Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Cz 5/23

POSTANOWIENIE

			Dnia 14 marca 2023 r.
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący	SSO Tomasz Adamski
po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2023 r.				w Bydgoszczy
na posiedzeniu niejawnym
sprawy z wniosku H. J.
z udziałem M. K.
o stwierdzenie nabycia spadku
na skutek zażalenia wnioskodawczyni
na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy
z dnia 13 października 2022 r.,		sygn. akt II Ns 1396/21

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie (art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 3 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc).

SSO Tomasz Adamski

II Cz 5/23

UZASADNIENIE

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 13 października 2022 roku odrzucono wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po J. W..

W uzasadnieniu wskazano, że podani jako uczestnicy postępowania K. W. i H. W. zmarli przed złożeniem wniosku w niniejszej sprawie, wobec czego wniosek należało odrzucić na podstawie art. 199 § 1 pkt 3 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc (podani uczestnicy nie mają zdolności sądowej).

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła wnioskodawczyni domagając się jego uchylenia i nadanie sprawie dalszego biegu. Skarżąca podniosła, że w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd z urzędu ustala krąg spadkobierców i zapewnia udział w postępowaniu wszystkim zainteresowanym, a zatem brak było podstaw do odrzucania wniosku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne.

Zgodnie z art. 669 kpc sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Dalej z art. 670 § 1 kpc wynika, że sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. Jeżeli okaże się, że zainteresowany (a jest nią osoba, czyich praw dotyczy wynik postępowania) nie jest uczestnikiem postępowania, sąd wezwie go do udziału w sprawie (art. 510 § 1 i 2 kpc).

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku rola sądu jest determinowana ustawowym obowiązkiem działania ex officio - co znajduje wyraz w art. 670 § 1 i art. 677 k.p.c. Zgodnie z art. 670 § 1 in principio k.p.c. sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W tym przypadku obowiązek działania z urzędu oznacza, że sąd spadku nie może poprzestać na tym, co zostanie mu zaoferowane przez uczestników postępowania, ale powinien dokonać oceny, czy stwarza to wystarczającą podstawę do prawidłowego stwierdzenia, kto nabył spadek. Jednocześnie, aby zadośćuczynić obowiązkowi wynikającemu z art. 677 k.p.c., sąd spadku powinien ustalić pełny krąg spadkobierców ustawowych, ewentualne istnienie testamentu i jego ważność, sprawdzić czy nie zachodzą negatywne przesłanki dziedziczenia, ustalić czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne i komu przypadło w drodze dziedziczenia. W tym kontekście, po stronie sądu spadku istnieje także obowiązek, aby ustalić na podstawie dostępnych instrumentów, czy wcześniej w sprawie nie toczyło się już jakiekolwiek postępowanie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2022 roku, I NSNc 713/21).

W niniejszej sprawie sąd spadku, do którego złożono wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, winien podjąć działania opisane w wyżej przywołanych przepisach. Oczywistym jest, że osoba zmarła nie może być uczestnikiem postępowania, tym bardziej osoba zmarła przed złożeniem wniosku. Rolą sądu spadku jest jednak podjęcie z urzędu działań w celu zapewnienia udziału w sprawie wszystkim osobom wchodzącym w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i to niezależnie od inicjatywy wnioskodawcy. Gdyby wnioskodawczyni nie wskazała K. W. i H. W. jako uczestników postępowania, sąd zobligowany byłby do podjęcia działań w kierunku zapewnienia udziału wszystkim osobom zainteresowanym w rozumieniu przepisu art. 510 § 1 kpc, niczym się nie różni to od sytuacji, gdy wnioskodawczyni wskazała osoby, które takimi uczestnikami być nie mogą. Rolą sądu spadku jest bowiem zapewnienia udziału wszystkich zainteresowanych i wyeliminowanie (bądź pominięcie) tych, którzy tymi uczestnikami być nie powinni lub nie mogą.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd spadku działa aktywnie niezależnie od twierdzeń, wniosków i argumentów zainteresowanych. W takim postępowaniu rola sądu jest determinowana ustawowym nakazem działania z urzędu, a rozstrzygnięcie zapada niezależnie od wniosków i stanowiska stron, lecz stosownie do wyników postępowania dowodowego oraz norm prawa materialnego, mających zastosowanie w danym stanie faktycznym (por postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, IV CSK 129/09). Wprawdzie nie wyłącza to ogólnych przepisów dotyczących postępowania dowodowego i nie zwalnia zainteresowanych z obowiązku udowodnienia twierdzeń, z których wywodzą korzystne dla siebie skutki prawne ani nie nakłada wyłącznie na sądy orzekające obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu, to jednak sąd jest obciążony zbadaniem z urzędu, stosownie do treści zebranego materiału dowodowego, kto jest spadkobiercą (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2017 roku, II CSK 88/17).

Wobec powyższego Sąd Okręgowy zażalenie uznał za zasadne i na podstawie przepisów art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 3 kpc zmienił je poprzez jego uchylenie, a konsekwencją czego będzie kontynowanie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku przez sąd I instancji.

SSO Tomasz Adamski

II Cz 5/23

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE