Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 lutego 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w Wydziale II Karnym w składzie:

Przewodniczący: sędzia SA Marcin Ciepiela

Protokolant: Damian Skril

w sprawie J. C.

podejrzanego o przestępstwa z art. 258 § 1 k.k. i art. 299 § 1 i 5 k.k.

po rozpoznaniu zażalenia wniesionego przez obrońcę podejrzanego

na postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 12 grudnia 2022 r., sygn. akt IV Kp 1091/22, o odmowie wydania listu żelaznego

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

postanawia

utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 12 grudnia 2022 r., sygn. akt IV Kp 1091/22, Sąd Okręgowy w Gliwicach na podstawie art. 281 § 2 k.p.k. nie uwzględnił wniosku obrońcy podejrzanego J. C.i odmówił wydania podejrzanemu listu żelaznego.

Na powyższe postanowienie zażalenie złożył obrońca podejrzanego, zarzucając orzeczeniu obrazę art. 281 § 2 k.p.k. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że niemożliwym jest wydanie na etapie postępowania przygotowawczego listu żelaznego w sytuacji, gdy prokurator zgłosił sprzeciw, podczas gdy wykładnia funkcjonalna wskazanego przepisu prowadzi do przyjęcia, iż decyzja ta pozostaje w rękach sądu. Tak formułując zarzut, obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku o wydanie listu żelaznego J. C..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie obrońcy nie zasługuje na uwzględnienie.

W toku kontroli odwoławczej Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, że kontestowane orzeczenie w sferze decyzyjnej, a więc najistotniejszej, jest trafne. Bardziej złożona jest ocena jego pisemnych motywów.

Sąd a quo oparł się na wykładni literalnej art. 281 § 2 in fine k.p.k., która wskazuje, że list żelazny w postępowaniu przygotowawczym może być wydany (w domyśle – tylko) przy braku sprzeciwu prokuratora. Zatem, skoro na posiedzeniu w dniu 12 grudnia 2022 r. prokurator sprzeciwił się wydaniu J. C. listu żelaznego, to w świetle powołanego przepisu Sąd Okręgowy był tym stanowiskiem związany, co obligowało go do wydania decyzji odmownej. Taka interpretacja musiałaby prowadzić do wniosku, że zażalenie strony przeciwnej nie mogło być uznane za zasadne.

W zażaleniu obrońca podejrzanego nie zakwestionował konstytucyjności art. 281 § 2 k.p.k., co zwalnia sąd odwoławczy od prowadzenia dywagacji w tym zakresie. W środku odwoławczym skupiono się na próbie wykazania (z przytoczeniem pojedynczego stanowiska judykatury – vide postanowienie SA w Gdańsku z 29.03.2022 r., II AKz 222/22, LEX nr 3334354), że analizowany przepis powinien być interpretowany przy wykorzystaniu wykładni funkcjonalnej. W takim ujęciu, wykładnia systemowa i funkcjonalna art. 281 §1 i § 2 k.p.k. prowadziłaby do wniosku, że sąd okręgowy rozpoznający wniosek podejrzanego o wydanie listu żelaznego w postępowaniu przygotowawczym nie jest związany sprzeciwem prokuratora. Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejsze zażalenie zauważa, że byłaby to wykładnia contra legem, która czasami jest możliwa, jednak musi znajdować wyjątkowo mocne podstawy aksjologiczne. Na gruncie art. 281 § 1 k.p.k. jest to trudne. Generalnie bowiem, uprawnienie prokuratora do wniesienia wiążącego sprzeciwu w sprawie dotyczącej wydania wobec podejrzanego listu żelaznego wydaje mieścić się w zakresie przyjętego przez polskiego ustawodawcę modelu procesu karnego, którego dominus litis na etapie postępowania przygotowawczego jest właśnie prokurator.

Niezależnie od tej uwagi, Sąd Apelacyjny zauważa, iż nie znalazł żadnych powodów, dla których aktualnie miałoby dojść do wydania podejrzanemu J. C.listu żelaznego, a i skarżący nie wykazał przekonujących okoliczności za tym przemawiających. W szczególności, nie przekonują do zreformowania decyzji procesowej sądu a quo znane okoliczności sprawy.

Przypomnieć należy (bazując na twierdzeniu prokuratora wyrażonym w piśmie z dnia 12 listopada 2022 r. z k. 11), że w niniejszej sprawie tymczasowe aresztowanie stosowane jest wobec 35 podejrzanych, a całość akt liczy sobie ponad 130 segregatorów. Jest to więc sprawa wielotomowa i wieloosobowa, a na związek podejrzanego z niektórymi z nich wskazuje treść niektórych zarzutów. Co do J. C. to postanowieniem z dnia 29 czerwca 2022 r. przedstawiono mu zarzuty popełnienia przestępstw z art. 258 § 1 k.k. oraz z art. 299 § 1 i 5 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. i art. 65 § 1 k.k. Następnie prokuratura ustalała adres podejrzanego, po czym pismem z dnia 8 września 2022 r. wezwała go do stawiennictwa na przesłuchanie w dniu 29 września 2022 r. Do przesłuchania nie doszło, a obrońca podejrzanego drogą mailową poinformował prokuratora, że mimo podjętych prób podejrzany nie jest w stanie stawić się w Polsce, a zarazem złożył wniosek o wykonanie czynności śledztwa (w postaci ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz przesłuchania w charakterze podejrzanego) w drodze międzynarodowej pomocy prawnej. Prokurator poinformował obrońcę podejrzanego, że nie jest rozważane przesłuchanie podejrzanego w drodze pomocy prawnej, w związku z czym zwrócił się o wskazanie terminu, w którym możliwe będzie stawiennictwo podejrzanego w kraju w najbliższym czasie. Podejrzany i jego obrońca nie wskazali żadnego terminu, składając następnie wniosek o wydanie listu żelaznego.

W judykaturze przyjmuje się, że list żelazny jest procesowym środkiem przymusu spełniającym cele podobne jak środki zapobiegawcze, gdyż z jednej strony gwarantuje udział podejrzanego (oskarżonego) w toczącym się postępowaniu, a z drugiej strony wchodzi niejako w miejsce tymczasowego aresztowania, przy czym jego wydanie może być uzależnione od złożenia poręczenia majątkowego. W praktyce spełnia więc funkcje zapobiegawcze, zbliżone skutkami do tymczasowego aresztowania (uchwała SN z 12.08.1996 r., I KZP 14/96, OSNKW 1996/11–12/78). Umieszczenie przepisów regulujących instytucję listu żelaznego w Dziale VI Kodeksu postępowania karnego, poświęconym środkom przymusu, pozwala na stwierdzenie, że instytucja ta stanowi alternatywę dla innych przewidzianych w tym dziale środków, w tym środków zapobiegawczych. To z kolei rodzi konieczność rozważenia, czy wydanie listu żelaznego (połączonego ewentualnie z poręczeniem majątkowym) będzie wystarczające dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania.

Całokształt dotychczasowego zachowania podejrzanego J. C. nie przekonuje do wywiedzenia wniosku, że list żelazny będzie wystarczający dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Podejrzany unika bowiem stawiennictwa w Polsce celem przesłuchania, a brak powrotu do kraju i jedynie ogólnikowe stwierdzenia, że nie było to możliwe, należy oceniać jako ukrywanie się przed polskimi organami ścigania. Do odmiennej oceny nie prowadzi argumentacja skarżącego przedstawiona we wniosku o wydanie listu żelaznego, która zasadniczo sprowadza się jedynie do tego, że podejrzany chce mieć zagwarantowaną możliwość odpowiadania z wolnej stopy i pozostawania na wolności. Wnioskować z tego należy, że podejrzany ma możliwość przylecenia do Polski, jednak do dnia dzisiejszego tego unika.

Podsumowując, należy stwierdzić, że opisane okoliczności, w tym charakter sprawy oraz dotychczasowa postawa podejrzanego, który w dalszym ciągu ukrywa się przed organami ścigania, nie przemawiają za tym, aby w interesie wymiaru sprawiedliwości leżało wydanieJ. C. listu żelaznego. Skoro, zdaniem Sądu Apelacyjnego, brak materialnych podstaw do wydania listu żelaznego, to nawet w razie dokonania celowościowej wykładni art. 281 § 1 i § 2 k.p.k., zaskarżona decyzja odmawiająca jego wydania musiała zostać uznana za trafną.

W tym stanie rzeczy, w braku bezwzględnych przyczyn odwoławczych, utrzymano zaskarżone postanowienie w mocy.

ZARZĄDZENIE

1.  odpis postanowienia doręczyć podejrzanemu, jego obrońcy i prokuraturze,

2.  zwrócić akta sprawy.

Katowice, dnia 21 lutego 2023 r.