Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Tomasz Gal
Protokolant:	sekretarz sądowy Katarzyna Nawrocka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2023 r. w Warszawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko E. R.

o zapłatę

1.  Zasądza od E. R. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 88.997,63 zł (osiemdziesiąt osiem tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt siedem złotych, 63/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 listopada 2022 r. do dnia zapłaty,

2.  Ustala, że strona powodowa wygrała niniejszy proces w całości, pozostawiając wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXV C 88/23

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w W. pozwem wniesionym w dniu 4 listopada 2022 r. (data nadania - k. 60) skierowanym przeciwko E. R. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i orzeczenie nim, aby pozwana - E. R. zapłaciła na rzecz powoda kwotę 88 997,63 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty wraz z kosztami postępowania oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych (pozew - k. 3-11).

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powód dochodzi zwrotu nienależnie uzyskanej przez pozwaną, będącą komornikiem sądowym, kwoty subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa (...) dla Małych i Średnich Firm”.

Powód wskazał, że powierzono mu realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego w związku ze skutkami COVID-19. Programem objęci byli - zgodnie z brzmieniem warunków programu oraz dokumentami regulującymi udzielanie wsparcia w ramach programu - przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu mikroprzedsiębiorcy lub małego lub średniego przedsiębiorcy.

W celu zapewnienia szybkości rozpoznawania wniosków (...) nie dokonywał indywidualnej analizy poszczególnych wniosków o udzielenie subwencji, nie dokonywał weryfikacji prawdziwości lub zgodności z prawem złożonych oświadczeń złożonych przez przedsiębiorców oraz nie uwzględniał żadnych dodatkowych informacji przekazywanych przez wnioskodawców poza treścią ustandaryzowanego wniosku o przyznanie subwencji finansowej.

(...) podniósł, że pozwana jest komornikiem sądowym, a więc nie była uprawniona do otrzymania subwencji finansowej. Komornik nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów Prawa przedsiębiorców, w związku z czym nie może być beneficjentem programu. W konsekwencji subwencja finansowa wypłacona pozwanej podlega zwrotowi.

Powód wskazał, że w sposób wyczerpujący poinformował pozwaną o warunkach udziału w programie i warunkach przyznawania subwencji finansowej oraz jej zwrotu jeszcze przed zawarciem umowy.

Po wprowadzeniu przez pozwaną danych w formularzu wniosku (co odbywało się drogą elektroniczną) wygenerowany został projekt umowy subwencji finansowej, z którym pozwana mogła zapoznać się przed jej podpisaniem. W projekcie umowy zawarto w szczególności oświadczenia pozwanej o prowadzeniu działalności gospodarczej zarówno na dzień złożenia wniosku o subwencję, jak i na dzień 31 grudnia 2019 roku oraz warunki zwrotu subwencji finansowej, a także odnośnik do treści Regulaminu, z którym pozwana mogła zapoznać się (przechowywać i odtwarzać go) zarówno przed podpisaniem umowy subwencji jak i w każdym momencie po jej zawarciu.

Strona powodowa podkreśliła, że oświadczenia pozwanej, dotyczące posiadania przez nią statusu przedsiębiorcy oraz prowadzenia działalności gospodarczej, zawarte w szczególności w § 1 ust. 2, § 1 ust. 10 lit. a oraz § 1 ust. 10 lit. e umowy subwencji, należy uznać więc za nieprawdziwe. Również zawarte w § 1 ust. 1 umowy subwencji oświadczenie komornika, że wszystkie przedstawione w umowie subwencji informacje oraz złożone oświadczenia są zgodne z prawdą należy uznać za nieprawdziwe.

W związku z powyższym po stronie pozwanej powstał umowny obowiązek zwrotu subwencji zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu stanowiącego integralną część umowy subwencji finansowej. Tymczasem pozwana nie dokonała zwrotu subwencji finansowej zgodnie z określonym w Regulaminie terminem tj. nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej. W konsekwencji, na podstawie § 3 ust. 6 umowy subwencji, (...) podjął decyzję o zwrocie przez pozwaną całości subwencji finansowej i poinformował pozwaną o tej decyzji, wzywając do zwrotu kwoty wypłaconego wsparcia. Pozwana dokonała zwrotu jedynie części otrzymanej subwencji finansowej w wysokości 24.750,00 zł w dniu 13 października 2021 roku (25 % subwencji finansowej zgodnie z umową). Do zapłaty pozostaje więc kwota 88 997,63 złote obliczona w sposób wskazany w punkcie 5 pozwu (na skutek zaliczenia dokonanej przez pozwanej wpłaty z tytułu zwrotu części subwencji finansowej na odsetki ustawowe za opóźnienie i należność główną zgodnie z art. 451 k.c. oraz skapitalizowania odsetek ustawowych za opóźnienie) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Powód upatrywał podstawy prawnej powództwa w § 3 ust. 6 umowy. Jako alternatywną podstawę prawną żądania powództwa powód wskazał art. 415 kc oraz art. 471 kc.

W dniu 13 grudnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu (nakaz zapłaty XXV Nc 192/22 - k. 79).

Pozwana w sprzeciwie do nakazu zapłaty z dnia 24 stycznia 2023 r. (data nadania - k. 207) wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (sprzeciw od nakazu zapłaty – k. 85-113).

W uzasadnieniu pozwana podkreśliła, że powód jest profesjonalistą, w związku z czym podmioty będące z nim w relacjach mają prawo oczekiwać profesjonalnego podejścia i odpowiednich kompetencji. W szczególności dotyczy to decyzji wydawanych przez powoda, które to powinny kreować pewność wśród ich adresatów. Od podmiotu profesjonalnego można oczekiwać, że dokona stosownej analizy przepisów oraz że nie będzie raz dokonanej interpretacji zmieniać. Obowiązkiem (...) było zorganizowanie wypłat w taki sposób, aby weryfikacja podmiotów ubiegających się o subwencję finansową gwarantowała pewność wydawanych decyzji, które nie będą uderzały w stabilność podmiotów otrzymujących środki finansowe.

Pozwana zarzuciła powodowi, że najpierw dokonuje wykładni przepisów, na podstawie której decyduje się uznać komornika sądowego za beneficjenta subwencji finansowej i zawiera z nim umowę, a następnie zmienia stanowisko w tej kwestii.

Zdaniem E. R. walor rzekomej nieprawdziwości oświadczeń pozwanej ma wynikać z faktu, że dnia 1 stycznia 2019 r. art. 33 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych pozbawił komorników sądowych formalnego statusu przedsiębiorcy. Powód upatruje więc nieprawdziwości w oświadczeniu nie co do zindywidualizowanych okoliczności faktycznych, a co do powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Biorąc pod uwagę cel umowy oraz okoliczności towarzyszące jej zawarciu, oświadczenia, o których mowa w § 3 ust. 6 Regulaminu (...) oraz § 3 ust. 6 umowy należy jednak traktować jako odnoszące się do sfery faktów, a nie do strefy prawa.

Oświadczenia pozwanej złożone przy okazji wnioskowania o subwencję wymykają się spod kryteriów prawdziwości lub fałszywości, a zatem nie mogą być one podstawą do żądania zwrotu całości subwencji w świetle § 3 ust. 6 umowy.

Żadne z oświadczeń nie zawiera zresztą odniesienia do art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - prawo przedsiębiorców.

Pozwana wskazała, że o tym, że na skutek wejścia w życie w dniu 1 stycznia 2019 roku nowelizacji ustawy o komornikach sądowych, zmianie uległ formalny status komorników wiedziały obie strony umowy. Powód nie może zatem zasłaniać się tym, jakoby nie znał tego przepisu, a stan prawny ustalał jedynie na podstawie oświadczenia pozwanej.

Zdaniem pozwanej (...) indywidualnie weryfikował, i to starannie, wnioski o udzielenie subwencji, czemu dowodzi chociażby wydawanie decyzji „częściowo pozytywnych” — nieuwzględniających w całości złożonych wniosków o subwencję, czy też decyzji udzielających subwencji względem podmiotów nie posiadających wpisu w CEIDG ani KRS.

Podnoszone przez powoda twierdzenia o braku weryfikacji tak podstawowego kryterium jakim było sprawdzenie statusu prawnego wnioskodawcy prowadzą do wniosku, że powód w ogóle nie panował nad tym komu wypłaca środki pieniężne; a tak przecież nie było. Nie sposób przyjąć też, że wypłata subwencji nastąpiła wskutek pomyłki.

Zatem jeżeli powód udzielił subwencji finansowej pozwanej dokonując stosownej weryfikacji wniosku — i to wiedząc, że pozwana nie posiada wpisu ani w CEIDG, ani w KRS, to (...), wydając pozytywną decyzję, zakomunikował pozwanej, że zastosował § 10 ust. 11 Regulaminu. Regulamin stworzony przez powoda umożliwiał mu odstąpienie od niektórych warunków programowych i wprowadzał pewien luz decyzyjny, z którego zdaniem pozwanej powód korzystał w niniejszej sprawie. § 10 ust. 11 Regulaminu stanowił pewne odstępstwo od konieczności spełnienia wszystkich warunków programowych. Powód poprzez wydanie pozytywnej decyzji przyznał, że zastosował wobec pozwanej § 10 ust. 11 Regulaminu.

Potwierdzeniem powyższego jest fakt, iż pozwana nie posiadała wpisu ani w CEIDG, ani w rejestrze przedsiębiorców KRS czego powód był świadomy, a co powodowało konieczność indywidualnej, niezautomatyzowanej weryfikacji wniosku pozwanej o udzielenie subwencji finansowej.

E. R. wskazała dodatkowo, że dokonując wykładni Regulaminu należy mieć na względzie zarówno zasady wynikające z prawa unijnego w zakresie udzielania pomocy i statusu przedsiębiorcy jak i cel, który przyświecał władzy państwowej przy jego tworzeniu.

Skoro program rządowy dotyczy pomocy finansowej podmiotom poszkodowanym wskutek wprowadzenia stanu epidemii, w szczególności należy uwzględnić przepisy prawa wspólnotowego dotyczące udzielania pomocy publicznej.

Regulamin (...) należy wykładać z poszanowaniem zasad prawa wspólnotowego. Te z kolei, w szczególności w zakresie udzielania pomocy przedsiębiorcom, komornika za takiego właśnie uznają.

Zdaniem pozwanej wypłata na jej rzecz subwencji była zgodna z celem projektu (pozwana jest pracodawcą i ponosi koszty związane z prowadzeniem kancelarii). Istotnym celem programu rządowego było przecież zapewnienie stabilności gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej i ochrona miejsc pracy i promocja zatrudnienia.

Regulamin (...) kierowany był w szczególności do podmiotów zatrudniających pracowników i borykających się z problemami finansowymi zagrażającymi utrzymaniu miejsc pracy.

Kluczowym kryterium w zakresie przyznania subwencji finansowej była, zdaniem pozwanej, liczba zatrudnianych pracowników i spadek obrotów.

Tak więc, pomoc pozwanej, będącej pracodawcą, z całą pewnością była celem programu i została zatwierdzona w drodze słusznie wydanej pozytywnej decyzji (...).

Strona pozwana podkreśliła, że specyfika działalności kancelarii komorniczej w zasadzie we wszystkich aspektach wypełnia przesłanki bycia przedsiębiorcą. Działalność prowadzona przez komorników w kancelariach nie różni się zasadniczo niczym od działalności np. notariuszy czy adwokatów, czy innych przedsiębiorców, którzy zatrudniają pracowników:

Pozwany jest więc przedsiębiorcą w sferze faktów — wykonuje swoją działalność będąc pracodawcą, świadcząc usługi na rzecz klientów — wierzycieli, ponosząc koszty i pobierając zyski ze swojej działalności, jak każdy inny przedsiębiorca,

Wybuch pandemii znacznie ograniczył możliwość wykonywania funkcji zawodowych przez pozwaną. Jej przychody spadły o ok. 80 %. Pozwana chcąc zapewnić dalsze funkcjonowanie kancelarii, w tym utrzymanie pracowników, zdecydowała się na złożenie wniosku o udzielenie subwencji finansowej. Środki z subwencji w całości wykorzystała na wypłatę wynagrodzeń i ponoszone koszty biurowe.

Pozwana wskazała, że wykładnia § 3 ust. 6 Regulaminu (...) oraz § 3 ust. 6 Umowy powinna zostać więc dokonana zgodnie z okolicznościami (pandemia (...)19) zawarcia umowy, jej celem (ratowanie miejsc pracy), zasadami współżycia społecznego oraz wolą stron, a nie z jej literalną treścią (art. 65 k.c.). Literalna interpretacja brzmienia Regulaminu (...) zmierza do wniosku, jakoby podmioty będące pracodawcami i wykonujące faktyczne czynności jak przedsiębiorcy, a którym ustawa nie przyznaje tego statusu, nie są objęci pomocą finansową skierowaną na ochronę miejsc pracy. Taka konstatacja jest niezgodna z wykładnią celowościową i funkcjonalną przepisów regulujących wypłatę subwencji finansowych. Jednocześnie należy pamiętać, że jeżeli językowe dyrektywy interpretacyjne prowadzą do absurdalnych z punktu widzenia społecznego lub ekonomicznego konsekwencji, rażąco niesprawiedliwych rozstrzygnięć lub pozostających w oczywistej sprzeczności z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi, to należy odstąpić od wykładni językowej i dać pierwszeństwo wykładni celowościowej i funkcjonalnej.

Niezależnie od powyższego, pozwana podniosła, że w świetle art. 5 k.c. roszczenie powoda nie zasługuje na ochronę z uwagi na sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem postanowień programu rządowego i Regulaminu (...). Nadto żądanie powoda jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Naruszenie obydwu klauzul przez powoda przejawia się poprzez:

1. powoływanie się na własne rzekome zaniedbanie (niedające się usprawiedliwić w żaden sposób) w zakresie organizacji i wypłat subwencji;

2. domaganie się zwrotu subwencji po okresie 2,5 roku od jej udzielenia, w sytuacji gdy środki udzielone pozwanej zostały przeznaczone na ochronę miejsc pracy i zapewnienie stabilności finansowej jego kancelarii komorniczej, a obecne roszczenie może doprowadzić do istotnego zaburzenia możliwości wykonywania czynności komorniczych;

3. podważenie interesu społecznego, albowiem nie istnieją, żadne przesłanki moralne lub etyczne, które uzasadniałby wykluczenie z pomocy finansowej kancelarii komorniczych, realizujących zadania z zakresu ochrony praw wierzycieli, prowadzących postępowania egzekucyjne, czy też będących miejscem pracy;

4. naruszenie zaufania obywateli do instytucji powołanych przez administrację publiczną do zapewnienia stabilności gospodarczej kraju, poprzez kwestionowanie własnych decyzji;

5. żądanie odsetek ustawowych za opóźnienie, co stanowi próbę wzbogacenia się powoda.

Pozwana wskazała, że powód stara się przerzucić odpowiedzialność na pozwaną, w sytuacji, w której zweryfikowanie wniosku było zadaniem powoda, a nie pozwanej. W ocenie pozwanej (...) podejmuje działania całkowicie naganne, kiedy najpierw udziela setkom komorników pomocy finansowej, z której następnie po kilkunastu miesiącach wycofuje się pod pretekstem kwestii, które powinny być mu znane, a jak nie, to są proste do sprawdzenia.

Pozwana podkreśliła, że postanowienia dotyczące zwrotu subwencji cechuje fakultatywność.

Na podstawie przedstawionego materiału dowodowego, a w szczególności na podstawie: regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm” – k. 21-53, umowy subwencji finansowej nr (...) z dnia 24 lipca 2020 roku – k. 15-20v, potwierdzenia dokonania wypłaty subwencji finansowej – k. 54, wezwania do zwrotu subwencji finansowej z dnia 9 grudnia 2020 roku – k. 55-56, potwierdzenia doręczenia wezwania do zwrotu subwencji finansowej z dnia 11 grudnia 2020 roku - k. 57, decyzji w sprawie subwencji z dnia 24 lipca 2020 r. – k. 116-117, historii transakcji – k. 132-138 i k. 170-200, szczegółowej listy płac - k. 139-169, Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Koronawirus SARS-CoV-2 pojawił się w mieście W. w Chinach w grudniu 2019 r. Nowa choroba, którą wywołuje koronawirus, została nazwana COVID-19, a WHO ogłosiła światową pandemię. Wirus miła duży potencjał zakażania. Przebieg kliniczny choroby był zróżnicowany, od łagodnego czy nawet bezobjawowego do ciężkiej niewydolności oddechowej i śmierci. Choroba stanowiła znaczne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, przyczyniła się do wzrostu strachu i lęku wśród społeczeństwa.

Minister Zdrowia i Rada Ministrów – wraz z ogłoszeniem w Polsce stanu epidemii – wprowadzili liczne ograniczenia, nakazy i zakazy (dotyczyły m.in. obowiązkowej kwarantanny, ograniczeń w przemieszczaniu się, obostrzeń w prowadzeniu działalności gospodarczej, a także całkowitych zakazów prowadzenia działalności określonego rodzaju). Wybuch pandemii miał bardzo duży wpływ na sytuację gospodarczą w kraju, mocno dotknął pracodawców. Pracodawcy zmuszeni byli podejmować środki celem minimalizowania transmisji wirusa.

Zgodnie z art. 21a ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o systemie instytucji rozwoju („u.s.i.r.”), Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19, mogła powierzyć (...) realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego (art. 21a ust. 1 u.s.i.r.).

Na mocy uchwały Rady Ministrów nr 50/2020 z dnia 27 kwietnia 2020 roku w sprawie programu rządowego „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm” przyjęty został program rządowy Tarcza Finansowa, stanowiący stanowi załącznik do tej uchwały (zgodnie z § 1 Uchwały).

Realizację rządowego programu powierzono (...). Założycielem (...) jest Skarb Państwa.

Zasadniczym celem programu była realizacja podstawowego interesu ekonomicznego Rzeczypospolitej Polskiej w postaci zapewnienia stabilności przedsiębiorstw i gospodarki. Program kierowany był do beneficjentów, którzy łącznie wytwarzali istotną część polskiego (...). Program miał na celu zapobiegnięcie ryzyka masowej upadłości beneficjentów oraz zwolnień ich pracowników na skutek znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki w związku z epidemią (...)19. Celami szczegółowymi programu było:

a) udostępnienie beneficjentom finansowania programowego na warunkach preferencyjnych, w istotnej części bezzwrotnego, dla zapewnienia im płynności i stabilności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w gospodarce w związku ze skutkami pandemii (...)19;

b) przekazanie rekompensat finansowych dla przedsiębiorców w związku ze szkodami w postaci utraconych dochodów lub dodatkowych kosztów poniesionych w wyniku pandemii (...)19;

c) przeciwdziałanie zakłóceniom w funkcjonowaniu gospodarki w okresie kryzysu gospodarczego wywołanego pandemią (...)19;

d) stabilizacja finansowa beneficjentów celem ochrony miejsc pracy i bezpieczeństwa finansowego obywateli;

e) zapewnienie pomocy finansowej dla sektorów szczególnie silnie dotkniętych skutkami pandemii COVID19.

Istotnym celem programu była więc ochrona miejsc pracy i promocja zatrudnienia.

W celu realizacji programu, (...) przyjął Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym. Wersja pierwotna Regulaminu obowiązywała od dnia 29 kwietnia 2020 roku. Wersja zmieniona Regulaminu została przyjęta w dniu 13 maja 2020 roku - z datą wejścia w życie w dniu 28 maja 2020 roku (Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm” – k. 21-53).

W rozdziale 3.1. Tarczy Finansowej wskazano, że programem objęci byli:

przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292, z późn. zm.), tj. osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, będący mikro-, małymi lub średnimi przedsiębiorcami spełniającymi następujące kryteria:

a. mikroprzedsiębiorca („Mikrofirma”) – to przedsiębiorca, który łącznie spełnia następujące warunki:

(i) zatrudnia co najmniej 1 pracownika oraz nie więcej niż 9 pracowników, z wyłączeniem właściciela, oraz

(ii) jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza kwoty 2.000.000 EUR;

b. małe i średnie przedsiębiorstwo („MŚP” lub „mała i średnia firma”) – to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników, z wyłączeniem właściciela, a jego roczny obrót nie przekracza 50.000.000 EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43.000.000 EUR, przy czym: (i) nie jest Mikrofirmą, lub (ii) nie jest beneficjentem Programu DP.

Również w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym (w § 1 ust. 2) wskazano, że zgodnie z warunkami programu, programem objęci są przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu Mikroprzedsiębiorcy lub małego lub średniego przedsiębiorcy.

Program oraz krąg beneficjentów programu został zatwierdzony na mocy decyzji Komisji Europejskiej z dnia 27 kwietnia 2020 roku C(2020) 2822, State Aid SA.56996 (2020/N) - Poland.

Szczegółowe warunki wsparcia finansowego oraz zobowiązania beneficjenta programu określała umowa subwencji finansowej zawierana pomiędzy (...) a przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję finansową. Integralną część umowy subwencji finansowej stanowił Regulamin (§ 11 ust. 5 umowy subwencji finansowej).

Umowy subwencji były zawierane z beneficjentami programu za pośrednictwem systemu bankowego z wykorzystaniem środowiska informatycznego i sieciowego udostępnianego przez banki. Finansowanie w ramach Tarczy Finansowej (...) było udzielane po złożeniu wniosków przez przedsiębiorców za pośrednictwem kanałów elektronicznych (banków). Wniosek o udzielenie subwencji finansowej udostępniany był w bankowości elektronicznej banku wyłącznie jako interfejs i służył zebraniu wszelkich oświadczeń składanych przez przedsiębiorcę starającego się o subwencję finansową. Każdy podmiot ubiegający się o subwencję musiał zaakceptować oświadczenia, które były w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej.

W dalszej kolejności oświadczenia wpisane przez przedsiębiorcę we wniosku implementowane były do projektu umowy subwencji finansowej udostępnianej w systemie bankowości elektronicznej, która następnie była podpisywana przez przedsiębiorcę z wykorzystaniem narzędzi autoryzacyjnych banku, w którym aplikował o subwencję.

Z uwagi na pomocowy charakter programu, polegający na udzielaniu subwencji finansowych w związku z istotnymi zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek (...)19, oraz efektywność i szybkość rozpoznawania wniosków w interesie wszystkich aplikujących przedsiębiorców kwalifikujących się jako potencjalni beneficjenci programu, (...) został uprawniony do:

1/ stosowania możliwie automatycznych, uproszczonych i przyspieszonych procedur przyznawania subwencji finansowych, w tym ich realizowania za pośrednictwem kanałów elektronicznych (np. banków), wyłącznie z wykorzystaniem danych pochodzących od partnerów programu oraz na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów programu,

2/ przyjęcia, iż każdy beneficjent programu jest wypłacalny i zdolny do zwrotu i spłaty subwencji,

3/ do uznawania jakiegokolwiek warunku programowego, za spełniony wyłącznie w oparciu o oświadczenie beneficjenta programu, jego przedstawiciela lub osoby, która podaje się wobec (...) za beneficjenta programu lub jego przedstawiciela (rozdział 3.2 Załącznika nr 1 do Regulaminu - k. 41-41v).

Pozwana E. R. jest komornikiem sądowym przy Sądzie Rejonowym w Otwocku. Prowadzi kancelarię komorniczą, jako pracodawca zatrudnia pracowników.

Podczas pandemii, aby zapewnić dalsze funkcjonowanie kancelarii, w tym utrzymanie pracowników, pozwana zdecydowała się na złożenie wniosku o udzielenie subwencji finansowej.

Cały proces zawierania umowy subwencji finansowej pomiędzy (...) a komornikiem E. R. odbywał się drogą elektroniczną za pośrednictwem Bankowości Elektronicznej.

Za pośrednictwem formularza aplikacyjnego, pozwana złożyła wniosek o przyznanie subwencji finansowej.

Pozwana zaakceptowała oświadczenia, które były w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej: że na dzień 31 grudnia 2019 roku była mikroprzedsiębiorcą, że na dzień złożenia wniosku o subwencję prowadzi działalność gospodarczą, że na dzień 31 grudnia 2019 roku prowadziła działalność gospodarczą oraz że jest świadoma tego, że subwencja finansowa [...] dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria Mikro-, Małego i Średniego - Przedsiębiorcy w rozumieniu programu.

Po wprowadzeniu przez nią danych w formularzu wniosku, w bankowości elektronicznej został wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej. Tak wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej został następnie podpisany przez obie strony - najpierw przez pozwaną za pomocą narzędzi autoryzacyjnych przekazanych przez Bank, a następnie przez Bank w imieniu (...). Tym samym doszło do zawarcia pomiędzy (...) a pozwaną umowy subwencji finansowej nr (...) z dnia 24 lipca 2020 roku (umowa subwencji finansowej nr (...) z dnia 24 lipca 2020 roku – k. 15-20v).

Pozwana wnioskowała o subwencje finansową w kwocie 180 000,00 zł.

Powód na podstawie § 2 ust. 7 Umowy weryfikował przez wypłatą subwencji liczbę zatrudnianych pracowników i wielkość obrotów gospodarczych na podstawie danych z rejestrów m.in. ZUS czy Ministerstwa Finansów.

Po zawarciu umowy (...) weryfikował na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów dane przedstawione przez przedsiębiorcę i złożone oświadczenia i podejmował decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub odmowie wypłaty subwencji finansowej (§ 2 ust. 7 umowy subwencji finansowej).

Decyzją w sprawie subwencji z dnia 24 lipca 2020 r. (...) dokonał częściowo pozytywnej weryfikacji spełnienia warunków otrzymania kwoty subwencji przez pozwaną. W uzasadnieniu decyzji wskazano bowiem m.in., że w odniesieniu do pola dotyczącego liczby zatrudnianych pracowników na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o udzielenie subwencji finansowej - przedsiębiorca oświadczył, że zatrudniał 5 pracowników podczas gdy (...) ustalił, na podstawie pozyskanych danych, że przedsiębiorca zatrudniał w tej dacie 3 pracowników. Niezgodność przekazanych danych dotyczyła też wielkości obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w 2019 roku (decyzja w sprawie subwencji z dnia 24 lipca 2020 r. - k. 116-117).

W umowie subwencji pozwana oświadczyła m.in., że:

a) na dzień 31 grudnia 2019 roku była mikroprzedsiębiorcą (przy czym mikroprzedsiębiorca to przedsiębiorca, który zatrudnia od 1 do 9 pracowników (z wyłączeniem właściciela) oraz jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza równowartości 2 mln EUR) (§ 1 ust. 2 Umowy);

b) na dzień złożenia wniosku o subwencję prowadzi działalność gospodarczą (§ 1 ust. 10 lit. a umowy);

c) na dzień 31 grudnia 2019 roku prowadziła działalność gospodarczą (§ 1 ust. 10 lit. e umowy); oraz

d) jest świadoma tego, że subwencja finansowa [...] dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria mikro-, małego i średniego - przedsiębiorcy w rozumieniu programu (§ 2 ust. 19 Umowy).

W § 1 ust. 1 umowy subwencji pozwana potwierdziła, że wszystkie przedstawione informacje oraz złożone oświadczenia są zgodne z prawdą i jest świadoma odpowiedzialności karnej za przedstawienie fałszywych informacji oraz złożenia fałszywych oświadczeń.

Pozwana oświadczyła, że zapoznała się z Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść (§ 11 ust. 4 umowy).

W dniu 27 lipca 2020 r. pozwana otrzymała subwencję finansową w łącznej kwocie 99 000,00 złotych (potwierdzenie dokonania wypłaty subwencji finansowej – k. 54). Środki z subwencji przeznaczyła na wynagrodzenia pracowników oraz koszty biurowe (historia transakcji,– k. 132-138 i k. 170-200, szczegółowa lista płac - k. 139-169).

Pozwana w dniu 13 października 2021 roku dokonała zwrotu subwencji w wysokości 24 750,00 zł. Pozwana była zobowiązana do zwrotu 25 % przyznanej subwencji na podstawie § 3 ust. 1 lit. b (i) umowy („ Otrzymana przez przedsiębiorcę będącego mikroprzedsiębiorcą subwencja finansowa podlega zwrotowi w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę w całym okresie 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej w kwocie stanowiącej 25 % wartości subwencji finansowej bezwarunkowo”).

Zgodnie z § 10 ust. 11 Regulaminu (...) mógł, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności z uwzględnieniem zasady racjonalności ekonomicznej, w tym wyważenia słyszanych interesów danego beneficjenta, ogółu wszystkich beneficjentów i Skarbu Państwa oraz realizacji celów szczegółowych określonych w programie, odstąpić od stosowania niektórych spośród wymienionych wyżej warunków programowych, każdorazowo z zastrzeżeniem stosowania się do zasad i warunków decyzji Komisji Europejskiej dotyczącej programu.

W myśl § 11 ust. 13 Regulaminu w przypadku, gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji finansowej lub wysokość subwencji finansowej, beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od otrzymania subwencji finansowej, zwrotu subwencji finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku.

Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorę, (...) może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stanie się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji (...) w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji (...) (zgodnie z § 3 ust. 6 umowy).

W przypadku stwierdzenia złożenia przez beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, (...) mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu beneficjenta do zwrotu całości lub części subwencji finansowej (§ 3 ust. 6 Regulaminu).

Po wypłacie subwencji finansowej, korzystając z uprawnienia przewidzianego w § 3 ust. 6 umowy subwencji, (...) ustalił że pozwana nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 u.p.p., a w konsekwencji nie może być beneficjentem programu uprawnionym do otrzymania (i zatrzymania) subwencji finansowej.

Pozwana nie dokonała zwrotu subwencji finansowej zgodnie z określonym w § 11 ust. 13 Regulaminu terminem tj. nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej.

W konsekwencji, na podstawie § 3 ust. 6 umowy subwencji, (...) podjął decyzję o zwrocie przez pozwaną całości subwencji finansowej i poinformował pozwaną o tej decyzji, wzywając do zwrotu wypłaconej subwencji finansowej. E. R. otrzymała wezwanie do zwrotu subwencji w dniu 11 grudnia 2020 roku.

Do dnia dzisiejszego pozwana nie dokonała zwroty pozostałej części otrzymanej Subwencji Finansowej (wezwanie do zwrotu subwencji finansowej z dnia 9 grudnia 2020 roku – k. 55-56, potwierdzenie doręczenia wezwania do zwrotu Subwencji Finansowej z dnia 11 grudnia 2020 roku - k. 57).

Sąd dokonał następującej oceny dowodów:

Sąd uznał za wiarygodne przedstawione w/w dokumenty, albowiem strony nie zakwestionowały ich zawartości i autentyczności.

Sąd pominął wnioski powódki o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka oraz dowodu z przesłuchania stron, albowiem okoliczności faktyczne co do których zostały zgłoszone te dowody miały charakter bezsporny lub nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (k. 246). Wynika to o ceny prawnej roszczenia powódki przedstawionej poniżej przez Sąd.

Sąd zważył co następuje.

Powództwo wywiedzione przez powoda (...) S.A. w W. zasługiwało na uwzględnienie.

Bezspornym w niniejszej sprawie jest to, że powodowi (...) S.A. w W. powierzono realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego w związku ze skutkami COVID-19 „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm” oraz to, że w dniu 24 lipca 2020 roku strony zawarły umowę subwencji finansowej nr (...), na mocy której pozwana E. R., będąca komornikiem sądowym działającym przy Sądzie Rejonowym w Otwocku, otrzymała subwencję finansowa w wysokości 99 000,00 zł.

W ocenie powoda subwencja finansowa wypłacona pozwanej podlega zwrotowi bowiem komornik sądowy nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy prawo przedsiębiorców w związku z czym nie może być beneficjentem programu rządowego Tarcza Finansowa. Oświadczenia złożone przez pozwaną, dotyczące posiadania przez nią statusu przedsiębiorcy oraz powadzenia przez nią działalności gospodarczej zawarte w umowie subwencji należy uznać za nieprawdziwe. W konsekwencji złożenia nieprawdziwych oświadczeń po stronie pozwanej powstał obowiązek zwrotu subwencji. Powód podkreślił, że z uwagi na pomocowy charakter programu oraz szybkość rozpoznawania wniosków w interesie aplikujących przedsiębiorców został uprawniony do stosowania uproszczonych procedur przyznawania subwencji, m.in. na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów programu. (...) przyznane zostało uprawnienie do kontrolowania (już po zawarciu umowy) prawdziwości informacji i oświadczeń złożonych przez beneficjentów, a w przypadku stwierdzenia nieprawdziwości takich informacji lub oświadczeń - uprawnienie do podjęcia decyzji o zwrocie subwencji.

Pozwana nie kwestionuje tego, że złożyła wniosek o przyznanie jej subwencji finansowej zdając sobie sprawę z tego, że w związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. ustawy o komornikach sądowych z dnia 22 marca 2018 r. zmianie uległ status komornika sądowego.

Pozwana wskazała, że roszczenie powoda jest nieuzasadnione, gdyż wypłata subwencji była zgodna z założeniami programu. Pozwana prowadziła działalność - kancelarię komorniczą, była pracodawcą, zatrudniała pracowników, a w związku ze skutkami (...)19 potrzebowała - jak inni przedsiębiorcy - wsparcia finansowego.

Zdaniem pozwanej powód zweryfikował wniosek pozwanej o przyznanie subwencji finansowej. Przyznanie subwencji było wynikiem świadomej decyzji (...), wydanej na podstawie § 10 ust. 11 Regulaminu, który przyznawał możliwość odstąpienia od niektórych warunków programowych. Niezrozumiała jest dla pozwanej zmiana stanowiska powoda i domaganie się zwrotu środków pochodzących z rządowego programu po 2,5 roku od ich udzielenia.

Główną osią sporu pomiędzy stronami były więc następujące kwestie:

1/ weryfikacja warunków programowych przyznawania subwencji finansowych w ramach rządowego programu - należało odpowiedzieć na pytanie na jakim etapie dokonywano weryfikacji i w jakim zakresie (na wyjaśnienie zasługiwała również kwestia czy powód zastosował uprawienie do odstąpienia od stosowania niektórych warunków programowych względem pozwanej),

2/ ocena oświadczeń pozwanej - należało rozważyć czy przekazane przez pozwaną informacje były prawdziwe w świetle przedstawionych przez strony okoliczności.

Rozstrzygnięcie tych kwestii pozwoli uzyskać odpowiedz na pytanie czy powód jest uprawniony do żądania zwrotu subwencji finansowej przyznanej i wypłaconej pozwanej.

Na wstępie wskazać należy, iż program rządowy „Tarcza Finansowa (...) dla małych i średnich firm” był to program dzięki, któremu mali i średni przedsiębiorcy mogli skorzystać z finansowania na preferencyjnych warunkach. Rozwiązanie miało na celu zapewnienie płynności i stabilności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w gospodarce w związku ze skutkami pandemii COVID-19. Dofinansowanie było częściowo bezzwrotne. Środki uzyskane w ramach Tarczy Finansowej (...) dla MŚP można było przeznaczyć wyłącznie na pokrycie kosztów bieżącej działalności, w tym pokrycie kosztów wynagrodzeń pracowników.

Z Tarczy Finansowej (...) dla MŚP skorzystać mogli przedsiębiorcy spełniający odpowiednie warunki.

W rozdziale 3.1. Tarczy Finansowej (...) dla małych i średnich firm, stanowiącej załącznik do uchwały nr 50/2020 Rady Ministrów przyjmującej program rządowy, wskazano, że programem objęci byli „ przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292, z późn. zm.), tj. osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, będący mikro-, małymi lub średnimi przedsiębiorcami spełniającymi następujące kryteria:

a. mikroprzedsiębiorca („Mikrofirma”) – to przedsiębiorca, który łącznie spełnia następujące warunki:

(i) zatrudnia co najmniej 1 pracownika oraz nie więcej niż 9 pracowników, z wyłączeniem

właściciela, oraz

(ii) jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza kwoty 2.000.000 EUR;

b. małe i średnie przedsiębiorstwo („MŚP” lub „mała i średnia firma”) – to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników, z wyłączeniem właściciela, a jego roczny obrót nie przekracza 50.000.000 EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43.000.000 EUR, przy czym: (i) nie jest Mikrofirmą, lub (ii) nie jest Beneficjentem Programu DP”.

Przy czym zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy prawo przedsiębiorców z dnia z dnia 6 marca 2018 r. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.

Również w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym (w § 1 ust. 2) wskazano, że zgodnie z warunkami programu, programem objęci są przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu mikroprzedsiębiorcy lub mały lub średni przedsiębiorca. Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym był integralną częścią umowy subwencji finansowej.

Programem rządowym objęci byli więc - zgodnie z brzmieniem warunków programu oraz dokumentami regulującymi udzielanie wsparcia w ramach programu - przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu mikroprzedsiębiorcy lub małego lub średniego przedsiębiorcy.

Logicznym jest więc że, żeby zostać zakwalifikowanym do kategorii mikroprzedsiębiorcy należy mieć status przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy Prawo Przedsiębiorców.

W ocenie Sądu pozwana starając się o subwencję finansową musiała zapoznać się z ogólnymi warunkami programu, a zwłaszcza z Regulaminem ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm” - będącym podstawowym dokumentem opisującym zasady programu Tarczy Finansowej. W § 11 ust. 4 umowy subwencji finansowej pozwana oświadczyła, że zapoznała się z Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść.

W świetle powyższego rozważania pozwanej na temat tego czy złożone przez nią oświadczenia należało wykładać w rozumieniu prawa unijnego czy krajowego a może w rozumieniu faktycznym, są zupełnie niezrozumiałe.

Z ogólnych warunków programu i Regulaminu będącego integralną częścią umowy jasno wynika kto może być beneficjentem programu.

Dla porządku należy wskazać, że pozwana jest komornikiem sądowym działającym przy Sądzie Rejonowym w Otwocku.

Status prawny komorników reguluje ustawa o komornikach sądowych z dnia 22 marca 2018 r. („u.k.s."), która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2019 roku (art. 306 u.k.s.). Zgodnie z ustawą komornik jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym (art. 2 ust. 1 u.k.s.) oraz organem władzy publicznej w zakresie wykonywanych czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym (art. 3 ust. 1 u.k.s). W ustawie wskazano, że komornik nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej (art. 33 ust. 1 u.k.s.), tj. w rozumieniu Prawa przedsiębiorców. Komornik nie może prowadzić działalności gospodarczej (art. 33 ust. 2 u.k.s.) Przepisy przejściowe u.k,s. przewidywały roczny termin na dostosowanie się do zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez komorników sądowych (art. 301 ust. 3 u.k.s.). Termin ten upłynął w dniu 1 stycznia 2020 roku. Ustawa z dnia 1 stycznia 2019 r. pozbawiła więc komorników sądowych statusu przedsiębiorcy.

Działalność komornika w pewnym sensie ma cechy przedmiotowe i funkcjonalne działalności gospodarczej, to jednak nie pozwala to na uznanie komornika za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy prawo przedsiębiorców, bowiem jako funkcjonariusz publiczny podejmuje on czynności z zakresu imperium państwowego (Komentarz do ustawy o komornikach sądowych, red. dr Grzegorz Sikorski, rok 2019).

Pozwana - jak sama przyznała - miała świadomość, że status prawny komorników na mocy tej ustawy uległ zmianie. Nie zgadzała się jednak z tymi zmianami. Uważała, że specyfika działalności komorniczej w zasadzie we wszystkich aspektach wypełnia przesłanki bycia przedsiębiorą. Pozwana stała na stanowisku, że jest „przedsiębiorcą w sferze faktów” — wykonuje swoją działalność będąc pracodawcą, świadcząc usługi na rzecz klientów — wierzycieli, ponosząc koszty i pobierając zyski ze swojej działalności, jak każdy inny przedsiębiorca. Takie rozumowanie doprowadziło pozwaną do złożenia nieprawidłowych oświadczeń, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Po poczynieniu powyższych rozważań o charakterze w istocie porządkującym, należało przejść do kwestii weryfikacji wniosków. Należało wyjaśnić na jakim etapie i w jakim zakresie (...) dokonywał weryfikacji poszczególnych warunków programowych.

Zdaniem pozwanej obowiązkiem powoda jako profesjonalisty było zorganizowanie procesu przyznawania subwencji w taki sposób aby weryfikacja podmiotów ubiegających się o subwencję finansową gwarantowała pewność wydawanych decyzji. Pozwana zarzuciła powodowi, że najpierw dokonał wykładni przepisów, na podstawie której zdecydował się uznać pozwaną -będącą komornikiem sądowym za beneficjenta subwencji finansowej i zawarł z nią umowę, a następnie zmienił stanowisko w tej kwestii.

Zdaniem Sądu pozwana zdaje się nie zauważać, tego że z uwagi na pomocowy charakter programu oraz w celu zapewnienia szybkości rozpoznawania wniosków w interesie aplikujących przedsiębiorców, (...) przed przyznaniem i wypłatą subwencji - nie musiał dokonywać indywidualnej, szczegółowej analizy wniosków o udzielenie subwencji, nie musiał dokonywać weryfikacji prawdziwości lub zgodności z prawem złożonych oświadczeń oraz mógł nie uwzględniać żadnych dodatkowych informacji przekazywanych przez wnioskodawców poza treścią ustandaryzowanego wniosku o przyznanie subwencji finansowej.

Jak można przeczytać w rozdziale 3.2 Załącznika nr 1 do Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym (k. 41-41v) „ Z uwagi na pomocowy charakter programu, polegający na udzielaniu subwencji finansowych w związku z istotnymi zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek (...)19, oraz efektywność i szybkość rozpoznawania wniosków w interesie wszystkich aplikujących przedsiębiorców kwalifikujących się jako potencjalni beneficjenci programu, (...) został uprawniony do:

1/ stosowania możliwie automatycznych, uproszczonych i przyspieszonych procedur przyznawania subwencji finansowych, w tym ich realizowania za pośrednictwem kanałów elektronicznych (np. banków), wyłącznie z wykorzystaniem danych pochodzących od partnerów Programu oraz na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów Programu

2/ przyjęcia, iż każdy beneficjent programu jest wypłacalny i zdolny do zwrotu i spłaty subwencji,

3/ do uznawania jakiegokolwiek warunku programowego, za spełniony wyłącznie w oparciu o oświadczenie beneficjenta programu, jego przedstawiciela lub osoby, która podaje się wobec (...) za beneficjenta programu lub jego przedstawiciela ”.

Stąd też, wniosek o udzielenie subwencji finansowej udostępniany był w bankowości elektronicznej banku wyłącznie jako interfejs i służył zebraniu wszelkich oświadczeń składanych przez przedsiębiorcę starającego się o subwencję finansową. W dalszej kolejności oświadczenia wpisane przez przedsiębiorcę we wniosku implementowane były do projektu umowy subwencji finansowej udostępnianej w systemie bankowości elektronicznej, która następnie była podpisywana przez przedsiębiorcę z wykorzystaniem narzędzi autoryzacyjnych banku, w którym aplikował o subwencję.

Wnioski były weryfikowane automatycznie i zdalnie z wykorzystaniem algorytmów sztucznej inteligencji przez (...) na podstawie danych dostępnych w bazach Krajowej Administracji Skarbowej w zakresie obrotów oraz w ZUS odnośnie liczby pracowników. Wniosek oparty był więc na oświadczeniach przedsiębiorcy, a jego weryfikację (...) przeprowadzał automatycznie jedynie na podstawie danych z banków (identyfikacja, w tym numer NIP), ZUS (zatrudnienie) i Ministerstwa Finansów (m.in. przychód ze sprzedaży za poprzedni rok obrotowy dla MŚP). Po potwierdzeniu tych informacji obliczana była wysokość subwencji.

Powód przed wypłatą subwencji weryfikował głównie liczbę zatrudnianych pracowników i wielkość obrotów gospodarczych na podstawie danych z rejestrów m.in. ZUS czy Ministerstwa Finansów.

W § 2 ust. 7 umowy wskazano, że „ po zawarciu umowy (...) zweryfikuje na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów dane przedstawione przez przedsiębiorcę i złożone oświadczenia i podejmie decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub odmowie wypłaty subwencji finansowej”.

Powyżej weryfikacji (...) dokonał również w niniejszej sprawie. Pozwana wnioskowała o wypłatę subwencji w kwocie 180 000,00 zł. Decyzją w sprawie subwencji z dnia 24 lipca 2020 r. (...) dokonał częściowo pozytywnej weryfikacji spełnienia warunków otrzymania kwoty subwencji przez pozwaną, wskazując m.in. że: w odniesieniu do pola dotyczącego liczby zatrudnianych pracowników na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o udzielenie subwencji finansowej - przedsiębiorca oświadczył, że zatrudniał 5 pracowników podczas gdy (...) ustalił, na podstawie pozyskanych danych, że przedsiębiorca zatrudniał w tej dacie 3 pracowników. Niezgodność przekazanych danych dotyczyła też wielkości obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w 2019 roku (decyzja w sprawie subwencji z dnia 24 lipca 2020 r. - k. 116-117). Pozwanej przyznano ostatecznie 99 000,00 zł.

W tym miejscu wskazać należy, że załączone przez pozwaną do sprzeciwu od nakazu zapłaty decyzje odmawiajcie wypłaty subwencji w stosunku do innego komornika, mające stanowić poparcie argumentacji pozwanej, dotyczyły odmowy wypłaty środków z uwagi na ustalenie innej niż deklarowana liczby pracowników (firma na koniec 2019 roku nie mieściła się w definicji mikroprzedsiębiorcy). Nie były to więc decyzje odmowne z uwagi na ustalenie statusu komornika. Do weryfikacji tych informacji na tym etapie uprawniał, o czym była mowa powyżej, § 2 ust. 7 umowy.

Tak więc twierdzenia pozwanej, że (...) indywidualnie weryfikował i to starannie wnioski o udzielenie subwencji czemu dowodzi chociażby wydawanie decyzji częściowo pozytywnych - są chybione.

Powód zgodnie z § 2 ust. 7 Umowy przez wypłatą subwencji weryfikował liczbę zatrudnianych pracowników i wielkość obrotów gospodarczych na podstawie danych z rejestrów m.in. ZUS czy Ministerstwa Finansów. Możliwość dalszej szczegółowej weryfikacji wniosku (w tym statusu prawnego wnioskodawcy) - już po udzieleniu subwencji - przewidywał zaś wprost przepis § 3 ust. 6 umowy.

Zgodnie z § 3 ust. 6 umowy „ do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorę, (...) może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stanie się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji (...) w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji (...).

Nie ma zatem wątpliwości co do tego, że powód miał prawo jedynie na podstawie złożonych przez wnioskodawców oświadczeń wypłacić subwencję, a dopiero potem zweryfikować prawdziwość przekazanych przez przedsiębiorców informacji.

Reasumując (...) miał możliwość weryfikacji poszczególnych informacji na różnych etapach, w tym miał prawo - wbrew twierdzeniom pozwanej - do dokonywania weryfikacji następczej.

Pozwana powinna mieć na uwadze zamknięty katalog adresatów programu pomocowego - niezależnie od tego czy uważała, że było to rozwiązanie słuszne czy też nie. Ocena pozwanej w tym zakresie nie ma znaczenia dla oceny prawnej roszczenia powódki.

Pozwana - o czym była mowa powyżej - miała dostęp do ogólnych warunków programu i dokumentów dotyczących ubiegania się o wsparcie finansowe. Była świadoma kto jest beneficjentem programu, pomimo to postanowiła złożyć wniosek o wypłatę subwencji i zaakceptowała oświadczenia, które były w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej: że na dzień 31 grudnia 2019 roku była mikroprzedsiębiorcą, że na dzień złożenia wniosku o subwencję prowadzi działalność gospodarczą, że na dzień 31 grudnia 2019 roku prowadziła działalność gospodarczą oraz że jest świadoma tego, że subwencja finansowa [...] dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria mikro-, małego i średniego - przedsiębiorcy w rozumieniu programu.

Pozwana wskazała wprawdzie we wniosku o przyznanie subwencji, że jest komornikiem sądowym działającym przy Sądzie Rejonowym w Otwocku, nie ukrywając tej okoliczności.

Niemniej jednak oceniając złożone przez nią oświadczenia to nie można przyjąć, że są one prawdziwe.

Pozwanej nie usprawiedliwia okoliczność, że specyfika działalności komorniczej w aspekcie funkcjonalnym wypełnia przesłanki bycia przedsiębiorą. Jak już była o tym mowa powyżej okoliczność, że działalność komornika, choć w pewnym sensie mieści się w kategorii działalności gospodarczej, a więc ma cechy przedmiotowe i funkcjonalne działalności gospodarczej, to jednak nie pozwala to na uznanie komornika za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy prawo przedsiębiorców.

Pozwana złożyła więc nieprawdziwe oświadczenie, o tym, że prowadzi działalność gospodarczą (na dzień złożenia wniosku i na dzień 31 grudnia 2019 r.) oraz że na dzień 31 grudnia 2019 roku była mikroprzedsiębiorcą. Logicznym jest że, żeby zostać zakwalifikowanym do kategorii mikroprzedsiębiorcy należy mieć status przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy Prawo Przedsiębiorców.

W ocenie Sądu pozwana starając się o subwencję finansową musiała zapoznać się z ogólnymi warunkami programu, a zwłaszcza z Regulaminem ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm” - będącym podstawowym dokumentem opisującym zasady programu Tarczy Finansowej. W § 11 ust. 4 umowy subwencji finansowej pozwana oświadczyła, że zapoznała się z Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść.

Pozwana powinna się więc liczyć z konsekwencjami złożenia nieprawdziwych oświadczeń.

Odnosząc się do kolejnych zarzutów, wskazać należy, że pozwana błędnie założyła, że powód rozpatrując jej wniosek zdecydował się skorzystać z przewidzianych w Regulaminie odstępstw i zastosował § 10 ust. 11 Regulaminu dokonując wypłaty subwencji finansowej pozwanej - kierując się racjonalnością ekonomiczną (funkcjonowanie kancelarii komorniczej faktycznie nie odbiega od działalności innych przedsiębiorców), słusznym interesem pozwanej oraz celami programu (zachodziła potrzeba zapewnienia stabilizacji finansowej beneficjentów).

Wniosku takiego nie można wysnuć - na co błędnie powołuje się pozwana - z okoliczności, że skoro (...) wydał częściowo pozytywną decyzję (dysponując odpowiednimi narzędziami celem weryfikacji statusu pozwanej) to zastosował odstępstwo od warunków programowych zgodnie z § 10 ust. 11 Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym.

Pozwana wskazywała, że: powód wypłacił pozwanej subwencję, dokonując stosownej weryfikacji wniosku - wiedząc ze pozwana nie posiadała wpisu ani w CEIDG ani w rejestrze przedsiębiorców KRS. (...) wydając pozytywną decyzję zakomunikował pozwanej, że zastosował § 10 ust. 11 Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym.

Niewątpliwie § 10 ust. 11 Regulaminu stanowił pewne odstępstwo od konieczności spełnienia wszystkich warunków programowych. Dawał (...) pewien luz decyzyjny. Nie można jednak automatycznie przyjąć, że powód wypłacając subwencje finansową pozwanej indywidualnie odstąpił od szczegółowych wymogów programowych na podstawie § 10 ust. 11 Regulaminu.

Raz jeszcze należy wskazać, że (...) miał prawo wydać decyzję w stosunku do wnioskodawcy i wypłacić środki z programu, bez dogłębnej analizy wniosku ( (...) był uprawniony do uznawania jakiegokolwiek warunku programowego, za spełniony wyłącznie w oparciu o oświadczenie beneficjenta programu, jego przedstawiciela lub osoby, która podaje się wobec (...) za beneficjenta programu lub jego przedstawiciela) i mógł do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez wnioskodawcę kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą.

Założenia pozwanej są więc błędne.

W tym miejscu należało odnieść się do zarzutu naruszenia zasad współżycia społecznego i nadużycia prawa z art. 5 kc jako ewentualnej, odrębnej podstawy oddalenia powództwa.

Uzasadniając swe stanowisko w tym zakresie pozwana podnosiła, że naganne jest domaganie się przez powoda zwrotu subwencji po 2,5 roku od jej udzielania. Zdaniem strony pozwanej powód stara się przerzucić odpowiedzialność na pozwaną, w sytuacji w której zweryfikowanie wniosku było zadaniem powoda.

Pozwana wskazała ponadto, że dokonując wykładni Regulaminu (...) należy mieć na względzie zarówno zasady wynikające z prawa unijnego w zakresie udzielania pomocy i statusu przedsiębiorcy jak i cel, który przyświecał władzy państwowej przy jego tworzeniu - zapewnienie stabilności gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej i ochrona miejsc pracy i promocja zatrudnienia. Wypłata subwencji finansowej na rzecz pozwanej była zgodna z celem projektu (pozwana jest pracodawcą i ponosi koszty związane z prowadzeniem kancelarii). Aby zapewnić dalsze funkcjonowanie kancelarii, w tym utrzymanie pracowników, pozwana zdecydowała się na złożenie wniosku o udzielenie subwencji finansowej. Pozwana w całości wykorzystała środki z subwencji na wypłatę wynagrodzeń i ponoszone koszty biurowe. Nie istnieją w ocenie pozwanej żadne przesłanki moralne lub etyczne, które uzasadniałyby wykluczenie z pomocy finansowej kancelarii komorniczych.

Zgodnie z art. 5 kc nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Norma zawarta w tym przepisie ma charakter wyjątkowy i może być stosowana tylko po wykazaniu wyjątkowych okoliczności, w sytuacji, gdy w inny sposób nie można zabezpieczyć interesu osoby zagrożonej wykonaniem prawa podmiotowego przez inną osobę oraz w tych szczególnych przypadkach, w których wykorzystywanie uprawnień wynikających z przepisów prawa prowadziłoby do skutku nie aprobowanego w społeczeństwie ze względu na przyjętą w społeczeństwie zasadę współżycia społecznego.

Pozwana niewątpliwie była pracodawcą, ponosiła koszty związane z prowadzeniem kancelarii - jednak - zgodnie z założeniami Tarczy Finansowej i postanowieniami Regulaminu - nie mogła być beneficjentem programu. Przystąpiła do programu, składając nieprawdziwe oświadczenia i powinna liczyć się z konsekwencjami takiego postępowania - niezależnie od tego czy uważała założenia programu za sprawiedliwe czy też nie.

W ocenie Sądu pozwana nie może wiec skutecznie powoływać się na art. 5 kc. Powód występując z niniejszym roszczeniem nie nadużywa prawa podmiotowego, a jedynie korzysta z przysługującego mu uprawnienia, nie postępuje nieetycznie.

W sprawie niniejszej zostało wykazane, że oświadczenia złożone przez pozwaną na etapie wypełniania wniosku o subwencje finansowa oraz zawarte w umowie subwencji, w świetle wszystkich przedstawionych okoliczności, były nieprawdziwe.

Zdaniem Sądu, mając powyższe rozważania na uwadze, powód słusznie upatruje podstawy prawnej powództwa w § 3 ust. 6 umowy, zgodnie z którym w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej.

Odnośnie żądanej kwoty powód wskazał, że w dniu dokonania przez pozwaną wpłaty w dniu 13 października 2021 roku kwoty 24 750,00 zł tytułem zwrotu 25% przyznanej subwencji, powodowi przysługiwała względem pozwanej wierzytelność o zapłatę kwoty 99.000,00 złotych (kwota udzielonej subwencji finansowej) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 sierpnia 2020 roku do dnia 13 października 2021 roku wynoszącymi 6.462,94 złotych.

Zgodnie z art. 451 kodeksu cywilnego wpłaconą kwotę zaliczono najpierw na odsetki (6.462,94 złotych), a pozostałą kwotę 18.287,06 złotych (24.750,00 złotych minus 6.462,94 złotych) zaliczono na należność główną (99.000,00 zł). W rezultacie do zapłaty pozostała pozwanej kwota 80.712,94 złotych (99.000,00 złotych minus 18.287,06 złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 października 2021 roku do dnia zapłaty.

Na dzień poprzedzający złożenie niniejszego pozwu jest 8.284,69 złotych tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w płatności kwoty 80.712,94 złotych liczonych od dnia 14 październik 2021 roku do dnia 3 listopada 2022 roku. Zatem na dzień 3 listopada 2022 roku powodowi przysługuje do pozwanej wierzytelność o zapłatę kwoty 88.997,63 złote (80.712,94 złotych należności głównej i 8.284,69 złotych z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie).

Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 88 997,63 zł, zgodnie z żądaniem pozwu, weryfikując jako prawidłowe obliczenia przedstawione przez stronę powodową.

Odsetki zasądzono od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia dniu 4 listopada 2022 roku. Podstawą rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek ustawowych jest art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym wierzyciel może domagać się odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Ponieważ 14 -dniowy termin zapłaty (zdaniem Sądu niezwłoczny w rozumieniu art. 455 kc) minął z dniem 25 grudnia 2020 r. (odebrano wezwanie do zwrotu subwencji w dniu 11 grudnia 2020 r.; potwierdzenie odbioru- k. 57, wezwanie - k. 55-56), należało uznać, że od dnia 26 grudnia 2020 r. pozwana pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Mając jednakże na uwadze dyspozycję przepisu art. 321 § 1 k.p.c., czyli bezwzględne związanie sądu żądaniem pozwu, odsetki należało zasądzić od dnia 4 listopada 2022 r. do dnia zapłaty.

Konsekwencją orzeczenia uwzględniającego roszczenie strony powodowej w całości było obciążenie przegrywającej E. R., kosztami procesu w całości zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 kpc). Na podstawie art. 108 kpc Sąd pozostawił wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.