Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 grudnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Krzysztof Józefowicz (spr.)

Sędziowie: SA Jacek Nowicki

SA Elżbieta Fijałkowska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2018 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w P.

przeciwko Z. D.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 29 listopada 2017 r. sygn. akt IX GC 1002/16

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów

zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

III.  zasądza od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Poznaniu) na rzecz radcy prawnego

M. D. kwotę 3.321 zł (w tym VAT) tytułem pomocy prawnej

udzielonej pozwanemu z urzędu.

Jacek Nowicki Krzysztof Józefowicz Elżbieta Fijałkowska

Sygn. akt I AGa 186/18

UZASADNIENIE

Powód (...) SA z siedzibą w P. domagał się solidarnego zasądzenia od pozwanych Z. D. i K. D. kwoty 148.315,38 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 17 kwietnia 2013 r. w sprawie IX GNc 358/13 Sąd nakazał pozwanym solidarną zapłatę kwoty dochodzonej pozwem wraz z odsetkami i kosztami procesu. W ustawowym terminie obaj pozwani złożyli zarzuty od ww. nakazu, którymi zaskarżyli to orzeczenie w całości, wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa. Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy zasądził w całości solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę dochodzoną pozwem wraz z odsetkami i kosztami procesu. Apelację od tego wyroku złożyli w terminie pozwani.

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2015 r., Sąd Apelacyjny w Poznaniu uchylił zaskarżony wyrok w pkt 1 w części tj., w zakresie, w którym Sąd Okręgowy utrzymał w mocy wydany w sprawie nakaz zapłaty do kwoty 116.989,49 zł z ustawowymi odsetkami i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2017 r. Sąd Okręgowy zawiesił postępowanie w stosunku do pozwanego K. D. z uwagi na ogłoszenie jego upadłości.

W trakcie ponownego rozpoznania sprawy przed Sądem Okręgowym strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w punkcie 1 utrzymał w mocy w stosunku do pozwanego Z. D. nakaz zapłaty wydany przez ten Sąd Okręgowy w dniu 17 kwietnia 2013 r. w sprawie IX GNc 358/13 co do kwoty 116.989,49 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 marca 2013 r. do dnia zapłaty; w punkcie 2 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.171 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, zaś postanowieniem z dnia 13 grudnia 2017 r. uzupełnił ww. wyrok poprzez dodanie punktu 3, w którym orzekł w przedmiocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu Z. D. z urzędu.

Sąd ten ustalił, że pozwani prowadzili działalność gospodarczą, w ramach której handlowali odzieżą dziecięcą i niemowlęcą. Z uwagi na kryzys, którym został dotknięty ten rynek, pozwani postanowili przebranżowić swoją działalność i otworzyć w należącym do nich obiekcie handlowym sklep ogólnospożywczy i monopolowy. W związku z tym podjęli oni rozmowy z potencjalnymi partnerami celem zawarcia z nimi umowy franczyzowej na prowadzenie takiego sklepu. Jednym z potencjalnych kontrahentów był powód, z ramienia którego rozmowy z pozwanymi prowadził jego pracownik – W. K.. Przekazał on pozwanym informację, że ze zleconych przez powoda badań i ekspertyz wynika, że potencjał handlowy sklepu pozwanych pozwoli im uzyskiwać obroty netto na poziomie 350.000 zł netto miesięcznie. Poinformował też pozwanych, że w przypadku nieosiągnięcia takiego wyniku, powód zobowiąże się do wypłaty im tzw. wynagrodzenia wyrównawczego stanowiącego 4,5 % różnicy między zakładanym poziomem obrotów tj. 350.000 zł, a obrotem faktycznie w danym miesiącu osiągniętym. Informacja ta wraz z oferowanymi atrakcyjnymi cenami zakupu towarów oraz wysokością możliwej do uzyskania marży, skłoniła pozwanych do zawarcia z powodem umowy franczyzowej. Na zabezpieczenie roszczeń wynikających z tejże umowy pozwani wystawili i wręczyli powodowi weksel in blanco opatrzony klauzulą bez protestu. Strony podpisały także deklarację wekslową upoważniającą powoda do wypełnienia weksla według swojego uznania brakującymi elementami, w tym sumą wekslową odpowiadającą wysokości roszczeń powoda w stosunku do pozwanych, wynikających z zawartej umowy franczyzowej. Wraz z podpisaniem umowy franczyzowej pozwani podpisali (...). Zgodnie z postanowieniami tego dokumentu powód gwarantował w nim minimalny poziom przyrostu obrotów w pierwszym roku funkcjonowania pozwanych jako członka prowadzonej przez powoda sieci franczyzowej na poziomie 20 %. Powód zobowiązał się przedstawić na bazie danych otrzymanych od pozwanych plan obrotów na pierwszy rok. W przypadku, jeżeli w pierwszym roku funkcjonowania pozwanych w sieci przyrost obrotów w danym miesiącu nie osiągnie w danym miesiącu co najmniej poziomu planowanego obrotu, powód zobowiązywał się do wypłaty pozwanym miesięcznego wynagrodzenia wyrównawczego za dany miesiąc stanowiącego iloczyn procentowego zysku sklepu oraz różnicy między planowanym, a faktycznym obrotem. Pozwani jako członkowie sieci zobowiązani zostali do wystawiania faktury powodowi po weryfikacji obrotu za dany miesiąc. Wynagrodzenie wyrównawcze obliczone wg wskazanego wyżej wzoru miało być powiększone o podatek VAT. Zgodnie z postanowieniami regulaminu powód stawał się gwarantem przyrostu obrotów w pierwszym roku funkcjonowania pozwanych w sieci, do poziomu obrotu planowanego pod warunkiem przestrzegania przez pozwanych, jako członków sieci, standardów spisanych w Karcie Oceny Sklepu. Skala ocen wynosiła od 1 do 5, a średnia miesięczna minimum 4,5. Poza tym marża pozwanych nie mogła przekraczać 0,5 % marży planowanej i zobowiązani byli oni stosować politykę cen(...) na artykułach strategicznych. Po podpisaniu regulaminu przez pozwanych został on przekazany powodowi.

Podpis na tym dokumencie złożył w imieniu powoda A. P., sprawujący funkcję dyrektora zarządzającego, który był członkiem zarządu (...) SA. Od początku powstania powodowej spółki obowiązywał w niej zasada reprezentacji łącznej. Do skutecznego składania oświadczeń woli za spółkę koniecznym było złożenie ich przez dwóch członków zarządu spółki lub członka zarządu łącznie z prokurentem. Pozwani po otrzymaniu regulaminu podpisanego przez A. P. nie sprawdzili w KRS sposobu reprezentacji powodowej spółki sądząc, że wystarczający jest podpis dyrektora zarządzającego. Regulamin Programu Gwarancji O., na którym podpis złożył A. P., nie został nigdy podpisany ani zaakceptowany w inny sposób, przez pozostałych członków zarządu powódki lub jej prokurentów. U powódki toczyły się wprawdzie rozmowy w przedmiocie wprowadzenia takiego regulaminu w kontaktach z członkami sieci franczyzowej, ale nie zakończyły się one decyzją o jego wprowadzeniu.

Od początku działalności w ramach sieci franczyzowej powódki, prowadzony przez pozwanych sklep nie generował zakładanych obrotów. Z uwagi na to, pozwani, opierając się na postanowieniach Regulaminu Programu Gwarancji O., wystawili powodowi tytułem wynagrodzenia wyrównawczego faktury VAT: - nr (...). Faktury te zostały doręczone powodowi.

Po zawarciu przez strony umowy franczyzowej, prowadzony przez pozwanych sklep w ramach sieci franczyzowej (...), był regularnie odwiedzany przez pracowników powoda, dokonujących regularnych ocen spełniania przez tą placówkę standardów zapisanych w Karcie Oceny Sklepu. Oceny wystawiane przez pracowników powoda były zawsze niższe o 2-3 punkty od maksymalnej noty 5 punktów. Z uwagi na fakt, że powód nie zapłacił pozwanym wynagrodzenia wyrównawczego wskazanego w opisanych wyżej fakturach, pozwani zaprzestali płacenia powodowi ceny za sprzedane im przez powoda towary. Zadłużenie pozwanych z tego tytułu wynosiło 148.315,38 zł. Dysponując wystawionym przez pozwanych wekslem in blanco na zabezpieczenie roszczeń z umowy franczyzowej, powód uzupełnił go na ww. kwotę zadłużenia 148.315,38 zł, wpisując datę płatności weksla – 4 marca 2013 r. i wezwał pozwanych do wykupu weksla. Wezwanie okazało się bezskuteczne. W dniu 8 października 2015 r. powodowi zostało doręczone, datowane na dzień 6 października 2015 r., oświadczenie pozwanych o potrąceniu z wierzytelnością dochodzoną pozwem wierzytelności pozwanych z tytułu wynagrodzenia wyrównawczego w łącznej kwocie 116.989,49 zł.

Taki stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wskazanych dowodów, wskazując, iż oceniając materiał dowodowy uznał za wiarygodne zgromadzone w sprawie dokumenty. Nie wykazują one śladów podrobienia, czy przerobienia, a ich treść i autentyczność nie były kwestionowane przez strony w trakcie procesu. Sąd ten nie miał zastrzeżeń do wiarygodności zeznań przesłuchanych w sprawie osób. Były one jasne, logiczne i nie pozostawały w sprzeczności z pozostałymi przeprowadzonymi dowodami. W dalszej kolejności Sąd I instancji pokreślił, iż rozpoznając sprawę po uchyleniu wyroku przez Sąd Apelacyjny, skupił się na kwestii skuteczności złożonego przez stronę pozwaną oświadczenia o potrąceniu, natomiast z uwagi na fakt zawieszenia postępowania wobec pozwanego K. D., wydany w sprawie wyrok dotyczy jedynie roszczeń w stosunku do drugiego z pozwanych – Z. D..

Sąd ten dalej przypomniał, że powód dochodził pozwem od pozwanych ceny sprzedanych im towarów, a następnie podkreślił, iż pozwani nie kwestionowali w trakcie procesu, że z tego tytułu posiadali wobec powoda, przed złożeniem oświadczenia o potrąceniu, dług w wysokości dochodzonej pozwem. Wskazał również, że okoliczność ta została ustalona przez Sąd I instancji pierwotnie rozpoznający sprawę i potwierdzona przez Sąd Apelacyjny, który w zakresie nie objętym oświadczeniem o potrąceniu, oddalił apelację od wyroku Sądu Okręgowego zasądzającego od pozwanych na rzecz powoda, tytułem ceny sprzedaży, kwotę dochodzoną pozwem. Z uwagi na to Sąd Okręgowy przyjął, że powodowi przysługiwała co do zasady w stosunku do pozwanych wymagalna wierzytelność z tytułu ceny sprzedaży, którą pozwani zobowiązani byli zaspokoić (art. 535 k.c.).

W dalszej kolejności Sąd I instancji zwrócił uwagę, iż pozwani podnieśli, że zaspokojenie tej wierzytelności do kwoty 116.989,49 zł nastąpiło poprzez potrącenie z nią wierzytelności pozwanych w stosunku do powoda z tytułu wynagrodzenia wyrównawczego; następnie zaś Sąd ten, powołując się na treść art. 498 § 2 k.c., art. 499 zd. II k.c. w zw. z art. 498 § 1 k.c., art. 60 i 61 k.c. omówił instytucję potrącenia, wskazując końcowo, iż wytoczenie powództwa przez wierzyciela wzajemnego nie pozbawia pozwanego uprawnienia do dokonywania czynności prawnych prowadzonych do wyjaśnienia dochodzonej wierzytelności. Jeżeli jest on również wierzycielem powoda, może w szczególności złożyć oświadczenie o potrąceniu w toku procesu, składając jednocześnie procesowy zarzut potrącenia. Dalej Sąd Okręgowy poczynił rozważania teoretyczno-prawne odnośnie zarzutu potrącenia, wskazując, iż jest oświadczeniem wymaganym w art. 499 k.c., składanym powodowi, w celu umorzenia ich wzajemnych wierzytelności i zarazem jest żądaniem skierowanym do sądu, aby uznając jego skuteczność, uwzględnił to umorzenie wierzytelności powoda i w takim zakresie oddalił jego powództwo. Dla osiągnięcia takiego skutku pozwany winien jednak zindywidualizować swoją wierzytelność oraz skonkretyzować jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazując zwłaszcza przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania. Procesowy aspekt zarzutu wyraża się zatem najpełniej w żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części. Sąd I instancji zwrócił uwagę, iż z powyższego wynika, że potrącenie jako czynność materialnoprawna, prowadząca do wygaśnięcia zobowiązania, niezależnie od tego, czy dokonane poza postępowaniem toczącym się z powództwa wierzyciela wzajemnego, czy też w jego toku, dla swojej skuteczności, stosownie do art. 499 k.c., wymaga złożenia oświadczenia woli. Do potrącenia nie dochodzi bowiem automatycznie przez to, że istnieją dwie wzajemne wierzytelności nadające się do potrącenia, ale konieczne jest oświadczenie, iż korzysta się z prawa potrącenia. Oświadczenie to wywrze przy tym swój skutek z chwilą, kiedy doszło do drugiej strony w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią – art. 61 §1 k.c. Niezależnie od powyższego oświadczenie o potrąceniu musi być jednoznaczne i wymaga wyraźnego wskazania wysokości wierzytelności przedstawionej do potrącenia. Pozwani mogli zatem złożyć powodowi oświadczenie o potrąceniu także po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy, a następnie zgłosić zarzut potrącenia w toku postępowania przed Sądem II instancji, skoro powód dochodził w procesie właśnie potrąconej wierzytelności.

Sąd I instancji dalej wskazał, że zgodnie z ogólnymi zasadami rozkładu ciężaru dowodu w procesie cywilnym, wynikającymi z art. 6 k.c. i art. 232 zd. II k.p.c., to na pozwanym spoczywał obowiązek dowiedzenia istnienia swojej wymagalnej wierzytelności wobec powoda, natomiast w ocenie Sądu pozwany temu obowiązkowi nie sprostał. Pozwany podnosił w trakcie procesu, że wierzytelność przedstawiona do potrącenia przysługuje mu względem powoda z tytułu wynagrodzenia wyrównawczego wynikającego z obowiązującego (zdaniem pozwanego) w stosunkach między stronami Regulaminu Programu Gwarancji O.. Powód kwestionował, by był związany tym regulamin podnosząc, że nie został on podpisany w sposób zgodny z zasadą reprezentacji powodowej spółki. Sąd Okręgowy powołał zatem treść art. 38 k.c., art. 368 k.s.h. i art. 373 § 1 k.s.h. wskazując, iż bezspornym w sprawie było, że zasada łącznego współdziałania obowiązywała także w powodowej spółce, w chwili podpisywania z pozwanymi umowy i regulaminu gwarancji obrotów, co znajduje potwierdzenie w odpisie z KRS spółki (...) SA. Sąd I instancji zwrócił uwagę zebranego materiału dowodowego wynika, że Regulamin Programu Gwarancji O. podpisany został przez obu pozwanych oraz dyrektora zarządzającego, będącego jednocześnie członkiem zarządu powódki – A. P.. Mimo konieczności współdziałania dwóch członków zarządu lub jednego członka zarządu łącznie z prokurentem przy składaniu oświadczeń woli w imieniu spółki, dokumentu tego nie podpisał żaden inny członek zarządu i prokurent powódki. Pozwani nie udowodnili w trakcie procesu by inni, poza A. P., członkowie zarządu czy prokurenci złożyli w innej formie oświadczenie woli za powódkę, co do związania jej Regulaminem Programu Gwarancji O.. Zaistnienia takiej okoliczności zaprzeczył przesłuchany w charakterze strony członek zarządu powódki. Sąd I instancji zgodził się następnie ze stanowiskiem prezentowanym w doktrynie, zgodnie z którym w przypadku naruszenia dwuosobowego sposobu reprezentacji mamy do czynienia nie z czynnością nieważną czy obarczoną sankcją bezskuteczności zawieszonej, ale jedynie z pozorem czynności prawnej, a więc de facto z czynnością prawną nieistniejącą. W modelu przyjętym w prawie polskim osoby prawne działają przez swoje organy. Normatywnym wyrazem tej koncepcji jest art. 38 KC, zgodnie z którym osoba prawna działa przez swoje organy w sposób określony w ustawie oraz opartym na niej statucie. Przepis ten ostatecznie potwierdza przyjęcie na gruncie polskiego prawa cywilnego teorii organów. Warunkiem przypisania organowi działania jego piastunów jest to, żeby osoby fizyczne wystąpiły w danej sytuacji w sposób wyraźny lub dorozumiany jako organ osoby prawej, a ponadto działały w granicach swojego umocowania wynikającego z przepisów o ustroju danej osoby prawnej. W przypadku organu wieloosobowego konieczne jest działanie piastuna nie tylko w ramach uprawnień organu jako takiego, ale również w zakresie uprawnienia indywidualnego danego członka. Struktura osoby prawnej musi więc przewidywać określony organ z wyznaczeniem jego kompetencji i sposobu działania, zaś osoba fizyczna musi zostać powołana w skład tego organu zgodnie ze strukturą organizacyjną osoby prawnej i rzeczywiście działać w tym charakterze w zakresie swoich uprawnień.

Sąd Okręgowy dalej zwrócił uwagę, że w rozważanym przypadku, skoro doszło do działania wyłącznie jednego członka zarządu, brak jest podstaw do przypisania dokonanego działania zarządowi, a w konsekwencji osobie prawnej. Podpisujący regulamin dyrektor zarządzający powódki działał nie tyle z przekroczeniem zakresu swojego umocowania, bowiem zgodnie z art. 372 § 1 KSH każdemu członkowi zarządu przysługuje prawo reprezentacji, co raczej jako organ rzekomy. W konsekwencji sankcją naruszenia zasad reprezentacji łącznej jest nieistnienie czynności prawnej; wówczas dochodzi do pozoru czynności prawnej, a więc de facto czynności nieistniejącej. Aby bowiem uznać, iż doszło do złożenia oświadczenia woli przez spółkę należy stwierdzić, iż stosowne czynności zostały podjęte przez dwóch członków zarządu (członka zarządu i prokurenta) działających łącznie. Dopiero te dwa oświadczenia łącznie tworzą oświadczenie zarządu spółki kapitałowej, co z kolei jest podstawą do przypisania go zastępowanej osobie prawnej. Skoro bowiem zarząd jeszcze nie dokonał swojej czynności, nie doszło do złożenia drugiego oświadczenia woli składającego się na "wolę spółki", to nie ma jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, iż doszło do wyrażenia woli przez spółkę. Brak bowiem w tym przypadku konstytutywnego elementu składającego się na oświadczenie woli spółki. W konsekwencji Sąd I instancji stwierdził, że nie doszło do złożenia oświadczenia woli o związaniu powódki postanowieniami Regulaminu Programu Gwarancji O., a co za tym idzie, regulamin ten nie obowiązywał w stosunkach między stronami. Pozwanym nie przysługiwała więc przedstawiona do potrącenia z wierzytelnością dochodzoną pozwem własna wierzytelność z tytułu wynagrodzenia wyrównawczego. Wobec tego Sąd ten uznał, że złożone przez pozwanych oświadczenie o potrąceniu nie mogło doprowadzić do umorzenia choćby w części wierzytelności objętej wytoczonym w sprawie powództwem (art. 498 k.s.h.).

Dodatkowo Sąd Okręgowy zaznaczył, że przedstawiona do potrącenia wierzytelność nie przysługiwałaby pozwanym także w sytuacji gdyby Regulamin Programu Gwarancji O. został podpisany przez zarząd powódki zgodnie z zasadami reprezentacji spółki. Regulamin ten przyznawał wprawdzie pozwanym prawo do domagania się od powoda wynagrodzenia wyrównawczego ale uprawnienie to było obwarowane warunkami m.in. koniecznością zachowania przez pozwanych jako członków sieci, standardów spisanych w Karcie Oceny Sklepu. Skala ocen wynosiła od 1 do 5, a średnia miesięczna minimum 4,5. Jak przyznał w swoich zeznaniach pozwany Z. D., pozwani podczas ocen wystawianych przez pracowników powoda dostawali oceny o 2, 3 punkty niższe od maksymalnej. W związku z tym nie spełniali warunków do otrzymania wynagrodzenia wyrównawczego. Wprawdzie pozwany podnosił, że jego zdaniem dokonana ocena była niesprawiedliwa, a zaniżenie liczby punktów miało jedynie na celu pozbawienia go wynagrodzenia wyrównawczego, ale okoliczności tej w żaden sposób nie udowodnił mimo ciążącego na nim w tym zakresie obowiązku dowodowego (art. 6 k,c.). Opierając się na wyżej wskazanych argumentach, po ponownym rozpoznaniu sprawy, z uwagi na bezskuteczność złożonego przez pozwanych oświadczenia o potrąceniu, Sąd I instancji utrzymał w mocy wydany w sprawie nakaz zapłaty w części, w której wyrok Sądu Okręgowego z dnia 24 kwietnia 2014 r. został uchylony, a sprawa przekazana temuż sądowi do ponownego rozpoznania (art. 496 k.p.c.).

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwanego jako przegrywającego proces.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją pozwany Z. D. w całości, wnosząc o jego zmianę i uchylenie nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w dniu 17 kwietnia 2013 r. w sprawie IX GNc 358/13 co do kwoty 116.989,49 zł i oddalenie powództwa w tym zakresie oraz o zasądzenie od powoda na rzecz tego pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie instancje według norm przepisanych; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, przy pozostawieniu temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego; w razie oddalenia apelacji pozwany wniósł o przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz jego pełnomocnika kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu przed Sądem II instancji w wysokości 3.600 zł plus VAT, które to koszty nie zostały opłacone przez pozwanego nawet w części. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów i w konsekwencji nieprawidłowe przyjęcie, że:

a.  powód nie złożył w sposób skuteczny oświadczenia woli o jego związaniu postanowieniami Regulaminu Programu Gwarancji O., a zatem Regulamin ten nie obowiązywał stron,

b.  pozwani nie spełnili warunków wynikających z Regulaminu Programu Gwarancji O., w tym dotyczących zachowania wymaganych standardów spisanych w Karcie Oceny Sklepu, a zatem nie mogli domagać się od powoda wynagrodzenia wyrównawczego;

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 60 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji brak przyjęcia, że powód wyraził swoją wolę związania postanowieniami Regulaminu Programu Gwarancji O. w sposób dorozumiany poprzez jego podpisanie przez dyrektora zarządzającego i członka zarządu powodowej spółki – (...), a następnie przez przyjęcie i brak zwrotu pozwanemu faktur opiewających na kwoty wynikające z powyższego Regulaminu oraz ich zaakceptowanie przez głównego księgowego powoda;

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że to na pozwanych ciążył wynikający z tego przepisu obowiązek wykazania, że spełnili oni standardy wynikające z Kart Oceny Sklepu;

4.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 498 i 499 k.c. poprzez ich niezastosowanie w rozpoznawanej sprawie i w konsekwencji brak uznania, że pozwani złożyli powodowi w sposób skuteczny oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności z dnia 6 października 2015 r.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postepowania za instancję odwoławczą wedle norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny i dlatego Sąd Apelacyjny przyjmuje ustalenia sądu pierwszej instancji za własne.

W żadnym razie nie okazał się trafny zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Dokonując oceny dowodów Sąd Okręgowy nie przekroczył granicy swobodnej ich oceny. Wyprowadził bowiem z zebranego w sprawie materiału dowodowego wnioski logicznie prawidłowe. Poza tym ocena dowodów odpowiada warunkom określonym przez prawo procesowe. I tak po pierwsze sąd pierwszej instancji oparł swoje przekonanie wyłącznie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, z zachowaniem zasady bezpośredniości. Po drugie Sąd Okręgowy dokonał oceny na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału. Po trzecie Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej selekcji dowodów szeroko argumentując, na których dowodach się oparł i dlaczego. W szczególności sąd pierwszej instancji trafnie nie znalazł podstaw, aby zakwestionować wiarygodność zeznań B. M..

Przede wskazać należy, że Regulamin Programu Gwarancji O., który w ocenie pozwanego stanowi źródło jego wierzytelności w stosunku do powoda został podpisany tylko przez jednego członka zarządu A. P.. Sąd Okręgowy zaś, trafnie dając wiarę zeznaniom B. M., ustalił, że powołany regulamin nie został nigdy zaakceptowany w żaden sposób przez pozostałych członków zarządu powódki lub jej prokurentów. U powoda toczyły się wprawdzie rozmowy w przedmiocie wprowadzenia takiego regulaminu w kontaktach z członkami sieci franczyzowej, ale nie zakończyły się one decyzją o jego wprowadzeniu. Tak więc w świetle takich ustaleń nie sposób przyjąć, że trafny był zarzut naruszenia art. 60 k.c. Zresztą pozwany nawet w nie wskazał kto ( członek zarządu lub prokurent ) i – chociażby w przybliżeniu – kiedy w imieniu powoda – poza A. P. – złożył oświadczenia woli akceptujące ( zatwierdzające ) regulamin. Kwestia ta zaś ma fundamentalne znaczenie w sprawie, bowiem – co nie było sporne - u powoda obwiązywała zasada łącznego współdziałania przy składaniu oświadczeń woli. Skoro zaś takiego łącznego współdziałania przy podpisywaniu regulaminu po stronie powodowej nie było, to prawidłowo Sąd Okręgowy przyjął, że regulamin, na który powołuje się pozwany jest czynnością prawną nieistniejącą.

Ponadto trafnie sąd pierwszej instancji ustalił, że przedstawiona do potrącenia wierzytelność nie przysługiwałaby pozwanemu także w sytuacji, gdyby Regulamin Programu Gwarancji O. został podpisany przez zarząd powódki zgodnie z zasadami reprezentacji spółki. Regulamin ten przyznawał wprawdzie prawo do domagania się od powoda wynagrodzenia wyrównawczego, ale uprawnienie to było obwarowane warunkami m.in. koniecznością zachowania przez członków sieci standardów spisanych w Karcie Oceny Sklepu. Skala ocen wynosiła od 1 do 5, a średnia miesięczna minimum 4,5. Prowadzony przez Z. D. i K. D. sklep nie spełniał jednak tego wymogu. Podnieść zaś należy, że okoliczność ta nie została podniesiona przez powoda w toku tego procesu na użytek postępowania, lecz była wynikiem prowadzonych bieżących kontroli przez pracowników powoda, którzy wystawiali oceny o 2, 3 punkty niższe od maksymalnej. Istotne zaś jest to, że pozwany nie tylko nie wykazał, ale nawet nie podnosił, iżby w jakikolwiek sposób kwestionował i podważał te oceny w momencie ich dokonywania. Niewątpliwie zaś zrobiłby to, gdyby uważał je za nierzetelne, skoro zapewne zdawał sobie sprawę z tego, że taka ocena prowadzonej działalności pozbawia go możliwości dochodzenia roszczeń, które miałyby wynikać z treści Regulaminu Programu Gwarancji O.. Z tego względu zarzut naruszenia art. 6 k.c. musiał zostać uznany za niezasadny.

Skoro więc nie można uznać, że pozwanemu przysługiwała wierzytelność w stosunku do powoda, przeto stwierdzić należy, że bezpodstawny okazał się zarzut naruszenia art. 498 k.c. i art. 499 k.c.

Z powyższych względów apelacja pozwanego okazała się bezzasadna i dlatego podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania przed Sądem II instancji orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy wyrażoną w art. 98 k.p.c. Z uwagi na oddalenie apelacji pozwanego w całości, to on winien zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty – w niniejszej sprawie jedynie koszt zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym. Zasądzona z tego tytułu w punkcie II wyroku kwota 4.050 zł została ustalona na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Z uwagi na reprezentowanie pozwanego przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu radcę prawnego M. D. koszty jego wynagrodzenia należało zasądzić od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu. Zasądzoną kwotę 3.321 zł (2.700 zł plus 621 zł tytułem VAT) ustalono na podstawie § 8 pkt 6 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

SSA Jacek Nowicki SSA Krzysztof Józefowicz SSA Elżbieta Fijałkowska