Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 8 listopada 2021 roku

Pozwem wniesionym w dniu 15 czerwca 2021 roku powódka A. P., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, wniosła o ustalenie, że umowa pożyczki nr (...) z dnia 21 maja 2019 roku zawarta między stroną powodową, a (...) S.A. jest nieważna w części dotyczącej pozaodsetkowych kosztów kredytu, tj. kwoty 4.971,00 zł tytułem wynagrodzenia prowizyjnego oraz kwoty 900,00 zł tytułem usługi (...). Powódka wniosła ponadto o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że kapitał pożyczki wynosił 6.000,00 zł, natomiast pozaodsetkowe koszty kredytu wynosiły 4.971,00 zł z tytułu wynagrodzenia prowizyjnego oraz 900,00 zł z tytułu usługi (...). Wskazała,
że umowa została zawarta z wykorzystaniem przedłożonego przez stronę pozwaną wzorca umownego bez możliwości negocjacji jej treści. Powódka wskazała, że złożyła oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, strona pozwana nie uznała jednak stanowiska strony powodowej. Powódka wskazała na ukształtowanie praw i obowiązków pożyczkobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz naruszający interesy konsumenta. Nie zakwestionowała samej możliwości pobierania wynagrodzenia, czego odzwierciedleniem jest brak roszczenia o stwierdzenie nieważności opłaty przygotowawczej w kwocie 129,00 zł oraz konieczność uregulowania odsetek kapitałowych ( 4-8).

W odpowiedzi na pozew pozwana spółka, działając przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Strona pozwana zakwestionowała stanowisko powódki zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Podała,
że w umowie pożyczki precyzyjnie wskazano definicję całkowitej kwoty i kosztu pożyczki, a także całkowitej kwoty do zapłaty. Strona pozwana wskazała, że powódka zobowiązała się zapłacić 13.932,00 zł, natomiast na dzień sporządzenia odpowiedzi na pozew, powódka uiściła na rzecz strony pozwanej kwotę 5.801,00 zł. Strona pozwana oświadczyła, że pozaodsetkowe koszty kredytu mieszczą się w granicach dozwolonych prawem, tj. ustawowym limicie przewidzianym przez ustawodawcę. Strona pozwana zwróciła uwagę, że formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału nie są tylko odsetki. Wskazała, że jako pożyczkodawca zawarła umowę w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej nakierowanej na osiągnięcie zysku. Dla jego uzyskania konieczne jest przede wszystkim pokrycie kosztów działalności. Opłaty, marże i prowizje nie wiąże się zatem z obsługą oraz kosztami danego stosunku zobowiązaniowego, lecz kosztów ponoszonych przez przedsiębiorcę i stanowią należne zryczałtowane wynagrodzenie za przeprowadzenie całego procesu, składającego się zarówno z czynności faktycznych, jak i prawnych, mających na celu udzielenie pożyczki (tylko podatek CIT wstawce 19%, koszt pozyskania kapitału w stawce 9 % w skali roku, prowizja doradcy finansowego w stawce 5 % odpowiadają za 51 % prowizji naliczonej przez pozwaną spółkę powódce). Strona pozwana skonstatowała również, że jako podmiotowi poza bankowemu towarzyszy jej wyższe niż w przypadku banków ryzyko kredytowe, rozumiane jako zagrożenie niewywiązania się dłużnika z zobowiązań powstałych na podstawie umowy pożyczki gotówkowej. Strona pozwana wskazała, że postanowienia w przedmiocie prowizji i usługi (...) są postanowieniami określającymi cenę (wynagrodzenie), które nie podlegają ocenie w perspektywie abuzywności (k. 40-48).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 maja 2019 roku A. P. zwarła ze spółką (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w B.
-Białej umowę pożyczki gotówkowej nr (...). W ramach zawartej umowy A. P. przyznana została kwota 6.000,00 zł. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 13.932,00 zł. Strona pozwana zobowiązała się do spłaty pożyczki w 36 miesięcznych ratach, płatnych po 387,00 zł, do 1 dnia każdego miesiąca na wskazany w pkt. 2.1 umowy pożyczki rachunek bankowy. Pierwsza rata płatna była do dnia 1 lipca 2019 roku, natomiast ostatnia płatna była do 1 czerwca 2022 roku.

Pożyczkodawca w związku z pożyczką pobierał: opłatę przygotowawczą 129,00 zł, wynagrodzenie prowizyjne 4.971,00 zł oraz wynagrodzenie z tytułu usługi (...) 900,00 zł - które to kwoty zostały rozłożone na raty i miały być spłacane z pożyczką. Pożyczkodawca pobierał także odsetki umowne od kapitału. Umowa powyższa została zawarta przy użyciu powszechnie stosowanego przez spółkę formularza oraz standardowych ogólnych warunków umownych.

W myśl postanowień usługi (...) – Pakietu E. pożyczkobiorca ma prawo do:

-

odroczenia/obniżenia rat tj. jednorazowego skorzystania z a) bezpłatnego odroczenia maksymalnie 2 kolejnych terminów płatności rat albo b) bezpłatnego obniżenia o 50% maks. 4 kolejnych rat. Odroczone lub obniżone raty zostaną spłacone w dodatkowym okresie kredytowania;

-

przyspieszonej wypłaty tj. postawienie pożyczki do dyspozycji pożyczkobiorcy w terminie do 10 dni roboczych;

-

pakietu powiadomień sms obejmujących informację o wypłacie pożyczki, terminach płatności rat zaksięgowaniu wpłat.

W przypadku nieskorzystania z uprawnień wynikających z usługi (...) nie ma to wpływu na jego cenę.

Kwota 6.000,00 zł została przekazana przez stronę pozwaną przelewem na rachunek bankowy wskazany przez powódkę.

( dowód: umowa pożyczki wraz z załącznikami, k. 12-19; formularz informacyjny k. 20-23; harmonogram spłat,
k. 24; karta klienta, k. 50-51; wniosek o udzielenie pożyczki k. 52-54 )

Zabezpieczeniem pożyczki był weksel in blanco, który mógł zostać wypełniony przez stronę pozwaną na sumę odpowiadającą zadłużeniu pożyczkobiorcy wobec pożyczkodawcy wynikającemu z umowy pożyczki, m.in. gdy opóźnienie
w płatności kwoty równej wartości jednej pełnej raty przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległości
w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Drugim rodzajem zabezpieczenia kredytu była dyspozycja złożona pracodawcy powódki do dokonywania potrąceń z należnych wynagrodzeń kolejnych spłat rat pożyczki.

( dowód: umowa pożyczki wraz z załącznikami, k. 12-19; deklaracja wekslowa wystawcy weksla, k. 25)

Powódka wpłaciła na poczet umowy łącznie kwotę 5.801,00 zł.

( dowód: pismo pozwanej z dnia 22 stycznia 2021 r. k. 27, karta klienta k. 50-51,)

Pismem z dnia 27 stycznia 2021 roku A. P. złożyła stronie pozwanej oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego w trybie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim.

( dowód: oświadczenie z dnia 27 stycznia 2021 roku k.28-30)

Pismem z dnia 3 lutego 2021 r. strona pozwana wypowiedziała umowę pożyczki z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia oraz wezwała powódkę do wykupu weksla w terminie 30 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

(dowód: pismo strony pozwanej z dnia 3 lutego 2021 r. k. 33 )

Pismem z dnia 18 marca 2021 r. pozwana poinformowała powódkę, oraz działającą w jej imieniu (...) S.A we W., że brak jest podstaw prawnych do skorzystania przez powódkę z sankcji kredytu darmowego.

( dowód: pismo strony pozwanej z dnia 18 marca 2021 r. k. 32-33 )

Powyższy stan faktyczny pozostawał w całości poza sporem. Załączone do pozwu dokumenty nie budziły wątpliwości, a ich prawdziwość i wiarygodność nie była kwestionowana przez strony postępowania. Warunki zawartej umowy wynikają z załączonej do pozwu umowy wraz z załącznikami. Okoliczności sprawy nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że umowę, będącą źródłem zgłoszonych w pozwie roszczeń, zawarto w ramach standardowo stosowanych przez pozwaną spółkę formularzy oraz ogólnych warunków umownych, które powódka zaakceptowała nie mając wpływu i możliwości negocjowania szczegółowych warunków umowy. Okoliczności przeciwnych pozwana spółka nie wykazała, a zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje :

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Strony w dniu 21 maja 2019 roku zawarły umowę pożyczki gotówkowej numer (...). Zawarta przez strony umowa pożyczki, jest umową o kredyt konsumencki określoną w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku (Dz. U. z 2011 roku, Nr 126, poz. 715 ze zm.) o kredycie konsumenckim. Zgodnie z treścią tego przepisu, przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy, za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki. Jak z kolei stanowi przepis art. 720 §1 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy.

Umowa stron jest umową zawartą przez konsumenta (art. 22 ¹ k.c.) z przedsiębiorcą (art. 43 ¹ k.c.). W przypadku tego typu umów Sąd jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy ustalone w nich koszty pozaodsetkowe mieszczą się w maksymalnej wysokości określonej w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim oraz, czy postanowienia zastosowanego przez przedsiębiorcę wzorca umowy nie stanowią klauzul niedozwolonych.

Powódka wystąpiła z roszczeniem ustalenia nieważności części umowy pożyczki dotyczącej pozaodsetkowych kosztów kredytu, tj. kwoty 4.971,00 zł z tytułu wynagrodzenia prowizyjnego oraz kwoty 900,00 zł tytułem usługi (...) – Pakietu E..

W pierwszej kolejności należy odnieść się do kwestii złożenia przez powódkę oświadczenia z art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (u.k.k.). Zgodnie z treścią tego przepisu w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Skorzystanie przez konsumenta z możliwości wynikających z art. 45 ust. 1 u.k.k. nie powoduje rozwiązania umowy pożyczki, jej wygaśnięcia, uznania jej za nieważną bądź niezawartą. Przepis art. 45 ust. 1 u.k.k. modyfikuje jedynie zakres obowiązków konsumenta w przypadku gdy zachodzą przesłanki określone w powyższym przepisie. W wyniku uzasadnionego skorzystania przez konsumenta z możliwości wynikających z art. 45 ust. u.k.k. i spłaty przez niego kredytu dochodzi do wygaśnięcia jego zobowiązań finansowych względem kredytodawcy. Umowa jednak w dalszym ciągu obowiązuje, a na stronach spoczywają pozostałe prawa i obowiązki, związane chociażby z rozliczeniem umowy . Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że niezależnie od oceny skuteczności oświadczenia powódki z dnia 27 stycznia 2021 roku o skorzystaniu z możliwości wynikających z art. 45 ust. 1 u.k.k. umowa z dnia 21maja 2019 roku obowiązuje, a strony są nią związane.

W myśl art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest kategorią obiektywną. Jest to obiektywna (czyli rzeczywiście istniejąca), a nie tylko hipotetyczna (czyli w subiektywnym odczuciu strony) potrzeba prawna uzyskania ochrony, a zatem wyroku odpowiedniej treści, występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Innymi słowy interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka. Interes taki istnieje wówczas, gdy ma miejsce niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich naruszania w przyszłości i zachodzi, ze względu na sytuację w jakiej żądający się znajduje, rzeczywista potrzeba jego potwierdzenia.

W realiach sprawy interes powódki jawi się jako oczywisty, gdyż umowa pożyczki nadal obowiązuje, a jej działanie miało na celu ustalenie rzeczywistego zadłużenia wobec strony pozwanej i chroniło powódkę przed powództwem o zapłatę kolejnych rat pożyczki, które mogła wytoczyć strona pozwana.

Powódka twierdziła, że z tytułu zawartej umowy pożyczki winna była do zapłaty pożyczkodawcy łącznie kwotę 6.000,00 zł tytułem kwoty rzeczywiście otrzymanej pożyczki, kwotę 129,00 zł tytułem opłaty przygotowawczej oraz odsetki kapitałowe. Wskazała, że umowa jest nieważna w części dotyczącej pozaodsetkowych kosztów kredytu, tj. prowizji w kwocie 4.971,00 zł oraz kosztów usługi (...) w kwocie 900,00 zł.

Nie ulega wątpliwości, że powódka miała pełną świadomość treści umowy, na którą wyraziła zgodę
i zaakceptowała. Nie przesądza to jednak o ważności i skuteczności jej postanowień. Podkreślić należy, że postanowienia powyższej umowy nie zostały uzgodnione indywidualnie, albowiem pożyczkobiorca nie miała na treść umowy jakiegokolwiek wpływu. Mogła przystąpić do umowy w zaproponowanym jej kształcie bądź jej nie zawierać. Dowodzi tego treść formularzy
i wzoru umowy, którym powszechnie posługuje się pozwana spółka w kontaktach z klientami. Koniecznym było zweryfikowanie umowy przez pryzmat przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych (art. 385 ¹ - 385 ³ k.c.), które zostały wprowadzone do kodeksu cywilnego w ramach implementacji dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Kompetencja sądu do zbadania z urzędu tego, czy klauzula w umowie jest postanowieniem nieuczciwym, stanowi w tej sytuacji zarówno środek do realizacji celu określonego w art. 6 dyrektywy 93/13, to znaczy uniemożliwienia związania konsumenta nieuczciwym postanowieniem, jak i do przyczynienia się do osiągnięcia celu art. 7 tejże dyrektywy, ponieważ przeprowadzenie przez sąd z urzędu takiej oceny może działać jako czynnik odstraszający oraz przyczynić się do zapobiegania nieuczciwym warunkom w umowach zawieranych pomiędzy konsumentami, a sprzedawcami lub dostawcami (m.in. wyrok TS z dnia 21 listopada 2002 r., C-473/00; wyrok TS z dnia 27 czerwca 2000 r., C-240/98).

Podkreślić należy, że kontroli postanowień wzorca umownego w zakresie w jakim przewidują one pobranie od konsumenta kosztów pozaodsetkowych przez pryzmat ich abuzywności nie wyłącza fakt, iż koszty te nie przekraczają maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych przewidzianej w art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przyjętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie natomiast z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, z tym zastrzeżeniem, że nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W myśl art. 385 ¹ § 1 k.c. jeżeli postanowienie umowy zgodnie z zacytowanym powyżej przepisem nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Sprzeczne z dobrymi obyczajami są m.in. działania wykorzystujące np. niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (m.in. wyrok SA w Warszawie z dnia 27 stycznia 2011r., VI ACa 771/10). Rażące naruszenie interesów konsumenta zachodzi natomiast w sytuacji, w których w rażący sposób została naruszona równowaga interesów stron umowy przez to, że jedna z nich wykorzystała swoją przewagę formułując konkretne postanowienie umowy. Określenie „rażąco” należy stosować do znacznego odchylenia przyjętego uregulowania od zasady uczciwego wyważenia praw i obowiązków (m.in. wyrok SA w Warszawie z dnia 14 września 2011 r., VI ACa 291/11). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym (m.in. wyrok SA w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010 roku, VI ACa 487/10).

Rozważając poszczególne koszty związane z udzieleniem powódce pożyczki z dnia 21 maja 2019 roku należy stwierdzić, że złożyły się na nie:

- opłata przygotowawcza w kwocie 129,00 zł;

- wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 4.971,00 zł;

- wynagrodzenie za usługi (...) w kwocie 900,00 zł.

Sama możliwość pobierania wynagrodzenia prowizyjnego jest dozwolona, przy czym wysokość pobieranej z tytułu przedmiotowej umowy prowizji, przekracza wszelkie rozsądne granice i stanowi w zasadzie główne źródło dochodu pozwanej spółki wynikające z zawieranej umowy. W rozpoznawanej sprawie prowizja dla pozwanej spółki wyniosła bowiem 4.971,00 zł, przy kwocie pożyczki 6.000,00 zł i pobranej opłacie przygotowawczej w kwocie 129,00 zł. Takie działanie miało na celu osiągnięcie maksymalnego zysku dla strony pozwanej, a konsekwencją jest, że to konsument obciążony jest niewspółmiernymi i nieproporcjonalnymi kosztami uzyskania pożyczki w stosunku do samej kwoty, którą otrzymuje w związku z zawarciem umowy. Tak wysoka prowizja jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, zasadą ekwiwalentnością świadczeń stron, rzetelnością kupiecką i normalnym zyskiem uczciwie prowadzącego interes przedsiębiorcy. Nie uzasadnia jej również ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej. Ustalona prowizja nie ma odzwierciedlenia w kosztach udzielenia pożyczki i nie uzasadnia zarobku pożyczkodawcy w kwocie stanowiącej ponad 82 % otrzymanej przez pożyczkobiorcę kwoty.

Działanie pozwanej spółki w tych okolicznościach można oceniać nie tylko jako nieuzasadnione zabezpieczanie swoich interesów i całkowite przerzucenie ryzyka prowadzenia działalności na konsumenta. Działanie tego rodzaju jest skierowanym w celu osiągnięcia maksymalnego zysku celowym działaniem pozwanej spółki na szkodę konsumenta, który ponosi niewspółmierne i nieproporcjonalne koszty uzyskania pożyczki w stosunku do samej kwoty, którą otrzymuje w związku z zawarciem umowy. Mając na uwadze to, że umowa nie przedstawia w sposób uczciwy i rzetelny rzeczywistego zysku pozwanej spółki w tym zakresie, jest działaniem nieuczciwym, nierzetelnym i sprzecznym z dobrymi obyczajami, które cechować powinien przecież szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka, a nie chęć maksymalnego zysku
i zabezpieczenia swoich interesów kosztem konsumenta.

Dobre obyczaje, o których mowa w (...) §1 k.c., to normy obyczajowe, wyznaczające standardy uczciwego zachowania stron w praktyce kontraktowej i akceptowane powszechnie przez większość uczestników obrotu. Biorąc pod uwagę szczególne okoliczności rozpoznawanej sprawy, nie można mieć jakichkolwiek wątpliwości co do tego, że postanowienia pkt. 1.4 b) umowy pożyczki dotyczące wynagrodzenia prowizyjnego w wysokości 4.971,00 zł, przy uwzględnieniu, że faktycznie wypłacona powódce kwota wynosiła 6.000,00 zł, jak również mając na uwadze, że umowa przewidywała również opłatę przygotowawczą w wysokości 129,00 zł kształtują prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy.

Oczywiście Sąd Rejonowy nie neguje możliwości pobierania przez pożyczkodawców opłat związanych z zawieraniem umów pożyczek i ich obsługą, chodzi jednakże o to, że opłaty te muszą być elementarnie uczciwe, co nie miało miejsca
w przypadku prowizji.

Jako sprzeczne z dobrymi obyczajami Sąd Rejonowy ocenił także pobranie przez pozwaną spółkę od powódki kwoty 900,00 zł z tytułu wynagrodzenia za usługi (...). Analiza zapisów tego pakietu prowadzi do wniosku, że wysokość pobieranej z tego tytułu opłaty ( 15 % z kwoty pożyczki) jest nieadekwatna do świadczeń po stronie pożyczkodawcy, czy też jego ryzyka, skoro odroczenie raty lub części obniżonych rat zostanie spłacone w dodatkowym okresie kredytowania.
W przypadku tego ,,pakietu” pożyczkodawca uiszcza więc z góry nieadekwatnie wysoką; opłatę (uwaga ta dotyczy również pakietu powiadomień SMS) za przyszłe świadczenia, z których być może wcale nie skorzysta. Jak bowiem wynikało
z treści ostatniego zdania zawartego w pkt. 15 umowy usługi (...)- Pakiet E. w przypadku nieskorzystania z części lub wszystkich dodatkowych uprawnień w ramach usługi (...)- Pakietu E. w całym okresie kredytowania nie ma wpływu na jego cenę określoną w pkt. 1.4 c) umowy, która jak wynika z harmonogramu jest pobierana proporcjonalnie za każdy miesiąc jej obowiązywania. Nadto skrócenie wypłaty pożyczki z 14 do 10 dni roboczych jest iluzorycznym przyspieszeniem i iluzorycznym uprawnieniem.

Świadczy to o tym, że opcja ta wcale nie była dobrowolna, ale uzależniono od niej zawarcie umowy. Inaczej zawarcie takiej umowy przez konsumenta byłoby niezrozumiałe i ekonomicznie nieuzasadnione. Postanowienia dotyczące tej klauzuli, jako nieuzgodnione indywidualnie z powódką; i nakładające na nią rażąco wygórowaną opłatę za przyszłe i niepewne świadczenie, stanowią niedozwoloną klauzulę umowną (tak również Sąd Okręgowy w B. w uzasadnieniu wyroku z dnia 19.07.2018 r. w sprawie II Ca (...)).

W świetle powyższego Sąd Rejonowy uznał, że pobranie dodatkowej opłaty w tej wysokości jest sprzeczne
z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy powódki, stanowiąc znowu tylko i wyłącznie kolejny nieuprawniony zysk
z tytułu udzielonej pożyczki.

W związku z tym postanowienia powyższe nie są dla powódki wiążące, a strony związane są umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ §1 i § 2 k.c.).

Niezależnie od powyższego, ukształtowanie wynagrodzenia należnego pożyczkodawcy w oparciu o ustanowienie opłaty za udzielenie pożyczki w omawianej wysokości stanowi także obejście bezwzględnie obwiązującego przepisu art. 359 § 2 ^{( 1)} k.c. ograniczającego wysokość odsetek maksymalnych. Dokładnie rzecz biorąc była to próba ukrycia rzeczywistego oprocentowania pożyczki. Prowizja w postaci przyjętej przez strony w niniejszej sprawie w praktyce nie różniła się przecież od zastrzeżenia odsetek, gdyż zobowiązaniu do zapłaty tejże opłaty nie odpowiadało przy tym żadne inne zobowiązanie powoda jak tylko oddanie kapitału do dyspozycji pozwanej. Bez znaczenia pozostaje to, iż omawiana opłata została ukształtowana w taki sposób, iż nadano jej cechę samodzielności i zdefiniowano ją w postaci konkretnej kwoty należnej za cały okres, a nie poprzez określenie stopy procentowej, pozwalającej tę kwotę należną dopiero ustalić, albowiem nie zmienia to istoty tego zobowiązania. Zastrzeżenie umowne prowizji i usługi (...) należy uznać je za nieważne
w oparciu o art. 58 § 1 i 3 k.c. w zw. z art. 359 § 2 ^{( 1)} k.c.

Zgodnie z art. 58 § 1 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zgodnie z § 2 art. 58 kc nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Podkreślić należy, że sprzeczność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego (dobrymi obyczajami) może niekiedy przybierać postać niedozwolonej klauzuli umownej tak jak w niniejszej sprawie.

Zapisy umowne regulujące prowizje i usługi (...) – Pakiet E. są w oczywistym stopniu sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. art. 58 § 2 kc rozumianych jako elementarna uczciwość w stosunkach kontraktowych. Trafnie wskazuje się, w doktrynie, że sprzeczność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego oznacza, że czynność prawna jest negatywnie oceniana w świetle reguł lub wartości moralnych powszechnie w społeczeństwie akceptowanych, co z kolei powoduje uznanie jej za nieważną ( Z. Radwański, w: System PrPryw, t. 2, 2008, s. 243; tenże, Teoria umów, s. 200 i n.; Wolter, Ignatowicz, Stefaniuk, Prawo cywilne, s. 318; M. Safjan, w: Pietrzykowski, Komentarz KC, t. I, 2003, s. 156; A. Stelmachowski, Wstęp do teorii, 1984, s. 150 i n.; S. Szer, Prawo cywilne, s. 28), a jedną z zasad jest słuszność kontraktowa (ppor. Z. Radwański, w: System PrPryw, t. 2, 2008, s. 248–258). Nakładanie przez pożyczkodawcę obowiązku zwrotu w/w kwot narusza słuszność kontraktową, nawet jeśli mieszczą się formalnie w pułapie wyznaczonym art. 36a uokk.

Ustalenie prowizji i kwoty usługi (...) – Pakietu E. na poziomie zbliżonym do wysokości środków pieniężnych, które pożyczkodawca udostępnił pozwanej na podstawie umowy pożyczki narusza zasady współżycia społecznego. Pamiętać przy tym trzeba, że art. 353 ¹ k.c. deklarując swobodę zawierania umów, wskazuje, że treść lub cel swobodnie ułożonego stosunku prawnego nie może sprzeciwiać się między innymi zasadom współżycia społecznego. Wprowadzone w tym przepisie ograniczenia w swobodnym umownym ukształtowaniu treści zobowiązania nakazują więc każdorazowo badanie nie tylko treści, ale i celu zobowiązania przy ocenie, czy strony dokonały czynności prawnej we wskazanych granicach wyznaczonych im przez zasadę swobody umów. Wprawdzie powódka posiadała swobodę w zakresie zawarcia umowy pożyczki ze stroną pozwaną, nie oznacza to jednak, że swoboda ta nie była ograniczona jakimikolwiek ramami i że podmiot gospodarczy udzielający pożyczki może w sposób zupełnie dowolny kształtować prawa i obowiązki swojego kontrahenta oznaczone w umowie zawartej poprzez zastosowanie gotowego wzorca umownego, narzucając - przy wykorzystaniu swojej silniejszej pozycji - postanowień umownych, które będą rażąco niekorzystne dla konsumenta. Dokładnie taki właśnie przypadek wystąpił w przedmiotowej sprawie. Zastrzeżenie w umowie pożyczki, zawieranej zwłaszcza w obrocie konsumenckim, kosztów obciążających biorącego pożyczkę w postaci opłat, marż i prowizji w nadmiernej wysokości nie mającej uzasadnienia w kosztach rzeczywiście poniesionych trzeba ocenić jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Pozwany nie wykazał, że ustalenie takich kosztów pozaodsetkowych znajduje odzwierciedlenie w realnie poniesionych przez nich kosztach związanych z realizacją pożyczki, jak również nie sprecyzowali jakie konkretnie niezbędne obciążenia po ich stronie wygenerował proces zawarcia umowy. W świetle zaś zasad doświadczenia życiowego i reguł obrotu gospodarczego nie sposób przyjąć, że rzetelnie prowadzona działalność gospodarcza generuje sporne koszty na tak wysokim poziomie. Uznać zatem trzeba, iż tak rażące zachwianie ekwiwalentnością świadczeń stron umowy jest społecznie nieakceptowalne, pożyczkodawcy przysparza bowiem korzyści nie dających się uzasadnić żadnymi racjami. Zawarty w umowie zapis był niczym innym jak dodatkowym źródłem dochodu pożyczkodawcy, na co ewidentnie wskazuje wysokość opłaty w odniesieniu do kwoty pożyczki.

W związku z powyższym, w punkcie pierwszym wyroku ustalono, że zobowiązanie powódki A. P. wobec strony pozwanej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. wynikające z umowy pożyczki gotówkowej nr (...) zawartej dnia 21 maja 2019 roku jest nieważne w zakresie kwoty 4.971,00 zł stanowiącej wynagrodzenie prowizyjne oraz kwoty 900,00 zł stanowiącej koszt usługi (...).

Zgodnie z przepisem art. 98 §1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone
w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c).

Powódka poniosła koszty postępowania w wysokości 2.217,00 zł, na które złożyły się: opłata od pozwu w wysokości 400,00 zł, opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł, koszt wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości 1.800,00 zł (§ 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat
za czynności radców prawnych; tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

W związku z powyższym, w/w kwotę należało zasądzić na rzecz powódki.

Wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym, w trybie art. 15 zzs ² ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych – ze zmianami – jako, że postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości i po wymianie stanowisk stron.

SSR Natalia Stryczek:

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce;

2.  odpis uzasadnienia przesłać pełnomocnikowi pozwanego;

3.  kal. 14 dni.

B., dn. 21.12.2021r SSR Natalia Stryczek :