Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Marcin Semeniuk

po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2023 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obydwu stron od wyroku Sądu Rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie z dnia 14 lipca 2022 r., sygn. akt I C 709/22

I.  na skutek apelacji pozwanego (...) Bank S.A. z siedziba w W.:

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala powództwo w całości i zasądza od powoda (...) Spółki z o.o. z siedzibą we W. na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

2.  zasądza od powoda (...) Spółki z o.o. z siedzibą we W. na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 650 zł (sześćset pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym;

II.  na skutek apelacji powoda (...) Spółki z o.o. z siedzibą we W.:

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda (...) Spółki z o.o. z siedzibą we W. na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 135 zł (sto trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt V Ca 3217/22

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 7 lutego 2022 r., złożonym w dniu 9 lutego 2022 r. (data nadania przesyłki poleconej), powód (...) Spółka z o.o. z siedzibą we W. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na jego rzecz kwoty 2.269,70 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W uzasadnieniu pozwu powód wyjaśnił, że dochodzi od pozwanego nabytej od konsumenta wierzytelności o zwrot wszelkich poniesionych przez konsumenta i niezwróconych mu przez Bank kosztów wynikających z umowy kredytu konsumenckiego nr (...), zawartej w dniu 15 lipca 2021 r. Pozwany powinien zwrócić te koszty wobec złożenia przez konsumenta oświadczenia o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego. Powód wskazał również, że na dochodzoną pozwem kwotę 2.269.70 zł składają się uiszczone dotąd przez kredytobiorcę: prowizja – 445,77 zł oraz odsetki umowne - 1.823,93 zł.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydanym w dniu 23 lutego 2022 r. w sprawie o sygn. akt II Nc 851/22, referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwany (...) Bank S.A. wniósł sprzeciw, zaskarżając go w całości, wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Wyrokiem wydanym w dniu 14 lipca 2022 r., sygn. akt I C 709/22, Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie zasądził od pozwanego (...) Bank S.A. na rzecz powoda (...) Spółki z o.o. kwotę 1.559,24 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty (pkt 1 sentencji), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2 sentencji) oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 480,36 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3 sentencji).

Apelację od powyższego wyroku wywiodły obydwie strony.

Powód (...) Spółka z o.o. zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w części, tj. co do rozstrzygnięć zawartych w pkt. 2 i 3 sentencji.

Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a.  art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i pominięcie okoliczności, że w związku z odpadnięciem podstawy prawnej świadczenia kredytobiorcy (a zatem i powodowi) przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych tytułem odsetek umownych i innych kosztów kredytu jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu niedopłaty kapitału kredytu;

b.  art. 45 ust. 1 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 r. poz. 246 ze zm.; dalej jako „u.k.k.”) poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że zastosowanie sankcji kredytu darmowego upoważnia Sąd do ingerencji w treść umowy aż po anulowanie obowiązującego harmonogramu spłaty, podczas gdy z umowy kredytowej (§ 5 pkt 1) wynika, że „spłaty rat kapitałowo-odsetkowych Kredytobiorca dokonywać będzie zgodnie z terminami i w wysokości określonej w doręczonym aktualnym harmonogramie spłat”, wobec czego do momentu zmiany harmonogramu kredytobiorcę obowiązują proporcje rat kapitałowych i odsetkowych tam określone;

c.  art. 509 k.c. w zw. z art. 510 k.c. w zw. z art. 60 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i pominięcie faktu, iż w przedmiotowej sprawie doszło do nabycia przez powoda jedynie skonkretyzowanej wierzytelności pieniężnej o określonej wartości, skutkujące w konsekwencji przyjęciem, iż w sprawie możliwym jest rozliczenie z zastosowaniem „teorii salda”, co skutkowało częściowym oddaleniem powództwa.

Powód podniósł także zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego, mającego wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego polegający na:

i. uznaniu wyliczeń powoda za wartości hipotetyczne, podczas gdy wynikają one z danych w umowie i działań matematycznych stosowanych przez pozwanego do stworzenia pierwszego harmonogramu, podczas gdy skutecznym zaprzeczeniem jest dopiero przedstawienie przez pozwanego zaświadczenia albo historii rachunku do spłaty kredytu;

ii. pominięciu okoliczności, że termin i sposób spłaty kredytu ustalony w umowie wynika z harmonogramu spłat (§ 5 pkt 1), stanowiącego integralną część umowy, co wynika z § 14 pkt 1 ppkt 1, co z kolei oznacza, że do momentu zmiany harmonogramu przez Bank kredytobiorcę obowiązują dotychczasowe wartości rat, w tym stosunek kapitału i odsetek tam zawarte;

iii. pominięciu okoliczności, że wolą kredytobiorcy była spłata kredytu zgodnie z harmonogramem.

Mając na względzie powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 poprzez zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 2.247,19 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty, a w konsekwencji również zmianę wyroku w pkt. 3 poprzez zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za postępowanie przez Sądem I instancji, według norm przepisanych, tj. w kwocie 1.117 zł. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na wypadek nieuwzględnienia ww. żądań powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym o kosztach zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powoda pozwany (...) Bank S.A. wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany (...) Bank S.A. również zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w części, tj. co do rozstrzygnięć zawartych w pkt. 2 i 3 sentencji.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, tj. ustalenie, że:

1)  kredytobiorca udzielił w dniu 21 grudnia 2021 r. powodowi pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. podczas gdy na rozprawie w dniu 14 lipca 2022 r. kredytobiorca zeznał, że nie wiedział i nadal nie wie, co to jest sankcja kredytu darmowego, tak więc kredytobiorca - w opinii pozwanego - nie mógł udzielić powodowi pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji, której nie znał. Dodatkowo kredytobiorca zeznał, że nie wie, czy jego celem było udzielenie pełnomocnictwa, bowiem nie „wgłębiał się” w ten temat;

2)  kredytobiorca przelał w ramach umowy powierniczego przelewu wierzytelności z dnia 21 grudnia 2021 r. na powoda również wierzytelności mogące powstać na skutek skorzystania z sankcji kredytu darmowego, podczas gdy na rozprawie w dniu 14 lipca 2022 r. kredytobiorca zeznał, że nie zna słów jak „przelewać” i „wierzytelność”, że nie wiedział i nadal nie wie, co to jest sankcja kredytu darmowego oraz, że nie pamięta, aby powód coś o tym mówił, tak więc kredytobiorca - w opinii pozwanego - nie mógł przelać na rzecz powoda wierzytelności z zastosowania sankcji, której nie znał i nie zna;

2.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. poprzez wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego niewynikających z pominięciem całości materiału dowodowego zebranego w sprawie, to jest poprzez uznanie, iż warunki zmiany opłat i prowizji określone w § 3 ust. 3 [umowy] są nieostre i nieprecyzyjne, czym naruszają art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. podczas gdy klauzule te stanowią tylko element całej regulacji zawartej w § 3 umowy oraz Tabeli Opłat i Prowizji, która kompleksowo i przejrzyście reguluje zasady wprowadzania zmiany w zakresie opłat i prowizji;

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. w zw. z art. 5 pkt 10 u.k.k. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na stwierdzeniu, iż stopa oprocentowania ma zastosowanie do wypłaconej kwoty, przy czym pojęcie „wypłaconej kwoty" nie obejmuje kredytowanych kosztów kredytu, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego wniosku, że pozwany wskazał zawyżoną całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta, podczas gdy w ocenie pozwanego:

-

nie istnieje ugruntowane orzecznictwo w kwestii pojęcia z art. 5 pkt 10 u.k.k. „wypłaconej kwoty” kredytu w kształcie prezentowanym przez Sąd l instancji,

-

cel nowelizacji był inny,

-

orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako „TSUE”) C-377/14 odnosiło się do wskazanego pojęcia w odniesieniu do całkowitej kwoty kredytu i „kwoty wypłat (Ck)”,

-

pojęcie „wypłaconej kwoty” oznacza nic innego jak realizację interesu ekonomicznego kredytobiorcy, tj. zadysponowanie środkami zgodnie z umową i dyspozycją kredytobiorcy.

Mając na względzie powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Ponadto pozwany wniósł o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych prawem.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powód (...) Spółka z o.o. wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem II instancji, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Uwagi wstępne

Z uwagi na to, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym, stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie wyroku do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, przyjmując je za własne, a także - w części - dokonaną przez Sąd meriti ocenę prawną, nie zgadzając się jednak z tą oceną w zakresie, w jakim Sąd ten uznał, że w niniejszej sprawie zachodzą podstawy do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

Co do apelacji pozwanego (...) Bank S.A.:

W pierwszej kolejności omówiona zostanie apelacja pozwanego (...) Bank S.A., ponieważ została ona uwzględniona, skutkując wydaniem orzeczenia reformatoryjnego, zgodnie ze wskazanym w niej kierunkiem. Nie wszystkie jednak podniesione w niej zarzuty okazały się zasadne.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, który pozwany uzasadnił odwołując się do treści zeznań świadka K. G. (kredytobiorcy – cedenta). Świadek ten na rozprawie w dniu 14 lipca 2022 r. zeznał, że nie wiedział i nadal nie wie, co to jest sankcja kredytu darmowego, a ponadto, że nie zna takich słów jak „przelewać” czy „wierzytelność” - co w ocenie pozwanego przemawia za uznaniem, że nie mógł on udzielić powodowi pełnomocnictwa do złożenia materialnoprawnego oświadczenia o skorzystaniu z uprawnienia przewidzianego w art. 45 ust. 1 u.k.k. ani skutecznie zawrzeć z nim umowy cesji.

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, że zarzut ten został błędnie skonstruowany, albowiem pozwany w istocie nie kwestionuje samego faktu zawarcia umowy cesji czy udzielenia pełnomocnictwa przez kredytobiorcę do złożenia oświadczenia, o którym mowa w powołanym wyżej przepisie u.k.k., natomiast zarzuca błędną ocenę prawną złożonych przez kredytobiorcę oświadczeń woli wobec treści złożonych przez niego zeznań w toku przesłuchania w charakterze świadka. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że pozwany nie sformułował jednak wprost zarzutu nieważności udzielonego przez kredytobiorcę pełnomocnictwa oraz nieważności umowy cesji ze względu na wady oświadczenia woli czy też sprzeczności umowy z ustawą lub z zasadami współżycia społecznego - poprzestając jedynie na stwierdzeniu, że wobec braku wiedzy o regulacji zawartej w art. 45 u.k.k. kredytobiorca nie mógł udzielić powodowi pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego ani też nie mógł przelać na powoda wierzytelności wynikających z zastosowania tej sankcji. Tymczasem analiza zeznań świadka K. G. wskazuje, że w istocie jego wolą było zawarcie umowy cesji oraz udzielenie powodowi stosownego pełnomocnictwa. Wskazał on, że do tej pory zawarł 3 do 5 umów z powodem i że przedmiotową umowę podpisał celem obniżenia kosztów kredytu: „[z]aproponowali mi możliwość odzyskania pieniędzy z kredytu (…) Umowę z L. podpisałem po to, bo się od nich dowiedziałem, że można obniżyć koszty kredytu, bo coś tam jest nie tak” ( zeznania świadka K. G. – k. 105-105 verte). Podniósł również, że powiedziano mu, iż „w tej umowie chodzi o to, że L. będzie mnie reprezentował w sporze z bankiem” ( jw.). Czynności prawne dokonane przez świadka niewątpliwie ukierunkowane były na realizację wskazanego celu. Mając przy tym na uwadze, że świadek, jak podał, jest z zawodu pracownikiem fabryki, a nie prawnikiem, nie można oczekiwać od niego określonego poziomu wiedzy o instytucjach prawnych, których te czynności prawne dotyczyły. Nie ma jednak uzasadnionych podstaw, by z tego powodu uznać je za niedokonane (niebyłe) czy nieważne.

Jak słusznie zresztą wskazał Sąd Rejonowy, adekwatnym instrumentem do podważenia czynności prawnych dokonanych na skutek błędu jest instytucja uchylenia się od skutków prawnych zawartego w nich oświadczenia woli dotkniętego wskazaną wadą – przy czym takie oświadczenie może złożyć jedynie ten, od kogo oświadczenie to pochodzi. Na błąd jako wadę oświadczeń woli złożonych przez kredytobiorcę nie może zatem powoływać się pozwany. Nie ma również uzasadnionych podstaw, by w okolicznościach rozpoznawanej sprawy przyjąć, że umowa cesji między kredytobiorcą a powodem zawarta została w warunkach wyzysku. Jedynie na marginesie wskazać należy, że skutkiem wyzysku nie jest bezwzględna nieważność dotkniętej nim umowy, lecz umożliwienie sądowi, na żądanie pokrzywdzonego, ukształtowania zobowiązania o równoważnych świadczeniach lub, w ostateczności, unieważnienia umowy.

Zasadne natomiast okazały się pozostałe zarzuty apelacji pozwanego (...) Bank S.A., kwestionujące spełnienie się przesłanek do złożenia przez konsumenta pisemnego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, z uwagi na naruszenie przez pozwanego art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 u.k.k. Z uwagi na ich przedmiot zostaną omówione łącznie, bez względu na to, czy mają charakter procesowy, czy materialnoprawny.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k., umowa o kredyt konsumencki, z zastrzeżeniem art. 31-33, które nie mają jednak w niniejszej sprawie zastosowania, powinna zawierać m.in.
informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, (…) prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

Sąd Rejonowy wskazał, że w przypadku umowy zawartej przez pozwanego z kredytobiorcą (cedentem), przynajmniej niektóre przesłanki zmiany opłat i prowizji są na tyle nieprecyzyjne, że nie mogą być uznane za realizujące wymagania z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k., a ponadto nie limitują w żaden sposób wysokości tej zmiany. Stanowisko Sąd I instancji oparł na analizie treści § 3 ust. 3 i następnych umowy kredytu. Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że poza zakresem tej analizy pozostawał Wyciąg z Taryfy Opłat i Prowizji (...)S.A. dla Klientów Indywidualnych ( k. 20). Tymczasem dokument ten doprecyzowuje zasady, na jakich opłaty i prowizje stosowane przez pozwanego mogą ulec zmianie, w tym w szczególności zastrzega, że zmiana opłat i prowizji nie może być dokonywana częściej niż 4 razy w roku (pkt 11 ppkt a) oraz określa maksymalny stopień ich zwiększenia lub zmniejszenia - o 200% wysokości dotychczasowej opłaty lub prowizji (pkt 11 ppkt b). Co jednak szczególnie istotne, zgodnie z omawianym dokumentem prowizja za udzielenie pożyczki/kredytu jest pobierana jednorazowo od kwoty pożyczki/kredytu, w wysokości indywidualnie ustalonej (Tabela I, pkt 1). Wprawdzie więc w § 3 ust. 2 umowy kredytu wskazano, że w trakcie trwania umowy opłaty i prowizje mogą ulec zmianie, jednakże z treści § 1 ust. 1 pkt 3 ppkt a) w zw. z § 4 ust. 2 pkt 2 w zw. z Tabelą I zamieszczoną w Wyciągu z Taryfy Opłat i Prowizji wynika iż niewątpliwie najistotniejszy z kosztów obciążających kredytobiorcę w związku z zawartą umową, tj. prowizja za udzielenie kredytu, została określona dokładnie oznaczoną kwotą pieniężną i w związku z tym, że jest pobierana jednorazowo, nie może ulec zmianie w czasie obowiązywania umowy kredytu.

W zakresie więc, w jakim Sąd Rejonowy uznał, że w niniejszej sprawie zaktualizowała się przesłanka do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego określona w art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. w zw. z art. 45 ust. 1 u.k.k., doszło do naruszenia wskazanych w apelacji przepisów – zarówno prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c., poprzez poczynienie niepełnych ustaleń faktycznych na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (pominięcie treści Wyciągu z Taryfy Opłat i Prowizji), jak i w konsekwencji przepisu prawa materialnego, tj. art. 30 ust. 1 pkt 10, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

Sąd Okręgowy nie podziela również stanowiska Sądu Rejonowego, jakoby w umowie kredytu zawartej przez pozwanego z kredytobiorcą będącym poprzednikiem prawnym powoda doszło do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.

Zgodnie z powołanym przepisem, umowa o kredyt konsumencki powinna określać m.in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta to suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 8 u.k.k.). Całkowity koszt kredytu wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach - z wyjątkiem jednak kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta (art. 5 pkt 6 u.k.k.). Z kolei całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt (art. 5 pkt 7 u.k.k.).

W umowie kredytu zawartej przez (...) Bank S.A. z K. G. w dniu 15 lipca 2021 r. w § 4 ust. 1 wskazano, że całkowita kwota kredytu wynosi 46.070,35 zł i jest to kwota, która nie obejmuje kredytowanego kosztu kredytu w postaci prowizji. Z kolei w § 4 ust. 2 umowy wskazano, ile wynosi całkowity koszt kredytu (36.743,43 zł), na który składają się naliczone odsetki umowne i prowizja. Kwota kredytowanej prowizji wchodzi wobec tego w zakres całkowitej kwoty do zapłaty, ale nie w zakres całkowitej kwoty kredytu. Jako całkowitą kwotę do zapłaty w umowie kredytu wskazano kwotę 82.813,78 zł (§ 4 ust. 3), stanowiącą sumę całkowitego kosztu kredytu (36.743,43 zł) i całkowitej kwoty kredytu (46.070,35 zł). Niezrozumiałym jest zatem, z czego Sąd Rejonowy wywodzi, że „pozwany w zawartej z konsumentem umowie kredytu podał zawyżoną całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta” (s. 15 uzasadnienia / k. 127/), skoro – jak wynika z powyższego – kwota ta została określona jako suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu – a więc w sposób ściśle odpowiadający definicji z art. 5 pkt 8 u.k.k.

Nie ma przy tym znaczenia, że w art. 5 pkt 10 u.k.k. pojęcie „stopy oprocentowania kredytu” ustawodawca zdefiniował w ten sposób, że ograniczył jego zakres do oprocentowania stosowanego do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Sąd Rejonowy przyjął bowiem, że pozwany nienależycie określił rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, a nie roczną stopę oprocentowania. Pojęcie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania jest szersze niż pojęcie stopy oprocentowania kredytu, gdyż odwołuje się do pojęcia całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta i oznacza go jako określoną wartość procentową całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym (art. 5 pkt 12 u.k.k.).

Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd Rejonowy upatruje wadliwości omawianej umowy kredytu w tym, że przewiduje ona kredytowanie kosztu kredytu w postaci prowizji – a więc, w istocie, niewypłaconej kwoty kredytu. Nawet gdyby przyjąć, że stanowisko to jest trafne, oznaczałoby to, że w zawartej z poprzednikiem prawnym powoda umowie pozwany dopuścił się naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k. Naruszenia tego zaś przepisu Sąd meriti nie wymienia jako podstawy do zastosowania w niniejszej sprawie art. 45 u.k.k.

Tym niemniej wskazać należy, że obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu naliczania odsetek od kredytowanego kosztu kredytu. Wynika to z treści art. 5 pkt 7 u.k.k., w którym expressis verbis mowa jest o „kredytowanych kosztach kredytu”. Ustawa nie zakazuje kredytowania takich kosztów, a jedynie wyłącza je z zakresu pojęcia całkowitej kwoty kredytu. Potwierdza to także wyrok z dnia 30 stycznia 2019 r., I NSK 9/18 (LEX nr 2643248), w którym Sąd Najwyższy wskazał, że w aktualnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne prezentowanie tej samej kwoty (np. opłaty przygotowawczej, prowizji itp.) zarówno w ramach całkowitej kwoty kredytu, jak i w kosztach kredytu. I to nawet wówczas, gdy składniki kosztów kredytu są kredytowane przez kredytodawcę (podkr. SO). Za taką tezą, jak podniósł Sąd Najwyższy, przemawia wyraźna treść art. 5 pkt 7 u.k.k. Z tezy tej wynikają zatem dwa istotne wnioski – po pierwsze, składniki kosztu kredytu mogą być kredytowane przez kredytodawcę, a po drugie, prowizja – nawet jeśli jest kredytowana – nie może być wykazywana w umowie zarówno w całkowitej kwocie kredytu, jak też w kosztach kredytu. Istota omawianego w tym miejscu zagadnienia została wyjaśniona w wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C-377/14. Sprowadza się ona, najogólniej rzecz ujmując, do tego, że w włączenie jakiejkolwiek kwoty należącej do całkowitego kosztu kredytu do całkowitej kwoty kredytu może mieć wpływ na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i w konsekwencji może wpłynąć na prawidłowość informacji, które kredytodawca powinien wskazać w danej umowie o kredyt ( vide pkt 89 i 91 uzasadnienia).

Również w literaturze wskazuje się, iż dopuszczalne jest finansowanie kosztów kredytu udzielonego przez bank oraz naliczanie odsetek od kwoty przeznaczonej na ten cel. Brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielanego kredytu (J. Gil, M. Szlaszyński, Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, „Monitor Prawa Bankowego” z 2022 r. Nr 6, s. 59-74). Podobnie T. Czech ([w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018 r., art. 5) wskazuje, że pojęcie „wypłaconej kwoty”, o której mowa w art. 5 pkt 10 u.k.k., obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie koszów związanych z tym kredytem. Przemawia za tym wykładnia językowa omawianego przepisu – przepis ten nie wymaga, aby wypłata nastąpiła do rąk konsumenta. Wypłata może być również dokonana w celu pokrycia zobowiązań konsumenta (w tym zobowiązań do zapłacenia kosztów związanych z kredytem). Wniosek ten potwierdza również wykładnia systemowa – na tle przepisów o kredycie bankowym przyjmuje się, że odsetki nalicza się od całości kapitału kredytu, niezależnie od sposobu wypłacenia tego kapitału. Zdanie to zdaje się podzielać również Z. Ofiarski ([w:] Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Warszawa 2014 r., art. 5) podkreślając, że po dokonanej nowelizacji z przepisów u.k.k. ustawą z dnia 23 października 2013 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 1567) jednoznacznie wynika, że nie można naliczać odsetek od środków, które jeszcze [podkr. SO] nie zostały wypłacone kredytobiorcy. W danym momencie kwota wypłaconego kredytu może być bowiem niższa od całkowitej kwoty kredytu udostępnianej kredytobiorcy na podstawie zawartej umowy o kredyt konsumencki.

W konsekwencji przyjąć należy, że w umowie kredytu zawartej przez pozwanego z poprzednikiem prawnym powoda prawidłowo wskazano zarówno rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, jak i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

W podsumowaniu powyższych uwag Sąd Okręgowy stwierdza, że w rozpoznawanej sprawie nie zaktualizowały się określone w art. 45 ust. 1 u.k.k. przesłanki do złożenia w imieniu kredytobiorcy oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, a w związku z tym powód nie nabył od kredytobiorcy żadnych roszczeń, jakie mogłyby po jego stronie powstać w przypadku skutecznego złożenia takiego oświadczenia.

Dlatego Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt. I ppkt 1 sentencji i zmieniając zaskarżony wyrok oddalił powództwo w całości oraz zasądził od powoda (...) Spółki z o.o. na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

O kosztach procesu przed Sądem I instancji orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik. Zasądzoną z tytułu obowiązku ich zwrotu kwotę 900 zł stanowi wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego będącego radcą prawnym, którego wysokość Sąd Okręgowy ustalił na podstawie § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 265 ze zm.; dalej jako „rozporządzenie z dnia 22 października 2015 r.”).

Ponieważ apelacja pozwanego została uwzględniona w całości, Sąd Okręgowy na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. w pkt. I ppkt 2 sentencji zasądził także od powoda na rzecz pozwanego kwotę 650 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, na którą składają się: opłata od apelacji – 200 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego – 450 zł (§ 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r.).

Co do apelacji powoda (...) Spółki z o.o.

Wydanie wyroku reformatoryjnego na skutek apelacji pozwanego czyni bezprzedmiotowym szczegółowe ustosunkowywanie się do zarzutów podniesionych w apelacji powoda (...) Spółki z o.o., związanych wyłącznie ze sposobem kalkulacji kwoty podlegającej zwrotowi wobec złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. Skoro bowiem Sąd Okręgowy uznał, że dochodzone pozwem roszczenie nie zasługuje na uwzględnienie co do zasady, to apelację powoda, jako skierowaną przeciwko rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego co do wysokości zasądzonej kwoty (i w konsekwencji przeciwko rozstrzygnięciu o kosztach postępowania, również co do wysokości kwoty zasądzonej z tytułu ich zwrotu od pozwanego na rzecz powoda) należy uznać za bezzasadną a limine. Dlatego Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w pkt. II ppkt 1 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego związanych z apelacją powoda orzeczono w pkt. II ppkt 2 sentencji na podstawie tych samych przepisów jak w przypadku kosztów związanych z apelacją pozwanego, zasądzając z tytułu obowiązku ich zwrotu od powoda (...) Spółki z o.o. na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. kwotę 135 zł, której wysokość – stosownie do wskazanej w apelacji powoda wartości przedmiotu zaskarżenia - Sąd Okręgowy ustalił na podstawie § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.