Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lipca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Magdalena Gałązka

Protokolant: Karolina Marciniak

po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2022 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa G. M.

przeciwko syndykowi masy upadłości (...) S.A. w Ł.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

1. oddala powództwo;

2. ustala, że pozwany wygrał proces w całości, pozostawiając szczegółowe rozliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

SSO Magdalena Gałązka

Sygn. akt XX GC 1134/21

UZASADNIENIE

wyroku z 29 lipca 2022 roku

Powódka G. M. wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego stanowiącego prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie X Wydziału Gospodarczego dla spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych z dnia 16 kwietnia 2019 roku, wydane pod sygn. akt. X GUp 337/16.

Pozwany syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości w Ł. wniósł o oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o oddalenie powództwa w części, tj. w zakresie 10 961,09 złotych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

I. Powódka jest byłym członkiem rady nadzorczej (...) S.A., pracownikiem tej spółki oraz żoną byłego członka zarządu tej spółki, M. M. (odpis z KRS, k- 19 verte – 20, zeznania powódki, 00:29:23 do 00:25:23 protokołu elektronicznego, k- 253).

II. W dniu 5 maja 2016 roku został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości (...) S.A. w W.. Wniosek złożył prezes zarządu spółki (...), J. C.. Postanowieniem z 6 czerwca 2016 roku została ogłoszona upadłość spółki (...). Informacja o ogłoszeniu upadłości została opublikowana w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w dniu 13 czerwca 2016 roku (wniosek wraz z załącznikami, postanowienie o ogłoszeniu upadłości oraz wydruk z MSiG w wersji elektronicznej na płycie CD, k- 116 – oznaczone jako załączniki nr 1, 8 i 9).

III. Bank (...) S.A. zgłosił wobec upadłego (...) S.A. wierzytelność z tytułu umowy linii wielocelowej o nr (...) zawartej 25 kwietnia 2013 roku, na mocy której udzielił (...) limitu kredytowego w kwocie (...)złotych. Bank zgłosił wierzytelność w kwocie (...) złotych z tytułu należności głównej i (...) z tytułu odsetek. Wierzytelność została uznana na liście wierzytelności w wysokości (...) zł tytułem kwoty głównej oraz w kwocie (...) zł tytułem odsetek (zgłoszenie wierzytelności, strona 814 listy wierzytelności, postanowienie z 21 grudnia 2017 roku o częściowym zatwierdzeniu listy – wszystkie dokumenty w wersji elektronicznej na płycie CD, k- 116 – oznaczone jako załączniki nr 10, 11 i12).

IV. W toku postępowania upadłościowego Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie w dniu 16 kwietnia 2019 roku wydał postanowienie (pod sygn. akt X GUp 337/16), na podstawie którego zasądził od powódki na rzecz syndyka (...) kwotę (...) złotych tytułem równowartości samochodu osobowego P. (...), nr VIN (...), a także kwotę 5 417 złotych tytułem kosztów procesu. Postanowienie było konsekwencją uznania za bezskuteczną z mocy samego prawa umowy sprzedaży ww. samochodu z 9.10.2015 roku. Postanowienie uprawomocniło się z dniem 16 listopada 2020 roku, w wyniku oddalenia zażalenia G. M. na to postanowienie (postanowienie, k- 25, wersja elektroniczna, k- 116 – załącznik nr 13, postanowienie z 16 listopada 2020 roku z uzasadnieniem w wersji elektronicznej, k- 116 – załącznik nr 14).

W oparciu o ww. tytuł wykonawczy komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie E. M. wszczęła przeciwko powódce w dniu 26 kwietnia 2021 roku postępowanie egzekucyjne (prowadzone pod sygn. akt (...)). W toku tego postępowania od powódki została wyegzekwowana kwota (...) złotych (wniosek egzekucyjny, wersja elektroniczna, k- 116 – załącznik nr 15, zawiadomienie o wszczęciu egzekucji, k- 26, zaświadczenie o wpłatach, k- 216 do 224, k- 233 do 237).

V. W dniu 11 maja 2021 roku została zawarta umowa przeniesienia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości. Na jej podstawie powódka przeniosła na rzecz (...) spółki z o.o. spółki komandytowej prawo użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę (...) o powierzchni (...) ha, położonej w R. przy ul. (...), dla której powadzona jest księga wieczysta KW (...)/, za cenę wynoszącą (...) złotych. W dziale IV ww. nieruchomości wpisana jest hipoteka umowna łączna do sumy (...) złotych na rzecz Banku (...) celem zabezpieczenia wierzytelności tego Banku wynikających z umowy linii wielocelowej z dnia 25 kwietnia 2013 roku. Wpis hipoteki nastąpił w dniu 6 maja 2015 roku. Z umówionej ceny sprzedaży kwota (...) złotych została zapłacona przelewem na rzecz Banku jako wierzyciela hipotecznego (umowa, k- 27 do 35, potwierdzenie zapłaty, k- 36, wyciąg z działu IV księgi wieczystej, k- 37).

Prawo użytkowania wieczystego ww. nieruchomości powódka nabyła wskutek darowizny od męża, dokonanej umową z 30 maja 2016 roku. Wpis powódki jako użytkownika wieczystego został dokonany 21 września 2016 roku; wniosek o wpis złożono 15 czerwca 2016 roku (odpis z KW, wersja elektroniczna, k- 116 – oznaczone jako załącznik nr 17, zeznania powódki, 00:22:17 do 00:23:19 protokołu elektronicznego, k- 253).

VI. Pismem z 1 lipca 2021 roku powódka złożyła pozwanemu oświadczenie o potrąceniu wierzytelności. Wskazała w nim, że przysługuje jej wobec (...) wierzytelność w kwocie (...) złotych z tytułu spłaty wierzyciela (...) - Banku (...). Spłaty tej powódka dokonała jako dłużnik rzeczowy, w celu zaspokojenia części należności Banku (...) z tytułu umowy linii wielocelowej z 25 kwietnia 2013 roku nr (...). (...) zawartej z upadłym. Spłata była możliwa dzięki zawarciu odpłatnej umowy przeniesienia prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę (...) o powierzchni (...) ha położonej w R. przy ul. (...), dla której powadzona jest księga wieczysta KW (...)/, za cenę wynoszącą (...) złotych, z której kwota (...) złotych została wpłacona przez powódkę na rzecz ww. Banku. Powódka wskazała, że tym samym wstąpiła w prawa zaspokojonego wierzyciela hipotecznego. W swoim oświadczeniu powódka wskazała, że potrąca ww. wierzytelność z wzajemną wierzytelnością syndyka w kwocie (...) złotych, stwierdzoną postanowieniem Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie z 16 kwietnia 2019 roku w sprawie XVIII GUp 88/19, wskutek czego następuje umorzenie wierzytelności z tytułu spłaty kredytu do wysokości wierzytelności niższej, a wierzytelność powódki wobec (...) wynosi (...) złotych. Oświadczenie to zostało doręczone pozwanemu w dniu 9 lipca 2021 roku (oświadczenie, k- 12-13, potwierdzenie doręczenia, k- 14 i verte).

Syndyk uznał oświadczenie o potrąceniu za niedopuszczalne (odpowiedź syndyka, wersja elektroniczna, k- 116 – oznaczone jako załącznik nr 16).

Powyższym dowodom Sąd nadał walor wiarygodności. Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, plików na płycie CD, stanowiących załączniki do odpowiedzi na pozew i zawierających skany dokumentów, oraz zeznań powódki, znajdujących potwierdzenie w dokumentach.

Część dokumentów nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Dotyczy to: sprawozdania finansowego za 2014 rok (k- 232 do 263), wyceny rynkowej przedsiębiorstwa (k- 265 do 272), wyceny wartości spółki (k-274 do 291), zestawienia informacji (k- 293 do 338), umowy sprzedaży akcji (k-340 do 351), wniosku o wpis akcjonariusza (k-353), pełnomocnictwa (k-355), protokołu posiedzenia rady nadzorczej (k- 357 do 360), informacji internetowej (k- 368, k- 370, k- 372, k- 374, k-376), odpisów z KRS dot. różnych podmiotów (k- 378 do 411) oraz wtórników zleceń (k- 413 do 416).

Sąd pominął dowód z opinii biegłego G. S. sporządzonej w innym postępowaniu oraz dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości uznając, że nie mają one znaczenia w niniejszej sprawie. Ponieważ kwestia ta wiąże się z zagadnieniami prawnymi, zostanie omówiona szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Sąd zważył, co następuje: powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

I. Powództwo przeciwegzekucyjne co do zasady może być oparte na zarzucie potrącenia (art. 840 § 1 pkt. 2 in fine k.p.c.). Skuteczność potrącenia w postępowaniu upadłościowym uzależniona jest jednak od spełnienia rygorystycznych wymogów, dotyczących zarówno przesłanek potrącenia, jak i terminu złożenia oświadczenia o potrąceniu.

II. Ustawa Prawo upadłościowe w art. od 93 do 96 określa przypadki, w których potrącenie jest skuteczne oraz takie, które wykluczają możliwość dokonania potrącenia. Zgodnie z art. 93 ust. 1 Prawa upadłościowego , potrącenie wierzytelności upadłego z wierzytelnością wierzyciela jest dopuszczalne, jeżeli obie wierzytelności istniały w dniu ogłoszenia upadłości, chociażby termin wymagalności jednej z nich jeszcze nie nastąpił.

Wierzytelność powódki zgłoszona do potrącenia - w wysokości (...) złotych - stanowi kwotę, którą powódka uiściła Bankowi (...) z tytułu umowy kredytu – linii wielocelowej łączącej spółkę (...) i Bank. W zakresie tej wierzytelności powódka była dłużnikiem rzeczowym Banku, ponieważ wierzytelność z ww. kredytu została zabezpieczona hipoteką na prawie użytkowania wieczystego należącym przez pewien czas do powódki. Spłacając wierzytelność zabezpieczoną hipoteką, powódka wstąpiła w prawa zaspokojonego wierzyciela w zakresie dokonanej spłaty i nabyła spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej wpłaty (art. 518 § 1 pkt. 1 k.c.).

Opisana wierzytelność powódki powstała w dacie spłaty wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, czyli w dniu 11 maja 2021 roku. Nastąpiło to po ogłoszeniu upadłości (...) w dniu 6 czerwca 2016 roku. Również wierzytelność syndyka o zwrot określonej kwoty do masy upadłości, stwierdzona prawomocnym postanowieniem sędziego komisarza z 16 kwietnia 2019 roku, powstała po dacie ogłoszenia upadłości. Skoro żadna z wierzytelności nie istniała w dniu ogłoszenia upadłości, potrącenie na podstawie art. 93 ust. 1 Prawa upadłościowego jest niedopuszczalne. Założeniem ww. przepisu jest bowiem istnienie w dniu ogłoszenia upadłości obu wierzytelności. Założenie to nie zostało spełnione ani w odniesieniu do wierzytelności powódki, ani w odniesieniu do wierzytelności pozwanego.

Powódka argumentowała, że roszczenie stwierdzone postanowieniem sędziego komisarza z 16 kwietnia 2019 roku istniało już przed datą ogłoszenia upadłości. Zdaniem powódki, potrącana wierzytelność (o zwrot równowartości samochodu) powstała wcześniej aniżeli przed datą ogłoszenia upadłości, co umożliwia dokonanie potrącenia. To stanowisko jest nietrafne.

Roszczenie wobec powódki o zwrot równowartości samochodu P. powstało dopiero po ogłoszeniu upadłości, w wyniku uznania określonej czynności prawnej (tutaj - umowy sprzedaży z 9.10.2015 roku) za bezskuteczną z mocy samego prawa w stosunku do masy upadłości (art. 127, 128 i 134 Prawa upadłościowego ). Uznanie danej czynności za bezskuteczną w tym trybie jest możliwe dopiero wówczas, gdy masa upadłości powstanie, co ma miejsce dopiero z dniem ogłoszenia upadłości (art. 61 Prawa upadłościowego).

Powyższe oznacza także, że powódka stała się dłużnikiem upadłego dopiero po ogłoszeniu upadłości, co wyklucza dopuszczalność potrącenia także z innego powodu - jest bowiem wyłączone odrębnym przepisem. Zakaz dokonywania potrącenia w takim przypadku wynika wprost z art. 95 Prawa upadłościowego .

III. Niezależnie od powyższego, należy odnieść się także do kolejnych dwóch wchodzących w grę możliwości potrącenia, które zostały uregulowane w art. 94 ust. 1 i 2 Prawa upadłościowego . Zgodnie z tym przepisem, potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli dłużnik upadłego nabył wierzytelność w ciągu ostatniego roku przed dniem ogłoszenia upadłości, wiedząc o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości (art. 94 ust. 1). Potrącenie jest natomiast dopuszczalne, jeżeli nabywca stał się wierzycielem upadłego wskutek spłacenia jego długu, za który odpowiadał osobiście albo określonymi przedmiotami majątkowymi, i jeżeli nabywca w czasie, gdy przyjął odpowiedzialność za dług upadłego, nie wiedział o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości. Potrącenie jest zawsze dopuszczalne, jeżeli przyjęcie odpowiedzialności nastąpiło na rok przed dniem ogłoszenia upadłości (art. 94 ust. 2). Żadna z opisanych w tych przepisach możliwości nie zaistniała w niniejszej sprawie.

Pierwsza z opisanych możliwości, wynikająca z art. 94 ust. 1 Prawa upadłościowego (która ujmuje przesłanki wprawdzie od strony negatywnej, ale wskazuje także przesłanki dopuszczalności potrącenia w razie niewystępowania okoliczności „negatywnych”) ma miejsce wówczas, gdy dłużnik upadłego nabył wierzytelność wcześniej aniżeli w ciągu ostatniego roku przed dniem ogłoszenia upadłości, o ile dodatkowo nie miał wiedzy o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości. Powódka nabyła jednak swoją wierzytelność względem upadłego już po ogłoszeniu upadłości, tj. w dniu 11 maja 2021 roku, kiedy to spłaciła wierzytelność zabezpieczoną hipoteką i wstąpiła w ten sposób w prawa zaspokojonego wierzyciela. Z oczywistych względów powódka w tej dacie musiała także mieć wiedzę o upadłości spółki (...), bowiem upadłość ta została ogłoszona kilka lat wcześniej (6 czerwca 2016 roku). Nabycie wierzytelności późniejsze niż wskazany w analizowanym przepisie rok przed ogłoszeniem upadłości wyklucza możliwość dokonania potrącenia na jego podstawie.

Druga z opisanych możliwości wynika z art. 94 ust. 1 Prawa upadłościowego i odnosi się do wierzycieli rzeczowych upadłego: powódka należy tej kategorii. Przesłanki potrącenia na podstawie tego przepisu nie zostały jednak spełnione w niniejszej sprawie. Powódka spłaciła wprawdzie dług upadłego, za który odpowiadała rzeczowo, jednak przyjęcie przez nią odpowiedzialności za ten dług nastąpiło dopiero w dacie, w której skutecznie nabyła umową darowizny prawo użytkowania wieczystego obciążone hipoteką. To zaś nastąpiło dopiero w dniu 15 czerwca 2016 roku, tj. w dacie złożenia wniosku o wpis prawa użytkowania wieczystego do księgi wieczystej. Wpis prawa użytkowania wieczystego ma bowiem charakter konstytutywny (art. 27 zd. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami , Dz. U. tj. 2021, poz. 1899, wpis jest skuteczny od dnia złożenia wniosku). Tym samym nie została spełniona przesłanka braku wiedzy nabywcy wierzytelności (powódki) o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości, która musi wystąpić w dacie przyjęcia przez nabywcę odpowiedzialności za dług upadłego. W tej bowiem dacie spółka (...) znajdowała się już w upadłości (a informacja o upadłości ogłoszona w MSiG).

Powódka argumentowała, że datą przyjęcia przez nią odpowiedzialności za dług upadłego jest data wpisu hipoteki na rzecz Banku na użytkowaniu wieczystym, co nastąpiło 6 maja 2015 roku, a zatem ponad rok przed ogłoszeniem upadłości spółki (...). Stanowisko powódki jest nietrafne. Nie sposób utożsamiać daty przyjęcia przez powódkę odpowiedzialności z datą wpisu hipoteki na prawie użytkowania wieczystego, skoro w dacie wpisu tej hipoteki powódka nie była w ogóle użytkownikiem wieczystym nieruchomości – użytkowanie wieczyste przysługiwało wówczas jedynie jej mężowi. Nawet jeśli hipotetycznie założyć, że obciążone hipoteką prawo użytkowania wieczystego należało do majątku wspólnego powódki i jej męża (czego Sąd jednak nie ustalał, bowiem nie było potrzeby dokonywania ustaleń w tym kierunku), powódka nie uzyskałaby z tego powodu statusu użytkownika wieczystego. Z tych względów powódka nie mogła przyjąć odpowiedzialności za dług upadłego w dacie wpisu hipoteki na użytkowaniu wieczystym. Przyjęła tę odpowiedzialność dopiero w dacie, w której uzyskała status użytkownika wieczystego nieruchomości. Nastąpiło to dopiero po ogłoszeniu upadłości, co wyklucza możliwość dokonania skutecznego potrącenia w trybie art. 94 ust. 2 Prawa upadłościowego (nawet jeśli, jak w niniejszej sprawie, wydarzenia te dzieli tylko kilka dni).

IV. Ponieważ w sprawie nie zaistniały okoliczności umożliwiające skuteczne dokonanie potrącenia w którykolwiek ze sposobów opisanych w art. 94 ustawy Prawo upadłościowe, bezprzedmiotowe było rozważanie, czy powódka miała wiedzę o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości spółki (...) (rzecz jasna, chodzi o stan wiedzy powódki sprzed dnia ogłoszenia upadłości). Okoliczność ta nie miała znaczenia w niniejszej sprawie; stąd dokumenty dotyczące tej kwestii, dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości oraz dowód z opinii biegłego sporządzonej w innym postępowaniu Sąd uznał za zbędne. Bezprzedmiotowe było również ustalanie, czy powódka zachowała termin na skorzystanie z prawa potrącenia, o którym mowa w art. 96 Prawa upadłościowego .

V. Mając to wszystko na względzie Sąd oddalił powództwo.

Sąd nie rozpoznawał wniosku ewentualnego pozwanego – z uwagi na uwzględnienie zasadniczego jego wniosku.

Rozliczenie kosztów Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu, w myśl art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, Sąd może rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony.

Sąd przesądził jedynie zasadę odpowiedzialności za wynik sporu ustalając, że pozwany wygrał proces w całości. Wyliczając koszty procesu, referendarz uwzględni także koszty postępowania zażaleniowego, których rozliczenie Sądowi I instancji pozostawił Sąd rozpoznający zażalenie pozwanego na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia (postanowienie, k- 119).

SSO Magdalena Gałązka