Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 24.02.2021 roku

Pozwem inicjującym niniejsze postępowanie powód J. S. (1) domagał się zasądzenia od pozwanego (...) SA kwoty 303.167,12 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

od kwoty 37.167,12 zł od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

od kwoty 38.000 zł od dnia 1 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty,

od kwoty 38.000 zł od dnia 1 lipca 2016 r. do dnia zapłaty,

od kwoty38.000 zł od dnia 1 października 2016 r. do dnia zapłaty,

od kwoty 38.000 zł od dnia 1 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty,

od kwoty 38.000 zł od dnia 1 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty,

od kwoty 38.000 zł od dnia 1 lipca 2017 r. do dnia zapłaty,

od kwoty 38.000 zł od dnia 1 października 2017 r. do dnia zapłaty,

oraz zasądzenia od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powód podniósł, że wykonując zawód komornika sądowego był zobowiązany do posiadania obowiązkowego ubezpieczenia OC komorników sądowych, dlatego zawarł z pozwanym umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC komorników sądowych, a okres ochrony obowiązywał od 1 stycznia 2004 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku. Powód jako komornik prowadził postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi A. M. (1). W dniu 24 marca 2004 roku uprawomocniło się postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości dłużnika na rzecz nabywcy, które stanowiło źródło szkody wyrządzonej A. M. (1). Wobec tego ziścił się wypadek ubezpieczeniowy w związku z zawarciem przez strony umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Na skutek powstania szkody polegającej na błędnym ustaleniu wartości nieruchomości, która podlegała sprzedaży licytacyjnej, A. M. (1) wystąpił przeciwko powodowi oraz Prezesowi Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z powództwem o zapłatę odszkodowania. Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 3 lipca 2012 roku zasądzono solidarnie od powoda oraz Skarbu Państwa Prezesa Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz A. M. (1) kwotę 253.510,13 zł stanowiącą należność główną wraz z odsetkami od dnia 25 marca 2004 roku do dnia zapłaty. Sąd Okręgowy w Tarnowie, jak i Sąd Apelacyjny w Krakowie uznały, że datą wyrządzenia szkody A. M. był 24 marca 2004 toku, tj. dzień uprawomocnienia postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości. Z żądaniem regresu Skarb Państwa zwrócił się do powoda pismem, które otrzymał on w dniu 1 lutego 2014 u. W tej dacie powód dowiedział się o skierowanym przeciwko niemu roszczeniu. Powód zwrócił się do Skarbu Państwa o rozłożenie na raty przedmiotowej należności. Mając informację o zapadłych wyrokach pozwany odpowiedział, że powód nie był w dacie powstania szkody objęty ubezpieczeniem i nie wypłacił mu odszkodowania. Powód podał, że żąda zwrotu spełnionego przez siebie świadczenia, w oparciu art. 822 k.c. Na kwotę dochodzoną pozwem składa się kwota zasądzona wyrokami sądowymi, następnie objęta regresem na mocy zawartej z Skarbem Państwa ugody.

Pozwany ubezpieczyciel w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wg stawek taryfowych. (...) SA podniósł, że przeprowadził postępowanie likwidacyjne w sprawie zgłoszonych w pozwie roszczeń i zawiadomieniem z dnia 8.08.2014 r i 27.07.2017 r odmówił przyjęcia odpowiedzialności. Postępowanie likwidacyjne zostało przeprowadzone w ramach obowiązkowego ubezpieczenia oc komorników sądowych. Podstawą odmowy przyjęcia odpowiedzialności było ustalenie, że szkoda powstała w 2000 r ,a w tym czasie powód J. S. (1) nie miał zawartej w (...) S.A. umowy obowiązkowego ubezpieczenia oc komorników sądowych. Postępowanie egzekucyjne w toku którego doszło do bezprawnego działania ze strony komornika miało miejsce w 2000 r i wówczas podjęte zostały działania skutkujące powstaniem uszczerbku majątkowego w mieniu A. M.. Ochroną ubezpieczeniową objęte są szkody mające miejsce w okresie ubezpieczenia, a w 2000 r (...) SA. nie udzielał powodowi ochrony ubezpieczeniowej. Pozwany zakwestionował stanowisko powoda jakoby szkoda powstała dopiero w 2004 r - po uprawomocnieniu się postanowienia o przysądzeniu własności na rzecz Banku (...). Postanowienie to było skutkiem działań komornika, mających miejsce w 2000 r. Z ostrożności procesowej pozwany zarzucił, że roszczenie jest zawyżone. Wg pozwanego brak jest podstaw do domagania się przez powoda zasądzenia kwoty 45.228,99 zł, stanowiącej skapitalizowane odsetki od kwoty 253.510,13 zł za okres od dnia 28.12.2013 do 8.08.2015 r. Pismem z dnia 14 stycznia 2014 r Dyrektor Sądu Okręgowego w Nowym Sączu wezwał powoda do zwrotu kwot 253.519,13 zł i kwoty 4428 zł na rzecz Sądu Okręgowego - w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. W odpowiedzi na to wezwanie w piśmie z 13.02.2014 r powód przyznał, że wezwanie do zapłaty otrzymał w dniu 1 lutego 2014 r. W związku z brakiem uiszczenia przedmiotowej należności w zakreślonym terminie Dyrektor Sądu Okręgowego ponowił wezwanie 8 maja 2014 r, a w związku z brakiem zapłaty wystąpił z kolejnym wezwaniem dopiero 14 lipca 2015 r. domagając się wówczas zapłaty dochodzonej kwoty z ustawowymi odsetkami za okres od 28.12.2013 r do dnia zapłaty. Dopiero w odpowiedzi na to wezwanie powód zwrócił się o rozłożenie dochodzonej kwoty na raty. Z treści ugody wynika, że pełnomocnik powoda uznał dług wobec Skarbu Państwa, w tym kwotę 45.228,99 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 253.510,13 zł za okres od 28.12.2013 do 8.08.2015 r. Pozwany zarzucił, że w/w kwota nie dotyczy odpowiedzialności cywilnej komorników sądowych za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego w związku z działalnością egzekucyjną, a wynika z ze zwłoki ( ponad 1,5 roku) w podjęciu skutecznych działań ze strony Dyrektora Sądu Okręgowego w Nowym Sączu zmierzających do zwrotu przez powoda wypłaconych w dniu 27.12.2013 r kwot na rzecz A. M. (1). Skoro powód uznał w ugodzie sądowej kwotę 45.228,99 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 253.510,13 za okres od 28.12.2013 do 8.08.2015 r - to brak podstaw do obciążenia pozwanego kwotą z tego tytułu, jako nie pozostającą w związku z działalnością egzekucyjną.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód J. S. (1) jest komornikiem sądowym przy Sądzie Rejonowym w (...) Z uwagi na wymóg prawny powód zawarł z pozwanym ubezpieczycielem (...) SA umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC komorników sądowych na sumę gwarancyjna wynoszącą 133.500,00 euro. Okres ochrony obowiązywał od 1 stycznia 2004 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku. Polisa stanowiła wznowienie umowy (...).

(dowód: kopia policy OC komorników sądowych nr (...) k.6)

Pozwem w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w T. do sygn. I C(...) A. M. (1) domagał się m.in. na podstawie art. 417 k.c., art 23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, art. 430 k.c. zasądzenia solidarnie od Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Okręgowego w Nowym Sączu, Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) J. S. (1) i Banku (...) SA kwoty 508.782 zł. Podnosił, że Bank (...) SA prowadził przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) J. S. (1) w sprawie KM (...) celem wyegzekwowania należności z kredytu zaciągniętego w 1991 roku. Postępowanie egzekucyjne prowadzone było z rażącym naruszeniem prawa. Egzekucję skierowano do jego nieruchomości, którą w sposób nieprawidłowy oszacował biegły. Wadliwa opinia biegłego nie została mu doręczona i w konsekwencji nieruchomość została przejęta przez bank za cenę znacznie zaniżoną.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w (...) J. S. (1) prowadził przeciwko A. M. (1) postępowanie egzekucyjne z wniosku Banku (...) SA w sprawie KM (...) m.in z nieruchomości położonych w M. obj. KW (...) i (...).

W dniu 28.05.2001 roku biegły J. S. (2) na zlecenie komornika wykonał operat szacunkowy, w którym nieruchomości obj. KW (...) wycenił na 176.443 zł, a objęte KW (...) wycenił na 13.612 zł. Biegły przyjął, że działka nr (...) zabudowana jest budynkiem mieszkalnym o pow. 274,6 mkw i objęta jest KW (...). Przy czym w rzeczywistości działka ta była objęta KW (...). Operat szacunkowy został wysłany do A. M. na adres w M. i podwójnie awizowany, tymczasem przebywał on wówczas w O., opiekując się chorą matką. Komornik dwukrotnie wyznaczał licytację nieruchomości w tym działki (...), która nie była objęta wnioskiem egzekucyjnym. Licytacje okazały się bezskuteczne na skutek braku licytantów. W dniu 22.10.2001 roku Bank wystąpił z wnioskiem o przejęcie wszystkich licytowanych nieruchomości za kwotę 126.700 zł. Sąd Rejonowy w Limanowej postanowieniem z dnia 21.12.2001 roku udzielił przybicia nieruchomości składających się z działek nr (...) obj. KW (...) i (...) na rzecz Banku (...) SA za cenę 126.700 zł. Postanowieniem z dnia 29.04.2002 roku SR w (...)przysądził własność w/w nieruchomości na rzecz banku za cenę 126.700 zł. Postanowienie to uprawomocniło się z dniem 24.03.2004 roku. Postanowienia o udzieleniu przybicia i przysądzenia własności zostały sprostowane w ten sposób, że dopisano KW (...). Wartość rynkowa nieruchomości objętych postępowaniem egzekucyjnym wyniosła: dz. nr (...) i (...)-480.234 zł, dz. nr (...)- 5.175 zł , dz. nr (...)- 5.143 zł, dz. nr (...)-2.343 zł i (...) - 20.367 zł.

Wyrokiem z dnia 3.07.2012 roku Sąd Okręgowy w Tarnowie do sygn. I C (...) zasądził solidarnie od Skarbu Państwa-Prezesa SO w Nowym Sączu i J. S. (1) na rzecz A. M. kwotę 114.210, 67 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25.03.2004 roku i zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 4428 zł zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy w Tarnowie uznał, że A. M. (1) doznał szkody w wyniku błędów popełnionych w postępowaniu egzekucyjnym, polegających na błędnym ustaleniu wartości nieruchomości, podlegających sprzedaży licytacyjnej oraz błędnym ustaleniu powierzchni budynku mieszkalnego stanowiącego część składową nieruchomości. To wszystko doprowadziło do zaniżenia wartości nieruchomości. Kolejnym błędem było objęcie postępowaniem egzekucyjnym dz. nr (...), której nie dotyczył wniosek egzekucyjny. Skutkiem tego uchybienia była utrata przez dłużnika własności nieruchomości po zaniżonej cenie od wartości rynkowej. SO uznał, że za szkodę tą w pierwszej kolejności na podstawie art. 23 ust 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji ponosi komornik J. S. (1) oraz SP - Prezes Sądu Okręgowego. SO w Tarnowie szkodę A. M. policzył na 114.201,67 zł. Zasądził też odsetki od tej kwoty od dnia 25.03.2004 roku, podkreślając, że dopiero dnia 24.03.2004 roku uprawomocniło się postanowienie o przysądzeniu własności na rzecz banku. Z tym dniem A. M. utracił własność nieruchomości, a więc w tym dniu doznał uszczerbku majątkowego.

Apelację od tego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 6.11.2013 roku do sygn. I ACa (...).

(dowód: dokumenty w aktach likwidacji szkody na płycie CD k. 24)

Decyzją z dnia 22.10.2015 roku Minister Sprawiedliwości rozłożył na raty należność J. S. (1) wynoszącą łącznie 303.167,12 zł na którą składała się kwota 253.510,13 zł jako należność główna z odsetkami od dnia 25.02.2004 roku do dnia 27.12.2013 roku wynikająca z wyroków sądowych, kwota 4428 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego uiszczona przez SP na rzecz powoda zasądzona solidarnie od SP - Prezesa SO w Nowym Sączu i J. S. (1) wyrokami sądowymi oraz kwota 45.228,99 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 253.510,13 zł za okres od dnia 28.12.2013 do 8.08.2015 roku. Należność rozłożono na 8 kwartalnych rat pierwsza w wysokości 37.167,12 zł płatna do 31.12.2015, a następne 7 rat po 38.000 zł płatne do ostatniego dnia każdego kwartału poczynając od I kwartału 2016 roku.

(dowód: dokumenty w aktach likwidacji szkody na płycie CD k. 24)

Skarb Państwa Prezes SO w Nowym Sączu wezwał o zawezwanie powoda do próby ugodowej występując z wnioskiem przed Sąd Rejonowy w Nowym Sączu. Wniosek zarejestrowano do sygn. I Co (...). Dnia 16.12.2015 roku podpisano ugodę, w której powód uznał dług wobec Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na kwotę 303.167,12 zł, na którą składały się:

- kwota 253.510,13 zł tytułem kwoty uiszczonej przez Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Nowym Sączu na rzecz p. A. M. (1), a zasądzonej na mocy prawomocnych wyroków Sądu Okręgowego w Tarnowie (sygn. IC (...)) oraz Sądu Apelacyjnego w Krakowie (sygn. I ACa (...));

- kwota 4.428,00 złotych tytułem uiszczonych przez Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Nowym Sączu na rzecz p. A. M. (1), a zasądzonych na mocy prawomocnych wyroków Sądu Okręgowego w Tarnowie (sygn. IC (...)) oraz Sądu Apelacyjnego w Krakowie (sygn. | ACa (...)) kosztów zastępstwa procesowego;

- kwota 45.228,99 złotych tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 253 510,13 złotych - za okres od dnia 28 grudnia 2013 roku do dnia 08 sierpnia 2015 roku.

Powód zobowiązał się wypłacić na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Nowym Sączu łączną kwotę 303 167,12 złotych, w 8 kwartalnych ratach na wskazany rachunek bankowy, w następujący sposób: pierwsza rata w kwocie 37.167,12 złotych płatna do 31 grudnia 2015 rok, a następne 7 rat - każda po 38.000,00 złotych - płatne do ostatniego dnia każdego następnego kwartału, począwszy od I kwartału 2016 roku, wraz z ustawowymi odsetkami od każdej raty w razie uchybienia terminowi zapłaty.

(dowód: ugoda k. 7, dokumenty w aktach likwidacji szkody na płycie CD k. 24)

Wykonując w/w ugodę J. S. (1) wpłacił:

- dnia 30.12.2015 roku kwotę 37.167,12 zł

- dnia 30.03.2016 roku kwotę 38.000 zł,

- dnia 29.06.2016 roku kwotę 38.000 zł,

- dnia 28.09.2016 roku kwotę 38.000 zł,

- dnia 27.12.2016 roku kwotę 38.000 zł,

- dnia 30.03.2017 roku kwotę 38.000 zł,

- dnia 12.09.2017 roku kwotę 38.000 zł.

Powód dokonał też wpłaty kwoty 38.000 zł przed zakończeniem terminu II kwartału 2017 roku tj. przed 1.07.2017 rokiem.

(dowód: potwierdzenie wpłaty k. 9, dokumenty w aktach likwidacji szkody na płycie CD k. 24)

W lutym i maju 2014 roku J. S. (1) powołując się na polisę ubezpieczeniową nr (...) zwrócił się do pozwanego ubezpieczyciela o przejęcie odpowiedzialności odszkodowawczej.

Decyzją z dnia 8.08.2014 roku pozwany ubezpieczyciel odmówił przyznania odszkodowania z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC komorników, uznając, że powstanie szkody, za którą odpowiada komornik miało miejsce w 2000 roku, a w tej dacie J. S. (1) nie miał zawartej z pozwanym polisy ubezpieczeniowej.

(dowód: dokumenty w aktach likwidacji szkody na płycie CD k. 24)

Pismem z dnia 16.03.2017 roku powód wezwał (...) SA do zapłaty kwoty 303.167,12 zł (253.510,13 zł jako należność główna z odsetkami od dnia 25.02.2004 roku do dnia zapłaty wynikająca z wyroków sądowych, kwota 4428 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego uiszczona przez SP na rzecz A. M. zasądzona solidarnie od SP - Prezesa SO w Nowym Sączu i J. S. (1) wyrokami sądowymi oraz kwota 45.228,99 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 253.510,13 zł za okres od dnia 28.12.2013 do 8.08.2015 roku) tytułem odszkodowani za szkodę wyrządzoną przez siebie jako ubezpieczonego, którą to kwotę wpłacił Skarbowi Państwa na mocy ugody z dnia 16.12.2015 roku.

Pismem z dnia 27.03.2017 roku w odpowiedzi na powyższe wezwanie ubezpieczyciel podał, że już zajął stanowisko w tej sprawie, które podtrzymuje. Odwołał się do decyzji z dnia 8.08.2014 roku.

(dowód: dokumenty w aktach likwidacji szkody na płycie CD k. 24)

Powyższy w zasadzie bezsporny stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów, w tym dokumentów zalegających w aktach likwidacji szkody na płycie CD. Treść dokumentów nie była kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu.

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej komornik dochodzi zapłaty od ubezpieczyciela, kwoty którą pokrył, a która objęta była umową ubezpieczenia, polisą nr (...).

W tym miejscu należało dodać, że z uwagi na okres, w którym prowadzone było postępowanie egzekucyjne oraz polisę ubezpieczeniową zawartą przez strony na okres od 1.01.2004 do 31.12.2004 roku w rozważaniach prawnych należało korzystać z regulacji ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882, z późn. zm.) i Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 dnia 2003 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej komorników sądowych (Dz. U. z 2003 r., nr 232, poz. 2326).

W art. 822 k.c. ustawodawca określił treść i przedmiot umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Na jej podstawie ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność ponosi ubezpieczający lub ubezpieczony. Przedmiotem ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest więc odpowiedzialność ubezpieczającego (ubezpieczonego) wobec osób trzecich za skutki jego działania lub zaniechania, a także zdarzenia losowe wywołujące taką odpowiedzialność ubezpieczającego (ubezpieczonego).

Nie budzi wątpliwości, że przepis art. 822 k.c. określa istotę umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, która to umowa została zawarta między stronami niniejszego procesu. Roszczenie powoda o zapłatę przeciwko ubezpieczycielowi nie jest roszczeniem regresowym, lecz roszczeniem o spełnienie przez pozwanego ubezpieczyciela świadczenia, którego obowiązek spełnienia wynika z zawartej umowy. Przepis art. 822 k.c. nie ogranicza podmiotowego zakresu uprawnionych do otrzymania od ubezpieczyciela zapłaty jedynie do kręgu osób trzecich, z pominięciem ubezpieczającego. Przepis ten wprost nie określa podmiotu, na rzecz którego zakład ubezpieczeń dokonać ma zapłaty, wiążąc jedynie powstanie obowiązku zapłaty po stronie ubezpieczyciela z faktem wyrządzenia szkody osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz zostaje zawarta umowa ubezpieczenia - por. wyrok SN z dnia 17.10.2003 IV CK 116/02.

W art. 822 § 2 k.c. ustawodawca przewidział, że odpowiedzialność ubezpieczyciela, w zależności od treści umowy i ogólnych warunków, co do zasady obejmuje następstwa zdarzeń, które miały miejsce w okresie ubezpieczenia.

Natomiast zgodnie z § 2 ust 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 dnia 2003 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej komorników sądowych (Dz. U. z 2003 r., nr 232, poz. 2326), ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność cywilna komorników sądowych za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego, w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, w związku z ich działalnością egzekucyjną.

Pozwany ubezpieczyciel domagając się oddalenia powództwa podnosił przede wszystkim, że szkoda wyrządzona przez ubezpieczonego komornika powstała w 2000 roku, gdy nie miał on zawartej polisy ubezpieczeniowej. Postępowanie egzekucyjne, w toku którego doszło do bezprawnego działania komornika miało miejsce w 2000 roku, bo wtedy zostały podjęte działania skutkujące powstaniem uszczerbku majątkowego w mieniu A. M.. Powód podkreślał natomiast, że szkoda powstała dopiero w 2004 roku po uprawomocnieniu się postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości.

W przedmiotowej sprawie mając na uwadze zarzuty stron zasadnicze znaczenie miało ustalenie daty wymagalności roszczenia o zapłatę z jakim na podstawie art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882, z późn. zm.) mógł wystąpić przeciwko komornikowi poszkodowany w postępowaniu egzekucyjnym A. M..

Jak podkreśla się w judykaturze, "roszczenie staje się wymagalne wówczas, kiedy wierzyciel może skutecznie żądać od dłużnika zadośćuczynienia jego roszczeniu" (zob. orz. SN z 12.02. (...)., III CRN 500/90, L. N. Nr (...)). Ustawa nie definiuje wprawdzie pojęcia wymagalności, tym niemniej w doktrynie przyjmuje się zgodnie, że należy przez wymagalność rozumieć stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności. Jest to stan potencjalny o charakterze obiektywnym, którego początek następuje w chwili, gdy wierzytelność zostaje uaktywniona i gdy dłużnikowi nie przysługuje już zarzut przedwczesności roszczenia.

W przypadku roszczeń związanych z uszczerbkiem majątkowym za taką chwilę należy uznać moment zaistnienia szkody w mieniu wierzyciela.

W warunkach sprawy niniejszej szkoda po stronie A. M. nie zaistniała w 2000 roku jak podawał pozwany ubezpieczyciel, gdy komornik podejmował określone działania egzekucyjne. Bez wątpienia szkoda po stronie A. M. nie zaistniała z momentem przeprowadzenia wadliwej wyceny przez biegłego.

Uszczerbek w majątku A. M. wywołany został dopiero "wyjściem" z tego majątku nieruchomości i przejęciem jej przez Bank po zaniżonej wartości. Stan taki zrealizował się dopiero w następstwie uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności, a więc z dniem 24.03.2004 roku. Podobny pogląd zaprezentował w uzasadnieniu wyroku z dnia SA w Białymstoku do sygn. I ACa 520/17. Także Sąd Okręgowy w Tarnowie rozpoznając roszczenie odszkodowawcze A. M. (1) podkreślił, że dopiero dnia 24.03.2004 roku uprawomocniło się postanowienie o przysądzeniu własności na rzecz banku. Z tym dniem A. M. utracił własność nieruchomości, a więc w tym dniu doznał uszczerbku majątkowego.

Skoro szkoda A. M. wystąpiła dnia 24.03.2004 roku, to znaczy, że wbrew twierdzeniom pozwanego miała miejsce w okresie ubezpieczeniowym wskazanym w polisie (...).

Pozwany ubezpieczyciel winien zatem pokryć szkodę, którą finalnie zrekompensował powód skoro była to szkoda objęta zakresem umowy ubezpieczenia.

Z ostrożności procesowej ubezpieczyciel zakwestionował, żądanie powoda zapłaty kwoty 45.228,99 zł, stanowiącej skapitalizowane odsetki od kwoty 253.510,13 zł za okres od dnia 28.12.2013 do 8.08.2015 r., którą powód uznał w ugodzie zawartej ze Skarbem Państwa - Prezesem SO w Nowym Sączu, uznając, że nie dotyczy ona odpowiedzialności cywilnej komorników sądowych za szkody wyrządzone w następstwie działania ubezpieczonego w związku z działalnością egzekucyjną, a wynikała ze zwłoki dyrektora sądu w podjęciu skutecznych działań wobec powoda zmierzających do zwrotu wypłaconych poszkodowanemu A. M. kwot.

Argumentację tą Sąd uznał za błędną. Sąd miał na uwadze, że odpowiedzialność towarzystwa ubezpieczeniowego za szkodę powstałą wskutek działań ubezpieczonego od odpowiedzialności cywilnej w tym towarzystwie jest odpowiedzialnością in solidum (wyrok SA w Poznaniu z 3.01.2008 r., I ACa 758/07, LEX nr 466428).

Brak jednak przepisów określających odpowiedzialność za działania lub zaniechania podmiotów odpowiadających in solidum przy spełnieniu świadczenia przez jednego z nich. W dodrze analogii należało zatem zastosować przepisy o dłużnikach solidarnych i orzecznictwo SN z tym związane. Roszczenia regresowe w sensie ścisłym, przewidziane w art. 376 i 378 k.c., mają charakter samoistny w tym znaczeniu, że powstają dopiero w razie wystąpienia określonego zdarzenia prawnego w postaci wykonania zobowiązania przez jednego z dłużników solidarnych lub przyjęcia świadczenia przez jednego z wierzycieli solidarnych i dalszy ich los prawny nie zależy od wcześniej istniejącego stosunku obligacyjnego między płacącym, tzw. dłużnikiem regresowym a zaspokojonym wierzycielem. Przedmiotem regresu jest to co dłużnik uiścił na rzecz wierzyciela. Należy w tym miejscu również dodać, że regres dotyczy całego świadczenia spełnionego na rzecz wierzyciela, a zatem zarówno świadczenia głównego, jak i ubocznego, w tym też odsetek.

Zgodnie z art. 371 k.c. działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom. Art. 371 k.c. wyraża zasadę nieszkodzenia pozostałym dłużnikom solidarnym przez działania i zaniechania jednego z nich. Zasada nieszkodzenia pozostałym dłużnikom solidarnym przez działania lub zaniechania jednego z nich oznacza, że negatywne skutki tych zachowań odnoszą się tylko do tego dłużnika, który je przedsiębrał, nie przekładają się natomiast na pozycję pozostałych zobowiązanych. Dotyczy to zarówno stosunków między wierzycielem a dłużnikami, jak i stosunków wewnętrznych między samymi dłużnikami (zob. A. Raczyński [w:] Kodeks cywilny..., red. M. Gutowski, t. I, 2016, komentarz do art. 371, nb 2) .

Zachowanie powoda, który w terminie nie zapłacił kwot wymaganych od niego przez Skarb Państwa nie spowodowało zwiększenia zakresu odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela.

Nie budziło wątpliwości Sądu, że roszczenie powoda wobec ubezpieczyciela wynikające z art. 822 k.c., stało się wymagalne dopiero z chwilą stwierdzenia odpowiedzialności powoda prawomocnym wyrokiem wydanym w sprawie oznaczonej sygnaturą I C (...) i ACa (...). Podkreślenia wymaga, że już w lutym 2014 roku powód zgłosił ubezpieczycielowi, że przesądzono jego odpowiedzialność odszkodowawczą związaną z podejmowaniem czynności egzekucyjnych i postulował o wypłatę przez ubezpieczyciela na rzecz poszkodowanego wskazanych w wyrokach kwot. Już decyzją z dnia 8.08.2014 roku ubezpieczyciel niezasadnie odmówił przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej oraz wypłaty odszkodowania z umowy ubezpieczenia. Zwłoka powoda w zapłacie orzeczonych w wyrokach cywilnych kwot wynikała z prowadzenia przez ubezpieczyciela postępowania likwidacyjnego, ma zatem ścisły związek z działaniami (...) SA. Kwota 45.228,99 zł, stanowiąca skapitalizowane odsetki od kwoty 253.510,13 zł za okres od dnia 28.12.2013 do 8.08.2015 wynikająca z art. 481 § 1 k.c. uznana przez powoda, wobec nieuzasadnionej odmowy wypłaty odszkodowania z umowy ubezpieczenia obciąża ubezpieczyciela, chociaż bezpośrednio nie jest związana z odpowiedzialnością powoda za bezprawne działania w postępowaniu egzekucyjnym.

Ustawowe odsetki za opóźnienie na podstawie art. 481 §1 kc w zw. z art. 455 k.c. przyznano do kwoty 189.167,12 zł od dnia 27.03.2017 roku do dnia zapłaty, bowiem dopiero pismem z dnia 16.03.2017 roku powód wystąpił z precyzyjnym żądaniem wobec strony pozwanej, z tym, że pismo to ubezpieczyciel otrzymał przed dniem 27.03.2017 roku, skoro w tej dacie udzielił powodowi odpowiedzi. Na dzień 27.03.2017 roku powód nie uiścił jednak jeszcze trzech ostatnich rat po 38.000 zł w łącznej kwocie 114.000 zł, dlatego od tej kwoty odsetki przyznano od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu pozwanemu tj. dnia 3.10.2020r., skoro żądanie w tym zakresie nie było wymagalne wcześniej.

Mając na uwadze, że powód przegrał proces w niewielkim zakresie dotyczącym odsetek, Sąd na podstawie art. 98 kpc zasądził na jego rzecz od pozwanego kwotę 15.189 zł tytułem zwrotu opłaty od pozwu oraz kwotę 10.817 zł jako zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Monika Świerad