Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2021 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2021 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa E. F.

przeciwko (...) z siedzibą w Z.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1)  zobowiązuje (...) z siedzibą w Z. do złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu i przeniesieniu na rzecz powódki E. F. córki H. i B., PESEL (...) odrębnej własności lokalu mieszkalnego numer (...) położonego na (...) kondygnacji w budynku przy ulicy (...) w Z. o powierzchni użytkowej 34,62m ^{( 2)}, składającego się z jednego pokoju, kuchni, łazienki i przedpokoju wraz z przynależnym do wyżej wymienionego lokalu pomieszczeniem piwnicznym oznaczonym numerem 93 o powierzchni 2,10 m ^{( 2)} oraz udziałem w wysokości 85/10000 we współwłasności części wspólnych budynku i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali i użytkowaniu wieczystym gruntu obejmującym działkę numer (...), na której budynek ten jest posadowiony, opisanych w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Zabrzu numer (...);

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 9.417 (dziewięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk

Sygnatura akt I C 356/21

UZASADNIENIE

Powódka E. F. wniosła o zobowiązanie pozwanej (...) w Z. do złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu odrębnej własności lokalu położonego w Z. przy ul. (...) i przeniesienie na jej rzecz własności tego lokalu wraz z przynależnym do lokalu pomieszczeniem piwnicznym i udziałem we współwłasności nieruchomości.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, argumentując, iż prawo do wkładu mieszkaniowego przysługuje również spadkobiercom byłego męża powódki K. F.. Przywołując art. 14 pkt 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych pozwana wywodziła, iż spadkobiercom przysługuje roszczenie o wypłatę równowartości wkładów, a zatem powódka powinna uzupełnić wkład mieszkaniowy o część przypadającą na spadkobierców byłego małżonka.

Sąd ustalił co następuje:

E. F. od lat 60-tych ubiegłego wieku była i jest nadal członkiem pozwanej Spółdzielni. Przydział spornego lokalu został wydany na jej rzecz w dniu 3 października 1966r. W chwili wydania przydziału powódka była zamężna z K. F.. W przydziale zaznaczono, że obok powódki ma on prawo do zamieszkania w lokalu. Przydzielone powódce prawo miało charakter spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego (przydział, zobowiązanie członka spółdzielni, protokół zdawczo – odbiorczy k. 10 i nast.).

Małżeństwo powódki i K. F. zostało rozwiązane wyrokiem z dnia 29 czerwca 1974r. Małżonkowie nie mieli dzieci. K. F. wyjechał z Polski i nigdy nie rościł sobie żadnych praw do mieszkania, ani nie wykazywał żadnego nim zainteresowania. Małżonkowie nigdy nie przeprowadzili postępowania o podział majątku. Dnia 20 listopada 2010r. K. F. zmarł (odpis wyroku rozwodowego k. 15, odpis aktu zgonu k. 16).

Pismem z dnia 7 września 2018 roku powódka zwróciła się do Spółdzielni o przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w prawo odrębnej własności. W odpowiedzi pozwana zobowiązała powódkę do wykazania posiadania pełnego wkładu mieszkaniowego lub uzupełnienia wkładu mieszkaniowego do pełnej wysokości . Powódka odmówiła, albowiem wkład został uiszczony w całości (pismo powódki k. 17,18 , pismo pozwanej z dnia 10 października 2018r. k. 19).

Organy Spółdzielni nigdy nie podjęły uchwały o wygaśnięciu przysługującego powódce spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu (oświadczenie pełnomocnika pozwanej złożone na rozprawie).

Opisane wyżej okoliczności i faktyczne sprawy nie były sporne.

Sąd zważył co następuje:

⚫

Art. 138

⚫

Orzeczenia: tezowane 2, nietezowane 7

Nabycie przez powódkę spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego nastąpiło pod rządami ustawy z dnia 17 lutego 1961r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz. U.12/1961, poz. 61). Art. 138 tejże ustawy stanowił, iż spółdzielcze prawo do lokalu może należeć tylko do jednej osoby, chyba że stanowi ono przedmiot wspólnego majątku małżonków (wspólność ustawowa). Jednakże i w tym przypadku członkostwo w spółdzielni, z którym związane jest to prawo, może należeć tylko do jednego z małżonków; małżonek ten reprezentuje wobec spółdzielni prawa obojga małżonków.

⚫

Art. 145

⚫

Orzeczenia: tezowane 17

Zgodnie z art. 215 ustawy Prawo spółdzielcze z dnia 16 września 1982r. spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego mogło należeć tylko do jednej osoby albo do małżonków (§ 1). W myśl § 2 spółdzielcze prawo do lokalu przydzielonego obojgu małżonkom lub jednemu z nich w czasie trwania małżeństwa dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny należało wspólnie do obojga małżonków bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe. Jeżeli między małżonkami istniała rozdzielność majątkowa, do wspólności spółdzielczego prawa do lokalu w kwestiach nie uregulowanych w przepisach niniejszego artykułu przepisy o wspólności ustawowej stosowało się odpowiednio. Art. 215

⚫

Orzeczenia: tezowane 34, nietezowane 91

⚫

Piśmiennictwo : 2

⚫

Monografie: 1

⚫

Czasopisma: 1

⚫

Porównaj

⚫

Art. 215 § 1

⚫

Orzeczenia: tezowane 5, nietezowane 21

⚫

Art. 215 § 2

⚫

Orzeczenia: tezowane 7, nietezowane 62

⚫

Art. 215 § 3

⚫

Orzeczenia: tezowane 2, nietezowane 5

Ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa nie pociągało za sobą ustania wspólności spółdzielczego prawa do lokalu. Jednakże sąd, stosując odpowiednio przepisy o zniesieniu wspólności majątkowej, mógł na żądanie jednego z małżonków z ważnych powodów znieść wspólność tego prawa (art. 215 § 3 p.s.).

⚫

Art. 215 § 4

⚫

Orzeczenia: tezowane 2, nietezowane 4

Niezależnie od tego art. 215 § 4 stanowił, że jeżeli stosunki majątkowe między małżonkami podlegają wspólności ustawowej, wkład mieszkaniowy lub budowlany należy przed przydziałem lokalu wspólnie do obojga małżonków, niezależnie od pochodzenia środków, z których został zgromadzony. Przepis ten nie naruszał uprawnienia każdego z małżonków do żądania zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z jego majątku odrębnego na majątek wspólny.

⚫

Art. 215 § 5

⚫

Orzeczenia: nietezowane 1

Sytuację majątkową małżonków na wypadek ustania małżeństwa regulował Art. 216

⚫

Orzeczenia: tezowane 10, nietezowane 7

⚫

Porównaj

art. 216 ustawy, z którego wynikało, iż o ustaniu małżeństwa wskutek rozwodu lub unieważnienia małżeństwa małżonkowie powinni w terminie jednego roku zawiadomić spółdzielnię, któremu z nich przypadło spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, albo przedstawić dowód wszczęcia postępowania sądowego o podział tego prawa. Małżonek nie będący członkiem spółdzielni powinien złożyć deklarację członkowską w terminie trzech miesięcy od dnia, w którym przypadło mu prawo do lokalu (§ 1). Jeżeli małżonkowie nie dokonali powyższych czynności, spółdzielnia obowiązana była wyznaczyć im w tym celu dodatkowy termin, nie krótszy niż trzy miesiące, uprzedzając o skutkach, jakie może spowodować jego niezachowanie. Po bezskutecznym upływie tego terminu spółdzielnia podejmowała uchwałę, o wygaśnięciu spółdzielczego prawa do lokalu (art. 216 § 2). Po zmianie przepisu jaka miała miejsce 14 grudnia 1999r. określony w art. 216 § 2 dodatkowy termin nie mógł być krótszy niż sześć miesięcy, a podęcie uchwały o wygaśnięciu spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego stało się uprawnieniem, a nie obowiązkiem spółdzielni.

Pod rządami ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z dnia 15 grudnia 2000r., która weszła w życie 24 kwietnia 2001r., sytuacja przedstawiała się następująco: art. 13 ustawy u.s.m. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 9 września 2017 r. regulował tę problematykę podobnie jak cytowany wyżej przepis art. 216 prawa spółdzielczego po nowelizacji z 1999r. W obecnym brzmieniu art. 13 u.s.m. stanowi, iż po ustaniu małżeństwa wskutek rozwodu lub po unieważnieniu małżeństwa małżonkowie zawiadamiają spółdzielnię, któremu z nich przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego. Do momentu zawiadomienia spółdzielni o tym, komu przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, małżonkowie, których małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód lub unieważnione, odpowiadają solidarnie za opłaty związane z użytkowaniem lokalu. Brak dokonania zawiadomienia komu przypada spółdzielcze prawo do lokalu nie może obecnie stanowić podstawy wygaśnięcia prawa.

W myśl art. 14 ust 1 i 2 u.s.m. z chwilą śmierci jednego z małżonków spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, które przysługiwało obojgu małżonkom, przypada drugiemu małżonkowi. Przepis ten nie narusza uprawnień spadkobierców do dziedziczenia wkładu. W chwili śmierci K. F. tj. w roku 2010 art. 14 ust 1 miał jeszcze zd. 2 i 3 dotyczące terminu dla złożenia deklaracji członkowskiej przez małżonka pozostałego przy życiu i przysługującego mu roszczenia o przyjecie w poczet członków spółdzielni, regulacje te jednak nie są istotne dla oceny stanu prawnego w niniejszej sprawie, albowiem powódka przez cały czas była członkiem Spółdzielni.

Przepis art. 14 ust. 1 u.s.m. nie znajduje w niniejszej sprawie zastosowania wprost, albowiem w chwili śmieci K. F. małżeństwo już nie istniało. Poza sporem jest, że małżonkowie F. po ustaniu małżeństwa nie dokonali podziału majątku ani nie złożyli oświadczenia (zawiadomienia) o tym któremu z nich ma przypaść prawo do lokalu. Poza sporem też jest, że powódka przez cały opisywany okres była i jest nadal członkiem spółdzielni i że pozwana nigdy nie podjęła uchwały o wygaśnięciu przysługującego jej prawa spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

W piśmiennictwie ukształtował się pogląd, iż w takiej sytuacji tj. kiedy pomimo ustania małżeństwa nie doszło do podziału majątku małżonków, a następnie jeden z byłych małżonków zmarł, wygaszenie spółdzielczego prawa do lokalu nie jest możliwe, a uprawionym pozostaje żyjący małżonek (por. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Komentarz, red. Osajda, 2021 Legalis, teza 18 do art. 14 i cytowana tam literatura i orzecznictwo). Pogląd ten Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela, jest to bowiem rozwiązanie pozwalające zachować zasadę jednopodmiotowości lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu, od którego jedynym wyjątkiem jest wspólne prawo małżonków, a jednocześnie nie narusza uprawnień małżonka pozostałego przy życiu poprzez nieuzasadnione pozbawienie go tego prawa.

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nie jest tożsame z prawem do wkładu mieszkaniowego. Okoliczność, że prawo do części wkładu może przysługiwać spadkobiercom K. F. nie przesądza w żaden sposób o zakresie przysługującego powódce spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego i nie stoi na przeszkodzie domaganiu się przekształcenia tego prawa w odrębną własności lokalu na podstawie art. 12 u.s.m. W sytuacji kiedy pozostały przy życiu małżonek, tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie, uzyskał jako prawo wyłącznie jemu przysługujące wspólne dotychczas prawo do lokalu, dziedziczeniu- zgodnie z zasadą związania tego prawa prawem do wkładu mieszkaniowego – podlega jedynie wierzytelność z tytułu wkładu. W literaturze i orzecznictwie ukształtował się pogląd, że w takiej sytuacji spadkobiercom zmarłego małżonka przysługuje roszczenie o zapłatę określonej sumy tytułem spłaty za wkład wyłącznie względem małżonka, któremu przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu (tak: Komentarz do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, red. Pietrzykowski, 2018, Legalis, teza 3 do art. 14 i cytowane tam orzecznictwo, podobnie Komentarz do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, Doliwa, 2021, Legalis, teza 4 do art. 14 i Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Komentarz, red. Osajda, 2021 Legalis, teza 5 i 6 do art. 14 ).

Nie ma zatem żadnego powodu, aby spółdzielnia żądała od małżonka, który nabył w całości spółdzielcze prawo do lokalu „uzupełnienia” wkładu, tj. pokrycia tej części wkładu, która przypada spadkobiercom zmarłego małżonka. Wierzytelność spadkobierców nie przysługuje bowiem przeciwko spółdzielni, ale przeciwko małżonkowi, któremu przypadło prawo do lokalu, a zatem w niniejszej sprawie przeciwko powódce.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 u.s.m. na pisemne żądanie członka, któremu przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielnia jest obowiązana zawrzeć z tym członkiem umowę przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez niego:

1) spłaty przypadającej na ten lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z budową, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1, w tym w szczególności odpowiedniej części zadłużenia kredytowego spółdzielni wraz z odsetkami, a jeżeli spółdzielnia skorzystała z pomocy uzyskanej ze środków publicznych lub z innych środków - spłaty przypadającej na ten lokal części umorzenia kredytu w kwocie podlegającej odprowadzeniu przez spółdzielnię do budżetu państwa;

2) spłaty zadłużenia z tytułu opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy (kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na poszczególne lokale i eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni uiszczanymi zgodnie z postanowieniami statutu).

Powódka jest członkiem pozwanej Spółdzielni i przysługuje jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, co nie było w niniejszej sprawie kwestionowane. Wyniki postępowania dowodowego nie wskazują aby warunki określone w pkt 1 i 2 cytowanego art. 12 ust. 1 nie zostały spełnione, zresztą pozwana takiego zarzutu nie podnosiła. Nie istnieje także przeszkoda nieuregulowanego stanu prawnego (art. 12 ust. 1 ² u.s.m.), a 6 – cio miesięczny termin zakreślony w art. 12 ust 1 ² ustawy już upłynął. W tej sytuacji przeniesienie własności lokalu jest obowiązkiem pozwanej, co skutkowało uwzględnieniem powództwa.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o przepis art. 98 k.p.c.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk

⚫

Art. 216 § 1

⚫

Orzeczenia: tezowane 1, nietezowane 3

.