Pełny tekst orzeczenia

Formularz UWO

Sygnatura akt

XII Ko120/21

WNIOSKODAWCA

D. B.

ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

1.

0

0

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

1.

5000

0

3.

Inne

1.

Ustalenie faktów

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

D. B. był obecny w tłumie protestujących po wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji eugenicznej w dniu 18 listopada 2020 r. W godzinach wieczornych wraz z tłumem był obecny w okolicach ulicy (...) w W..

Tłum wykrzykiwał wulgarne hasła również w kierunku funkcjonariuszy i używał wobec nich słów i zwrotów powszechnie uznawanych za obelżywe. W okresie bezpośrednio poprzedzającym zatrzymanie doszło do próby siłowego przedarcia się przez kordon części demonstrantów. W próbie przedarcia uczestniczyła Z. L.. Gdy demonstrantom udało się przerwać kordon funkcjonariusze policji podejmowali czynności zatrzymania wobec demonstrantów. Jednym z nich był D. B., który był zatrzymywany przez funkcjonariusza Policji M. D.. Wobec wnioskodawcy zastosowano siłę fizyczną, przewrócono go na ziemię, funkcjonariusz dokonujący zatrzymania przycisnął kolanem wnioskodawcę do ziemi a następnie zakuł wnioskodawcę kajdankami z tyłu. Kolano znajdowało się w na plecach w okolicy krzyżowej/lędźwiowej. W trakcie zatrzymywania wnioskodawca głośno krzyczał "zdejmij nogę, nogę z pleców proszę", krzyczał, że ma 17 lat i swoje dane osobowe. W trakcie, gdy zatrzymywany krzyczał, funkcjonariusz znajdujący się w pobliżu powiedział do wnioskodawcy "zamknij mordę". D. B. nie posiadał przy sobie dokumentu tożsamości, ani dokumentu pozwalającego na jej ustalenie. Zatrzymania dokonano w dniu 18.11.2020 r. około godziny 21.25. Jako przyczynę zatrzymania w wskazano podejrzenie popełnienia przestępstwa z art. 254 par 1 k.k. w zb. z art 57a par 1 k.k. oraz konieczność ustalenia tożsamości sprawcy. D. B. został doprowadzony do radiowozu i przewieziony na (...). W trakcie zatrzymania D. B. zatrzymano lek na alergię. D. B. nie skarżył się na stan zdrowia i nie domagał się badania przez lekarza. Około 22.00 o zatrzymaniu funkcjonariusze policji zawiadomili matkę zatrzymanego M. B., która zadeklarowała, że może dowieść na komendę dokument tożsamości. Funkcjonariusz wskazał, że można dowieść dokument, ale to nie spowoduje niezwłocznego zwolnienia zatrzymanego. W związku z powyższym M. B. zadeklarowała, że dokument przywiezie rano ojciec zatrzymanego. W trakcie rozmowy Matka zatrzymanego nie wskazywała na kłopoty zdrowotne syna. M. B. poinformowała męża S. B., który pracował na nocną zmianę o zatrzymaniu syna. S. B. zadzwonił na komendę wskazując, że syn jest chorowity jest astmatykiem. Około godziny 7.00 w dniu 19 listopada 2020 r. ojciec zwiózł paszport na komendę, ale został poinformowany, że syn nie zostanie zwolniony, gdyż będą z nim prowadzone czynności. W trakcie zatrzymania D. B. otrzymał śniadanie z herbatą. Wnioskodawca został zwolniony po przesłuchaniu w dniu 19.11.2020 r. o godzinie 13.58. Po zatrzymaniu D. B. był zdenerwowany i miał problemy ze snem.

Postanowieniem z dnia 10 maja 2022 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia uznał zatrzymanie D. B. za niezasadne i nieprawidłowe, ale legalne. Wyrokiem z dnia 30 listopada D. B. został nieprawomocnie uniewinniony od czynu z art. 254 § 1 k.k. w zb. z art. 226 § 1 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.

protokół zatrzymania

10

zeznania D. B.

47- 49v

zeznania Z. L.

69-70

zeznania P. R.

178v - 180

nagranie fragmentu zatrzymania

zeznania M. D.

86v, 94-96v, 131-136

zeznania M. B.

67v - 68v

zeznania S. B.

k68v- 69

73

wyrok zuzsadnieniem

162-177

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

ocena DOWODów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

3.1.1

nagranie fragmentu zatrzymania

Sąd nie miał wątpliwości co do wiarygodności nagrania a żadna ze stron nie kwestionowała jego autentyczności.

protokół zatrzymania

dokument urzędowy niekwestionowany przez żadną ze stron. Jego treść koresponduje z zeznaniami świadków.

zeznania D. B.

Sąd uznał za częściowo wiarygodne zeznania D. B.. Na wstępie wskazać trzeba, że zdarzenia miały w znacznej mierze przebieg dynamiczny a wnioskodawca miał interes by zeznawać nieprawdę. Jednakże zeznania te należało uznać w pewnej mierze za wiarygodne. Przede wszystkim w zakresie samego faktu zatrzymania czy jego przyczyn (konieczność ustalenia tożsamości z uwago na brak dokumentu tożsamości) czy obecności na demonstracji. W tym zakresie zeznania świadka są zgodne z zeznaniami pozostałych świadków, protokołem zatrzymania oraz z nagraniem. W niniejszym postępowaniu wyłaniają się dwie grupy świadków. Uczestnicy demonstracji, którzy w niekorzystnym świetle przedstawili działania policji i bagatelizowali negatywne działania demonstrantów. Oraz funkcjonariusze policji, którzy starali uzasadniać zasadność swojej interwencji. Na wstępie wskazać należy, że zeznania świadka są wewnętrznie sprzeczne oraz sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego i logiki. Z jednej strony wnioskodawca wskazuje, ze był bardzo pokojowo nastwiony i nie miał ochoty nikogo znieważać czy skrzywdzić. Z drugiej strony wskazuje, ze skandowano wulgarne hasła, które również wykrzykiwał. Natomiast z zeznań P. R. i Z. L. wynika, że wulgarne znieważające hasła skandowano również wobec funkcjonariuszy policji. Z. L. wskazała, że doszło do siłowego przerwania kordonu przez demonstrantów w czasie zbliżonym do zatrzymania wnioskodawcy. Natomiast okoliczność, że zatrzymania dokonywało kilkoro funkcjonariuszy nie koresponduje z nagraniem na którym widać, ze czynności zatrzymania dokonuje jeden funkcjonariusz a pozostali są jedynie w pobliżu. Również twierdzenia o roztrzęsieniu i zdenerwowaniu są sprzeczne z depozycjami świadka, który opisał, że żądał ""wskazania podstawy prawnej i faktycznej zatrzymania". W ocenie Sądu nie jest prawdopodobnym to prawne sformułowanie stanowiące cytat z kodeksu postępowania karnego zostało wypowiedziane przez roztrzęsionego i zdenerwowanego siedemnastolatka. Również nagranie wskazuje, że wnioskodawca nawet chwili zatrzymania kontrolował swoje emocje np. próbując polecić policjantowi zdjęcie kolana z pleców. W zakresie weryfikowalnych faktów zeznania wnioskodawcy wskazują, że policjanci wykazywali troskę o niego dostarczając posiłek czy materac i koce do celi. Reasumując D. B. starał się w zeznaniach powiększyć rozmiary swojej krzywdy albo wskazując na nieweryfikowalne okoliczności związane z zatrzymaniem np. zaniechanie podania wody, gdy żądanie nie zostało wypowiedziane w obecności funkcjonariusza. Czy też dopatrując się krzywdy w działaniach funkcjonariuszy, którzy dokonywali czynności zatrzymania w zgodzie z procedurami jak przeszukanie i zatrzymanie lekarstw. Czy nawet do zeznawania nieprawdy np. ze nie został przesłuchany w trakcie zatrzymania. Jednocześnie wnioskodawca unikał zeznań niekorzystnych dla siebie jak skandowanie wulgarnych haseł. Dlatego Sąd uznał z wiarygodne zeznania świadka jedynie w zakresie w jakim są zgodne z innymi dowodami przeprowadzonymi w sprawie.

dokument urzędowy nie kwestionowany przez strony

wyrok z uzasadnieniem

dokument urzędowy nie kwestionowany przez strony

zeznania M. D.

Sąd w dużej mierze uznał za wiarygodne zeznania świadka M. D.. Jak wynika z zeznań Z. Z. demonstranci skandowali wulgarne, obelżywe hasła wobec funkcjonariuszy policji oraz w miejscu i czasie zatrzymania siłowo przedarli się przez kordon policji. Tym samym świadek M. D. miał uzasadnione podejrzenie, że aktywnie uczestniczący w zdarzeniu. Podkreślić należy, że nawet z zeznań wnioskodawcy wynika, że skandował hasła wraz z tłumem. Zdarzenie miało charakter dynamiczny. Również nie ulega wątpliwości, że wobec zatrzymanego użyto środków przymusu bezpośredniego w postaci siły fizycznej i kajdanek, gdyż wynika to z niekwestowanego nagrania. Podkreślić należy, że zeznania świadka korespondują również z zeznaniami (nie ocenami) świadków Z. Z. (w zakresie skandowania obraźliwych wobec policji haseł oraz faktu przedarcia się przez kordon), P. R. (w zakresie skandowania obraźliwych haseł wobec policji) a nawet zezniami D. B. (w zakresie skandowania haseł). Dlatego należało uznać zeznania świadka za wiarygodne.

zeznania M. B.

Do zeznań M. B. należało podejść z pewną ostrożnością, gdyż jest to osoba najbliższa w stosunku do wnioskodawcy. W znacznym stopniu zeznania te mają charakter pośredni a informacje o zatrzymaniu pochodzą od syna. Jednakże w zakresie w jakim zeznania te mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy czyli przebiegu rozmowy telefonicznej z funkcjonariuszem policji należało uznać za wiarygodne. Logicznym jest, że jeżeli nawet dostarczenie dokumentu tożsamości w dniu 19 listopada 2020r. nie doprowadziło do zwolnienia D. B. to tym bardziej należy dać wiarę zeznaniom świadka, że została poinformowana, iż nawet doręczenie dowodu tożsamości nie spowoduje zwolnienia syna. Wskazać również należy, że świadek błędnie wskazała, że syn wrócił o godzinie 9.00, podczas gdy z protokołu zatrzymania wynika, ze został zwolniony o godzinie 13.58.

zeznania P. R.

Zeznania świadka P. R. należało uznać za częściowo wiarygodne. Za wiarygodne należało uznać zeznania świadka w zakresie w jakim wskazywał, że demonstranci skantowali hasła obraźliwe wobec funkcjonariuszy policji i w zakresie próby przedostania się części demonstrantów przez kordon policji. W tym zakresie zeznania te korespondują z zeznaniami M. D. i Z. Z.. Natomiast za niewiarygodne należało uznać zeznania świadka wskazujące, że tuż przed zatrzymaniem D. B. grupa demonstrantów, w której się znajdował zachowywała się spokojnie. W tym zakresie zeznania są sprzeczne z zeznaniami Z. Z., która wskazała na koincydencję miejsca i czasu zatrzymania D. B. i próby przedarcia się przez kordon.

zeznania S. B.

Do zeznań S. B. należało podejść z pewną ostrożnością, gdyż jest to osoba najbliższa w stosunku do wnioskodawcy. W znacznym stopniu zeznania te mają charakter pośredni a informacje o zatrzymaniu pochodzą od syna. Jednakże w zakresie w jakim zeznania te mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy czyli przebiegu rozmowy telefonicznej z funkcjonariuszem policji oraz przebiegu rozmowy podczas przekazania dokumentu tożsamości na komendzie policji. W tym zakresie zeznania są logiczne i niesprzeczne z materiałem dowodowym, dlatego należało uznać je za wiarygodne.

zeznania Z. L.

Sąd w znacznej mierze uznał za wiarygodne zeznana świadka Z. L.. Za wiarygodne należało uznać zeznania w zakresie w jakim wskazywała, ze tłum skandował wulgarne hasła oraz, że doszło do siłowego przedarcia się demonstrantów przez kordon policji. Natomiast za niewiarygodne należało uznać zeznania świadka wskazujące, że zatrzymania dokonywało pięciu policjantów, gdyż jest to sprzeczne z nagraniem odtworzonym na rozprawie. Natomiast wypowiedzi ocenne oraz przypuszczenia świadka np.\. w zakresie używania przez policję gazu nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

Zeznania C. K.

Z uwagi na niepamięć świadka dowód nieprzydatny dla ustalenia stanu faktycznego.

PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

1.

0

0

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

1.

1200

ustawowe od uprawomocnia się orzeczenia do dnia zapłaty

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 552 par 4 k.p.k. Odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego zatrzymania. Z Przepisów k.p.k. (art 8 par 1 k.p.k.) i jednolitej linii orzecznictwa wynika, że Sąd orzekający w sprawie zadośćuczynienia dokonuje samodzielnie ustaleń stanu faktycznego i z uwagi na brak tożsamości pojęć niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie i oceny legalności, zasadności i prawidłowości zatrzymania (art. 246 k.p.k.) orzeczenie Sądu Rejonowego kwestionujące zasadność, prawidłowość czy legalność zatrzymania nie jest wiążące dla Sądu orzekającego w przedmiocie zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie a tym bardziej nie implikuje konieczności orzeczenia takiego zadośćuczynienia czy odszkodowania (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - II Wydział Karny z dnia 23 czerwca 2021 r. II AKa 97/21). Wykładnia systemowa a w szczególności przepis art. 555 k.p.k. wskazuje, że w przeciwieństwie do tymczasowego aresztowania ustawodawca uniezależnił prawo do ubiegania się o odszkodowanie i zadośćuczynienie od ostatecznego wyniku postępowania karnego. Również wykładnia celowościowa przemawia za uniezależnieniem odpowiedzialności Skarbu Państwa od ostatecznych wyników postępowania karnego w przypadku zatrzymania. Zatrzymanie jest dokonywane często na wstępnym etapie postępowania karnego natomiast poziom uprawdopodobnienia popełnienia przestępstwa może być znacznie niższy (uzasadnione przypuszczenie), niż przy przystosowaniu środków zapobiegawczych (duże prawdopodobieństwo). Dlatego z woli ustawodawcy ocena prawidłowości zatrzymania jak również odpowiedzialności za nie, opiera się na okolicznościach znanych funkcjonariuszom w chwili zatrzymania i nie jest kształtowana na zasadzie ryzyka. Skarb Państwa odpowiada za zawinione działanie funkcjonariuszy.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że w ocenie Sądu działania funkcjonariuszy zatrzymujących D. B. były prawidłowe (do chwili doprowadzenia na komisariat). Demonstranci prezentowali zarówno agresję słowną (skandowanie znieważających funkcjonariuszy haseł) oraz fizyczną (siłowe przedarcie się przez kordon policji). Nie przesądzając o sprawstwie D. B. w zakresie zarzucanych mu w odrębnym postępowaniu czynów (nieprawomocny wyrok uniewinniający), w ocenie Sądu w chwili zatrzymania istniało uzasadnione przypuszczenie popełnienia przez zatrzymanego przestępstwa. D. B. był obecny w grupie osób, które przedarły się przez kordon policji, lub zmieszał się z tymi osobami a ponadto skandował hasła wraz z demonstrantami a demonstranci wznosili hasła znieważające funkcjonariuszy policji. Zatem ocena funkcjonariuszy policji, ze może próbować zbiec z miejsca zdarzenia czy zachowywać się agresywnie nie była bezpodstawna. W związku z powyższym funkcjonariusz policji M. D. był upoważniony zatrzymania wnioskodawcy oraz do zastosowania najmniej dolegliwych środków przymusu bezpośredniego jak siłą fizyczna i kajdanki. Podkreślić należy, że prawidłowe użycie środków przymusu bezpośredniego zapewnia bezpieczeństwo zarówno funkcjonariuszowi jak i zatrzymywanemu. Działanie polegające na skutecznym unieruchomieniu zatrzymywanego poprzez przyciśnięcie kolanem do podłoża na wysokości odcinka krzyżowego/lędźwiowego pleców może zapobiec nagłemu poruszeniu się zatrzymywanego w takcie zakuwania i poważnym obrażeniom, które mogą powstać w trakcie zakuwania w kajdanki. Podkreślić należy, że pomimo różnicy w posturze funkcjonariusza i zatrzymywanego i twardego podłoża nie doszło u D. B. do powstania obrażeń ciała poza drobnymi zadrapaniami. Świadczy to o umiarze w stosowaniu środków przymusu bezpośredniego jak i wysokich umiejętnościach funkcjonariusza dokonującego zatrzymania. Również przeszukanie zatrzymanego i zatrzymanie leków stanowią część procedury zatrzymania. Poważnym uchybieniem ze strony funkcjonariuszy byłoby zaniechanie tych czynności. Oczywistym jest, że zatrzymany nie powinien mieć przy sobie niebezpiecznych przedmiotów czy leków. Jak wynika z wiarygodnych zeznań, oraz nagrania jeden z funkcjonariuszy policji zwrócił się do zatrzymywanego słowami "zamknij mordę". Oczywiście takie zachowanie za strony funkcjonariusza policji reprezentującego Państwo Polskie jest co najmniej niestosowne, ale uwzględniając okoliczności zatrzymania, skandowanie przez protestujących haseł obrażających funkcjonariuszy policji oraz fakt głośnego zachowania D. B. w trakcie zatrzymywania nie może to przesądzać, że zatrzymanie było niesłuszne (z uwagi na sposób zatrzymania) w stopniu oczywistym (w zakresie sposobu jego przeprowadzenia). Dlatego w ocenie Sądu nie można przyjąć, że działania w początkowej fazie zatrzymania aż do dowiezienia na komendę nie stanowiły niewątpliwie niesłusznego zatrzymania. Jednakże jako podstawę zatrzymania wskazano konieczność ustalenia tożsamości zatrzymanego. D. B. nie posiadał przy sobie dokumentu tożsamości. Zweryfikowanie tożsamości zatrzymanego powinno nastąpić niezwłocznie po dokonaniu jego zatrzymania. Natomiast zupełnie niezrozumiałym była odmowa zwolnienia D. B., gdy najpierw matka zadeklarowała doręczenie dokumentu tożsamości około 22.00 w dniu 18 listopada 2020r. a następnie po doręczeniu przez ojca paszportu około godziny 7.00 w dniu 19 listopada 2020 r. tym samym w ocenie Sądu przy prawidłowym działaniu policji wnioskodawca powinien być zwolniony około godziny 23- 24 w dniu 18 listopada 2020r. Zatem wówczas ustały przesłanki do dalszego zatrzymania i od tej chwili kontynuacja zatrzymania była oczywiście niesłuszna, co z koli implikuje odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa na podstawie art. 552 par 4 k.p.k.

Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia wzięto pod uwagę przede wszystkim okres pozbawienia wolności w skutek oczywiście niesłusznego zatrzymania. Wnioskodawca był pozbawiony wolności w skutek oczywiście niesłusznego zatrzymania od godziny 23-24 w dniu 18 listopada 2020 r. do chwili zwolnienia o godzinie 13.58. w dniu 19 listopada 2020 r. zatem 14- 15 godzin. W ocenie Sądu należy podjąć próbę zobiektywizowania zadośćuczynienia. Zatem skoro orzecznictwo Sądów powszechnych przyznaje zadośćuczynienie za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie w kwotach kilkanaście, dwadzieścia tysięcy złotych za miesiąc. Rzadko kwota ta przekracza 30 tysięcy złotych za miesiąc. Zatem zadośćuczynienia zasądzane przez sądy karne za dzień pozbawienia wolności zwykle nie przekraczają kwoty 1000 zł za dobę pozbawienia wolności. Dlatego w ocenie Sądu mniej więcej taka kwota powinna być podstawą określania zadośćuczynienia za dobę pozbawiania wolności. W niniejszej sprawie okres zatrzymania był wyraźnie krótszy niż 24 godziny Jako okoliczność wpływającą na podwyższenie zadośćuczynienia należało przyjąć zatrzymanie w godzinach nocnych (konieczność spędzenia nocy w policyjnej izbie zatrzymań) oraz młody wiek wnioskodawcy dla którego było to pierwsze takie doświadczenie. Natomiast w niniejszej sprawie brak jest innych szczególnych okoliczności wpływających na podwyższenie zadośćuczynienia. Dlatego konieczne było zobiektywizowanie wysokości zadośćuczynienia. Zasądzenie kwoty wskazanej przez wnioskodawcę 5000 złotych czy nawet przez prokuratora - 3000 zł byłoby rażąco niesprawiedliwe wobec osób, które podobne kwoty otrzymują za tydzień stosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Dlatego konieczne było miarkowanie kwoty zadośćuczynienia i określenie jej w oparciu w znacznej mierze o obiektywne kryterium jakim jest okres pozbawienia wolności. Ponadto Sąd znalazł dwa kryteria, które spowodowały pewne podniesienie kwoty zadośćuczynienia: okres zatrzymania w porze nocnej i młody wiek zatrzymanego, który nie był wcześniej pozbawiony wolności. Podsumowując zasądzona kwota 1200 zł odpowiada szkodzie niemajątkowej jakiej doznał D. B. wskutek oczywiście niezasadnego zatrzymania poza okres niezbędny dla zweryfikowania jego tożsamości. W pozostałym zakresie wniosek należało oddalić. Rozmiary szkody niemajątkowej były oceniane na chwile orzekania zatem należało zasądzić odsetki ustawowe od w/w kwoty od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Inne

3.

1.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

1.

0

0

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

1.

1200

ustawowe od uprawomocnia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Inne

3.

1.

Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

w pozostałym zakresie (ponad kwotę 1200 zł) wniosek należało oddalić.

III

należało zasądzić kwotę 184 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. kwota 120 zł. powiększona o 0,6 tej kwoty za trzy dodatkowe terminy.

KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

IV

Na podstawie art. 554 par 4 k.p.k. należało kosztami postępowania Skarb Państwa

PODPIS