Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący

SSA Janusz Sulima (spr.)

Sędziowie

SSA Alina Kamińska

SSA Grzegorz Skrodzki

Protokolant

Barbara Mosiej

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 28/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1. CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 9 listopada 2022 roku sygn. akt II K 25/22

1.2. Podmiot wnoszący apelację

oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

oskarżyciel posiłkowy

oskarżyciel prywatny

obrońca

oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

na korzyść

na niekorzyść

w całości

w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego

zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2. USTALENIE FAKTÓW W ZWIĄZKU Z DOWODAMI
PRZEPROWADZONYMI PRZEZ SĄD ODWOŁAWCZY

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu

z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów (dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające

znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu

z pkt 2.1.1

albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH

ZARZUTÓW I WNIOSKÓW

Lp.

Zarzut

I

Apelacja prokuratora:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a polegający na przyjęciu przez Sąd meriti mylnego poglądu, że w świetle ustalonego stanu faktycznego nie ulega wątpliwości, iż oskarżony M. W. (1) dopuścił się przestępstwa stypizowanego w art. 155 k.k., podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego, przy uwzględnieniu zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego wynika, iż wyżej wymieniony dopuścił się zbrodni okreslonej w art. 163 §1 pkt 1 k.k. i art. 148 §1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.

Apelacja obrońcy oskarżonego:

rażąca niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego M. W. (1) kary 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności za czyn opisany w akcie oskarżenia, przy wymiarze której sąd nie uwzględnił okoliczności działających na korzyść oskarżonego takich jak właściwości i warunki osobist sprawcy, sposób życia przed popełnieniem czynu zabronionego, a uwzględnienie powyżej wskazanych okoliczności powinno skutkować orzeczeniem kary za czyn przypisany w niższym wymiarze, natomiast zaliczona został do okoliczności obciążających okoliczność należą do znamion czynu zabronionego przypisanego oskarżonemu, mimo iż została już uwzgledniona przez ustawodawcę przy zakreślaniu granic ustawowego zagrożenia.

zasadny

częściowo zasadny

niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Odnośnie apelacji prokuratora:

Na wstępie podnieść należy, że z treści zarzutu nie wynika konkretnie, na czym polegało uchybienie Sadu Okręgowego w postaci błędu w ustaleniach faktycznych. Można jedynie domyślać się na podstawie dość skromnego uzasadnienia apelacji, że jej autorowi chodziło o to, iż sąd poczynił błędne ustalenia co do zamiaru, z jakim działał oskarżony podpalając stanowiący jego własność dom.

W niniejszej sprawie okoliczności przedmiotowe zdarzenia nie budziły jakichkolwiek wątpliwości, zwłaszcza że oskarżony przyznał się do podpalenia domu, w którym mieszkała między innymi niezdolna do samodzielnego poruszania się pokrzywdzona D. K.. Podpalając dom oskarżony nie mógł nie przewidywać, że pokrzywdzona nie wydostanie się w porę z palącego się domu. M. W. (1) zaprószając ogień w jednym z pomieszczeń musiał zdawać sobie sprawę, że cały dom stanie w płomieniach. Wynika to zresztą z jego wyjaśnień. Przyznał on, że miał zamiar spalić dom, żeby M. W. (2) i M. N. (1), z którymi się pokłócił, nie mieli gdzie mieszkać. Najistotniejszą kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie było to, czy oskarżony przewidując śmierć w płomieniach pokrzywdzonej godził się na taki skutek. Od tego ustalenia zależna jest kwalifikacja prawna popełnionego przez niego czynu.

Godzenie się, będące istotą zamiaru ewentualnego, to akceptacja stanu rzeczy objętego znamionami przedmiotowymi, które sprawca może zrealizować. Przybiera postać różnego rodzaju stanów obojętności sprawcy wobec tego, co czyni lub co może z jego zachowań wyniknąć. Chodzi o przeżycie psychiczne, które da się zwerbalizować następująco: „dopuszczam taką możliwość”, „wszystko mi jedno, czy to nastąpi czy nie”, „lepiej, żeby nie nastąpiło, ale jeśli nastąpi, to trudno”. Istota tego zamiaru polega na tym, że jest on zawsze związany z jakimś bezpośrednim zamiarem, czyli z dążeniem do osiągnięcia celu i z tego względu nie występuje samoistnie. Sprawca realizując swój cel, który zamierza osiągnąć, przewiduje też realną możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na zaistnienie takiego skutku, jaki w rezultacie jego kierunkowego działania nastąpi (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 roku, V KK 518/20, Lex nr 3433625).

Dom, który oskarżony podpalił, był drewnianej konstrukcji. Był to niewielki budynek o powierzchni około 60 metrów kwadratowych. M. W. (1), żeby podpalić dom, oblał wersalkę substancją łatwopalną używaną do piły spalinowej. Wylał około jednego litra paliwa. W ten sposób spowodował, że ogień rozprzestrzenił się błyskawicznie po całym drewnianym domie. Oblewając wersalkę substancją łatwopalną oskarżony musiał być w pełni świadomy, że ogień szybko zajmie cały drewniany budynek, w tym pomieszczenie, w którym przebywała nie mogąca się samodzielnie poruszać D. K.. Nie mógł on jednocześnie liczyć na to, że któryś z domowników pomoże pokrzywdzonej wydostać się z palącego się domu, zwłaszcza że wszyscy byli pod wpływem alkoholu, o czym oskarżony doskonale wiedział.

Za tym, że śmierć pokrzywdzonej była dla M. W. (1) całkowicie obojętna, przemawia jednoznacznie fakt, że po zaprószeniu ognia, który błyskawicznie rozprzestrzenił się po całym domu, nic nie uczynił, żeby wyprowadzić D. K. z płonącego domu. Wiedział zaś doskonale, że pokrzywdzona nie jest w stanie samodzielnie wyjść z płonącego domu. Oskarżony wyjaśnił, że po podpaleniu wersalki wyszedł od razu na podwórze. Gdyby śmierć pokrzywdzonej nie była dla niego obojętna, to po zaprószeniu ognia, od razu poszedłby do kuchni i wyprowadziłby ją z domu. Z wyjaśnień M. N. (2) wynika, że oskarżony, gdy inni próbowali gasić ogień, wyszedł na zewnątrz i usiadł na studni, nic więcej nie robiąc.

M. W. (1) musiał być w pełni świadomy tego, że po podpaleniu wersalki ogień błyskawicznie zajmie cały niewielki drewniany dom, w tym pomieszczenie kuchenne, w którym przebywała pokrzywdzona. Wiedział też doskonale, co sam przyznał, że D. K. była po wylewie i nie była w stanie samodzielnie się poruszać. Skoro wiedział, że po podpaleniu wersalki cały dom stanie w płomieniach, to tym samym musiał zdawać sobie sprawę, że ogień i dym zagrozi życiu D. K.. Skoro zaś nie uczynił nic, żeby pomóc jej wyjść z domu, to oczywiste jest, że jej śmierć była dla niego obojętna, co oznacza, że godził się na ten skutek.

M. W. (1) zatem podpalając drewniany dom i przewidując oraz godząc się na śmierć pokrzywdzonej wyczerpał znamiona zbrodni zabójstwa z art. 148 §1 k.k.

Prokurator zaś w ogóle nie ma racji, że oskarżony jednocześnie wyczerpał znamiona występku z art. 163 §1 pkt 1 k.k. W kontekście jednoznacznej opinii biegłego z zakresu pożarnictwa zupełnie niezrozumiałe jest twierdzenie prokuratora, że za przyjęciem tej kwalifikacji przemawia to, że sprawca „nie musi (…) uświadamiać sobie pełnego zakresu jego wielkości, bowiem to z uwagi na istotę żywiołu jest najczęściej nieprzewidywalne”. Z opinii biegłego wynika przecież jednoznacznie, że wzniecony przez M. W. (1) pożar nie zagrażał dla mienia wielkich rozmiarów. Oskarżony zatem nie sprowadził zdarzenia, które zagrażało życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach. Bez tego znamienia nie jest zaś możliwe przyjęcie kwalifikacji z art. 163 §1 pkt 1 k.k. Powtórzyć też należy za Sadem Okręgowym, że możliwość zapalenia lasu całkowicie wykluczył świadek A. K., który jako strażak bezpośrednio uczestniczył w akcji gaszenia wznieconego przez oskarżonego pożaru. Całkowicie przekonujące są jego twierdzenia, że odległość posadowienia domu od ściany lasu oraz biegnąca pomiędzy domem i lasem droga piaskowa wykluczały przeniesienie się pożaru na las.

Odnośnie apelacji obrońcy oskarżonego:

Częściowa zasadność apelacji prokuratora powoduje w gruncie rzeczy, że zarzut z apelacji obrońcy jest bezprzedmiotowy. Oskarżonemu należy bowiem przypisać zbrodnię zabójstwa z art. 148 §1 k.k., a nie występek z art. 155 k.k. Najniższą karą, jaką można mu wymierzyć jest kara ośmiu lat pozbawienia wolności. Nie ujawniły się żadne okoliczności mogące uzasadniać zastosowanie wobec oskarżonego dobrodziejstwa nadzwyczajnego złagodzenia kary. Czyn popełniony przez M. W. (1) cechuje się znaczną szkodliwością społeczną. Jego zachowanie było niezwykle groźne. Dokonał zabójstwa D. K. z błahych powodów. Pozbawił życia człowieka, z którym nie miał żadnych zatargów. Przebieg zdarzenia był wręcz makabryczny. Oskarżony w chwili czynu znajdował się pod znacznym wpływem alkoholu. Rodzina oskarżonego miała negatywną opinię w środowisku ze względu na nadużywanie alkoholu przez oskarżonego i jego konkubinę. W rodzinie założona była niebieska karta, która została „zamknięta” po podjęciu terapii przez oskarżonego.

Z drugiej strony należało jednakże wziąć pod uwagę, że M. W. (1) nie jest osobą mocno zdemoralizowaną. Przede wszystkim nie był dotychczas karany sądownie. Nie miał stałej pracy, ale stale podejmował prace dorywcze. Od początku postępowania przyznawał się do popełnienia zarzucanego mu przestępstwa i jak podniósł obrońca w apelacji ujawnił okoliczności popełnionego przez niego czynu zabronionego, wyrażając wolę i gotowość współpracy z organami ścigania. Oskarżony bardzo żałował swojego zachowania. Przeprosił wszystkich za to, co się stało. Nie ma żadnych powodów, żeby uznać, że jego skrucha nie była szczera.

Ważąc zatem te wszystkie okoliczności należało dojść do wniosku, że powinna wobec niego zostać wymierzona kara w wysokości niewiele odbiegającej od minimum ustawowego.

Wniosek

Apelacja prokuratora:

- o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Apelaca obrońcy oskarżonego:

- o zmianę wyroku w zaskarżonej części orzeczenia o karze poprzez wymierzenie oskarżonemu kary 2 lat pozbawienia wolności.

zasadny

częściowo zasadny

niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Odnośnie wniosku prokuratora:

Wniosek prokuratora jest rażąco sprzeczny z treścią art. 437 zd. 2 k.p.k. Nie ujawniły się żadne okoliczności mogące uzasadniać uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Oskarżyciel najwyraźniej nie wziął pod uwagę, że od 1 lipca 2015 roku nie obowiązuje tak zwana reguła ne peius zakazująca orzekania przez sąd odwoławczy surowszej kary, jeżeli jednocześnie zmienia ustalenia faktyczne.

Odnośnie wniosku obrońcy oskarżonego:

Przyjęcie, że oskarżony popełnił zbrodnię zabójstwa z art. 148 §1 k.k., a nie występek nieumyślnego spowodowania śmierci, powoduje, że wszelkie rozważania, czy kara orzeczona przez sąd pierwszej jest rażąco surowa, są bezprzedmiotowe. Najniższą karą, jaką sąd mógł wymierzyć oskarżonemu, jest kara ośmiu lat pozbawienia wolności.

4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zmieniono wyrok w zakresie opisu czynu przypisanego oskarżonemu, jego kwalifikacji prawnej oraz odnośnie wymiaru kary.

Zwięźle o powodach zmiany

Jak wcześniej wykazano, nie ulega żadnej wątpliwości, że oskarżony podpalając drewniany dom godził się na śmierć przebywającej w tym domu, nie mogącej samodzielnie poruszać się pokrzywdzonej D. K.. Tym samym swoim zachowaniem zrealizował znamiona zbrodni z art. 148 §1 k.k.

Jak też wcześniej podniesiono, czyn oskarżonego cechuje się znaczną szkodliwością społeczną. Pozbawił on życia osobę, z którą nie miał żadnych zatargów. Dopuścił się tego czynu z niskich pobudek. Przebieg zdarzenia był wręcz makabryczny.

Nie można jednakże uznać, że zasadnym jest wymierzenie oskarżonemu kary, o jaką wnosił przed sądem pierwszej instancji prokurator, to jest 25 lat pozbawienia wolności. W przypadku oskarżonego, który ma 53 lata, taka kara miałaby charakter eliminacyjny. Mogłaby być ona orzeczona, gdyby nie było większych szans na resocjalizację oskarżonego. Tymczasem właściwości i warunki osobiste oskarżonego wskazują, że można przypuszczać, że po odbyciu kary będzie on przestrzegał porządku prawnego. Faktem jest, że jest osobą nadużywającą alkohol. Z tego faktu jednakże nie można wyciągnąć wniosku, że nie podda się procesowi resocjalizacji. Podkreślić należy, że nie był on dotychczas karany sądownie. Na wolności stale podejmował prace dorywcze. Przede wszystkim zaś w toku postępowania wyrażał szczery żal i skruchę z powodu swojego zbrodniczego zachowania.

Mając te okoliczności na względzie, za wystarczającą karę, która odniesie wobec oskarżonego funkcje wychowawcze i poprawce, należy uznać karę 10 lat pozbawienia wolności. Taka kara jest w pełni adekwatna do stopnia jego zawinienia i stopnia szkodliwości społecznej popełnionego przez niego czynu i jednocześnie uwzględniająca okoliczności łagodzące dla oskarżonego. Jest ona też wystarczająco dolegliwa, aby spełnić swoje cel w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6. KOSZTY PROCESU

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III i IV

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonej orzeczono na podstawie §11 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015 poz. 1800 ze zm.) oraz §4 ust.3 rozporządzenia MInistra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t. j. Dz. U. z 2019 r. poz. 18).

Z uwagi, że oskarżony jest pozbawiony możliwości zarobkowania został on zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych na podstawie art. 624 §1 k.p.k.

7. PODPIS