeniową")
oraz przepisów wprowadzających od 1 października 2017r. do niej regulacje dotyczące służby na rzecz państwa totalitarnego w sytuacji, gdy podstawnym zarzutem odwołującego jest niekonstytucyjność przepisów stanowiących podstawę zakażonej decyzji. Od tego rozstrzygnięcia uzależnione jest jednoznaczne potwierdzenie uprawnienia organu rentowego do ponownego ustalenia wysokości emerytury i wydanie z urzędu decyzji o przeliczeniu pobieranego świadczenia co powoduje, iż niezbędnym staje się weryfikacja postanowienia Sądu pierwszej instancji w trybie art. 380 k.p.c.;

2.  naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez nieprawidłową interpretację art. 13b ustawy zaopatrzeniowej i przyjęcie, że jedyną legalną definicję „służby na rzecz państwa totalitarnego” zawiera preambuła ustawy z dnia 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji
o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (tzw. ustawy lustracyjnej), a nie art. 13b ustawy zaopatrzeniowej zgodnie w wolą ustawodawcy wyrażaną w uzasadnieniu do projektu ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t. j. Dz.U. z 2016r. poz. 2270);

3.  naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez niezastosowanie w szczególności
art. 13a ust. 5 oraz art. 15c i art. 22a ustawy zaopatrzeniowej oraz § 14 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004r.
w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U.
z 2015 r. poz. 1148 ze zm.).

W konsekwencji organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołań oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia
i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi decyzję w zakresie zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje.

Ponowna analiza zgromadzonego przez Sąd pierwszej instancji materiału dowodowego wraz z wynikami przeprowadzonego przez Sąd Apelacyjny postępowania uzupełniającego, musiała spowodować wydanie orzeczenia reformatoryjnego, bowiem apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona.

Sąd Najwyższy w uchwale 7 Sędziów z dnia 16 września 2020r. (III UZP 1/20) stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia
18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 2020r., poz. 723) powinno być oceniane
na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Sąd Najwyższy w ww. orzeczeniu wskazał, że w omawianej kwestii należy poszukiwać szerszej perspektywy niż wyłącznie semantyczne brzmienie art. 13b ustawy z 1994r. w wersji nadanej ustawą dezubekizacyjną, albowiem prima facie widoczne są interferencje zachodzące między prawem podstawowym jednostki do sprawiedliwego procesu wynikające z art. 45 § 1 Konstytucji i art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950r. wraz ze zmianami a wiązką uprawnień Państwa do ingerencji
w sferę praw nabytych w związku z realizacją ryzyk socjalnych (emerytura, renta inwalidzka, renta rodzinna). W ocenie Sądu nie można tracić z pola widzenia przyczyn, dla których Państwo sięga po narzędzia ingerujące bezpośrednio w prawa jednostki. Zostały one zwięźle przedstawione w uzasadnieniu projektu ustawy dezubekizacyjnej (druk sejmowy nr 1061). Chodzi generalnie
o odebranie praw niesłusznie nabytych, które upoważniają Państwo do rozliczeń z reżimem, gdyż jego mechanizm funkcjonowania został skutecznie zdyskredytowany. Ten model wpisuje się
w akceptowany w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego test proporcjonalności (wyrok z dnia 11 lutego 2014r., P 24/12, OTK-A 2014 Nr 2, poz. 9), który zezwala ingerować w prawa
i wolności osobiste. Z jednej strony niepodważalnym uprawnieniem ustawodawcy jest swoboda regulacji i wyznaczanie celów, jakie zamierza osiągnąć przez wprowadzanie nowych rozwiązań prawnych w zakresie rozliczeń z ustrojem totalitarnym. Z drugiej zaś przyjęte rozwiązania podlegają kontroli w zakresie stosowania prawa przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy oraz kontroli przez Trybunał Konstytucyjny czy przyjęte środki gwarantują osiągnięcie celu przy zachowaniu co najmniej minimalnych standardów konstytucyjnych. Sąd Najwyższy wskazał,
że niekiedy rzeczywiste znaczenie ustawy może ujawnić się dopiero w procesie jej stosowania, bowiem niezależnie od intencji twórców ustawy, organy ją stosujące mogą wydobyć z niej treści nie do pogodzenia z normami, zasadami lub wartościami, których poszanowania wymaga Konstytucja (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 1998r., K 3/98, OTK- ZU 1998 Nr 4, poz. 52).

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury informacja o przebiegu służby nie jest władczym rozstrzygnięciem, lecz jest oświadczeniem wiedzy i nie rozstrzyga konkretnej sprawy administracyjnej w stosunku do konkretnej osoby fizycznej. Wskazana czynność ma charakter stricte informacyjny i stanowi jedynie urzędowe potwierdzenie określonych faktów, zamieszczonych w aktach osobowych funkcjonariusza, celem ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych. Władczym rozstrzygnięciem wobec skarżącego jest decyzja organu emerytalnego w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego i jego wysokości. Zatem dopiero decyzja organu emerytalnego podlega kontroli sądowej. Sąd orzekający w indywidualnej sprawie obywatela ma obowiązek oceny całego materiału dowodowego, łącznie z treścią informacji IPN. W razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji,
sąd będzie zobowiązany do rekonstrukcji jej przebiegu w konkretnym wypadku. Przedstawione przez ubezpieczonego kontrfakty będą oczywiście podlegać swobodnej ocenie w myśl
otwartego katalogu uwzględnianych okoliczności, w szczególności długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r.,
miejscu pełnienia służby, zajmowanego stanowiska czy stopnia służbowego. Zwrócono uwagę,
by podczas weryfikacji przebiegu służby sięgać do opinii służbowych funkcjonariuszy (uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2012r., K 36/09,
OTK-A 2012 Nr 1, poz. 3, postanowienie NSA z dnia 12 stycznia 2018r., I OSK 2848/17, LEX
nr 2445886; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 września 2016r., III AUa 1618/14, LEX nr 2148463).

Sąd Apelacyjny wskazuje, że postępowanie przed sądem powszechnym nie jest kontynuacją toczącego się przed organem rentowym postępowania administracyjnego. Celem tego postępowania nie jest więc bezpośrednia kontrola wcześniejszego postępowania, lecz rozpoznanie sprawy co do istoty. Nie budzi wątpliwości, że obowiązujące w postępowaniu przed organem rentownym regulacje dotyczące prowadzenia dowodów, w tym zwłaszcza ustanowione
w tym zakresie ograniczenia, nie mają zastosowania w postępowaniu, które po wniesieniu odwołania toczy się przed sądem. W postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się więc przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Ustanowione w art. 473 k.p.c. odstępstwo od ogólnych zasad uwidacznia więc merytoryczny aspekt postępowania przed sądem ubezpieczeń społecznych nakierowanego na pełne wyświetlenie podłoża sprawy oraz wszechstronnego rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych.

W związku z przedstawionymi założeniami, należy określić status informacji Instytutu Pamięci Narodowej, wydanej w trybie art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, w postępowaniu cywilnym. W postępowaniu przed sądem powszechnym informacja wydana w trybie art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy powinna być traktowana jako środek dowodowy, który podlega swobodnej ocenie sądu na równi
z innymi dowodami. Tylko wówczas możliwe jest bowiem poddanie sądowej kontroli informacji sporządzanej przez IPN w trybie art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym. Podkreślić przy tym należy, iż wykładnia art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, zgodnie z którą kryterium pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa jest spełnione w razie formalnej przynależności odwołującego do wymienionych w tym przepisie formacji, sprawia,
że informacja Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni stanowiłaby domniemanie prawne niezbite (praesumptio iuris tantum). Wbrew swej normatywnej konstrukcji, informacja ta funkcjonowałaby jako poważne odstępstwo od zasady bezpośredniości, a w pewnym stopniu od zasady niezawisłości sędziego orzekającego w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Na tej zasadzie w postępowaniu cywilnym funkcjonuje prawomocny wyrok karny skazujący, lecz tylko w zakresie ustaleń co do popełnienia przestępstwa. Natomiast konieczność zapewnienia pełnej kognicji sądu powszechnego co do faktu i prawa oraz, co do zasady, brak związania ustaleniami innych organów znajduje swoje uzasadnienie również w dotychczasowym orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W świetle orzecznictwa Trybunału dotyczącego spraw cywilnych, w sytuacji, gdy pozwy wnoszone są do sądu, który nie ma pełnej jurysdykcji odnośnie do faktów i zagadnienia prawnego danej sprawy, w takiej sytuacji możemy mieć do czynienia z odmową dostępu do sądu, bowiem art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności zakłada, że „sąd” ma jurysdykcję w zakresie wszystkich wątpliwości odnośnie do faktów i aspektów prawnych istotnych dla danego sporu.
Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika więc konieczność,
aby sąd orzekający w danej sprawie emerytalnej, w związku z zastosowaniem przez organ rentowy art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, miał pełną swobodę oceny indywidualnych czynów danej jednostki. Również w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje się, że gwarancje konstytucyjne wymagają respektowania podstawowych, uniwersalnych elementów postępowania, od których zależy możliwość wydania sprawiedliwego rozstrzygnięcia. Trybunał stoi jednak na stanowisku, zgodnie z którym do naruszenia prawa do sądu i prawa dochodzenia naruszonych praw lub wolności nie dochodzi, jeżeli skarżący dysponuje uprawnieniem do wszczęcia określonego postępowania lub podniesienia określonego zarzutu w danym postępowaniu (w związku z którym wnoszona jest skarga konstytucyjna), lecz okoliczności te mogą stanowić przedmiot innego postępowania albo skarżący dysponuje innymi środkami prawnymi służącymi ochronie jego interesu. W tym kontekście należy raz jeszcze podkreślić, że informacja Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni, wydana na podstawie art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, nie podlega weryfikacji, zarówno na etapie powstania, ze względu na wyłączenie stosowania do niej przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, ani na etapie postępowania przed organem rentowym. Dopiero wraz z zainicjowaniem postępowania przed sądem powszechnym osoba, której informacja ta dotyczy, może zaprezentować swoje stanowisko. Uzasadnia to – w świetle standardów określonych w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP – przyznanie sądowi pracy i ubezpieczeń społecznych pełnej kognicji w zakresie oceny indywidualnych czynów funkcjonariusza.
W powyższym kontekście, należy przypomnieć, że organy stosujące prawo, mimo braku podstaw do stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu, nie mogą zrekonstruować treści normy prawnej, która byłaby nie do pogodzenia z zasadami konstytucyjnymi. W takim wypadku pojawia
się obowiązek stosowania wykładni prokonstytucyjnej, a więc ustalenia treści normy
z poszanowaniem standardów konstytucyjnych. Prezentowana wykładnia art. 13b ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy spełnia te wymagania. Jednocześnie, wobec braku utrwalonej praktyki stosowania tego przepisu sprzecznie z Konstytucją RP, nie jest konieczne zwrócenie się w tym zakresie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. Należy zarazem podkreślić, że przyjęcie takiego rozwiązania nie pozostaje w kolizji oczekującym na rozpatrzenie wnioskiem Sądu Okręgowego w Warszawie, który postanowieniem z 24 stycznia 2018 r., XIII 1 U 326/18, zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności przepisów ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016 r. oraz zmienionej nią ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z Konstytucją RP. Pytanie prawne Sądu Okręgowego dotyczy ukształtowania regulacji ustawowej w sposób ograniczający wysokość emerytury i renty w sposób naruszający zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez
nie prawa, niedziałania prawa wstecz oraz prowadzący do nierównego traktowania funkcjonariuszy. W ocenie Sądu Okręgowego wątpliwości budzi także sposób i tryb uchwalenia ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016r. Orzekając w przedmiocie tego wniosku, Trybunał Konstytucyjny nie będzie więc oceniał przedmiotowej regulacji z perspektywy wymagań rzetelnego procesu, ponieważ art. 45 ust. 1 Konstytucji RP nie został wskazany jako wzorzec kontroli. Wykładni art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy dokonywana
z uwzględnieniem konwencyjnych i konstytucyjnych standardów prawa do sądu, wywodzonego
z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, można więc dokonać niezależnie od oczekiwanego rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego.

Zatem w realiach niniejszego sporu wyjaśnić należało, czy S. K. (1) dopuścił się indywidualnych czynów – naruszających podstawowe prawa i wolności człowieka – służących reżimowi komunistycznemu. Do takowej oceny upoważniony jest również Sąd drugiej instancji. Pamiętać bowiem należy, iż w procedurze cywilnej funkcjonuje model apelacji pełnej, który charakteryzuje się tym, że sąd odwoławczy na skutek wniesionej apelacji ma możliwość ponownego, merytorycznego rozpoznania sprawy w granicach apelacji. Rola sądu drugiej instancji nie ogranicza się zatem do kontroli zaskarżonego orzeczenia w świetle podniesionych przez skarżącego zarzutów, lecz postępowanie apelacyjne stanowi kontynuację postępowania przed sądem pierwszej instancji. Stąd ustawodawca przewidział możliwość uwzględnienia,
w zakresie określonym w art. 381 k.p.c. nowych faktów i dowodów. Merytoryczne rozpoznanie sprawy oznacza więc, że ocenie sądu odwoławczego mogą zostać poddane zarówno dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia, jak i zastosowane prawo. Sąd odwoławczy realizując obowiązek ponownego, merytorycznego rozpoznania sprawy, jest uprawniony do dokonywania własnych ustaleń faktycznych, w oparciu o materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, bez konieczności ponawiania przeprowadzonych dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2017r., I UK 212/16).

Sąd Apelacyjny ustalił, że ubezpieczony został przyjęty do służby w MO na okres służby przygotowawczej na stanowisko referenta operacyjno-dochodzeniowego do walki
z przestępstwami gospodarczymi z dniem 1 listopada 1965r. W okresie od 4 kwietnia 1967r.
do 11 listopada 1967r. przechodził przeszkolenie zawodowe – kurs w zakresie operacyjno-dochodzeniowym w MO w P.. Trzy lata później został przyjęty do służby stałej. W dniu
31 sierpnia 1970r. został oddelegowany do (...) K. na stanowisko inspektora Wydziału Śledczego. Następnie został mianowany na stanowisko kierownika sekcji Wydziału Śledczego.
Z dniem 10 czerwca 1990r. ubezpieczonego zwolniono ze służby.

W sekcji, w której pracował ubezpieczony prowadzono różne sprawy,
m.in. gospodarcze, polityczne. Do obowiązków ubezpieczonego należało prowadzenie postępowań przygotowawczych (od momentu przekazania do zakończenia postępowania przygotowawczego), przesłuchiwanie, gromadzenie materiału dowodowego i przekazywanie sprawy do prokuratury. Ostatnim etapem pracy ubezpieczonego przy prowadzeniu postępowań było zaznajomienie podejrzanego z aktami. Zdarzało się, że na polecenie przełożonego ubezpieczony chodził na rozprawy sądowe w celu ustalenia jakie błędy zostały popełnione,
czy sekcja mogła prowadzić sprawę lepiej i czy prokurator zna sprawę.

Ważną sprawą w karierze ubezpieczonego było postępowanie prowadzone przeciwko działaczowi opozycji K. Ś. (2), które dotyczyło rozpowszechniania przez niego ulotek. W tamtym czasie była to sprawa o dużym znaczeniu. Po zatrzymaniu podejrzanego ubezpieczony dokonał kilkukrotnie przesłuchania, przeszukania jego mieszkania oraz kontroli osobistej.

W aktach IPN ubezpieczonego znajduje się szereg opinii służbowych sporządzonych
w różnych okresach jego pracy. W ocenie Sądu Apelacyjnego kluczowe dla rozstrzygnięcia
w przedmiotowej sprawie było kilka spośród nich.

W opinii za okres od 1 stycznia 1974r. do 31 grudnia 1975r. wskazano, że ze względu
na doświadczenie ubezpieczonego możliwe było prowadzenie przez niego postępowań przygotowawczych o dużym stopniu trudności, wymagających samodzielnego
podejmowania decyzji. W opiniowanym okresie ubezpieczony prowadził m.in. postępowania przygotowawcze przeciwko p. S. oskarżonemu i skazanemu za prowadzenie nielegalnej działalności wydawniczej, obywatelowi RFN M. podejrzanemu
o ujawnienie tajemnicy państwowej poprzez fotografowanie obiektów przemysłowych.
Ponadto wykonywał szereg analiz spraw operacyjnych pod kątem przejęcia ich do prowadzenia przez Wydział Śledczy. Ubezpieczonego cechowała sumienność, dokładność i zaangażowanie. Powierzone mu do prowadzenia postępowania były wszechstronnie udokumentowane,
co pozwoliło na udowodnienie winy podejrzanym i wydanie wyroków skazujących.

W kolejnej opinii za okres od 1 stycznia 1976r. do 26 kwietnia 1979r. podano, że
w opiniowanym okresie ubezpieczony prowadził postępowania przygotowawcze lub w nich uczestniczył. Postępowania te były prowadzone m.in. przeciwko Z. C. oskarżonemu i skazanemu za rozpowszechnianie fałszywych wiadomości, T. M. oskarżonemu i skazanemu za nielegalne posiadanie broni. Ponadto wskazano,
że ubezpieczony uczestniczył od stycznia 1978r. w prowadzeniu śledztwa, w ramach którego dokumentowana była antysocjalistyczna działalność K. Ś. (2) i osób z nim związanych. Ubezpieczony w prowadzeniu postępowań przygotowawczych, jak również wykonywaniu analiz spraw operacyjnych był wnikliwy, dokładny i zaangażowany. Za pracę
w 1977r. został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, a w 1979r. Srebrną Odznaką za
zasługi w ochronie porządku publicznego. Wielokrotnie został nagrodzony w formie
pieniężnej.

W opinii do wniosku o nadanie stopnia MO z 20 marca 1979r. opiniujący podał, że aktywna praca ubezpieczonego w śledztwie w sprawie zwalczania grup antysocjalistycznych pozwoliła na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawców.

W okresie od 26 kwietnia 1979r. do 30 kwietnia 1982r. ubezpieczony prowadził szereg postępowań, głównie w sprawach o rozpowszechnianie „wrogich państwu i ustrojowi” wiadomości. Sposób w jaki ubezpieczony prowadził postępowanie przygotowawcze przeciwko K. Ś. (2) i innym (skrupulatne zebranie dowodów) pozwoliło na skierowanie spraw na drogę postępowania sądowego i przed kolegiami ds. wykroczeń. Osiągane przez niego wyniki były wielokrotnie nagradzane w formie pieniężnej i poprzez nadanie odznaczeń państwowych i resortowych.

W następnym opiniowanym okresie, od 30 kwietnia 1982r. do 12 października
1982r., ubezpieczony prowadził szereg postępowań przygotowawczych w sprawach
o rozpowszechnianie „wrogich państwu i ustrojowi” wiadomości. Prowadził m.in.
postępowanie przeciwko kilkunastu członkom „nielegalnej” organizacji założonej w B. przez osoby dorosłe, w której członkami byli również nieletni. W sprawie zapadły wyroki skazujące. Opiniujący podał, że ubezpieczony w sprawach prowadzonych przez więcej osób
był zawsze oficerem wiodącym, prowadził postępowania w sposób wzorowy, umiejętnie
kierował całym zespołem. Za swoją pracę był wielokrotnie nagradzany.

W opinii do wniosku o nadanie stopnia milicji obywatelskiej z dnia 2 czerwca 1983r. wskazano, że prowadzona przez ubezpieczonego sekcja zajmowała się prowadzeniem spraw związanych ze zwalczaniem sił antysocjalistycznych i wrogiej propagandy, osiągając w tym zakresie znaczne wyniki.

W uzasadnieniu do wniosku w przedmiocie zaliczenia ubezpieczonego do rezerwy kadrowej opiniujący powołał się na okoliczność, iż ubezpieczony pracując w Sekcji II, zwalczającej ugrupowania antysocjalistyczne i wrogą propagandę, osiągnął szereg
pozytywnych wyników.

W dniu 13 listopada 1987r. przełożony ubezpieczonego złożył wniosek o przyznanie
mu dodatku specjalnego w kwocie 5.000 zł miesięcznie. W uzasadnieniu wyjaśnił, że ubezpieczony prowadził, a następnie kierował sekcją Wydziału Śledczego – nadzorował
sprawy o różnych charakterze i stopniu trudności. Realizując powierzone zadania wykazywał maksimum zaangażowania i inicjatywy, poświęcał swój czas prywatny dla dobra służby.
Efektem jego pracy były akty oskarżenia, wnioski do kolegiów oraz zapadłe w ich wyniku orzeczenia skazujące. Ubezpieczonemu został przyznany ww. dodatek.

Zgodnie z art. 13a ww. ustawy Instytut Pamięci Narodowej ma jedynie sporządzić, na podstawie posiadanych akt osobowych funkcjonariusza, informację o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy na rzecz totalitarnego państwa. Przedmiotowa informacja zawiera dane osobowe funkcjonariusza, okresy służby na rzecz totalitarnego państwa, o których mowa
w art. 13b oraz informację, czy z dokumentów zgromadzonych w archiwach IPN wynika,
że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie
wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Przepis
art. 13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy nie nakłada na IPN konieczności zbierania dowodów popełnienia przez wnioskodawców czynów naruszających podstawowe
prawa i wolności człowieka. Informacja o przebiegu służby ma wyłącznie charakter zaświadczenia, a więc urzędowego potwierdzenia określonych faktów z akt osobowych funkcjonariusza. IPN sporządzając informację o przebiegu służby opiera się jedynie na dokumentach znajdujących się w zasobach archiwalnych IPN, jednocześnie nie dokonuje
analizy ani nie ocenia, jaki był zakres wykonywanych przez funkcjonariusza czynności i zadań służbowych. Na podstawie posiadanej dokumentacji IPN ustala jedynie, czy jednostka organizacyjna, w której funkcjonariusz pełnił służbę, została wymieniona w art. 13b cytowanej wyżej ustawy.

Wszystkie wskazane powyżej dokumenty - ocenione przez Sąd drugiej instancji jako rzetelne i wiarygodne – dają podstawy do przyjęcia, że S. K. (1) w spornym okresie
dopuścił się indywidualnych czynów - naruszających podstawowe prawa i wolności człowieka
– służących reżimowi komunistycznemu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zebrane w sprawie dowody, nie wykluczając w tym względzie zeznań samego ubezpieczonego, uzasadnione jest przyjęcie, że jego działania
w okresie służby, tj. sposób prowadzenia postępowań przygotowawczych, jego zaangażowanie, skrupulatność w zbieraniu materiału dowodowego, poświęcanie czasu prywatnego w celu uzyskania wyników w pracy, wyczerpywało znamiona służby na rzecz totalitarnego państwa. Sposób wykonywania przez niego swoich obowiązków miał bezpośredni wpływ na wydawanie
w stosunku do oskarżonych wyroków skazujących. Ubezpieczony niejednokrotnie uczestniczył
w rozprawach sądowych w celu zbadania czy na etapie postępowania przygotowawczego
zostały popełnione jakieś błędy, których powielenia można uniknąć w przyszłości, sprawdzał
czy prokurator był należycie przygotowany. Istotnym jest, że w okresie służby za swoją pracę ubezpieczony był wielokrotnie nagradzany poprzez przyznawanie nagród pieniężnych oraz odznaczeń państwowych i resortowych.

W świetle naprowadzonych wyżej okoliczności Sąd Apelacyjny uznał, że ubezpieczony
w spornym okresie podejmował czynności i działania służące reżimowi komunistycznemu.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w punkcie
1 sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym rozstrzygnięto
po myśli art. 98 w związku z art. 99 k.p.c., przy zastosowaniu § 10 ust. 1 pkt 2 w związku
z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 265).

/-/SSA Gabriela Pietrzyk-Cyrbus