Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 grudnia 2015 r. znak (...), nr sprawy (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił S. O. (1) prawa do zasiłku opiekuńczego za okres 2 - 3 listopada 2015 r. wskazując, iż adresatka decyzji nie podlegała we wskazanym okresie ubezpieczeniu chorobowemu (k. 6 akt zasiłkowych stanowiących załącznik do akt sprawy).

Ubezpieczona wniosła odwołanie od tej decyzji domagając się zmiany rozstrzygnięcia organu poprzez przyznanie świadczenia objętego odmową i kwestionując stanowisko o niepodleganiu ubezpieczeniu chorobowemu.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Obie strony wystąpiły o koszty procesu, nadto ubezpieczona już w toku postępowania złożyła wniosek o odsetki od świadczenia z jednoczesnym żądaniem przekazania tego wniosku do organu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

S. O. (1) została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych, w tym chorobowego od dnia 10 czerwca 2013r. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) w S..

Niesporne

W listopadzie 2015r. ubezpieczona wystąpiła o do organu rentowego z wnioskiem o zasiłek opiekuńczy ze wskazanego tytułu ubezpieczenia z powodu opieki nad chorą córką E. N. (ur. (...)) składając stosowne oświadczenie co do niepobierania we wskazanym roku kalendarzowym świadczenia tego samego rodzaju i co do braku innego domownika mogącego zapewnić opiekę małoletniej. Złożyła też zaświadczenie lekarskie ( (...)) potwierdzające konieczność sprawowania opieki.

Na żądanie organu S. O. (2) złożyła dodatkowe oświadczenie o przyczynach niemożności sprawowania opieki przez prowadzącego działalność pozarolniczą ojca dziecka (braku po jego stronie możliwości swobodnego dysponowania czasem w związku z wykonywanym zleceniem).

Niesporne, a nadto dowód: oświadczenie do celów wypłaty zasiłku opiekuńczego k. 1 i nast. akt zasiłkowych, zaświadczenie (...) k. 3 akt zasiłkowych, pismo ubezpieczonej z dnia 25 listopada 2015r. - k. 5 akt zasiłkowych, pismo organu z dnia 12 listopada 2015r. – k. 4 akt zasiłkowych, zaświadczenie płatnika składek dla celów zasiłkowych – k. 2 akt zasiłkowych

Jeszcze przed złożeniem przez ubezpieczoną wniosku o zasiłek opiekuńczy za okres 2 – 3 listopada 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., po przeprowadzonym postepowaniu wyjaśniającym, ustalił – decyzją nr (...) z dnia 7 kwietnia 2014r. - że S. O. (1) nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek (...)w S. od dnia 10 czerwca 2013r.

Prawidłowość tej decyzji była badana w postępowaniu sądowym zainicjowanym odwołaniami płatnika składek i ubezpieczonej.

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2015 r. sygn. akt (...) Sąd Okręgowy w (...) zmienił wskazaną decyzję ustalając, że S. O. (1) podlegała ubezpieczeniu społecznemu jako pracownik (...) w S. od dnia 10 czerwca 2013r. na warunkach umowy o pracę z dnia 10 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w(...) wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2017 r. sygn. akt (...) zmienił jednak rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego i odwołania oddalił.

Wyrok ten został uchylony przez Sąd Najwyższy w dniu 5 grudnia 2018r. z jednoczesnym przekazaniem sprawy sądowi II instancji do ponownego rozpoznania.

Podobnie postąpił Sąd Najwyższy z kolejnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 9 października 2019r. sygn. akt (...), w którym, jak i w poprzednim wyrok Sądu Okręgowego w (...) został zmieniony, a odwołania oddalone.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 26 maja 2022 r. sygn. akt (...) Sąd Apelacyjny w (...) oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia 23 grudnia 2015r. sygn. akt (...)

Od tego wyroku kasacji nie wywiedziono.

Niesporne, a nadto dokumenty w aktach (...) Sądu Okręgowego w (...) - wyrok Sądu Okręgowego w (...) z dnia 23 grudnia 2015 r. wraz z uzasadnieniem – k.217, 221-231, wyroki Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 27 kwietnia 2017r. sygn. akt (...), z dnia 9 października 2019r. (...), z dnia 26 maja 2022 r. sygn. akt (...) wraz z uzasadnieniami – k. 282, 287 – 295, 430, 440-455 , 533, 541-558 , wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2018r. sygn. akt (...) i z dnia 25 stycznia 2022r. sygn. akt (...) z uzasadnieniami - k. 335 – 341, 493 - 500

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Odwołanie okazało się zasadne.

Kwestię świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, do których należy zasiłek opiekuńczy, regulują przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (na dzień wydania zaskarżonej decyzji t.j. Dz.U.2014.159 ze zm.), zwanej dalej ustawą zasiłkową.

W myśl art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji i w okresie objętym tą decyzją, zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat.

Ubezpieczony to w myśl art. 1 ustawy zasiłkowej osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (na dzień zaskarżonej decyzji t.j. Dz. U. 2015.121 ze zm.), zwanej dalej ustawą systemową. Zgodnie z art. 11 ust. 1 i 2 ustawy systemowej w brzmieniu obowiązującym w okresie objętym zaskarżoną decyzją) ubezpieczeniu chorobowemu podlegają obowiązkowo ubezpieczeni wymienieni w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12 tej ustawy tj. pracownicy z wyłączeniem prokuratorów, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osoby odbywające służbę zastępczą, a dobrowolnie ubezpieczeni wymienieni w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10 czyli wykonujący pracę nakładczą, wykonujący pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia, umowy o świadczenie usług, prowadzący działalność pozarolniczą i osoby z nimi współpracujące, wykonujący pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania oraz duchowni.

Bezspornym pozostawało (świadczy o tym także jednoznacznie dokumentacja w aktach zasiłkowych), iż ubezpieczona wystąpiła o zasiłek opiekuńczy z tytułu, jaki stanowiło zatrudnienie pracownicze w (...) w S..

Podleganie przez odwołującą się ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu stanowiło przedmiot postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym w (...) (...) Wydziałem (...)pod sygn. akt (...), zainicjowanego odwołaniem ubezpieczonej oraz płatnika składek od decyzji organu z dnia 7 kwietnia 2014 r. nr (...) ustalającej, że zgłoszona jako pracownik do ubezpieczeń społecznych w istocie im nie podlega od 10 czerwca 2013r. Sąd Okręgowy zmienił decyzję organu przyjmując, że S. O. (1) ubezpieczeniom społecznym z tytułu, o jakim mowa, podlega począwszy od 10 czerwca 2013r. Prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego(...) z dnia 26 maja 2022 r. sygn. akt (...) oddalona została apelacja organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia 23 grudnia 2015r. W konsekwencji wyrok Sądu Okręgowego w (...) także jest prawomocny, a jako taki, zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., wiąże sąd orzekający w niniejszej sprawie.

Tym samym sąd bez prowadzenia innych dowodów zobligowany jest przyjąć, że sporna przesłanka prawa do świadczenia czyli posiadanie statusu ubezpieczonego, po stronie S. O. (1) w listopadzie 2015r. występowała (z zaświadczenia płatnika składek wynika, że zatrudnienie trwało).

Organ rentowy ani w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji ani w odpowiedzi na odwołanie ani po podjęciu postępowania (zawieszonego w związku ze sporem sądowym o podleganie ubezpieczeniom społecznym) i zobowiązaniu go do zajęcia aktualnego stanowiska nie powoływał się na inne okoliczności mogące warunkować brak prawa do świadczenia po stronie wnoszącej odwołanie. Okoliczność, iż do ubezpieczonej kierowano zapytanie co do możliwości zapewnienia choremu dziecku opieki przez domownika, nie może prowadzić do innego przyjęcia, skoro zaskarżoną decyzję wydano po uzyskaniu od S. O. (1) odpowiedzi na to zobowiązanie. Brak poruszanie tej kwestii w decyzji nakazuje przyjęcie, zwłaszcza wobec działania organu w procesie, że tę okoliczność organ uznał za wyjaśnioną dostatecznie i nie znalazł podstaw do uznania, że opiekę sprawować mogła inna osoba. Dla porządku tylko zauważyć należy, iż niezrozumiałym jest dociekanie organu, dlaczego ojciec dziecka opieki nad nim sprawować nie mógł. Wymieniony miał tytuł ubezpieczenia w postaci działalności pozarolniczej, co oznaczało, że prowadził aktywność zarobkową. Większa swoboda przedsiębiorcy w kształtowaniu swojej pracy nie może być utożsamiana z obowiązkiem jej organizacji w taki sposób, by sprawować opiekę nad chorymi domownikami. Stanowiąca zgodnie z art. 34 ustawy zasiłkowej negatywną przesłankę prawa do zasiłku opiekuńczego możliwość zapewnienia opieki przez innego domownika nie może być rozważana jako potencjalna, a realna. Z tą ostatnią mamy do czynienia przykładowo w przypadku, gdy jeden z rodziców nie pracuje opiekując się dzieckiem niezależnie od tego, czy to jest zdrowe czy chore. Ciężar istnienie negatywnej przesłanki prawa do świadczenia (w tym wypadku możliwość sprawowania opieki przez domownika) spoczywa zresztą na organie rentowym. Tymczasem w tej sprawie organ nie naprowadził żadnych wniosków na okoliczność, iż ojciec dziecka pozostawał w okresie objętym decyzją w domu, nie wykonywał aktywnością zarobkowej i mógł należycie zając się chorą córką.

Mając na względzie wszystko powyższe, sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w sposób wskazany w punkcie I wyroku.

W niniejszym postępowaniu nie mogło zostać rozpoznane zgłoszone w odwołaniu żądanie odsetek. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych sąd bada prawidłowość zaskarżonej odwołaniem decyzji organu rentowego, władny jest zatem rozstrzygać wyłącznie o świadczeniach objętych tą decyzją. W toku postępowania sądowego ubezpieczony może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może dochodzić świadczeń, o których organ rentowy nie rozstrzygał. Występuje tu czasowa niedopuszczalność drogi sądowej – strona może wystąpić do sądu dopiero z odwołaniem od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego lub w razie bezczynności tego organu. Jeżeli ubezpieczony zgłasza nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu (art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c.). Podobnie postąpić należy w przypadku, gdy nowe żądanie zgłoszone zostanie już w odwołaniu, a organ rentowy nie potraktuje go jako wniosek i nie rozstrzygnie o nim odrębną decyzją albo gdy zostanie ono zgłoszone w piśmie procesowym w toku sprawy. Przekazanie sprawy w tej części następuje w oparciu o art. 464 § 1 k.p.c. obligujący sąd w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w przypadku niedopuszczalności drogi sądowej do przekazania sprawy do rozpoznania innemu właściwemu organowi. Odsetki od zasiłku opiekuńczego jako roszczenie akcesoryjne względem niego są świadczeniem z ubezpieczenia społecznego i władnym do rozstrzygnięcia o prawie do nich w drodze decyzji zgodnie z art. 83 § 1 pkt 4 ustawy systemowej jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Decyzja zaskarżona w niniejszym postępowaniu nie zawiera rozstrzygnięcia o odsetkach. Gdyby zatem sąd orzekł o prawie do tego świadczenia, pozbawiłby ubezpieczoną możliwości jego dochodzenia w pełnym toku instancji. Stąd należało sprawę w tym zakresie przekazać organowi rentowemu. Sąd ubezpieczeń społecznych będzie władny rozstrzygać o odsetkach od zasiłku dopiero w przypadku zakwestionowania przez ubezpieczoną decyzji w tym przedmiocie. W tych warunkach orzeczono jak w pkt IV wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu wydano na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z ogólną odpowiedzialnością za wynik procesu. W niniejszej sprawie wnosząca odwołanie reprezentowana była przez profesjonalnego pełnomocnika – radcę prawnego, którego minimalne wynagrodzenie, w związku z przedmiotem sprawy – wynosiło 180 zł (§ 9 ust. 2 obowiązującego już w dniu wniesienia odwołania rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych /t.j. Dz.U.2018. 265/). Taką też kwotę zasądzono od organu na rzecz odwołującej się.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)