Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Przedmiot i przebieg postępowania

1.  Pozwem z dnia 7 czerwca 2019 roku skierowanym przeciwko pozwanym W. F. (1) i R. J. powód (...) W. wniósł o nakazanie pozwanym opuszczenie i opróżnienie z osób i rzeczy prawa ich reprezentujących lokalu mieszkalnego nr (...), znajdującego się w budynku położonym przy ul. (...) w W. i wydanie go stronie powodowej w stanie wolnym od osób i rzeczy . Strona powodowa wniosła również o orzeczenie o braku uprawnienia pozwanych do lokalu socjalnego, a także o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powód wskazał, że jest właścicielem przedmiotowego lokalu, który jest położony na nieruchomości pozostającej w obszarze działania dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy. Sporny lokal był zamieszkiwany przez lokatorkę komunalną A. B., a po jej śmierci został przejęty przez (...) W.. W dniu 28 marca 2008 r. swoje prawo do lokalu zgłosił W. F. (1), który twierdził, iż jest jego właścicielem, po czym zajął lokal. Powód obciążył go odszkodowaniem za bezumowne korzystanie z lokalu. Pozwany jednak nie regulował żadnych należności, mimo, iż właścicielem lokalu pozostało miasto. Lokal ten pozostaje nadal w dyspozycji W. F. (1), a nadto zameldowany jest w nim drugi z pozwanych, R. J.. Pozwani, mimo kierowanych do nich wezwań, lokalu nie opuścili. Jako, że pozwani nigdy nie byli lokatorami spornego lokalu, nie przysługiwało im także uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. (pozew k. 2-4)

2.  W dniu 19 września 2019 roku pozwany R. J. złożył w terminie odpowiedź na pozew, wnosząc o oddalenie powództwa w całości. Wskazał, że dysponuje on prawem do lokalu na podstawie dyspozycji właściciela niesprzedanych lokali w budynku przy ul. (...) – W. F. (1). Podkreślił, iż decyzja Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 29 czerwca 2018 r., która pozbawiła W. F. (1) prawa do tych lokali jest nieprawomocna wobec złożenia skargi do WSA w Warszawie w sprawie I SA/Wa (...). Dlatego też złożył wniosek o zawieszania postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. ( odpowiedź na pozew, k. 35-36)

3.  Postanowieniem z dnia 23 października 2020 r. Sąd na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy o stwierdzenie nieważności decyzji Wojewody (...) nr (...) z dnia 25 września 1991 r. ( postanowienie, k. 51)

4.  Pozwany W. F. (1) odnosząc się do treści pozwu wskazywał, iż (...) W. nigdy nie było właścicielem budynku przy ul. (...) w W., a do roku 2008 jedynie administrowało budynkiem w związku z koniecznością odbioru czynszu od lokatorów lokalu służbowych. Nadto kwestionował ważność pełnomocnictwa udzielonego r. pr. R. B., reprezentującej powoda w sprawie. (pismo pozwanego, k. 84-85)

5.  Postanowieniem z dnia 18 maja 2022 r. Sąd podjął postępowanie w sprawie ( postanowienie, k. 168)

6.  Do zamknięcia rozprawy na posiedzeniu niejawnym dnia 27 grudnia 2022 r. strony nie zmieniły swoich stanowisk. ( postanowienie, k. 226)

Ustalenia faktyczne

7.  (...) W. jest współwłaścicielem nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę ewidencyjną o nr (...) w udziale (...), położonej przy ul. (...) w W., dla której Sąd Rejonowy dla Warszawa – Mokotowa w W., X Wydział Ksiąg Wieczystych księgę wieczystą o nr (...). Pozostałymi współwłaścicielami są właściciele wyodrębnionych (stanowiących przedmiot odrębnej własności) lokali mieszkalnych.

(wydruk kw, k.7; aktualna treść kw dostępna pod ekw.ms.gov.pl)

8.  Nieruchomość położona przy ul. (...) oznaczona nr hip. (...) objęta była działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy. Z dniem wejścia w życie ww. dekretu tj. z dniem 21 listopada 1945 r. przedmiotowa nieruchomość gruntowa przeszła na własność Gminy (...) W., a następnie na własność Skarbu Państwa w oparciu o art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. Dotychczasowi właściciele nieruchomości, którzy pozostali właścicielami budynku jako odrębnego przedmiotu własności, złożyli wniosek o przyznanie im prawa własności czasowej do gruntu przedmiotowej nieruchomości, który został rozpatrzony odmownie orzeczeniem administracyjnym Prezydium Rady Narodowej (...) W. z dnia 27 kwietnia 1953 r. o nr GT-15T/12/53, w którym jednocześnie stwierdzono przejście wszystkich budynków stojących na gruncie na własność Skarbu Państwa, uzupełnionym następnie decyzją (...) D. – W. z dnia 13 maja 1976 r poprzez odmowę ustanowienia prawa użytkowania wieczystego gruntu. Następnie Skarb Państwa dokonał sprzedaży 11 lokali mieszkalnych o nr (...) wraz z udziałami we współwłasności budynku i jego urządzeniach oraz oddał tym nabywcom w użytkowanie wieczyste części gruntu. Decyzją Wojewody (...) nr (...) z dnia 25 września 1991 r. stwierdzono, iż działka gruntu nr (...) położona przy ul. (...) z wyłączeniem części gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste nabywcom odrębnych lokali, stała się własnością gminną.

(decyzja z dnia 15.12.1997 r., k. 10-12)

9.  Lokal oznaczony nr (...) w budynku przy ul. (...) pozostaje lokalem niewyodrębnionym (nie stanowi odrębnej nieruchomości lokalowej). Był on zajmowany od 1971 r. przez lokatorkę komunalną A. B. i jej syna A. M., a po jej śmierci lokal ten został przejęty przez (...) W.. A. M. zamieszkiwał w tym lokalu do 1998 r.

(pismo z 12.10.2010 r., k. 18)

10.  Decyzją o nr (...).GG.III. (...)-R- (...) z dnia 15 grudnia 1997 r. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i (...) Miast w W. stwierdził, iż orzeczenie administracyjne Prezydium Rady Narodowej w (...) W. z dnia 27 kwietnia 1953 r. Nr (...) odmawiające przyznania dotychczasowym właścicielom prawa własności czasowej do nieruchomości przy ul. (...) i jednocześnie stwierdzające przejście wszystkich budynków znajdujących się na gruncie na własność Skarbu Państwa, w części określonej w aktach notarialnych dotyczących sprzedanych lokali mieszkalnych nr (...) w budynku przy ul. (...) oraz udziałów przypadających tym lokalom w części budynku i jego urządzeniach służących do wspólnego użytku mieszkańców, a także w zakresie gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste nabywcom tych lokali, zostało wydane z naruszeniem prawa, a w pozostałej części stwierdził nieważność przedmiotowego orzeczenia.

(decyzja z dnia 15.12.1997 r., k. 10-12)

11.  W dniu 28 marca 2008 r. w Administracji (...) Zakładu (...) stawił się W. F. (1), który oświadczył, iż zajął lokal nr (...) w budynku przy ul. (...). W. F. (1) nie podejmował jednak co do tego lokalu żadnych działań aż do stycznia 2010 r. kiedy to rozpoczęły się prace związane z remontem lokalu. Następnie oddał lokal do korzystania i zamieszkiwania R. J..

(pismo z 21.04.2010 r., k. 17)

12.  W związku z bezumownym korzystaniem z lokalu W. F. (1) został obciążony przez (...) W. odszkodowaniem, którego jednak nie spłacił. Nie dokonywał także opłat za użytkowanie lokalu. W dniu 7 lipca 2011 r. ZGN w dzielnicy Ś. (...) W. wezwał W. F. (1) do zapłaty zadłużenia powstałego na dzień 30 czerwca 2011 r. w związku z zajmowaniem lokalu nr (...) przy ul. (...) w łącznej wysokości 13 083,60 zł w terminie 7 dni daty otrzymania wezwania. Wezwanie zostało doręczone adresatowi w dniu 20 lipca 2011 r.

(zawiadomienie, k. 19, przedsądowe wezwanie do zapłaty, k. 20, potwierdzenie odbioru, k. 21)

13.  W dniu 28 grudnia 2017 r. Minister Infrastruktury i Budownictwa wydał decyzję o nr DO.3. (...).(...) stwierdzającą nieważność decyzji Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i (...) Miast z dnia 15 grudnia 1997 r. o nr (...). (...)-R- (...) dotyczącej nieruchomości (...) położonej przy ul. (...), oznaczonej nr hip. (...). Ww. decyzja została utrzymana w mocy decyzją Ministra Inwestycji i (...) wydaną dnia 29 czerwca 2018 r. o nr DO3. (...).(...).

(decyzja z 29.06.2018 r., k. 13-16)

14.  W dniu 21 lutego 2019 r. miasto wystosowało do W. F. (1) oraz R. J. wezwanie do opróżnienia i wydania lokalu nr (...) przy ul. (...) w terminie 14 dni od otrzymania pisma. Miasto wskazało przy tym, iż wobec stwierdzenia nieważności decyzji Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i (...) Miast z dnia 15 grudnia 1997 r., dotyczącej m.in. stwierdzenia nieważności decyzji dekretowej z 27 kwietnia 1953 r. odmawiającej przedwojennym właścicielom prawa własności do nieruchomości przy ul. (...) właścicielem niesprzedanych części budynku pozostaje (...) W.. Nieodebrane w terminie wezwania kierowane do obu pozwanych zostały zwrócone do nadawcy.

(wezwanie do opróżnienia lokalu, k. 23, 25, potwierdzenie zwrotu, k. 24, 26)

15.  Wyrokiem z dnia 15 października 2021 r. o sygn. akt I OSK (...) Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał w mocy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 31 października 2019 r., oddalający skargę na Decyzję Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 28 grudnia 2017 r., stwierdzającego nieważność decyzji z dnia 15 grudnia 1997 r. Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.

(wydruk wyroku WSA, k. 157-162, wyrok NSA, k. 163-165v)

16.  Aktualnie lokal nr (...) przy ul. (...) pozostaje nadal w dyspozycji W. F. (1), który na stałe zamieszkuje w Niemczech pod adresem M. M. 19 w miejscowości L.. W przedmiotowym lokalu zameldowany jest i mieszka R. J..

(zaświadczenie o wspólnotowym prawie pobytu, k. 202A; wydruk z systemu ewidencji ludności, k. 22; zeznania pozwanego W. F., k. 204)

Ocena dowodów, kwestie formalne, podstawa rozpoznania na posiedzeniu niejawnym

17.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy i wskazane wyżej dokumenty, których autentyczność i wiarygodność, w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, nie nasuwała żadnych wątpliwości Sądu. Odnośnie zaś stanu prawnego nieruchomości przy ul. (...) w W. Sąd oparł swe ustalenia w oparciu o aktualną treść księgi wieczystej o nr (...). W szczególności istotny walor dowodowy miały decyzje administracyjne, stanowiące dokumenty urzędowe w rozumieniu art. 244 § 1 k.p.c. To treść decyzji administracyjnych determinowała ustalenia co do aktualnego właściciela budynku przy ul. (...).

18.  Dowód z przesłuchania stron został ograniczony do przesłuchania strony pozwanej – W. F. (1). Pozwany podczas przesłuchania potwierdził, że drugi z pozwanych zamieszkuje lokal nr (...) oraz zeznał, iż mieszkanie to (choć podkreślał, iż prawnie nie ma lokalu oznaczonego takim numerem) jest w jego własności, a miasto pozostawało wcześniej jego administratorem. Zasadniczo jednak treść zeznań pozwanego W. F. (1) dotyczyła kwestii nieistotnych dla sprawy – jego poglądów na temat stanu prawnego nieruchomości, zarzutów co do funkcjonowania Zakładu (...) dzielnicy Ś. w W. tutejszego Sądu oraz działalności pracujących w nim sędziów. W. F. (1) zaprzeczył, jakoby to on upoważnił R. J. do zamieszkania w lokalu nr (...), ale w tym zakresie jego zeznania były niewiarygodne. Nie przedstawił bowiem przekonujących argumentów dlaczego R. J. miałby niezgodnie z prawdą wskazać akurat niego (przypisującego sobie przecież prawo własności niewyodrębnionych części budynku przy ul. (...)) jako osobę, która upoważniła jego do zamieszkania w lokalu nr (...).

19.  Pismem z dnia 3 grudnia 2019 r. (k. 41) powód wniósł o nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności orzeczeniu co do nakazania opuszczenia i wydania lokalu. Na rozprawie w dniu 12 września 2022 r. (k. 203) powód cofnął ten wniosek.

20.  Sąd w tym miejscu pragnie też wskazać, że nie podziela zarzutów stawianych przez pozwanego W. F. (1) pełnomocnictwu procesowemu, jakim posługiwała się w sprawie pełnomocnik powoda. Zgodnie z art. 92 k.p.c., zakres, czas trwania i skutki umocowania szerszego niż pełnomocnictwo procesowe, jak również umocowanie do poszczególnych czynności procesowych, ocenia się według treści pełnomocnictwa oraz przepisów prawa cywilnego. W myśl art. 101 § 2 k.c. umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Odpowiednikiem „śmierci” w przypadku osób prawnych (takich jak spółki kapitałowe albo (...) W.) jest wykreślenie z właściwego rejestru albo zniesienie gminy w drodze rozporządzenia Rady Ministrów (art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy o samorządzie gminnym). Nie jest równoznaczna ze śmiercią osoby prawnej zmiana osoby fizycznej sprawującej reprezentację tej osoby (prezesa zarządu, Prezydenta (...) W.) czy nawet przejściowy brak takich osób (wakat na stanowisku). Organ osoby prawnej w takich sytuacjach nadal istnieje, a zmienia się tylko jego piastun (bo np. funkcję prezydenta miasta najpierw piastuje jedna osoba, a potem kolejna). Pełnomocnictwa udzielone przez prezydenta miasta, o ile coś innego nie wynika z ich treści, nie wygasają wraz ze zmianą osoby piastującej stanowisko prezydenta, gdyż żaden taki skutek nie wynika z art. 101 § 2 k.c. ani tym bardziej innych przepisów k.c. czy k.p.c. Z tego względu nie można stwierdzić, by pełnomocnictwo udzielone pełnomocnikowi powoda 18 stycznia 2007 r. wygasło tylko z tego powodu, że zostało podpisane przez H. W., która nie jest już Prezydentem (...) W.. Niezmiennie od tej daty (...) W. posiada organ właściwy do reprezentacji i jest nim Prezydent (...) W., a zmiana piastuna tego organu nie wywołała żadnych prawnych skutków dla pełnomocnictw udzielonych przez poprzedniego piastuna (H. W.).

21.  Dla zakresu umocowania pełnomocnika powoda nie ma też istotnego znaczenia dokładny podział kompetencji pomiędzy wewnętrznymi jednostkami organizacyjnymi urzędu (...) W.. Z punktu widzenia obrotu cywilnoprawnego (...) W. stanowi jeden podmiot (niezależnie od tego, przez jaką jednostkę jest reprezentowany – ZGN, administrację domów komunalnych, zarząd oczyszczania miasta, itd.) który posiada jeden organ uprawniony do reprezentacji – Prezydenta (...) W.. Ten z kolei jest uprawniony do ustanawiania swoich pełnomocników w poszczególnych sprawach. Pełnomocnik powoda r.pr. R. B. została umocowana do działania w imieniu (...) W. (k. 28) i jej zakres umocowania jest niewątpliwy – może reprezentować (...) W. w sprawach które (na potrzeby wewnętrznego podziału zadań) prowadzi ZGN w D. Ś.. Twierdzenia pozwanego, które przeczyły takim kompetencjom omawianej jednostki urzędu (k. 121-122), nie zostały poparte żadnymi dowodami lub odwołaniami do konkretnych dokumentów lub aktów prawnych.

22.  Zgodnie z wyjaśnieniem udzielonym przez pełnomocnika powoda (k. 150) jej pełnomocnictwo nie wygasło, a podane na nim oznaczenie GP- (...) jest numerem ewidencyjnym dokumentu pełnomocnictwa, a nie sygnaturą sprawy, do której pełnomocnictwo zostało udzielone. Sąd w składzie rozpoznającym sprawę – z racji sprawowania urzędu w W. – wielokrotnie widział pełnomocnictwa udzielane przez rozmaite jednostki organizacyjne (...) W. i na tej podstawie uznaje, że wyjaśnienia pełnomocnika powoda w tej sprawie nie budzą żadnych zastrzeżeń i były wiarygodne.

23.  Zgodnie z art. 15zzs ² ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, jeżeli w sprawie rozpoznawanej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości, sąd może zamknąć rozprawę i wydać orzeczenie na posiedzeniu niejawnym po uprzednim odebraniu od stron lub uczestników postępowania stanowisk na piśmie.

24.  W tej sprawie postępowanie dowodowe Sąd przeprowadził w całości, a stronom umożliwiono przedstawienie swoich stanowisk w sprawie. Dlatego też istniała podstawa do tego, aby wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym bez obecności stron.

Ocena prawna

Żądanie wydania i opuszczenia lokalu

25.  Zgodnie z art. 222 § 1 k.c. właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada rzeczą, ażeby rzecz ta została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

26.  W aktualnym stanie prawnym (...) W. jest współwłaścicielem nieruchomości gruntowej położonej przy ul. (...) w W., której częścią składową jest budynek. W toku postępowania (rozpoczętego w czerwcu 2019 r.) ujawniony w księdze wieczystej stan prawny nieruchomości uległ zmianom na skutek działania ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów, w oparciu o którą właściciele wyodrębnionych lokali stali się współwłaścicielami (a nie tylko współużytkownikami wieczystymi) nieruchomości gruntowej na której jest położony budynek. Zmiany te nie miały jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Nie budzi wątpliwości, że udział (...) W. we własności nieruchomości w praktyce „rozciąga się” na lokale mieszkalne, które nie zostały jeszcze wyodrębnione i nie stanowią odrębnego od gruntu przedmiotu własności (lecz tylko część składową nieruchomości gruntowej).

27.  Wymieniona nieruchomość podlegała pod działanie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy. W myśl art. 1 dekretu wszelkie grunty na obszarze (...) W. przeszły z dniem jego wejścia w życie na własność gminy (...) W.. Zgodnie z art. 5 dekretu budynki oraz inne przedmioty, znajdujące się na gruntach, przechodzących na własność gminy (...) W., pozostały własnością dotychczasowych właścicieli. W myśl art. 8 dekretu w razie nieprzyznania dotychczasowemu właścicielowi gruntu wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy wszystkie budynki, położone na gruncie, przechodziły na własność gminy.

28.  Wydanie orzeczenia administracyjnego z dnia 27 kwietnia 1953 r. spowodowało, że budynek przy ul. (...) stał się własnością Skarbu Państwa (na skutek zniesienia gmin ustawą z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej). Potem, na skutek decyzji z dnia 25 września 1991 r., własność nieruchomości gruntowej przysługiwała gminie W..

29.  Decyzja z 1997 r. stwierdzająca w części nieważność orzeczenia administracyjnego z dnia 27 kwietnia 1953 r. spowodowała, że w części „niewyodrębnionej” budynek – jako odrębny od gruntu przedmiot własności – stał się z powrotem własnością osób uprawnionych do domagania się ustanowienia prawa użytkowania wieczystego na podstawie przepisów dekretu (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 r., I CSK 619/12, oraz z dnia 11 października 2019 r., sygn. I CSK 441/18). Decyzja, której stwierdzono nieważność, nie wywołuje bowiem żadnych skutków prawnych od chwili jej wydania ( ex tunc). Od czasu stwierdzenia w części nieważności orzeczenia administracyjnego z 27 kwietnia 1953 r. rzeczywiście budynek przy ul. (...) stanowił własność następców prawnych jego dawnych właścicieli (z wyjątkiem lokali stanowiących odrębny od gruntu i od budynku przedmiot własności).

30.  Sytuację istotnie zmieniło wydanie decyzji z 2016 r. o stwierdzeniu nieważności decyzji z 1997 r. Decyzja z 2016 r. jest ostateczna i prawomocna – sprawa administracyjna została zakończona orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego oddalającym skargę na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. oddalający skargę na decyzję z 2017 r. utrzymującą w mocy decyzję z 2016 r. Skutkiem stwierdzenia nieważności decyzji z 1997 r. było uchylenie jej skutków prawnych od chwili jej wydania, tak jakby nie istniała nigdy w obrocie prawnym. Tym samym konsekwencją stwierdzenia nieważności decyzji z 1997 r. musi być uznanie, że w obrocie prawnym pozostaje orzeczenie administracyjne z dnia 27 kwietnia 1953 r., w wyniku którego własność budynku przy ul. (...) przeszła na Skarb Państwa. Innymi słowy w wyniku ostatecznej decyzji z 2016 r. orzeczenie administracyjne z 1953 r. „odżyło”, i to tak, jakby nigdy nie zostało uchylone czy unieważnione.

31.  Stan wywołany decyzjami z 2016 r. i 2017 r. i następującymi po nich wyrokami WSA i NSA nie może już ulec zmianie. Zgodnie z art. 156 § 2 k.p.a., nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 (w tym z powodu rażącego naruszenia prawa) jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne. Zgodnie z art. 158 § 3 k.p.a. jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, o której mowa w art. 156 § 2, upłynęło trzydzieści lat, nie wszczyna się postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. Obecnie obowiązujące przepisy k.p.a. wykluczają zatem, by orzeczenie administracyjne z 1953 r. było ponownie przedmiotem postępowania administracyjnego, które mogłoby się skończyć stwierdzeniem jego nieważności. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego postępowania administracyjne w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczęte po upływie trzydziestu lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji lub postanowienia i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem, umarza się z mocy prawa. Postępowanie zakończone wydaniem decyzji z 1997 r., której następnie prawomocnie stwierdzono nieważność, nie będzie prowadzone w dalszym ciągu, lecz uległo umorzeniu z mocy prawa.

32.  W świetle powyższego powód wykazał, że przysługuje mu udział we własności nieruchomości gruntowej przy ul. (...), a własność ta rozciąga się na jego część składową w postaci budynku i tych lokali, które nie stanowią odrębnego przedmiotu własności. Z kolei pozwani nie wykazali, aby przysługiwało im skuteczne względem właściciela prawo do tej nieruchomości – gruntu, budynku czy choćby lokalu. Pozwany W. F. (1) nie może powoływać się na treść księgi wieczystej budynkowej, skoro – jak wynika z powyższego – obecnie budynek przy ul. (...) nie jest odrębnym od gruntu przedmiotem własności (w części, w jakiej nie jest związany z własnością lokali stanowiących odrębny przedmiot własności), a treść księgi wieczystej prowadzonej dla budynku – nawet jeśli ona istnieje i zawiera wpisy o prawie własności W. F. (1) – nie przyznaje mu skutecznie tytułu prawnego do budynku. Wpis prawa własności do księgi wieczystej sam z siebie nie tworzy tego prawa, tylko domniemania prawne (art. 3 i 4 ustawy o księgach wieczystych i hipotece), które mogą być w postępowaniu sądowym podważone. Przedstawione przez powoda decyzje administracyjne w sposób nie pozostawiający wątpliwości wykazują jego prawo własności i wystarczyłyby do obalenia domniemania wynikającego z treści księgi wieczystej prowadzonej dla budynku nawet gdyby pozwany W. F. (1) przedstawił jej odpis.

33.  Warto też wyjaśnić, że pozwany W. F. (1) (zwłaszcza podczas swojego przesłuchania) błędnie utożsamiał słowo „lokal” z „samodzielnym lokalem stanowiącym odrębną nieruchomość”. Nie każdy lokal jest samodzielnym lokalem mieszkalnym, a co dopiero samodzielnym lokalem mieszkalnym stanowiącym odrębną nieruchomość. „Lokal” jest pojęciem języka powszechnego i może oznaczać „mieszkanie lub inne pomieszczenie użytkowe” (za sjp.pwn.pl). W oparciu o §3 pkt 9 i 14 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie należy dojść do wniosku, że lokal to jedno pomieszczenie lub zespół pomieszczeń wydzielone stałymi przegrodami budowlanymi (np. ścianami). Z kolei „samodzielnym lokalem mieszkalnym” lub o innym przeznaczeniu jest, w myśl art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Przepis ten stosuje się odpowiednio również do samodzielnych lokali wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem na cele inne niż mieszkalne. Natomiast „samodzielnym lokalem mieszkalnym stanowiącym odrębny przedmiot własności” jest samodzielny lokal, którego odrębna własność została ustanowiona w sposób przewidziany w ustawie oraz wpisana do księgi wieczystej (art. 7 ust. 1 i 2 ustawy o własności lokali).

34.  Powód w powództwie o wydanie musi określić rzecz, jakiej żąda wydania. Nie ma przeszkód ku temu, aby powód domagał się wydania nie tyle całej rzeczy (stanowiącej przedmiot jego własności), ale jego fragmentu. Pozew w niniejszej sprawie jednoznacznie nie dotyczy wydania lokalu nr (...) jako odrębnego przedmiotu własności (bo taki przedmiot własności, co podkreśla pozwany W. F. (1) a czemu powód nie przeczył, nie istnieje), ale lokalu jako części nieruchomości gruntowej, której współwłaścicielem jest (...) W., wydzielonej z całości przegrodami budowlanymi. W takim rozumieniu, bliskim rozumieniu w języku powszechnym, zespół izb nazywany przez powoda „lokalem nr (...)” niewątpliwie istnieje – wynika to z przedstawionych przez powoda dokumentów, a pozwani nie przedstawili żadnych dowodów, które by to podważały.

35.  Z uwagi na powyższe powództwo o wydanie zasługiwało na uwzględnienie. R. J. zajmuje bowiem lokal nr (...) bez jakiegokolwiek tytułu prawnego wywodzonego od (...) W.. Z kolei W. F. (1) – choć sam w nim nie mieszka – to jednak uznaje lokal za fragment nieruchomości budynkowej, do której przysługuje mu własność i którą udostępnia osobom trzecim (oddaje w posiadanie zależne). Z tego więc względu Sąd również i jemu nakazał opróżnić i wydać sporny lokal mieszkalny.

Prawo do najmu socjalnego lokalu

36.  Stosownie do treści art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminnym i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2022 r., poz. 172, 975, 1561), w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu albo braku tego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia najmu socjalnego lokalu ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów mieszkaniowym zasobie gminnym i o zmianie Kodeksu cywilnego Sąd bada z urzędu czy zachodzą przesłanki zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nich z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną.

37.  W myśl art. 17 ust. 1 i 1a ustawy przepisów art. 14 i art. 16 nie stosuje się, gdy powodem opróżnienia lokalu jest stosowanie przemocy w rodzinie lub wykraczanie w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, albo niewłaściwe zachowanie czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku albo gdy zajęcie lokalu nastąpiło bez tytułu prawnego. Sąd może orzec o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec osoby, która dokonała zajęcia lokalu bez tytułu prawnego, jeżeli przyznanie tego uprawnienia byłoby w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione.

38.  Z uwagi to, że na skutek stwierdzenia nieważności decyzji z 1997 r. doszło do uchylenia skutków prawnych, które ona wywołała, z mocą od jej wydania, należało stwierdzić, że W. F. (1) zajął lokal nr (...) bez tytułu prawnego (wywodził on go pośrednio właśnie z decyzji z 1997 r. stwierdzającej nieważność orzeczenia administracyjnego z 1953 r.). Z kolei R. J. wywodzi swoje prawa do mieszkania właśnie od W. F. (1), a nie od osoby której do nieruchomości przy ul. (...) przysługiwałby tytuł prawny. Dlatego też orzeczenie o przyznaniu prawa do najmu socjalnego lokalu któremuś z nich wymagałyby istnienia naprawdę szczególnych okoliczności, których wykazania pozwani się nie podjęli (nie przywołali żadnych twierdzeń i nie zgłosili żadnych dowodów na potwierdzenie tych twierdzeń), przy czym W. F. (1) potwierdził, że posiada inne miejsce zamieszkania niż lokale w tym budynku. Zgromadzone w sprawie dowody nie pozwoliły też na stwierdzenie przez Sąd z urzędu, że takie szczególne okoliczności zachodzą. W takiej sytuacji należało odmówić pozwanym prawa do najmu socjalnego lokalu z powołaniem się na art. 17 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów.

Koszty postępowania

39.  O kosztach postępowania w stosunku do pozwanych Sąd orzekł w pkt. 3 wyroku opierając się na art. 98 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Skoro pozwani W. F. (1) i R. J. byli w sprawie stroną przegrywającą, to Sąd zasądził solidarnie (gdyż wyrok dotyczy ich jednolicie, art. 105 § 2 zd. 1 k.p.c.) od nich na rzecz powoda zwrot kosztów procesu, na które składa się zwrot opłaty od pozwu poniesionej przez (...) W. (200 zł) oraz koszty zastępstwa procesowego (wynagrodzenie pełnomocnika) w sprawie o wydanie lokalu w wysokości 240 zł – na podstawie § 7 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Zarządzenia:

1.  (...)

2.  (...)