Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Romuald Kompanowski

Protokolant: st.sekr.sądowy Piotr Durajczyk

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2022 r. w Kaliszu

odwołania O. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 28 lutego 2022 r. Nr (...)-2003

w sprawie O. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie kapitału początkowego

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 28 lutego 2022 r. znak (...)-2003 w ten sposób, że ustala, że przy obliczeniu wartości kapitału początkowego odwołującej O. G. podstawę wymiary składki na ubezpieczenie społeczne za 1990 rok stanowi kwota 11 043 129 złotych, a za 1991 rok stanowi kwota 15 508 915 złotych, za 1992 rok kwota 22 846 750 złotych.

2.  Umarza postępowanie w odniesieniu do podstawy wymiaru składek za 1990 rok w części odnoszącej się do nagrody zakładowego funduszu nagród w kwocie 9 407 305 złotych.

3.  W pozostałym zakresie odwołanie oddala.

4.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz odwołującej O. G. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Romuald Kompanowski

UZASADNIENIE WYROKU

Decyzją z 28 lutego 2022 r. znak (...)-2003 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. po rozpatrzeniu wniosku O. G. o zmianę podstawy wymiaru, ponownie ustalił wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 858,41 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 70,31%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 70,31% przez kwotę 1 220,89 zł tj. kwotę bazową określoną w ustawie powołanej w cz. I decyzji (70,31% x 1 220,89 zł). Przyjęto okresy składkowe łącznie 14 lat, 2 miesiące, 8 dni tj. 170 miesięcy oraz okresy nieskładkowe łącznie 1 miesiąc, 24 dni tj. 1 miesiąc. Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. ustalono na 66 144,32 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła O. G. wskazując, że decyzja jest niezgodna ze stanem faktycznym. Odwołująca wskazała, że w okresie od 1 września 1984 r. była pracownikiem Przedszkola (...) w N., które z powodu likwidacji od 1 sierpnia 1992 r. przeszło na Gminę i Miasto N.. Przeliczenie kapitału początkowego od 1989 r. do 31 lipca 1992 r. jest w jej ocenie zaniżone. Jednocześnie odwołująca wskazała, że jej wynagrodzenie zostało ustalone na podstawie przesłanych z Zachodniej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w P. kserokopii kart zarobków. Ponadto w ww. okresie pracowała jako nauczyciel religii zgodnie z umową a także w nadgodzinach. Odwołująca podniosła, iż z posiadanej przez nią dokumentacji wynika, że ma wyszczególnione tylko kwoty uposażenia zasadniczego, dodatku za wychowawstwo oraz dodatku wiejskiego, nie ma natomiast kwot za wypracowane nadgodziny, co również powinno mieć odzwierciedlenie w uzyskiwanych zarobkach. Pozostałe okresy są zbieżne ponieważ od 1 sierpnia 1992 r. organem prowadzącym jest Gmina i Miasto N. i wszystkie dokumenty płacowe są dostępne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu organ wskazał, że wynagrodzenia jakie przyjęto wyliczone zostały na podstawie kart wynagrodzeń, stąd też wykazy zmian w uposażeniu nie mogą być uwzględnione przy ustaleniu podstawy wymiaru. Nadgodziny uwzględniono w kartach wynagrodzeń. Praca jako nauczyciel religii została uwzględniona. Jest wskazana w świadectwie pracy z dnia 31 lipca 1992 r. W ocenie organu rentowego wartość kapitału początkowego ustalona została prawidłowo.

Na rozprawie w dniu 30 maja 2022 r. odwołująca wskazała, iż wnosi aby korekta wskaźników nastąpiła za lata 1990-1991 z uwagi na wyraźne różnice wskaźników jej i jej koleżanki. Natomiast lata 1992-1993 wskazała odnośnik, który wskazuje, że wynagrodzenia jej jak i jej koleżanki były porównywalne.

Na rozprawie w dniu 12 września 2022 r. odwołująca wniosła, aby podstawę wymiaru składek za okres objęty odwołaniem zostały ustalone wg. zestawień przedstawionych przez odwołującą z ta zmianą, aby za 1990 r. wysokość nagrody z Zakładowego Funduszu Nagród ustalona została nie w kwocie 10 459 535 zł tylko od podstawy wg. powyższej kwoty i w tym zakresie cofnęła odwołanie.

Sąd ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni O. G. urodziła się w dniu (...).

W dniu 9 grudnia 2002 roku wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o ustalenie kapitału początkowego. Wnioskodawczyni wniosła o ustalenie podstawy wymiaru kapitału początkowego z przyjęciem przeciętnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r.

Odwołująca w okresie od 1 września 1984 r. do 31 lipca 1992 r. była zatrudniona w Zachodniej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w P. – Przedszkolu Kolejowym w N. na stanowisku nauczycielki. Kolejno od 1 sierpnia 1992 r. w Publicznym Przedszkolu nr (...) w N. na stanowisku nauczycielki. Ponadto w okresie od 1 października 1991 r. do 31 października 1991 r. była zatrudniona na stanowisku nauczyciela religii 1/25 etatu oraz w okresie od 1 listopada 1991 r. do 31 lipca 1992 r. na stanowisku nauczyciela religii 1/22 etatu.

Decyzją o ustaleniu kapitału początkowego z dnia 8 października 2003 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 821,29 zł. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 64 317,66 zł.

Pismem z dnia 13 lutego 2017 r. odwołująca zwróciła się do organu rentowego o sprawdzenie czy otrzymane przez ZUS naliczenie kapitału początkowego jest prawidłowe.

Decyzją z dnia 28 lutego 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 858,41 zł. Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. ustalono na 66 144,32 zł.

(dowód: wniosek o ustalenie kapitału początkowego, świadectwo pracy, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, decyzja z dnia 8 października 2003 r., decyzja z dnia 28 lutego 2022 r. – akta organu rentowego)

Zachowały się karty wynagrodzeń O. G. za okres od 1984 r. do lipca 1992 r.

W kartotekach płac od 1984 r. do 1992 r. odnotowano wypłacane stale w ciągu roku składniki wynagrodzenia ubezpieczonej. Były to płace wyszczególnione w kolumnach: obliczenie uposażenia stałego, potrącenia, wypłaty jednorazowe oraz przepisy zadłużeń. Na składniki wynagrodzenia składały się: dodatek wiejski, wynagrodzenie zasadnicze, wysługa lat, dodatek za wych., nadgodziny oraz dodatek mieszkaniowy.

W treści kart płac w kolumnie wypłaty jednorazowe odnotowywano także kwoty z Zakładowego Funduszu Nagród, w tym:

- w 1990 r. – kwotę 889 060 zł;

- w 1991 r. – kwotę 109 5000 zł;

- w 1992 r. kwotę 873 600 zł z uwzględnieniem kwot za miesiące I-VII 1992r.

Nagroda z zakładowego funduszu nagród była ustalana od wynagrodzenia rocznego i stanowiła 8,5% takiego wynagrodzenia.

(dowód: kartoteki płacowe – k. 21-29v)

Zarobki – dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przyjęte przez organ rentowy wynosiły w latach:

- 1990 - 10 154 069,00 zł;

- 1991 - 14 413 915,00 zł;

- 1992 - 21 973 150,00 zł.

(dowód: pismo ZUS – k. 35, wykaz wprowadzonych dochodów ubezpieczonego –akta organu rentowego)

Wskazany stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w toku postępowania dowodów z dokumentów, w szczególności dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego oraz przedłożonych oryginałów kart wynagrodzeń. Powołane przez Sąd dowody z dokumentów, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, były wiarygodne, ponieważ korespondowały ze sobą, a nadto strony nie kwestionowały ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy.

Sąd zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Ponadto, zgodnie z treścią art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. Dyspozycja powołanego art. 174 ust. 3 odsyła do treści art. 15, w myśl którego podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 15 ust. 2a, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Podstawowym środkiem dowodowym na okoliczność wysokości dochodów stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest zaświadczenie zakładu pracy wydane na odpowiednim druku a dopiero w braku możliwości uzyskania takowego dopuszczalne jest posługiwanie się innymi dokumentami jak wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej, angaże, karty wypłat czy inna podobna dokumentacja płacowa.

Uwzględnieniu mogą podlegać przy tym tylko takie składniki co do których istnieje pewność w jakich kwotach były wypłacane. Przy takiej ocenie, uwzględnieniu w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne może dotyczyć wynagrodzenia zasadniczego i pochodnych składników obliczanych jako określony procent wynagrodzenia zasadniczego.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawczyni domagała się ponownego przeliczenia wartości jej kapitału początkowego, które w jej ocenie zostało zaniżone. Na rozprawie w dniu 30 maja 2022 r. (k. 30) odwołująca sprecyzowała, iż wnosi aby korekta wskaźników nastąpiła za lata 1990-1991 z uwagi na wyraźne różnice wskaźników jej i jej koleżanki. Natomiast lata 1992-1993 wskazała odnośnik, który wskazuje, że wynagrodzenia jej jak i jej koleżanki były porównywalne. Na rozprawie w dniu 12 września 2022 r. (k. 48v) odwołująca wniosła, aby podstawę wymiaru składek za okres objęty odwołaniem zostały ustalone wg. zestawień przedstawionych przez odwołującą z tą zmianą, aby za 1990 r. wysokość nagrody z Zakładowego Funduszu Nagród ustalona została nie w kwocie 10 459 535 zł tylko od podstawy wg. powyższej kwoty i w tym zakresie cofnęła odwołanie.

W rozpatrywanej sprawie okresy, które ubezpieczona wskazała w odwołaniu, zostały uwzględnione przez organ rentowy. Inaczej rzecz się ma natomiast ze składnikami wynagrodzenia, jakie wynikają z dokumentów przedstawionych w sprawie.

W okresie od 1 stycznia 1990 r. do 30 czerwca 1997 r. obowiązywało rozporządzenie Rady Ministrów z 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszanie do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tekst jednolity Dz.U z 1993r. poz. 769 z późn. zm.). Zgodnie z tym uregulowaniem podstawę wymiaru składek stanowiły: dochód w gotówce i w naturze z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy oraz m.in. wypłacone po dniu 1 stycznia 1991 r., w tym również za rok 1990 r.: nagrody i premie z zysku, nagrody z zakładowego funduszu nagród, wypłacane w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami państwowymi, wpłaty z części nadwyżki bilansowej na premie i nagrody dla pracowników spółdzielni, a w spółdzielniach pracy – także dla członków z tytułu wkładu pracy.

Nie stanowiły natomiast podstawy wymiaru składek nagrody jubileuszowe, odprawy przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę inwalidzką, ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy i niewykorzystane dni wolne od pracy, odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie stosunku pracy, odprawy pośmiertne dodatkowe świadczenia pieniężne na podstawie przepisów branżowych, nagrody okolicznościowe w związku z uroczystym dniem i inne szczegółowo wymienione w przepisach.

Z przedstawionej w sprawie dokumentacji w wynika, iż za wcześniejsze niż 1990 rok i następujące lata nagroda z funduszu nagród była ustalana od wynagrodzenia rocznego i stanowiła 8,5% takiego wynagrodzenia.

Wobec powyższego, w szczególności z uwagi na treść przedłożonych kart płacowych zawierających odnotowane kwoty z Zakładowego Funduszu Nagród („zfn”), nie ma powodów by nie uwzględnić wskazanych w kartach płacowych za lata 1990-1992 kwot w wyliczeniu kapitału początkowego w proporcji do okresu jakiego dotyczy.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzje i orzekł jak w pkt. 1 sentencji.

W odniesieniu do podstawy wymiaru składek za 1990 rok w części odnoszącej się do nagrody zakładowego funduszu nagród w kwocie 9 407 305 złotych – postępowanie podlegało umorzeniu wobec cofnięcia w tym zakresie odwołania.

Natomiast na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w pozostałej części oddalił odwołanie. O ile w przypadku dopisywanych – poza znajdującymi się na karcie wynagrodzeń rubrykami i kolumnami – kwot z oznaczeniem jako nagroda z zakładowego funduszu nagród oraz kwot naliczanych jako wyrównanie należności za urlop wypoczynkowy z uwzględnieniem dodatku za godziny nadliczbowe, nie było wątpliwości co do tytułu wypłaconych należności to pozostałe dopiski naniesione na karty wynagrodzeń są nieczytelne z uwagi na zastosowane skróty i przez to stają się nieweryfikowalne. Dlatego też dopiski te poza omawianą wyżej nagrodą roczną oraz wyrównaniem wynagrodzenia urlopowego – uwzględnionego przez organ rentowy przy ustalaniu rocznego wynagrodzenia – nie mogły doprowadzić do podwyższenia podstawy wymiaru składek z każdego z badanego w sprawie roku. Uzasadnione było więc rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 3 sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie 4, na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz odwołującej O. G. kwotę w wysokości stawki minimalnej – 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

sędzia Romuald Kompanowski