Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2022r.

Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku Sekcja ds. Ubezpieczeń Społecznych w VI Wydziale Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2022 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy M. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o świadczenie rehabilitacyjne

z odwołania od decyzji z dnia 24 lipca 2019 r., znak (...)/(...) - (...)

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uchyla obowiązek zwrotu odsetek nałożonych na powoda M. F. decyzją z dnia 10 listopada 2016r. znak: (...)/(...) - (...) w wysokości 1.022,59 zł. (słownie: jeden tysiąc dwadzieścia dwa i 59/100) oraz ustala, że obowiązek zwrotu dalszych odsetek od nienależnie pobranego świadczenia dotyczył okresu od dnia następującego po dniu doręczenia decyzji zmienianej do dnia zapłaty,

II.  W pozostałym zakresie oddala odwołanie z tym ustaleniem, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odstąpił od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń określonych decyzją z dnia 10 listopada 2016r. jak wyżej na podstawie decyzji z dnia 8 stycznia 2020r. znak: (...),

III.  Odstępuje od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego.

Na oryginale właściwy podpis

Sygn. akt VI U 945/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 lipca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na podstawie art. 83 a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. 2019.300) w zw. z art. 154 § 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2018.2096 z późn. zm.) zmienił decyzję Zakładu z dnia 10 listopada 2016 r. znak (...) - (...) zwaną dalej „decyzją zmienianą”, w ten sposób, że zobowiązał M. F. do zwrotu odsetek od nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego od dnia doręczenia mu decyzji zmienianej do dnia zwrotu kwoty nienależnie pobranego świadczenia pozostawiając decyzję zmienianą w pozostałym zakresie bez zmian.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, że w decyzji zmienianej M. F. został zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 24.088,49 zł (należność główna 23.065,90 zł a odsetki 1.022,59 zł), gdzie odsetki te zostały naliczone za okres od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia. Dalej powołując się na obecną linią orzeczniczą sądów wskazano, że obowiązek zapłaty odsetek aktualizuje się dopiero w momencie poinformowania strony o obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, dlatego zmieniono decyzję z 10 listopada 2016 r. znak (...) - (...), a odsetki od nienależnie pobranego zasiłku chorobowego są naliczone za okres od dnia następującego po dniu doręczenia powodowi decyzji zmienianej tj. od 23 listopada 2016 r.

/decyzja – akta ZUS nienumerowane/

Od powyższej decyzji odwołał się powód M. F. i wniósł o jej uchylenie.

W uzasadnieniu odwołania zarzucił, że nie zgadza się z ustaleniami, że jest zobowiązany do zwrotu w/w odsetek. Wskazał również, że odwołał się skutecznie od nałożenia na niego obowiązku zwrotu świadczenia rehabilitacyjnego oraz że uznano jego argumenty i trudną sytuację życiową i finansową uniemożliwiającą zwrot pobranego świadczenia rehabilitacyjnego. Nadto powód zarzucił, że nie ma wiedzy, aby nałożono na niego ponownie obowiązek zwrotu kwoty 23.065,90 zł z odsetkami.

/k. 2-2v odwołanie/

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz wniósł o zawieszenie postępowania w sprawie do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy VI U 1149/16 tut. Sądu.

W uzasadnieniu pozwany podtrzymał decyzję i jej argumentację podkreślając, że zaskarżoną decyzją zobowiązano powoda do zwrotu odsetek od nienależnie pobranego zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego od dnia doręczenia decyzji zmienianej z 10 listopada 2016 r. pozostawiając w mocy obowiązek zwrotu nienależnie pobranych zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego w kwocie 23.065,90 zł.

/k. 3-3v odpowiedź na odwołanie/

Postanowieniem z dnia 10 stycznia 2020 r. Sąd zawiesił postępowanie w sprawie z uwagi na toczącą się przed Sądem Okręgowym w Gdańsku sprawę VII Ua 63/19 (sprawa tut. Sądu o sygnaturze VIU 1149/16), które podjęto postanowieniem z dnia 20 czerwca 2022 r.

/k. 7 i 37 postanowienia/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 10 listopada 2016 r. znak: (...)/(...) - (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zobowiązał powoda M. F. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 24.008,49 zł, z czego kwota 23.065,90 zł stanowiła należność główną z funduszu chorobowego za okres od 22 sierpnia 2015 r. do 31 sierpnia 2015 r. i od 21 października 2015 r. do 5 sierpnia 2016 r., zaś kwota 1.022,59 zł stanowiła skapitalizowane odsetki z funduszu chorobowego. Uzasadnienie decyzji stanowił zarzut, że w okresie orzeczonej niezdolności do pracy M. F. wykonywał czynności związane z zawartą umową zlecenia.

/bezsporne, decyzja w aktach ZUS/

Powód odwołał się od powyższej decyzji, a sprawa wraz z odwołaniem także od decyzji z 19 października 2016 r. (...) toczyła się przed tutejszym Sądem pod sygnaturą VI U 1149/16.

Ostatecznie po apelacji i kasacji pozwanego wyrokiem z dnia 22 czerwca 2020 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie VII Ua 63/19 zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji m.in. w ten sposób, że oddalił odwołanie od decyzji z dnia 10 listopada 2016 r. oraz odstąpił od obciążania ubezpieczonego kosztami postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

/bezsporne, załączone akta tut. Sądu VIU 1149/16/

Następnie pozwany decyzją z dnia 8 stycznia 2021 r. znak: (...) odstąpił od żądania od powoda zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń określonych w decyzji z dnia 10 listopada 2016 r. znak: (...) w łącznej kwocie 30.452,38 zł, w tym:

- należność główna 23.065,90 zł,

- odsetki (na dzień wydania decyzji) 1.022,59 zł,

- odsetki od następnego dnia po dniu wydania decyzji do dnia złożenia wniosku 6.352,29 zł,

- koszty upomnienia 11,60 zł.

/bezsporne, decyzja k. 28-28v i 48/

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o okoliczności bezsporne, które nie budziły wątpliwości wynikając ze zgodnych oświadczeń stron lub znajdując potwierdzenie w nie kwestionowanych dokumentach. Dokumentami tymi były decyzje pozwanego dotyczące powoda oraz akta postępowania sądowego VI U 1149/16 z udziałem powoda i pozwanego.

Rozpoznając odwołanie Sąd miał na uwadze, że istota niniejszego sporu sprowadzała się do oceny czy zaskarżona decyzja z 24 lipca 2019 r. odpowiadała prawu, a konkretnie czy prawidłowo określała obowiązek zwrotu odsetek nałożonych na powoda decyzją z dnia 10 listopada 2016 r. w związku z wydaniem obecnie zaskarżonej decyzji.

Przede wszystkim nie ulega wątpliwości, że utrzymanie w mocy obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego określonych decyzją z 10 listopada 2016 r., co nastąpiło w prawomocnie zakończonym postępowaniu tut. Sądu VIU 1149/16, powodowało, że w świetle art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (zwana dalej ustawą systemową) w brzmieniu obowiązującym na dzień wydawania decyzji z 10 listopada 2016 r., aktualny stawał się obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami. Jednak nie oznacza to, że odsetki należały się wówczas od daty wypłacenia nienależnych świadczeń. Ugruntowany był w praktyce sądowej, w tym Sądu Najwyższego pogląd, że świadczenia uważane za nienależne, podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wydał stosowną decyzję administracyjną. Zatem organ rentowy powinien był naliczać odsetki ustawowe od nienależnie pobranego świadczenia od dnia doręczenia osobie zobowiązanej decyzji obligującej do zwrotu takiego świadczenia, gdyż dopiero od tej daty osoba taka pozostawała w zwłoce ze spełnieniem świadczenia (tak: wyrok SN 16.12.2008r., IUK 154/08 oraz z 03.02.2010r., IUK 201/09; wyrok SA w Poznaniu z dnia 25.06.2015r. IIIAUa 1815/14; wyrok SA w Łodzi z dnia 17.09.2014r., IIIAUa 2425/13 oraz z dnia 29.01.2014r., IIIAUa 784/13 i z dnia 19 listopada 2013r. IIIAUa 198/13; wyrok SA w Gdańsku z dnia 18.10.2013r., IIIAUa 229/13; wyrok SA w Krakowie z dnia 21.02.2013r., IIIAUa 1311/12, wyrok SA w Łodzi z dnia 08.04.2009r., IIIAUa 763/08).

Tymczasem decyzja pozwanego z dnia 10 listopada 2016 r. nakładała na powoda obowiązek zwrotu skapitalizowanych odsetek w łącznej kwocie 1.022,59 zł, które były naliczone za okres od chwili wypłaty powodowi świadczeń do dnia wydania decyzji. Ostatecznie pozwany powołując się na uznanie linii orzeczniczej zgodnej z wyżej zaprezentowanym poglądem co do zasad nakładania obowiązku zwrotu odsetek, wydał w dniu 24 lipca 2019 r. decyzję „zmieniającą” decyzję z dnia 10 listopada 2016 r. właśnie w zakresie naliczonych odsetek, mocą której nie uchylając dotychczas nałożonego obowiązku zwrotu odsetek zobowiązał powoda do zwrotu odsetek od nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego od dnia doręczenia powodowi decyzji zmienianej do dnia zwrotu kwoty nienależnie pobranego świadczenia pozostawiając decyzję zmienianą w pozostałym zakresie bez zmian. Natomiast w uzasadnieniu wskazano, że odsetki są zatem naliczone od dnia następującego po dniu doręczenia decyzji.

Niestety w ocenie Sądu treść decyzji z dnia 24 lipca 2019 r. nie pozwala jednak na przyjęcie, że doszło w niej do skutecznego uchylenia obowiązku co do odsetek nałożonego na powoda w decyzji z dnia 10 listopada 2016 r. w wysokości 1.022,59 zł z uwagi na istotną merytoryczną rozbieżność sentencji oraz uzasadnienia decyzji co do daty początkowej naliczania odsetek objętych obowiązkiem zwrotu. Po pierwsze sentencja decyzji wskazuje, że tą datą początkową jest dzień doręczenia decyzji zmienianej, a uzasadnienie decyzji wskazuje, że datą tą jest dzień następujący po dniu doręczenia decyzji zmienianej. Nadto odczytując literalnie decyzję z dnia 10 listopada 2016 r., to nie nakłada ona na powoda obowiązku zwrotu innych odsetek aniżeli skapitalizowane za okres do 10 listopada 2016 r. czyli obliczone do dnia wydania tej decyzji. Zatem trudno ocenić w jaki sposób decyzja z dnia 24 lipca 2019 r. miałaby „zmieniać” tą decyzję co do odsetek, skoro nie uchylając dotychczas nałożonego obowiązku zwrotu odsetek za okres do 10 listopada 2016 r. w kwocie 1.022,59 zł nakłada niejako nowy obowiązek ich zwrotu za okres późniejszy, bo dopiero od dnia doręczenia lub dnia następującego po doręczeniu decyzji z 10 listopada 2016r. wskazując w uzasadnieniu, że jest to 23 listopada 2016 r.

W konsekwencji wobec tak istotnych wątpliwości, Sąd uznał, że brak jest podstaw do uznania, iż doszło do skutecznej zmiany decyzji z 10 listopada 2016 r. poprzez uchylenie obowiązku zwrotu skapitalizowanych odsetek w wysokości 1.022,59 zł, co w konsekwencji rodziło konieczność jej zmiany w tym zakresie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, o czym Sąd orzekł w punkcie I wyroku uznając za ostateczny termin początkowy naliczania odsetek ten, który pozwany sam wskazał w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, czyli „dzień następujący po dniu doręczenia decyzji zmienianej do dnia zapłaty”.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił odwołanie (pkt II wyroku), bowiem powód kwestionował decyzję z 24 lipca 2019 r. w całości, a jak wskazano wyżej wobec przesądzenia prawomocnie, że powód pobrał nienależne świadczenia z ubezpieczenia chorobowego w postaci zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego określone w decyzji z 10 listopada 2016 r., to co do zasady obciążał go obowiązek ich zwrotu wraz z odsetkami w myśl art. 84 ust. 1 ustawy systemowej tyle, że korekty wymagała data, od jakiej należało liczyć te odsetki (pkt I wyroku).

Sąd uznał również za dopuszczalne i konieczne dokonanie powyższej oceny i orzeczenie co do istoty sprawy w zakresie zaskarżonej decyzji, mimo wydania przez pozwanego decyzji z dnia 8 stycznia 2020 r. o odstąpieniu od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń określonych w decyzji z 10 listopada 2016 r. W tej mierze należy zwrócić uwagę, że omawiane odstąpienie od żądania zwrotu należności z istoty swej może dotyczyć jedynie należności co do których nie ma wątpliwości, że są należne pozwanemu, czyli w niniejszej sprawie są to nienależnie pobrane przez powoda świadczenia wraz z należnymi odsetkami. Tymczasem pozwany decyzją z 8 stycznia 2021 r. objął również odsetki, które zdaniem Sądu nie są mu należne z przyczyn opisanych wyżej. Chodzi tu o skapitalizowane odsetki w kwocie 1.022,59 zł objęte decyzją z 10 listopada 2016 r., które – wg odpowiedzi na odwołanie - miała uchylić decyzja z 24 lipca 2020 r. Właśnie objęcie decyzją z 8 stycznia 2021 r. również tych odsetek potwierdza w/w wywód, że w istocie zaskarżona decyzja z 24 lipca 2020 r. nie uchyliła obowiązku zwrotu odsetek naliczonych za okres od wypłaty nienależnie pobranych świadczeń do dnia wydania decyzji zobowiązującej do ich zwrotu, tylko nałożyła dodatkowy obowiązek zwrotu tych odsetek za okres od dnia następującego od doręczenia decyzji zmienianej, co potwierdza objęcie decyzją z 8 stycznia 2021 r. obok w/w odsetek w kwocie 1.022,59 zł również odsetek w kwocie 6.352,29 zł jako odsetek „od następnego dnia po wydaniu decyzji do dnia złożenia wniosku”. W przeciwnym razie należałoby uznać, że pozwany sam nie honoruje swoich decyzji działając na szkodę ubezpieczonych. W tych okolicznościach rozpoznając sprawę Sąd musiał orzec co do istoty w odniesieniu do zaskarżonej decyzji z 24 lipca 2020 r. z uwzględnieniem, że pozwany odstąpił od żądania zwrotu świadczeń, w tym tego, którego zaskarżona decyzja dotyczyła tj. należnych od powoda odsetek.

Orzekając o kosztach zastępstwa procesowego, Sąd na zasadzie art. 102 kpc odstąpił od obciążania nimi powoda mając na uwadze, że powód uległ w postępowaniu jedynie w części, a zaskarżona decyzja stała się źródłem opisanych wątpliwości, co znalazło również swój wydźwięk w decyzji z 8 stycznia 2021 r. Nadto Sąd miał na uwadze, że obciążenie powoda kosztami zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego nie byłoby zasadne również w świetle jego sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej, które stały się podstawą odstąpienia przez pozwanego od żądania od powoda zwrotu świadczeń wskazanych w decyzji z 8 stycznia 2021 r.

Na oryginale właściwy podpis