Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Dietkow

Protokolant Karolina Charlemagne-Piwowar

po rozpoznaniu na rozprawie 13 marca 2023 roku w Warszawie

sprawy z powództwa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko (...) spółka akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.417,00 PLN (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Ewa Dietkow

Sygn. akt XVI GC 707/22

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym 6 maja 2022 roku powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 76.000,00 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 30 marca 2022 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny

Komisja Europejska decyzją z 27 kwietnia 2020 roku zaakceptowała zgłoszone przez rząd RP zasady i ramy tymczasowe dla finansowania wsparcia przedsiębiorcom w ramach programu „Tarcza Finansowa (...) dla Mikro, Małych i Średnich firm” – dowód – decyzja k. 762-767. Powód prowadzi działalność kantorową w oparciu o wpis do rejestru działalności kantorowej, nr wpisu (...), nie prowadzi innej działalności gospodarczej, prowadzi księgi rachunkowe zgodnie z ustawą o rachunkowości – bezsporne. Powód zawarł 27 maja 2020 roku z pozwanym reprezentowanym przez Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. umowę subwencji finansowej nr (...) – dowód – umowa wraz z wnioskiem k. 71-89. Powód oświadczył, że na 31 grudnia 2019 roku był oraz na dzień złożenia wniosku jest małym lub średnim przedsiębiorcą oraz jego roczny obrót nie przekracza 50 mln EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln EUR, przy czym nie jest mikro przedsiębiorcą lub nie jest beneficjentem programu rządowego Tarcza Finansowa (...) dla Dużych Firm – dowód - § 1 ust. 2 umowy k. 73. Ponadto oświadczył, że liczba zatrudnionych pracowników na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o zawarcie umowy subwencji finansowej wynosi 1 – dowód - § 1 ust. 4 umowy k. 73. Jako miesiąc referencyjny, tj. miesiąc kalendarzowy, w którym doszło do spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) przedsiębiorcy strony wskazały kwiecień 2020 roku – dowód - § 1 ust. 5 umowy k. 74. Skala spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) przedsiębiorcy w miesiącu referencyjnym, w porównaniu do poprzedniego miesiąca lub analogicznego miesiąca ubiegłego roku, w związku z zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19, wynosiła 69% - dowód - § 1 ust. 6 umowy k. 74. Powód wybrał sposób porównania spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży): miesiąc do miesiąca – dla wybranego miesiąca spadku obrotów uwzględniony zostanie miesiąc poprzedzający ten okres, a wysokość obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w miesiącu kalendarzowym bezpośrednio poprzedzający miesiąc referencyjny wyniósł (...) PLN – dowód - § 1 ust. 7 umowy k. 74. Jednocześnie powód oświadczył, że wielkość obrotów gospodarczych w 2019 roku wyniosła (...) PLN - dowód - § 1 ust. 8 umowy k. 74. Powód wnioskował o subwencję finansową w kwocie 3.500.000,00 PLN - dowód - § 1 ust. 9 umowy k. 74. Według oświadczenia powoda, na dzień złożenia wniosku przeważającym rodzajem faktycznie prowadzonej przez niego działalności, w ramach której wnioskował o subwencję finansową była działalność sklasyfikowana w klasie PKD: 64.00.Z. – dowód - § 1 ust. 12 umowy k. 75. Na warunkach określonych w umowie pozwany mógł wypłacić przedsiębiorcy subwencję finansową w ramach Programu Rządowego – Tarcza Finansowa (...) dla Mikro, Małych i Średnich firm. Subwencja była wypłacana w PLN – dowód - § 2 ust. 1 umowy k. 76. Maksymalna wysokość subwencji finansowej dla przedsiębiorców będących mikro przedsiębiorcami obliczana była jako iloczyn liczby pracowników zatrudnionych przez przedsiębiorcę oraz bazowej kwoty subwencji finansowej – dowód - § 2 ust. 2 umowy k. 76. Po zawarciu umowy pozwany był zobowiązany do zweryfikowania, na podstawie informacji uzyskanych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, danych przedstawionych przez przedsiębiorcę oraz złożonych oświadczeń i podjąć decyzję (i) wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, (ii) wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub (iii) odmowie wypłaty subwencji finansowej – dowód - § 2 ust. 7 umowy k. 77. Powód wyraził zgodę na to, że w wyniku zweryfikowania danych i oświadczeń pozwany mógł (i) wypłacić subwencję finansową w wysokości wnioskowanej kwoty, (ii) w kwocie mniejszej niż wnioskowana lub (iii) odmówić wypłaty subwencji finansowej – dowód - § 2 ust. 7 umowy k. 77. Decyzja pozwanego miała być udostępniona w bankowości elektronicznej banku lub innych bezpiecznych kanałach zweryfikowanych przez bank i wykorzystywanych do komunikacji ze swoimi klientami (wiadomość e-mail, SMS) lub w inny sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z decyzją – dowód - § 2 ust. 7 umowy k. 77. Pozwany miał podjąć decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, jeżeli przestawione przez przedsiębiorcę dane przy zawieraniu umowy znalazły potwierdzenie w informacjach uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, a przedsiębiorca będzie spełniał warunki wypłaty subwencji finansowej określonej w umowie oraz oświadczenia złożone przez niego lub osobę go reprezentującą w związku z zawarciem umowy będą prawdziwe – dowód - § 2 ust. 8 umowy k. 77. Pozwany miał podjąć decyzję o odmowie wypłaty subwencji finansowej w wysokości niższej niż wnioskowana, jeśli przedstawione przez przedsiębiorcę przy zawieraniu umowy dane nie znajdą potwierdzenia w informacjach uzyskanych przez pozwanego z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, ale z tych informacji będzie wynikało, że przedsiębiorca spełnia warunki wypłaty subwencji finansowej określone w umowie, jednak w wysokości niższej niż wnioskowana oraz oświadczenia przez niego złożone oraz osobę go reprezentującą w związku z zwarciem umowy, z zastrzeżeniem danych zweryfikowanych przez pozwanego będą prawdziwe – dowód - § 2 ust. 9 umowy k. 77. Pozwany miał podjąć decyzję o odmowie wypłaty subwencji finansowej, jeżeli na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Ministerstwa Finansów stwierdziłby, że przedsiębiorca nie spełnia warunków wypłaty subwencji finansowej lub oświadczenia złożone w związku z zawarciem umowy są nieprawdziwe – dowód - § 2 ust. 10 umowy k. 77. Pozwany miał podjąć decyzję o wypłacie subwencji finansowej lub odmowie wypłaty subwencji finansowej oraz w przypadku podjęcia decyzji o wypłacie subwencji finansowej przekazać bankowi do wypłaty subwencję finansową w terminie 21 dni roboczych od dnia zawarcia umowy – dowód - § 2 ust. 12 umowy k. 77-78. Pozwany był zobowiązany przekazać przedsiębiorcy informację o podjętej decyzji za pośrednictwem bankowości elektronicznej banku lub innych bezpiecznych kanałów zweryfikowanych przez bank i wykorzystywanych do komunikacji ze swoimi klientami (wiadomość e-mail, SMS) lub w inny sposób pozwalający mu zapoznać się z decyzją – dowód - § 2 ust. 12 umowy k. 78. Wypłata subwencji finansowej miała nastąpić na rachunek wskazany w umowie – dowód - § 2 ust. 12 umowy k. 78. Przedsiębiorcom nie przysługiwały żadne roszczenia względem pozwanego ani banku, niezależnie od zawartych umów o subwencje finansowe, również wtedy, gdy pozwany nie był w stanie uzyskać wystarczających środków z emisji obligacji czy pożyczki od Skarbu Państwa na wypłatę subwencji finansowych przedsiębiorcom w ramach programu – dowód - § 2 ust. 14 umowy k. 78. Powód był świadomy weryfikacji swojego oświadczenia o klasie PKD w publicznych bazach, do których dostęp ma pozwany – dowód - § 2 ust. 15 umowy k. 78. Otrzymana przez przedsiębiorcę będącego małym i średnim przedsiębiorą subwencja finansowa podlegała zwrotowi w przypadku: (a) (i) zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej (w tym zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej) przez przedsiębiorcę lub (ii) otwarcia likwidacji przedsiębiorcy, w jakimkolwiek czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej - w kwocie stanowiącej 100 % wartości subwencji finansowej, (b) prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę w całym okresie 12 pełnych miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej: (i) w kwocie stanowiącej 25% wartości subwencji finansowej bezwarunkowo oraz (ii) w wysokości dodatkowo do 25% kwoty subwencji finansowej pomniejszonej o wskazaną przez przedsiębiorcę skumulowaną stratę gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy licząc od pierwszego miesiąca, w którym przedsiębiorca odnotował stratę po 1 lutego 2020 roku lub od miesiąca, w którym udzielona została subwencja finansowa, rozumianej w zależności od formy działalności jako: (A) dla przedsiębiorców prowadzących pełną rachunkowość gotówkową strata na sprzedaży to odzwierciedlona w rachunku wyników strata na sprzedaży netto z wyłączeniem w szczególności kosztów amortyzacji, rezerw i odpisów lub wyniku z przeszacowania lub sprzedaży aktywów, (B) dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie księgi przychodów i rozchodów w kwocie wskazanej straty, (C) dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie karty podatkowej lub na ryczałcie stratę na sprzedaży oblicza się jako skumulowany spadek przychodów ze sprzedaży oraz (iii) w wysokości do 25 % kwoty subwencji finansowej w przypadku utrzymania średniej liczby pracowników (średnie zatrudnienie) w okresie 12 pełnych miesięcy kalendarzowych od końca miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę zawarcia umowy, w stosunku do średniego stanu zatrudnienia w 2019 roku, obliczanego jako średnia z liczby pracowników na dzień 31 grudnia 2019 roku oraz 30 czerwca 2019 roku, na poziomie (A) wyższym niż 100 % - w wysokości dodatkowo 0% kwoty subwencji finansowej, (B) od 50% do 100% - w wysokości dodatkowo od 0% do 25% kwoty subwencji finansowej – proporcjonalnie do skali redukcji zatrudnienia, zgodnie ze wzorem ujętym w umowie, (C) niższym niż 50% - w wysokości dodatkowo 25% kwoty subwencji – dowód - § 3 ust. 2 umowy k. 79-80. W wyjątkowych przypadkach, uwzględniając indywidualną sytuację przedsiębiorcy, pozwany mógł podjąć decyzję o zmianie warunków zwrotu subwencji finansowej w odniesieniu do przedsiębiorcy, którego spadek przychodów ze sprzedaży wyniósł więcej niż 75% – dowód - § 3 ust. 3 umowy k. 80. Decyzję o wysokości zwrotu subwencji finansowej pozwany miał podjąć na podstawie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej, złożonego przez przedsiębiorcę w terminie 10 dni roboczych od upływu 12 miesięcy liczonych od dnia wypłaty subwencji finansowej przedsiębiorcy – dowód - § 3 ust. 4 umowy k. 80. Składając oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej przedsiębiorca zobowiązany był potwierdzić średnią liczbę pracowników w okresie pełnych 12 miesięcy od końca miesiąca poprzedzającego dzień zawarcia umowy – dowód - § 3 ust. 4 umowy k. 80. W przypadku niezłożenia przez przedsiębiorcę we wskazanym terminie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej przedsiębiorca zobowiązany był zwrócić subwencję finansową w całości – dowód - § 3 ust. 4 umowy k. 80. Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę, pozwany mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą – dowód - § 3 ust. 6 umowy k. 81. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie, pozwany mógł podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej– dowód - § 3 ust. 6 umowy k. 81. W takim przypadku subwencja finansowa stawała się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji pozwanego w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji – dowód - § 3 ust. 6 umowy k. 81. Prawa i obowiązki pozwanego oraz przedsiębiorcy związane z wypłaconą subwencją finansową określone były także w regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa (...) dla Mikro, Małych i Średnich Firm”, który był dostępny pod wskazanym w umowie adresem internetowym wskazanym w umowie – dowód - § 11 ust. 4 k. 85. Regulamin określał jedynie relacje pozwanego z przedsiębiorcą i nie stanowił źródła obowiązków dla banku – dowód - § 11 ust. 4 k. 85. Przedsiębiorca oświadczył, że zapoznał się z regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść – dowód - § 11 ust. 4 k. 85. Regulamin stanowił integralną część umowy, o ile strony umowy nie ustaliły odmienne swoich praw i obowiązków – dowód - § 11 ust. 5 k. 85. Treść regulaminu mogła być w każdym czasie pozyskana, odtwarzana lub utrwalana przez przedsiębiorcę ze wskazaniem wyżej strony internetowej – dowód - § 11 ust. 5 k. 85. Pozwanemu przysługiwało prawo do zmiany regulaminu w trakcie trwania umowy – dowód - § 11 ust. 6 k. 85. Wprowadzenie zmiany wymagało poinformowania o niej przedsiębiorcy w taki sposób, który umożliwi przedsiębiorcy zapoznanie się z informacją o takiej zmianie wraz ze wskazaniem postanowień podlegających zmianie, przy czym zmiana taka wchodziła w życie w terminie 14 dni od dnia doręczenia przedsiębiorcy informacji – dowód - § 11 ust. 6 k. 85. W dniu zawarcia umowy subwencji finansowej pozwany udostępnił na swojej stronie internetowej dokumentację programową, w tym poradnik (...) (Przewodnik dla mikro małych i średnich firm po tarczy finansowej (...)), odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania – dowód – przewodnik k. 509-551, odpowiedzi k. 553-599. Poradnik (...) informował, że przychód ze sprzedaży osiągnięty przez danego beneficjenta w 2019 roku należy ustalić w oparciu o przychód wskazany w sprawozdaniu finansowym sporządzonym za rok 2019. W przypadku braku obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego przez beneficjenta albo niesporządzenia sprawozdania finansowego za 2019 rok na chwilę składnia wniosku przychód należy określić na podstawie innych dostępnych dokumentów, np. na podstawie właściwych deklaracji podatkowych, ksiąg rachunkowych. – dowód – poradnik k. 542. Pozwany 28 maja 2020 roku wydał decyzję w sprawie umowy subwencji, w której poinformował powoda, że dokonał pozytywnej weryfikacji spełnienia przez powoda warunków otrzymania kwoty subwencji finansowej określonych w umowie i podjął decyzję o wypłacie powodowi subwencji finansowej w kwocie 3.500.000,00 PLN – decyzja k. 489. Pozwany opublikował 17 maja 2020 roku komunikat w sprawie interpretacji pojęcia przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwa w rządowym programie „Tarcza Finansowa (...) dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” – dowód – Komunikat I k. 491-492. Pomiędzy 11 czerwca 2020 roku, a 27 września 2020 roku pozwany opublikował Komunikat II – dowód – publikacja k. 497-498, protokół otwarcia strony k. 500-503. W myśl Komunikatu II w przypadku transakcji wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność polegającą na kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa) za przychód ze sprzedaży należy uznać zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. Wynik ten jest rozumiany jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu – dowód – Komunikat k. 494. Powód rozliczył otrzymaną kwotę subwencji finansowej 10 czerwca 2021 roku – dowód – oświadczenie powoda k. 601-603. Powód 28 czerwca 2021 roku wydał decyzję w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w kwocie 921.667,25 PLN wraz z harmonogramem zwrotu subwencji – dowód – decyzja k. 605, harmonogram k. 606. Pozwany 12 listopada 2021 roku złożył powodowi oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego 28 czerwca 2021 roku pod wpływem błędu, w zakresie wysokości subwencji finansowej podlegającej zwrotowi wskazanej w decyzji określającej wysokość subwencji finansowej podlegającej zwrotowi. Pozwany wskazał, że w chwili składania oświadczenia woli w przedmiocie określenia wysokości subwencji finansowej podlegającej zwrotowi pozwany działał pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej, tj. w chwili wydawania decyzji pozwany nie posiadał informacji o okolicznościach zobowiązujących powoda do zwrotu subwencji finansowej w całości. Pozwany podniósł, że nie złożyłby oświadczenia woli w przedmiocie określenia wysokości subwencji finansowej podlegającej zwrotowi o treści zawartej w decyzji, gdyby nie działał pod wpływem istotnego błędu tj. braku informacji w zakresie konieczności zwrotu w całości przez powoda nienależnie przyznaje subwencji finansowej, a pozwany pozyskał informacje dotyczące okoliczności zobowiązujących powoda do zwrotu subwencji finansowej po wydaniu decyzji – dowód – oświadczenie k. 619. Pozwany 12 listopada 2021 roku wydał nową decyzję określającą kwotę subwencji finansowej podlegającej zwrotowi w całości w terminie 14 dni roboczych – dowód – decyzja k. 621-622. Pozwany zawiadomił powoda, że powód złożył nieprawdziwe oświadczenie w zakresie określenia swojego statusu oraz osiągniętych przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych) we wniosku o uzyskanie subwencji. Pozwany ustalił, że powód prowadzi działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), a zgodnie z § 13 ust. 3 regulaminu i zasadami programu 1.0 w przypadku transakcji wymiany walut, za obrót należy uznać wynik zrealizowany w okresie miesięcznym rozumiany jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu (tzw. spread). Spread stanowiący różnicę pomiędzy ceną kupna a ceną sprzedaży jest jedynym prawidłowym odpowiednikiem ceny, jaką powód uzyskałby, gdyby miał zawrzeć w tej samej chwili i na takich samych warunkach dwie odpowiadające sobie transakcje kupna i sprzedaży tych samych kwot w tych samych walutach – decyzja k. 621-622. Pozwany także 12 listopada 2021 roku zawiadomił powoda, że wydana decyzja w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji i załączony do niej harmonogram spłat nie obowiązują, zawiadomił o nowej decyzji o w sprawie zwrotu subwencji finansowej w całości – dowód – pismo k. 617. Powód 7 stycznia 2022 roku zawiadomił pozwanego, że jest zobowiązany do zwrotu kwoty 1.750.000,00 PLN, a pozostałą kwotę subwencji finansowej jest uprawniony zachować. Zwrócona przez powoda kwota przekraczająca kwotę subwencji do zwrotu, przekraczająca 1.750.000,00 PLN będzie świadczona z zastrzeżeniem zwrotu – dowód – pismo k. 624-635. Powód 14 stycznia 2022 roku przekazał pozwanemu, że dokona zwrotu subwencji w wysokości 1.181.416,82 PLN, w następstwie świadczenia łączna kwota świadczeń powoda tytułem zwrotu subwencji wyniesie 1.826.000,00 PLN, gdyż powód wcześniej zwrócił łącznie 644.583,18 PLN, a wobec tego, że w ocenie powoda jest zobowiązany do zwrotu kwoty 1.750.000,00 PLN, to kwotę 76.000,00 PLN powód będzie świadczył z zastrzeżeniem zwrotu na podstawie art. 411 pkt 1 k.c. – dowód – pismo k. 643-644. Powód 25 stycznia 2022 roku zapłacił kwotę 1.181.416,82 PLN tytułem zwrotu subwencji finansowej zgodnie z oświadczeniem z 13 stycznia 2022 roku – przelew k. 651.

Sąd Okręgowy ocenił materiał dowodowy

Zgodnie z przepisami art. 3 k.p.c. i art. 232 k.p.c. strona zobowiązana jest dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i przedstawiać dowody. W myśl art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na stronie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

Nie było sporu między stronami co do faktów istotnych dla rozstrzygnięcia.

Spór dotyczył oceny i interpretacji stosunku umownego stron, przede wszystkim wykładni pojęcia przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych). Ocena i interpretacja obowiązków stron należała do Sądu.

Sąd Okręgowy zważył

Powód dochodzi roszczenia o zapłatę nienależnie spełnionego świadczenia.

Zgodnie za art. 411 pkt 1 k.c., nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Powód świadczył z zastrzeżeniem zwrotu – art. 411 pkt 1 k.c., podnosi, że na podstawie art. 410 § 2 i § 1 k.c. w związku z art. 405 k.c. może domagać się zwrotu nienależnego świadczenia. Zdaniem powoda każda złotówka ponad kwotę 1.750.000,00 PLN była świadczona kosztem powoda bez podstawy prawnej.

Pozwany nie jest wzbogacony kosztem powoda bez podstawy prawnej.

Nie budzi wątpliwości, że wprowadzenie rządowego programu „Tarcza Finansowa (...) dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” było podyktowane nadzwyczajnymi okolicznościami związanymi z pandemią COVID-19. Wprowadzenie w życie programu musiało być szybkie, a to spowodowało zastrzeżenie w regulaminie, który obowiązywał w chwili złożenia wniosku przez powoda o udzielenie subwencji finansowej, klauzuli uprawniającej pozwanego do dokonywania zmian w regulaminie. Realizacja programu odbywała się za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, w tym przede wszystkim za pośrednictwem bankowości elektronicznej. Informacje dotyczące programu zamieszczane były na stronie internetowej pozwanego. Pozwany jednocześnie był uprawniony do publikowania dokumentów wykonawczych programu (rozumianych jako każde obwieszczenie, komunikat, informację, instrukcję, podręcznik oraz inny dokument o zbliżonym charakterze, a także każdą stronę internetową i interfejs internetowy, aplikację, program komputerowy i formularz elektroniczny). Nie można zatem zarzucić pozwanemu działania w złej wierze. Pozwany jako podmiot udzielający pomocy publicznej nie mógł zostać pozbawiony instrumentów służących adaptacji programu do szczególnych okoliczności zaistniałych w toku jego realizacji, szczególnie że pozwany dysponował pomocą publiczną zatwierdzana przez Komisję Europejską i sprawdzaną. Udzielenie pomocy publicznej w wysokości niedozwolonej w świetle zasad programu naruszałoby art. 107 ust. 2 lit. b Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Klauzula modyfikacyjna w regulaminie była zatem niezbędna. Sąd podziela argumenty pozwanego, że mimo iż badanie zgodności pomocy publicznej z rynkiem wewnętrznym stanowi kompetencję wyłączną Komisji Europejskiej, to w doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że sądy i organy krajowe są uprawnione i zobowiązane do samodzielnego rozstrzygania o zgodności pomocy publicznej z prawem. Zgodnie bowiem z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, sądy krajowe zobowiązane są do czuwania nad ochroną przed ewentualnym naruszeniem zasad dotyczących udzielania pomocy publicznej przewidzianych w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Ma rację pozwany podnosząc, że udzielenie subwencji finansowej i niedomaganie się zwrotu udzielonej powodowi subwencji finansowej stanowiłoby naruszenie zasady niedyskryminacji, gdyż sposób obliczenia przychodów ze sprzedaży (obrotu gospodarczego) forsowany przez powoda powodowałby jego nieuzasadnione uprzywilejowanie względem innych przedsiębiorców, którzy realnie ponosili znacznie wyższe straty z prowadzonej działalności gospodarczej w związku z jej większą wrażliwością na skutki pandemii.

Decyzja w przedmiocie udzielenia subwencji finansowej nie ma charakteru deklaratoryjnego.

Uzyskanie subwencji finansowej od pozwanego nie stanowiło bezwarunkowego uprawnienia przysługującego przedsiębiorcy ubiegającemu się o udział w programie. Z regulaminu wynikało bezspornie, że możliwość uzyskania subwencji finansowej nie stanowiła: a) oferty pozwanego lub Skarbu Państwa skierowanej do jakiejkolwiek osoby lub nieograniczonego kręgu osób w zakresie zawarcia jakiejkolwiek umowy lub nawiązania innego stosunku prawnego; b) przyrzeczenia publicznego składanego przez pozwanego lub Skarb Państwa w odniesieniu do jakiegokolwiek elementu programu; c) ani jakiegokolwiek wiążącego lub niewiążącego zobowiązania pozwanego lub SP do dokonania jakiejkolwiek czynności faktycznej lub prawnej. To wszystko, jak również to, że po zweryfikowaniu danych i oświadczeń złożonych przez przedsiębiorcę ubiegającego się o udzielenie finansowania z informacjami uzyskanymi z ZUS i Ministerstwa Finansów pozwany mógł (a) udzielić finansowania w wysokości wnioskowanej kwoty, (b) udzielić finansowania w wysokości części wnioskowanej kwoty albo (c) odmówić udzielenia finansowania. Powód złożył wniosek o udzielenie subwencji finansowej, przedstawił dane o osiągniętych przychodach ze sprzedaży, a te zostały zakwestionowane przez pozwanego na etapie rozliczenia subwencji. Nie jest tak, że konsekwencją uznania konstytutywnego charakteru decyzji o udzieleniu finansowania mogłoby być przyznanie pozwanemu uprawnienia do dowolnego decydowania o wysokości subwencji, gdyż pozwany mógł udzielać finansowania jedynie w oparciu o warunki programowe i w granicach zakreślonych decyzją Komisji Europejskiej z 27 kwietnia 2020 roku, w tym z uwzględnieniem zasad dotyczących udzielania pomocy publicznej. Umowa nie określała wysokości należnej powodowi subwencji finansowej. Celem zawierania umowy subwencji było usprawnienie zautomatyzowanego procesu udzielania finansowania w ramach programu, a nie zobowiązanie się pozwanego do udzielenia subwencji we wnioskowanej wysokości, czy też przyznanie powodowi jakichkolwiek roszczeń. Pozwany miał prawo do weryfikacji prawdziwości oświadczeń także na etapie rozliczania subwencji finansowej udzielonej powodowi. Na podstawie § 3 ust. 6 regulaminu pozwany był uprawniony do zobowiązania powoda do zwrotu udzielonej kwoty subwencji. Zwracając całą kwotę subwencji powód zwolnił się z ponoszenia odpowiedzialności odszkodowawczej względem pozwanego. Ma rację pozwany podkreślając, że zwrot przez powoda pozwanemu kwoty udzielonego finansowania powinno być postrzegane jako świadczenie w wykonaniu ciążącego na powodzie zobowiązania do zwrotu całej udzielonej kwoty subwencji finansowej, a zobowiązanie to wynikało z umowy. Dokonanie wzajemnych rozliczeń (w rezultacie stwierdzenia nieprawdziwości oświadczeń powoda i dokonaniu zwrotu całej kwoty udzielonej subwencji finansowej), a więc całkowite wykonanie umowy przez strony, powoduje ostatecznie wygaśnięcie umowy - § 12 ust. 14 regulaminu.

Sąd podziela stanowisko pozwanego co do rozumienia pojęcia „przychodów ze sprzedaży” (obrotów gospodarczych). W odniesieniu do działalności gospodarczej powoda - tj. Działalności Kantorowej - przedmiotowe kryterium winno być rozumiane jako tzw. spread, tj. różnica pomiędzy wartością sprzedaży walut a wartością ich zakupu. Nie jest przy tym właściwe rozumienie tego pojęcia zgodnie z intencją powoda jako wartość całego wydatku poniesionego na zakup wartości dewizowych bez pomniejszenia o koszty ich nabycia. Pojęcie przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych) w rozumieniu przyjętym przez pozwanego z uwzględnieniem Dokumentów Programowych stanowiło jedyne adekwatne kryterium dla określenia faktycznie poniesionych przez podmioty prowadzące Działalność Kantorową strat, a która to wartość jest kluczowa z punktu widzenia wysokości subwencji finansowej, której pozwany mógł udzielić w ramach programu. Pozwany powołał się na opinię prywatną sporządzoną przez (...), która dotyczyła określenia podstawy opodatkowania w podatku od towarów i usług w przypadku sprzedaży walut. Za podstawę opodatkowania VAT należy uznać zapłatę otrzymaną przez usługodawcę za świadczone usługi - w przypadku wymiany walut, w ocenie opiniującego, będzie to tzw. „spread”, czyli dodatnia różnica pomiędzy ceną sprzedaży a ceną zakupu. Bez znaczenia jest zarzut powoda co do nieprzydatności opinii ze względu na jej cel – podstawa opodatkowania VAT w przypadku transakcji wymiany walut. Powód podnosił, że istotne znaczenie mają dokumenty programowe, które wystarczająco regulują rozumienie pojęcia „przychody ze sprzedaży” („obroty gospodarcze”). Powód nie bierze pod uwagę postanowień właściwych dla jego sytuacji. Chodzi przede wszystkim o informację w Komunikacie II o właściwej wykładni tego pojęcia w stosunku do podmiotów prowadzących Działalność Kantorową. Nawet jeśli Komunikat II był opublikowany bez informacji, że zmienia Komunikat I, nadal ma datę 17 maja 2020 roku i ukazał się pomiędzy 11 czerwca 2020 roku a 27 września 2020 roku, to nie pozwany miał prawo do zmiany dyskryminujących przedsiębiorców zapisów dokumentów programowych. Ponadto w punkcie 3.1 ust. 2 załącznika nr 1 do regulaminu jest odesłanie: za spadek obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) należy rozumieć spadek sprzedaży towarów lub usług w rozumieniu art. 15g ust. 9 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, z późn. zm.). W przepisie art. 15g ust. 9 jednak pojęcie „obrotów gospodarczych” („przychodów ze sprzedaży”) nie zostało zdefiniowane. Odwołanie to miało służyć przedstawieniu mechanizmu liczenia spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży), nie zaś wykładni tego pojęcia. nie ma racji powód podnosząc, że obroty gospodarcze (przychody ze sprzedaży) w kategoriach rachunkowych w najlepszy sposób realizują założenia programu. W sytuacji powoda przyjęcie spadku wartości rozumianej jako sprzedaż towarów i usług wynikająca z deklaracji VAT realizowało założenia Programu w adekwatny sposób. Wartość spadku przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych), zgodnie z założeniami Programu, miała bowiem odzwierciedlać wielkość rzeczywistych strat ponoszonych przez przedsiębiorców w związku z epidemią COVID-19, a więc ekonomiczny ubytek w sytuacji finansowej przedsiębiorcy, wynikający z ograniczenia bądź braku możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przy jednoczesnej konieczności ponoszenia kosztów z tym związanych (tj. przykładowo kosztów utrzymania infrastruktury w postaci linii produkcyjnych, kosztów ponoszonych w związku z wytwarzaniem produktów, kosztów transportu, czy też kosztów przechowywania produktów, czy kosztów obsługi finansowania zaciągniętego na prowadzenie produkcji przy jednoczesnym wstrzymaniu tej produkcji). Sąd podziela także stanowisko Sądu Okręgowego w Warszawie z uzasadnienia wyroku wydanego 28 września 2022 roku w sprawie sygn. akt XVI GC 336/21: „Za słuszne należy uznać także stanowisko strony pozwanej, iż w przypadku działalności kantorowej pojęcie „przychodu ze sprzedaży" powinno być interpretowane jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu waluty. Przyjęcie odmiennej interpretacji doprowadziłoby do sytuacji, w której powodowi zostałaby wypłacona subwencja w znacznie zawyżonej kwocie w stosunku do rzeczywistego spadku obrotów po stronie powoda, bez uwzględnienia kosztów zakupu danej waluty. Zdaniem Sądu należy podzielić w powyższym zakresie interpretację przyjęta przez pozwanego, gdyż jest ona słuszna i zasadna uwzględniając istotę programu wsparcia dla przedsiębiorców. Słusznie także uznał pozwany, że potraktowanie powoda w taki sam sposób, jak podmiotu produkcyjnego czy sklepu spowodowałoby korzystniejsze traktowanie niż inne podmioty zatrudniające pracowników, ponieważ zupełnie inny charakter ma sprzedaż walut od prowadzenia sklepu, z czym wiąże się wynajmowanie zazwyczaj większej powierzchni lokalowej, większych nakładów wymaga zaopatrzenie sklepu, jego obsługa czy utrzymanie. To samo dotyczy zakładów produkcyjnych, które dla uzyskania przychodu ponoszą znacznie większe nakłady niż kantor. Co więcej koszty uzyskania przychodu związane z zakupem waluty są znacznie wyższe niż w przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych czy sklepów, a tym samym strata jest istotnie niższa (...)”.

Sąd podzielił argumentację pozwanego, że: wartość „przychodów ze sprzedaży” („obrotów gospodarczych”) miała na celu odwzorowanie ekonomicznego ubytku w sytuacji finansowej przedsiębiorcy, wynikającego z ograniczenia bądź braku możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przy jednoczesnej konieczności ponoszenia kosztów związanych z tą działalnością, podczas gdy przyjęcie metodyki obliczania przychodu ze sprzedaży zaproponowanej przez powoda spowodowałoby - wbrew celom Programu - powstanie po jego stronie przysporzenia nie mającego charakteru wsparcia dla zapewnienia płynności i stabilności finansowej i rekompensaty poniesionych strat. Zaakceptowanie metodyki obliczania „przychodu ze sprzedaży” („obrotu gospodarczego”) zaproponowanej przez powoda spowodowałoby rażącą dyskryminację innych podmiotów gospodarczych, które otrzymałyby wsparcie znacząco niższe niż powód, pomimo że poniosły realnie znacznie wyższe straty niż podmioty prowadzące Działalność Kantorową w związku z pandemią COVID-19. Przyjęcie metodyki obliczania „przychodu ze sprzedaży” („obrotu gospodarczego”) zaproponowanej przez powoda prowadziłoby do niedopuszczalnej dyskryminacji beneficjentów Programu - przy jednoczesnym wzbogaceniu podmiotów prowadzących Działalność Kantorową, w tym powoda, a w konsekwencji sprzeczności z celami Ram Tymczasowych i art. 107 ust. 3 lit. b TFUE, na podstawie których została wydana Decyzja Komisji Europejskiej. W świetle dyrektyw wykładni, zarówno wykładnia językowa postanowień dokumentów programowych, jak i ich wykładnia pozajęzykowa (w tym celowościowa) powinna prowadzić do wniosku, że w odniesieniu do sytuacji powoda to pojęcie powinno być rozumiane jako sprzedaż towarów i usług wynikająca z deklaracji VAT.

1)  Przy zastosowaniu wykładni językowej, zgodnie z regulaminem każde publikowane przez pozwanego obwieszczenie, komunikat, informacja, instrukcja, podręcznik oraz inny dokument o zbliżonym charakterze, każda strona internetowa, interfejs internetowy, aplikacja, program komputerowy i formularz elektroniczny wykorzystywane przez pozwanego/lub banki dla jakichkolwiek celów związanych z realizacją programu, weryfikacją spełnienia warunków programowych oraz udzieleniem, obsługą, zwrotem, spłatą lub zwolnieniem ze zwrotu finansowania stanowiły dokument wykonawczy programu, będący dokumentem programowym. W dniu złożenia wniosku o subwencję przez powoda na stronie internetowej pozwanego (...) odsyłająca do strony gov.pl była czytelna informacja, że dla podatników podatku od towarów i usług, niezbędna do otrzymania subwencji informacja o obrotach będzie pochodzić z deklaracji VAT, która zostanie pozytywnie zweryfikowana przez Ministerstwo Finansów i Krajową Administrację Skarbową.

2)  Wykładnia pozajęzykowa (celowościowa) ze względu na założenia i cele programu, jakimi było udzielenie wsparcia przedsiębiorcom w wysokości adekwatnej do rzeczywiście poniesionych przez nich strat na skutek pandemii (...)19, a w sytuacji powoda, dane wynikające z deklaracji VAT stanowiły odzwierciedlenie realnie poniesionych strat.

Wbrew twierdzeniom powoda istniejący pomiędzy stronami stosunek zobowiązaniowy nie został zmodyfikowany. Pozwany, po zawarciu umowy subwencji z powodem i w toku realizacji procesu rozliczenia subwencji finansowej stwierdził nieprawdziwość oświadczeń powoda co do osiągniętych przychodów ze sprzedaży. Miał zatem prawo żądać zwrotu subwencji finansowej w całości. Pozwany nie dokonał korekty dokumentacji programowej, ale doprecyzował sposób rozumienia pojęcia „przychodów ze sprzedaży” („obrotów gospodarczych”). Przyjęcie odmiennej metodyki obliczania przychodu w odniesieniu do podmiotów prowadzących Działalność Kantorową, jest uzasadnione zasadą niedyskryminacji. Przyznanie powodowi maksymalnej dopuszczalnej pomocy publicznej stanowiłoby nieusprawiedliwione uprzywilejowanie powoda względem innych przedsiębiorców, o czym była mowa wyżej.

Sąd uznał za zasadną interpretację pojęcia „przychodów ze sprzedaży” („obrotów gospodarczych”) przedstawioną przez pozwanego. Mając wszystkie powyższe rozważania na względzie Sąd nie miał podstaw do uznania, że pozwany jest bezpodstawnie wzbogacony na skutek zwrotu przez powoda subwencji finansowej w żądanej przez pozwanego wysokości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. stosownie do wyniku sporu. Pozwany poniósł opłatę za czynności adwokackie (stawka minimalna) w wysokości 5.400,00 PLN na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015 poz. 1800 ze zm.) oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 PLN.

SSO Ewa Dietkow

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

SSO Ewa Dietkow