Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2023 roku

Sąd Rejonowy Poznań - Grunwald i Jeżyce w Poznaniu, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Wojciech Chojnicki

Protokolant: Marta Światły

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 marca 2023 roku w P.

sprawy z powództwa P. T.

przeciwko F. (...) z siedzibą w C.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1817 zł (tysiąc osiemset siedemnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 1800 (tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

asesor s ądowy

Wojciech Chojnicki

UZASADNIENIE

Powód P. T. wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) (...) z siedzibą w C. kwoty 8339,10 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot:

-

1670,31 zł od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia zapłaty,

-

6668,79 zł od dnia 26 lutego 2022 r. do dnia zapłaty,

a także kosztów zastępstwa postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według nrom przepisanych.

Powód podnosił, że (...). zawarł z pozwaną szereg zakładów wzajemnych skumulowanych na 17 kuponach (w ramach jednego kuponu obstawionych zostało kilka zdarzeń). W każdym z kuponów co najmniej jednym zdarzeniem była parta szachów. Powód obstawiał wyniki dwóch rozgrywek szachowych - pomiędzy M. C. (1) a L. L. Q. oraz pomiędzy L. D. a V. A.. Powód zarzucił, że w obu przypadkach pozwany błędnie określił strony tych partii wskazując L. L. Q. i V. A. jako grających białymi figurami (ich nazwiska nazwie partii podano jako pierwsze), podczas gdy w rzeczywistości grali oni figurami czarnymi. Zdaniem powoda błąd ten miał istotne znaczenie, albowiem zawodnik grający figurami białymi rozpoczyna partię i ma przez to większe szanse na wygraną. W konsekwencji, jak wywodził dalej powód posiłkując się postanowieniami regulaminu pozwanego, ten ostatni powinien unieważnić powyższe zakłady i wypłacić wygraną należną za prawidłowe wytypowanie pozostałych zdarzeń objętych każdym z kuponów.

Pozwana (...) (...) z siedzibą w C. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według nrom przepisanych. Zaprzeczyła by oferując zakłady obstawione przez powoda dopuściła się błędu. Wskazała jednocześnie, że podając nazwiska zawodników rozgrywających mecze w ogóle nie odnosiła się do kwestii, który z nich ma grać jakimi figurami, a wskazanie kolejności nazwisk następowało na podstawie danych podanych przez organizatora rozgrywek.

W toku dalszego postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje.

Pozwana (...) (...) z siedzibą w C. jest podmiotem prowadzącym działalność w zakresie zakładów wzajemnych urządzanych zarówno w punktach stacjonarnych jak i przez sieć Internet na podstawie decyzji wydanej przez (...) o numerze (...)- (...) (przedłużonej (...). (...) (...)). Przedmiotem działalności spółki jest organizowanie zakładów bukmacherskich na wyniki wydarzeń sportowych, społecznych i politycznych poprzez stronę internetową (...) aplikację mobilną oraz stacjonarne (...).

Okoliczności bezsporne, a nadto zeznania świadka M. N. (protokół rozprawy z 21.02.2023 r.)

W dniu (...). powód P. T. zawarł z pozwanym umowy zakładu wzajemnego, których potwierdzeniem było 17 wydanych powodowi kuponów. Wszystkie te zakłady były tzw. zakładami zakumulowanymi - w ramach jednego zakładu obstawione zostały wyniki kilku niezależnych od siebie zdarzeń. Dla wygranej konieczne było prawidłowe obstawienie wszystkich objętych zakładem zdarzeń. Korzyścią płynącą z tej formy zakładu jest lepszy kurs (wygrana jest większa aniżeli w przypadku osobnego obstawienia każdego wydarzenia). Jeśli chociażby jedno ze zdarzeń zostanie wytypowane jako przegrane cały zakład traktowany jest jako przegrany.

W każdym z zakładów zawartych przez powoda co najmniej jednym ze zdarzeń była partia szachów. Powód obstawiał wyniki dwóch rozgrywek: pomiędzy M. C. (1) a L. L. Q. oraz pomiędzy L. D. a V. A.. Oba mecze odbywały się (...).

Okoliczności bezsporne, a nadto dowody: kupony (k. 16-22), nadto zeznania świadka M. N. (protokół rozprawy z 21.02.2023 r.).

W szachach zasadą jest, że partię rozpoczyna zawodnik grający białymi figurami. O tym, który z zawodników gra którym kolorem figur, decyduje losowanie. Zawodnik grający białymi figurami ma nieznacznie większe szanse na wygraną - przeprowadzone na przestrzeni lat badania wskazują, że zawodnicy grający białymi wygrywali w 52-55% rozgrywek.

W rozgrywkach szachowych obowiązuje niepisana, zwyczajowa zasada, że podając nazwiska zawodników rozgrywających daną partię jako pierwsze podaje się nazwisko zawodnika grającego białymi figurami.

Okoliczności bezsporne, wydruki ze stron internetowych dotyczących rozgrywek szachowych (k. 102-107).

Pozwana informacje o wydarzeniach sportowych czerpie ze specjalistycznego oprogramowania, z którego powszechnie korzystają również inne firmy bukmacherskie. Z oprogramowania tego pozwana dowiaduje się jakie wydarzenie sportowe będzie się odbywać, pomiędzy jakimi zawodnikami lub drużynami, a także jaki jest kurs sugerowany dla poszczególnych sposobów zakończenia danego wydarzenia. Kursy stanowią odzwierciedlenie prawdopodobieństwa zwycięstwa konkretnego zawodnika lub zespołu i są one tworzone przy uwzględnieniu wielu czynników, np. formy zawodników, rankingu w rozgrywkach, a także tego który z zawodników będzie rozpoczynał partię.

Oferując zakłady na mecze szachowe pozwana nie informuje o tym który z zawodników gra figurami białymi, a więc który rozpoczyna partię. Kolejność podania nazwisk zawodników rozgrywających dany mecz jest odzwierciedleniem kolejności tych nazwisk wynikającej z oprogramowania, z którego korzysta pozwana. Informacje zawarte w tym oprogramowaniu pochodzą natomiast od organizatorów rozgrywek.

Dowód: zeznania świadka M. N. (protokół rozprawy z 21.02.2023 r.).

W meczach szachowych obstawionych przez powoda w dniu (...). białymi figurami mieli grać M. C. (1) i L. D., zaś czarnymi odpowiednio L. L. Q. i V. A.. Proponując zakłady na te mecze pozwany podał nazwiska rozgrywających je graczy w następującej kolejności: „A. V.. - D. L..” oraz (...). Powód obstawił w obu meczach remis. Mecze zakończyły się zwycięstwami M. C. (2) i L. D..

Okoliczności bezsporne, a nadto dowód: zestawienie kuponów (k. 76-77), zeznania świadka M. N. (protokół rozprawy z 21.02.2023 r.).

Zasady urządzania zakładów przyjmowanych przez pozwaną za pośrednictwem Internetu określa Regulamin Zakładów (...) przez Sieć Internet (dalej: Regulamin I), zaś zakładów przyjmowanych w tradycyjny sposób, w kolekturach- Regulamin Zakładów (...) (dalej Regulamin II). Oba regulaminy została zatwierdzone decyzjami (...) r.

Zgodnie z § 19 Regulaminu I (§ 16 Regulaminu II) prawo do wygranej przy zakładach typu (...) powstaje pod warunkiem, że klient poprawnie odgadnie wszystkie części zakładu z wyjątkiem § 9 ust. 5 i 6, § 15 b. Jeżeli na kuponie typu (...) jedno lub więcej zdarzeń zostanie zwróconych w stawce (§ 28) to wygrana zostanie przeliczona na nowo uwzględniając te zwroty.

Zgodnie z § 26 Regulaminu I (§ 24 Regulaminu II) prawo do wygranej przy wszystkich rodzajach zakładów powstaje w przypadku poprawnego określenia zaistnienia określonego zdarzenia lub zdarzeń i dotrzymaniu odpowiednich postanowień Regulaminu. Drobne błędy w nazwisku (oznaczeniu) zawodnika zespołu nie są brane pod uwagę, jeśli nie dotyczy to istoty zakładu lub jeśli ponad wszelką wątpliwość można stwierdzić o kogo chodzi pomimo popełnionego oczywistego błędu.

Zgodnie z § 28 Regulaminu I (1 26 Regulaminu II) zakłady zostają zwrócone w stawce, czyli uznane ze nieważne w przypadku gdy:

(…)

b) zdarzenie zostało błędnie podane z winy F., w tym dotyczy to również sytuacji, gdy popełniona została oczywista omyłka pisarska, błąd systemu lub oczywisty błąd przy wprowadzaniu danych do aplikacji.

(…)

j) wydarzenie zostało rozegrane odwrotnie, tzn. że korzyści płynącą z grania na własnym boisku miał zespół podany w nagłówku zakładu jako goście. Ta reguła nie dotyczy wydarzeń na gruncie neutralnym, wydarzeń turniejowych w miejscu wcześniej ustalony itp. (…).

Powyższe regulaminy nie zawierają postanowień regulujących kolejność podawania nazwisk zawodników rozgrywających partię szachów. W szczególności brak jest postanowienia wskazującego, że zawodnik, którego nazwisko podano jako pierwsze, to zawodnik rozgrywający partię figurami białymi.

Okoliczności bezsporne, a nadto dowody: regulaminy (k. 23-55), decyzja (k. 84-84v).

W praktyce działalności prowadzonej przez pozwaną występują sytuacje, gdy unieważnia ona zakłady na mecze szachowe. Ma to miejsce na przykład wówczas, gdy błędnie podano zawodników mających rozgrywających dany mecz lub turniej, w ramach którego dany mecz miał się odbyć. W przypadku rozgrywek drużynowych pozwana przywiązuje wagę do kolejności podania nazw drużyn - jako pierwszą podaje nazwę gospodarczy meczu. Jest to zasada przyjmowana przez wszystkich bukmacherów. W przypadku sportów indywidualnych kolejność nazwisk zawodników nie ma dla pozwanej (i innych bukmacherów) żadnego znaczenia i nigdy nie doszło do sytuacji, aby z tego powodu unieważniła zakład.

Dowód: zeznania świadka M. N. (protokół rozprawy z 21.02.2023 r.).

W przypadku gdyby obstawione przez powoda mecze szachowe, o których mowa powyżej, zostały zwrócone w stawce (unieważnione) to po ponownym przeliczeniu wygranej, zgodnie z § 19 Regulaminu I (§ 16 Regulaminu II) wygrana powoda łącznie z tytułu wszystkich zakładów zawartych w dniu (...) zł.

Okoliczność bezsporna, przyznana przez stroną pozwaną.

Powyższy stan faktyczny nie był między stronami sporny i znajdował potwierdzenie w przedstawionych dowodach z dokumentów i zeznaniach świadka. Dowody te nie były kwestionowane przez strony a i Sąd nie znalazł podstaw by czynić to z urzędu.

Pominięciu podlegał wniosek strony powodowej o zobowiązanie pozwanej do przedłożenia oferty kursowej na wszystkie mecze rozgrywane w dniu (...) r. w ramach turnieju A. (...) na okoliczność trendów kursowych w zależności od tego który gracz rozpoczynał partię i błędnego określenia przez pozwaną zakładów wytypowanych przez powoda. Z zeznań świadka (które również w tym zakresie nie były kwestionowane przez stronę powodową) jasno wynikało, że informacje dotyczące wydarzeń sportowych pozwana pobiera ze specjalistycznego oprogramowania, do którego trafiają one od organizatorów tych wydarzeń. Dotyczy to również meczów szachowych. Organizatorzy takich wydarzeń zazwyczaj stosują się natomiast do zwyczaju, że podając nazwiska zawodników rozgrywających daną partię jako pierwsze podaje się nazwisko zawodnika grającego białymi figurami. W efekcie, skoro pozwana korzysta z tych danych, nie zmieniając ich, to nazwy oferowanych przez nią zakłady również zazwyczaj uwzględniają tę regułę. Dokumenty, o których przedstawienie wnioskowała strona powodowa, potwierdziłyby tylko taki stan rzeczy. W szczególności możliwym jest, że nazwy pozostałych meczy, o których mowa we wniosku dowodowym, zostały podane z uwzględnieniem wskazanej reguły. Okoliczności te nie miały jednak znaczenia dla sprawy, z przyczyn podanych w dalszej części uzasadnienia.

Pominięciu podlegał także wniosek strony powodowej o zobowiązanie pozwanej do wskazania przyczyny, dla której zwrócony został zakłady na partię szachów z dnia (...) r. pomiędzy (...) . – M. A. oraz z dnia (...) r. pomiędzy L. K.. – T. Ś. M. N., pracownik pozwanej, w trakcie swoich zeznań wskazał kiedy dochodzi do unieważnienia zakładu na mecze szachowe. Wśród przyczyn nie wymienił „błędnej” kolejności nazwisk zawodników. W świetle tych zeznań zobowiązywanie strony do wskazania przyczyn unieważnienia tych konkretnych zakładów było całkowicie niecelowe.

Jako spóźniony należało pominąć natomiast wniosek strony powodowej o zobowiązanie pozwanej do przedstawienia zakładów historycznych na partie szachowe na okoliczność ustalenia zasad określania stron meczu szachowego. Strona powodowa została zobowiązana do zgłoszenia wszystkich wniosków dowodowych pod rygorem ich pominięcia najpóźniej w replice na odpowiedź na pozew, a w żaden sposób nie wykazała, by zgłoszenie powyższego wniosku w tym terminie było niemożliwe.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W toku niniejszego postępowania powód domagał się zasądzenia kwoty 8339,10 zł tytułem wypłaty wygranej za prawidłowo wytypowane wyniki wydarzeń sportowych. Źródłem żądania był zakład.

Kodeks cywilny ani żadna inna ustawa nie zawierają definicji legalnej zakładu. W nauce prawa za zakład uważa się umowę, w której strony przyrzekają sobie korzyść majątkową na rzecz tej z nich, której twierdzenie co do pewnych faktów przeszłych lub przyszłych okaże się prawdziwe, przy czym jest to umowa losowa, gdyż świadczenie zależy od wyniku, na który strony nie mają wpływu ( K., R. , Komentarz KZ, t. I, 1934, s. (...)). Choć na rezultat zakładu mogą też mieć większy bądź mniejszy wpływ umiejętności ich uczestników, to jednak z reguły istnieje w nich, należący do istotnych składników treści takiej umowy, element niepewności (por. W. Dubis, w: E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz KC, 2017, s. 810). W przypadku zakładu świadczenie ma być dokonane na rzecz tego z uczestników zakładu, którego twierdzenie o okolicznościach objętych zakładem okażą się zgodne z rzeczywistością ( W. Dubis, w: E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz KC, 2017, s.810; por. także D. Fuchs, A. Malik, w: M. Habdas, M. Fras, Komentarz KC, t. 3, 2018, s. 395; K. Mularski, w: M. Gutowski, Komentarz KC, t. 1, 2016, s. 1569).

Poza wszelką wątpliwością pozostawało zawarcie pomiędzy stronami umowy zakładu. Mocą tej umowy powód wytypował określone rezultaty konkretnych wydarzeń sportowych i zapłacił pozwanej określoną kwotę (postawił zakład), zaś pozwana zobowiązała się do zapłacenia powodowi wielokrotności tej kwoty (określonej osobno dla każdego zakładu zgodnie z kursem) w przypadku prawidłowego wytypowania rezultatu tych wydarzeń.

Zasadniczo zobowiązania z gry lub zakładu zaliczane są do tzw. zobowiązań naturalnych (określanych również jako zobowiązania niezupełne). Zobowiązania takie pozbawione są przymiotu zaskarżalności, a więc nie mogą być dochodzone przez wierzyciela. Wyjątek stanowią gry i zakłady prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego - wówczas, zgodnie z art. 413 § 2 KC roszczeń z takich gier i zakładów można dochodzić na zasadach ogólnych - posiadają przymiot zaskarżalności (por. także D. Fuchs, A. Malik, w: M. Habdas, M. Fras, Komentarz KC, t. 3, 2018, s. 398, K. Pietrzykowski, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 1, 2018, s. 1394).

W niniejszej sprawie nie budziło wątpliwości, że pozwana organizuje zakłady na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego. Uzyskała bowiem zezwolenie Ministra Finansów na urządzanie i prowadzenie działalności w zakresie zakładów wzajemnych (decyzja z 23.01.2012 r. nr (...)- (...), przedłużona decyzją z dnia (...) (...) (...)). Dochodzone w niniejszym postępowaniu roszczenie nie ma zatem charakteru naturalnego i posiada przymiot zaskarżalności.

Formułując swoje roszczenie powód zarzucał, że pozwana niezasadnie odmówiła wypłaty wygranej za prawidłowo wytypowane przez niego wyniki wydarzeń sportowych. W istocie zatem powód podnosił, że pozwana nie wykonała zaciągniętego zobowiązania mimo ziszczenia się ku temu podstaw umownych.

Jak już wspomniano poza sporem pozostawało, że (...). powód obstawił wynik kilkudziesięciu wydarzeń sportowych, w ramach 17 zakładów, tzw. akumulowanych ( (...)). Innymi słowy w ramach jednego zakładu typował wyniki kilku wydarzeń sportowych.

Zasady organizowania zakładów przez pozwaną określone zostały w przywołanym wyżej regulaminie. W przypadku zakładów akumulowanych prawo do wygranej powstaje w przypadku, gdy klient poprawnie wytypuje wszystkie wydarzenia objęte zakładem.

Powód, w ramach każdego zakładu, typował wynik jednego z dwóch meczów szachowych rozrywanych (...). pomiędzy M. C. (1) a L. L. Q. oraz pomiędzy L. D. a V. A.. W obu przypadkach powód wytypował zakończenie meczu remisem, podczas gdy ostatecznie mecze te zakończyły się wygraną jednego z zawodników. Tym samym, zgodnie z przywołanym postanowieniem regulaminu, nie przysługiwało mu prawo do wygranej.

Powód swoje roszczenie opierał jednak na twierdzeniu, że pozwany powinien unieważnić zakłady na te dwa mecze szachowe a w konsekwencji pominąć je i ponownie przeliczyć wygraną. Pomiędzy stronami bezspornym było, że w takim wypadku wygrana powoda wynosiłaby kwotę dochodzoną pozwem. Pozwana kwestionowała jednak podstawy do unieważnienia zakładów.

Domagając się unieważnienia wspomnianych zakładów powód odwoływał się do dwóch postanowień regulaminu pozwanej. Po pierwsze wskazywał, że zgodnie z paragrafu (...) zakłady zostają zwrócone w stawce, czyli uznane ze nieważne w przypadku, gdy zdarzenie zostało błędnie podane z winy pozwanej, w tym dotyczy to również sytuacji, gdy popełniona została oczywista omyłka pisarska, błąd systemu lub oczywisty błąd przy wprowadzaniu danych do aplikacji. Powód twierdził, że takie „błędne podanie zdarzenia” polegało w tym wypadku na wymienieniu nazwisk zawodników rozgrywających wspomniane mecze szachowe w niewłaściwej kolejności. Stanowiska tego Sąd nie podzielił.

Poza sporem pozostawało, że w rozgrywkach szachowych obowiązuje zasada, że podając nazwiska zawodników rozgrywających daną partię jako pierwsze podaje się nazwisko zawodnika grającego białymi figurami. Tego typu zasady są powszechne w świecie sportu. Nie zostały jednak nigdzie spisane i mają charakter zwyczaju. Nie należą do zasad gry w szachy (jak na przykład to kto rozpoczyna mecz, jakie zachowania graczy są dozwolone, od czego zależy wygrana, itp.) i nie jest konieczne ich restrykcyjne przestrzegane. Czym innym są powszechnie obowiązujące zasady danych rozgrywek, zazwyczaj spisywane („kodyfikowane”) przez określone organizacje sportowe, których przestrzeganie jest konieczne dla zachowania zasad fair play.

W kontekście niniejszej sprawy kluczowe znaczenia ma fakt, że pozwana nie zastrzegała, że powyższa zasada (zwyczaj) kolejności zapisu nazwisk zawodników jest przez nią stosowana. Po pierwsze, nie odnosi się do tego zagadnienia żadne postanowienie regulaminu. Po drugie, oferując konkretne zakłady na mecze szachowe pozwana również nie wskazywała, że przywiązuje do kolejności zapisu nazwisk zawodników jakiekolwiek znaczenie. Co równie ważne, nie informowała klientów o tym który z zawodników będzie grał białymi figurami, a który czarnymi. Nie ma zatem żadnych podstaw by twierdzić, że na pozwanej spoczywał ciężar zachowania określonej kolejności nazwisk zawodników. Nie ma przy tym racji powód twierdząc, że taki obowiązek wynikał z powyższej zasady, powszechnie znanej w świecie szachowym. To, że taka zasada istnieje i jest powszechnie akceptowana, nie oznacza, że wszyscy muszą się do niej bezwzględnie stosować, w każdych warunkach i okolicznościach. Pozwana mogła bowiem - i nie można czynić jej z tego zarzutu - przyjąć odmienną zasadę zapisu nazwisk lub nie przywiązywać do tej kolejności żadnego znaczenia. Nie można wywodzić, że takie działanie stanowi naruszenie obowiązków pozwanej skoro taki jej obowiązek nie wynikał ani z umowy (regulaminu) ani z powszechnie obowiązujących przepisów.

Zwyczaj jedynie wyjątkowo jest traktowany jako źródło prawa (m.in. w prawie międzynarodowym). Co prawda Kodeks cywilny niejednokrotnie, jak chociażby w art. 56, odwołuje się do zwyczaju, ale nie traktuje go jako źródła zobowiązania. Powszechnie przyjmuje się, że odwołanie się do zwyczaju jest możliwe tylko wówczas, gdy na podstawie oświadczeń woli i przepisów prawa nie można zrekonstruować treści stosunku prawnego. W niniejszej natomiast sprawie nie występuje problem rekonstrukcji treści zobowiązań stron.

Spośród przepisów Kodeksu cywilnego do zwyczaju odnosi się również art. 354. Zgodnie z jego treścią (w § 1) dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Obowiązywanie ustalonych zwyczajów dotyczących wykonania zobowiązania nie modyfikuje jednak treści zobowiązania wynikającej z czynności prawnej i norm prawnych. Zwyczaje stanowią źródło współkształtujące już treść zobowiązania, ale nie mają pierwszeństwa przed odmienną wolą stron, ani na etapie ustalania treści zobowiązania, ani jego wykonywania ( F. Błahuta, w: Komentarz KC 1972, t. II, s. 849; M. Safjan, w: Komentarz KC, t. I, 2020, art. 354, Nb 7; P. Machnikowski, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz KC, 2021, art. 354, Nb 6; A. Doliwa, Zasady współżycia społecznego, pkt I).

Należy przy tym zauważyć, że zwyczaj stanowi "praktykę zachowania w określonych kategoriach stosunków zobowiązaniowych, którą cechuje trwałość i powszechność w danym okresie i środowisku” (por. wyr. SA w Katowicach z 6.9.2013 r., V ACa 186/13, L.; zob. też wyr. SN z 8.8.2008 r., V CSK 87/08, OSNC – Zb. dodatkowy 2009, Nr B, poz. 57). To, że istotna dla niniejszej sprawy zasada jest powszechnie akceptowana w świecie szachistów nie oznacza jeszcze, że muszą się do niej stosować wszystkie podmioty, które mają do czynienia z tym sportem, jak chociażby bukmacherzy. Zbyt daleko idący byłby wniosek, że bukmacher, przyjmują zakłady na rozgrywki szachowe, staję się częścią „środowiska szachowego” i bezwzględnie musi przestrzegać wszystkich panujących w nim zasad.

Okoliczności sprawy prowadzą do wniosku, że powód niejako odruchowo, samoczynnie, bez dostatecznego przemyślenia i żadnych podstaw („z automatu”) przyjął, że pozwana stosuje się do wspomnianej wyżej zasady wymieniając kolejność zawodników rozrywających mecz. Z zeznań świadka wynika natomiast, że pozwana, w przypadku sportów indywidualnych, nie przywiązywała do tej kwestii żadnej wagi ograniczając się jedynie do podania danych dotyczących konkretnych rozgrywek zaczerpniętych od ich organizatorów. Organizatorzy ci zazwyczaj stosują się do wspomnianej zasady w związku z czym pozwana również podaje nazwiska graczy w określonej, nieprzypadkowej kolejności. Nie jest to jednak efekt jej zamierzonego działania i przywiązywania do tej kwestii jakiegokolwiek znaczenia, a jedynie skutek pozyskiwania danych z określonych źródeł.

Domagając się unieważnienia wspomnianych zakładów powód odwoływał się również do do postanowienia regulaminu, zgodnie z którym zakłady zostają zwrócone w stawce, czyli uznane ze nieważne w przypadku „gdy wydarzenie zostało rozegrane odwrotnie, tzn. że korzyści płynącą z grania na własnym boisku miał zespół podany w nagłówku zakładu jako goście. Ta reguła nie dotyczy wydarzeń na gruncie neutralnym, wydarzeń turniejowych w miejscu wcześniej ustalony itp. (…).”

W początkowej części wskazane postanowienie posługuje się sformułowaniem „wydarzenie zostało rozegrane odwrotnie”, którego wykładnia mogłaby sprawić trudność. Niemniej pozwana tworząc regulamin, w dalszej części tej jednostki redakcyjnej wyjaśniła to pojęcie i ta wykładnia ma w związku z tym charakter wiążący. Nie pozostawia ona wątpliwości, że sformułowanie to dotyczy tylko rozgrywek zespołowych i ma zastosowanie tylko w przypadku, gdy takie rozgrywki zostały rozegrane w innym miejscu niż pierwotnie planowano. Wynika to z faktu, że drużyna grająca na „własnym” boisku ma przewagę nad drużyną gości. Nie można jednak odnosić tego do rozgrywek szachowych. Po pierwsze w treści samego postanowienia wskazano, że reguła ta nie odnosi się do wydarzeń turniejowych, a to w ramach takich wydarzeń zazwyczaj rozgrywają się mecze szachowe. Po drugie, co również wynika z treści postanowienia, reguła nie ma zastosowania do wydarzeń rozgrywanych na gruncie neutralnym. Mecze szachowe zawsze na takim gruncie się odbywają. Nawet jeśli mecz rozgrywa się w państwie, którego obywatelem czy mieszkańcem jest jeden z zawodników, to nie ma to wpływu na zachowanie neutralności miejsca rozgrywek, a sami zawodnicy nie przywiązują do tego wagi. Z całą pewnością nie można takiej sytuacji porównywać z rozgrywaniem np. meczu piłkarskiego na stadionie drużyny przeciwnej. Nie można zatem postanowienia tego, nawet przez analogię, stosować do rozgrywek szachowych. Analogia ma zastosowanie tylko w przypadku stwierdzenia luki w prawie, a więc obszaru, zagadnienia, które nie zostało uregulowane, mimo, że powinno być. Pozwana nie miała natomiast obowiązku stanowić regulacji na wypadek podania kolejności nazwisk graczy w meczu szachowym odmiennie od powszechnie przyjętej reguły bowiem, jak już wskazano, nie stosowała się ona do tej reguły. Nie można zatem w tych okolicznościach mówić o luce w prawie uzasadniającej stosowanie analogii, tym bardziej, że charakter rozgrywek zespołowych i szachowych jest tak dalece odmienny.

Mając to na uwadze należało uznać, że na pozwanej nie spoczywał obowiązek zachowania określonej kolejności nazwisk zawodników rozgrywających określony mecz szachowy. W konsekwencji nie sposób uznać, że w ten sposób naruszyła postanowienia regulaminu kształtującego treść umowy zawartej z powodem, a tym samym, że w sposób niewłaściwy wykonała umowę. Nie ziściły się zatem podstawy określone w regulaminie uprawniające powoda do domagania się wypłaty wygranej. Nie można w zachowaniu pozwanej doszukać się również niewłaściwego wykonania umowy, co wyłącza zastosowanie art. 471 KC.

Powód wywodził również, że powyższe postanowienia, w zakresie w jakim nie przewidują unieważnienia zakładu z powodu podania nazwisk graczy w błędnej kolejności, są abuzywne. Również z tym stanowiskiem nie sposób się zgodzić.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 KC postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Naruszenie interesów powinno mieć – zgodnie z brzmieniem przywołanego przepisu – charakter rażący. Chodzi tu zatem o sytuację gdy postanowienie umowne w sposób znaczący odbiega od uczciwego sposobu ukształtowania praw i obowiązków stron umowy. Rażące naruszenie interesów to naruszenie o charakterze wyraźnym, bezspornym, oczywistym. Innymi słowy, naruszenie interesów konsumenta musi cechować znaczna intensywność (wyr. SN z 13.10.2010 r., I CSK 694/09, L.).

Nie sposób mówić o abyzuwności postanowień umowy w sytuacji, gdy konsument, którym powód niewątpliwie jest, mógł przy dołożeniu minimalnej staranności odwrócić niekorzystne dla siebie ekonomiczne skutki umowy. Nie stanowiło bowiem żadnej trudności dla powoda by przed dokonaniem zakładu zweryfikował, który z zawodników będzie rozpoczynał typowane przez niego mecze, tym bardziej jeśli powód przywiązywał do tego takie znaczenie. Ponadto, powód powinien sprawdzić te kwestię również dlatego, że nie było żadnych podstaw do przyjęcia, że pozwana stosuje się reguły, że jako pierwsze podaje się nazwisko gracza grającego białymi figurami. W tych okolicznościach, nawet gdyby doszukać się w zachowaniu pozwanej naruszenia interesów powoda, to nie sposób uznać by było ono rażące.

Na marginesie należy wskazać, że zakreślony przez powoda stan faktyczny Sąd próbował analizował również pod kątem błędu i jego kwalifikowanej postaci - podstępu. Zgodnie bowiem z art. 83 § 1 KC w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. W myśl natomiast art. 86 § 1 KC jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.

Kluczowe z tego punktu widzenia znaczenia miał jednak fakt, że zgodnie z art. 88 § 1 i 2 KC uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie i wygasa z upływem roku od wykrycia błędu. Powód, mimo że był reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, nie złożył oświadczenia o uchyleniu się od skutków swojego oświadczenia woli. Wobec tego dalsze analizowanie tej kwestii było bezprzedmiotowe.

Wobec powyższego orzeczono jak w punkcie 1. wyroku.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1-1 ¹ i 3 KPC obciążając nimi w całości powoda, jako przegrywającego. W konsekwencji należało zasądzić od niego na rzecz pozwanego kwotę 1817 zł, na którą złożyły się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego - 1800 zł.

asesor sądowy

Wojciech Chojnicki