Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

3 kwietnia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Matusiak

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Wawrzyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 kwietnia 2023 roku w Sieradzu

odwołania R. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z 28 grudnia 2022 r. Nr (...)

w sprawie R. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o prawo do deputatu węglowego

oddala odwołanie.

Sygn.akt IV U 49/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28.12.2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 05.12.2022r., odmówił R. A. prawa do przyznania deputatu węglowego. Wskazując jako podstawę prawną decyzji przepisy art. 114 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz.U. z 2021 r. poz. 146) organ wskazał, że zgodnie z art. 74 ust.1 ostatnio powołanej ustawy, prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego przysługuje byłemu pracownikowi kolejowemu pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną na podstawie m.in. przepisów ustawy emerytalnej. Zgodnie z pkt 3 deputat przysługuje również emerytowi lub renciście, który pobiera emeryturę lub rentę z tytułu zatrudnienia w okresach równorzędnych z okresami zatrudnienia na kolei oraz osobie, której przyznano kolejową emeryturę lub rentę w drodze wyjątku. Zgodnie zaś z pkt 4 prawo do deputatu nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z którego powstało prawo do emerytury lub renty. Zakład odmówił przyznania prawa do deputatu węglowego, ponieważ wnioskodawca nie miał prawa do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia, z tytułu którego nabył prawo do emerytury.

Odwołanie od decyzji organu rentowego złożył R. A., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy od dnia 1 września 2021 r., tj. od dnia nabycia prawa do emerytury z FUS. Pełnomocnik odwołującego wskazał, że w okresach zatrudnienia na kolei od 07.09.1977 r. do 31.03.984 r. , od 16.07.1997 r. do 31.03.2014 r., które były okresami pracy w szczególnych warunkach, a także od 01.04.2014 r. do 28.09.2021 r. R. A. otrzymywał 100% ekwiwalentu za deputat węglowy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. A., ur. (...), w dniu 2 września 2021 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniosek o emeryturę z powszechnego wieku emerytalnego. Decyzją z dnia 10.09.2021r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał R. A. zaliczkę na poczet przysługującej mu emerytury.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca, poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji. Emerytura została ustalona jako równowartość kwoty, będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia ustalone na dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę. Wypłata świadczenia została zawieszona z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia.

W dniu 29.09.2021r. R. A. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniosek o podjęcie wypłaty emerytury. Do wniosku zostało załączone świadectwo pracy, wystawione 28.09.2021r. przez (...) sp. z o.o. stwierdzające fakt zatrudnienia wnioskodawcy od 01.04.2014 r. do 30.04.2020 r. w wymiarze pełnego etatu, od 01.05.2020 r. do 31.05. 2020 r. w wymiarze 4/5 etatu, od 01.06.2020 r. do 30.06.2020 r. w wymiarze 9/10 etatu, od 01.07.2020 r. do 31.07. 2020 r. w wymiarze 19/20 etatu, od 01.08.2020 r. do 28.09.2021 r. w wymiarze pełnego etatu na stanowiskach naczelnika wydziału drużyn trakcyjnych i starszego specjalisty d.s. eksploatacji.

Decyzją z dnia 19.10.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. ponownie ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury R. A. od 01.09.2021 r. Organ wskazał, że decyzja ta ma charakter zaliczkowy z uwagi na prowadzone postępowanie wyjaśniające z zakładem pracy w sprawie deputatu węglowego. W odpowiedzi na zapytanie organu rentowego, pismem z dnia 26.10.2021 r. (...) sp. z o.o. poinformowała, iż spółka nie wypłaca deputatu węglowego.

Decyzją z dnia 10.11.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał R. A. emeryturę od 01.09.2021 r. W decyzji wskazano, że decyzja ma charakter ostateczny a wysokość emerytury nie uległa zmianie. Zakład zaznaczył, że zgodnie z pismem otrzymanym z (...)wnioskodawca nie miał wypłacanego deputatu węglowego, a tym samym prawo do deputatu węglowego nie przysługuje emerytowi, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia.

W dniu 5 grudnia 2022r. R. A. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniosek o przyznanie ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy kolejowy.

Zaskarżoną decyzją z dnia 28.12.2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił R. A. prawa do deputatu węglowego.

Do akt kapitałowych R. A. złożono m.in. świadectwa pracy: - wystawione w dniu 15.07.1997 r. przez (...) Szkołę (...) w Z. stwierdzające, iż R. A. był tam zatrudniony od 01.04.1984 r. do 15.07.1997 r. w pełnym wymiarze czasu pracy jako starszy inspektor praktycznej nauki zawodu i starszy magazynier; - wystawione przez (...) Zakład (...) w Ł., stwierdzające iż R. A. był zatrudniony w (...) w Z. od 09.09.1977 r. do 31.03.1984 r. jako rzemieślnik, starszy magazynier; dokument zawiera adnotacje , iż pracownik odbył zasadniczą służbę wojskową od 26.10.1977 r. do 13.10.1979 r. a okres pracy od 09.09.1977 r. do 25.10.1977 r. , od 02.11.1979 . do 31.03.1984 r. w pełnym wymiarze czasu pracy jest zatrudnieniem w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin oraz § 4 ust.3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze. W okresie od 16.07.1997 r. do 31.03.2014 r. R. A. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) sp. z o.o. Oddział (...) z siedziba w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach referendarza, zastępcy naczelnika stacji, naczelnika wydziału.

(wnioski, decyzje, świadectwa pracy, informacja w aktach ZUS, świadectwo pracy w aktach osobowych )

Do odwołania zostało załączone m.in. zaświadczenie (...) SA z 16.11.2022r. stwierdzające, iż R. A. w okresie zatrudnienia w (...) sp. z o.o. od 16.07.1997 r. do 31.03.2014 r. miał wypłacany ekwiwalent za deputat węglowy; umowa o pracę zawarta przez R. A. 09.09. 1977 r. z (...), przewidująca, iż pracownikowi przysługuje m.in. prawo do deputatów opałowych. W okresie zatrudnienia w (...) Szkole (...) w Z. od 01.04.1984 r. do 31.08.1993 r. R. A. był uprawniony do ekwiwalentu za deputat węglowy.

(zaświadczenie k. 22, umowa o pracę k. 26-27, zaświadczenie k. 52 akt sprawy).

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach rentowych ubezpieczonego i aktach sprawy, których prawdziwości strony nie kwestionowały.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie R. A. jako bezzasadne podlega oddaleniu. Zgodnie z art. 74 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz.U.2022.2542 t.j. – dalej ustawa o komercjalizacji), byłemu pracownikowi kolejowemu, pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także członkom rodziny tego pracownika, pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego. Zgodnie zaś z art. 74 ust. 10 i 11 powołanej ustawy, emeryci i renciści nabywają prawo do ekwiwalentu pieniężnego z dniem przyznania emerytury lub renty. Prawo do pobierania ekwiwalentu pieniężnego ustaje lub ulega zawieszeniu wraz z ustaniem prawa do emerytury lub renty. W świetle przywołanych regulacji prawo do deputatu węglowego przysługuje pracownikom pracującym na kolei. Przysługuje ono również byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Dla nabycia prawa do deputatu węglowego decydujące znaczenie ma ustalenie, czy wnioskodawcy przysługiwało prawo do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia na kolei oraz czy nabycie prawa do emerytury nastąpiło w oparciu o zatrudnienie wykonywane na kolei.

Bezspornym w sprawie jest, że ubezpieczony był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa (...) w okresach od 09.09.1977 r. do 31.03.1984 r., od 16.07.1997 r. do 31.03.2014 r. od 01.04.2014 r. do 28.09.2021 r. a jednocześnie w latach 1977-1984, 1997-2014 odwołujący się pobierał deputat węglowy. Prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy jest uprawnieniem o charakterze wyjątkowym o ustawowej podstawie, świadczenie to wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa. W swych początkach było to prawo pracownika kolejowego do bezpłatnego przydziału węgla, co skutkowało zrównoważeniem jego utraty kwotą pieniężną (parytet towaru i pieniądza). Przydzielanie węgla pracownikom i rencistom lub emerytom kolejowym stanowiło przywilej, mający łagodzić trudności w nabywaniu węgla na wolnym rynku, należny oprócz i niezależnie od wynagrodzenia za pracę oraz od emerytury i renty. Stanowiło także swego rodzaju tradycję wywodzącą się z tego, że węgiel składowany był na terenach kolejowych. Z tych przyczyn deputat węglowy ustanowiony został jako bezpłatny przydział węgla, co realizowało cel wyposażenia pracowników w dobro reglamentowane także po ich przejściu na emeryturę lub rentę, spełniane w pieniądzu tylko wówczas, gdy przydział węgla był zbędny (por. uchwała SN z dnia 6 lipca 2000 r., III ZP 9/00, OSNAP 2000 Nr 24, poz. 902). W art.74 ustawy o komercjalizacji określono krąg podmiotów, którym przysługuje prawo do deputatu węglowego, tj. byłym pracownikom kolejowym pobierającym rentę lub emeryturę (lub członkom ich rodzin), którzy prawo do renty lub emerytury uzyskali na podstawie jednego z trzech wymienionych aktów prawnych, a ponadto w okresie zatrudnienia na kolei mieli prawo do deputatu węglowego. Przepis ust. 1 i ust. 4 art. 74 ustawy o komercjalizacji należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia uzyskali emeryturę. Istotne jest zatem ustalenie, czy emerytura przyznawana na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS ustalona została na podstawie zatrudnienia kolejowego i wówczas prawo do deputatu przysługuje, czy też na podstawie zatrudnienia poza koleją, co wyklucza przyznanie prawa do deputatu. W przypadku emeryta mającego ustalone prawo do emerytury w oparciu o tzw. stare zasady, czyli przepisy art. 27 – 45 względnie art. 46 i 50 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, których wysokość ustalano z uwzględnieniem zasad wynikających z przepisu art. 53 ustawy, koniecznym warunkiem jest aby prawo do świadczenia ustalono wyłącznie w oparciu o zatrudnienie na kolei, w czasie którego pracownik pobierał ekwiwalent. Innymi słowy konieczne było w przypadku tej grupy osób aby tak prawo do świadczenia jak i jego wysokość ustalono w oparciu o zatrudnienie na kolei a nie inne zatrudnienie – poza jednostkami kolejowymi. W przypadku osób ubiegających się o emeryturę w oparciu o przepis art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustawodawca poza wymogiem wieku nie przewidział przesłanki w postaci odpowiednio długiego stażu ubezpieczeniowego jako warunku koniecznego do nabycia prawa do emerytury.

Analiza treści art. 74 ustawy o komercjalizacji nie pozwala na przyjęcie założenia, iż sam okres zatrudnienia na kolei i pobierania w tym czasie ekwiwalentu przesądza o możliwości uzyskania ekwiwalentu po przejściu na emeryturę, której wysokość obliczono w oparciu o składkę odprowadzoną nawet w znacznej części z tego okresu. Jako prawidłową należy przyjąć wykładnię art. 74 ust. 4 ustawy o komercjalizacji, zgodnie z którą prawo do deputatu węglowego przysługuje emerytowi tylko wówczas, gdy jego prawo do emerytury powstało z takiego tytułu zatrudnienia, w którym przysługiwało mu prawo do takiego deputatu. W omawianym zakresie chodzi o zatrudnienie na kolei rozumiane jako podstawa nabycia prawa do emerytury kolejowej, a zatem obejmujące pracę na kolei, pracę równorzędną z pracą na kolei oraz okresy zaliczane do pracy na kolei w odpowiednim wymiarze (por. art. 40 ustawy emerytalnej). To zaś prowadzi do wniosku, że pobieranie emerytury z art. 24 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyłącza możliwość nabycia przez byłego pracownika kolejowego prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego, o którym mowa w art. 74 ustawy o komercjalizacji, gdyż emerytura z art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest emeryturą „powstałą” z tytułu jakiegokolwiek zatrudnienia (w tym dającego prawo do deputatu węglowego), ale przysługującą w związku z osiągnieciem określonego wieku emerytalnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2022 r. III UZP 7/22). Mając zatem na względzie, iż R. A. nabył prawo do emerytury określonej w art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jego okres zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych (...) jak też długość pobierania deputatu węglowego pozostają bez wpływu na uprawnienie do żądanego w odwołaniu świadczenia.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł o oddaleniu odwołania.