Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Bogusław Łój

Protokolant: st. sekr. sąd. Joanna Dejewska vel Dej

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 06 lipca 2023 r. w Z.

odwołania A. K. prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą
(...) w Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 06.06.2022 r. nr (...)

o podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż wnioskodawczyni A. K. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega nieprzerwalnie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 10.04.2018 r.;

II.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz odwołującej A. K. kwotę 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

sędzia Bogusław Łój

Sygn. akt IV U 963/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 06.06.2022 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że A. K. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od (...) r. do (...)r.

Jako podstawę prawną decyzji wskazano art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 2, art. 14 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu organ rentowy opisał okoliczności sprawy, z których wynika, że składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za maj 2021 r., zostały rozliczone wpłatą z 13.07.2021 r., tj. 28 dni po obowiązującym terminie.

Odwołaniem od powyższej decyzji A. K. zaskarżyła tę decyzję w całości, zarzucając:

a. naruszenie § 20 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 21.09.2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek poprzez jego niezastosowanie w sprawie, w sytuacji gdy jego zastosowanie jest w pełni zasadne. Zgodnie ze wskazanym powyżej przepisem, organ rentowy powinien zaliczyć posiadaną przez ubezpieczoną nadpłatę na uzupełnienie opłaty za składkę za maj 2021 r. opłaconą w zaniżonej wysokości – czego nie uczynił, na skutek czego błędnie przyjął, że ubezpieczona nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od (...) r. do (...) r.;

b. naruszenie art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego błędne zastosowanie, tj. uznanie, że ubezpieczona nie uiściła składki za maj 2021 r., podczas gdy ubezpieczona uiściła ją w terminie oraz w pełnej wysokości, jako że dokonana przez nią nadpłata powinna zostać zaliczona zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa przez organ rentowy na rzecz składki za maj 2021 r., która została uiszczona w niepełnej wysokości.

W oparciu o podniesione zarzuty, skarżąca wniosła o zmianę powyższej decyzji poprzez uznanie, że skarżąca podlega nieprzerwanie od 10.04.2018 r. dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, a także o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu znalazło się rozwinięcie powyższych zarzutów.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Odwołująca się wykonuje działalność gospodarczą pod firmą (...) w Z., wpisaną do ewidencji od 12.01.2015 r., której przeważającym przedmiotem jest sprzedaż detaliczna prowadzona przez domy sprzedaży wysyłkowej lub Internet.

Fakty ustalone na podstawie wpisu w (...).

Z tytułu tej działalności wnioskodawczyni podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 10.04.2018 r. do 30.04.2021 r. oraz od 01.06.2021 r.

ZUS kwestionuje jedynie podleganie przez wnioskodawczynię ubezpieczeniu chorobowemu maju 2021 r.

Niesporne.

Z tytułu prowadzonej działalności skarżąca wnioskowała o wypłatę zasiłku opiekuńczego za łączny okres od 04.05.2021 r. do 14.05.2021 r. oraz od 21.05.2021 r. do 30.05.2021 r.

Niesporne.

W dokumencie rozliczeniowym ZUS RCA za maj 2021 r. ubezpieczona wykazała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pomniejszoną proporcjonalnie o okres opieki, pomimo że od 07.05.2021 r. nie nabyła prawa do zasiłku opiekuńczego, ponieważ wyczerpała okres zasiłkowy 60 dni. Wpłaty składek dokonała w wyższej wysokości, niż wykazała w dokumencie rozliczeniowym. Wpłata została dokonana w terminie.

Niesporne.

Według stanu na 31.05.2021 r. na koncie płatnika widniała nadpłata składek w wysokości 1 680,30 zł.

Nadpłata ta została rozliczona w części na należności za maj 2021 r. oraz w części na należności za czerwiec 2021 r.

Należność za maj, pokryta z nadpłaty, wyniosła 764,81 zł.

Niesporne.

Składka za czerwiec 2021 r. została opłacona w terminie i w prawidłowej wysokości.

Niesporne.

Składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, za maj 2021 r., zostały rozliczone wpłatą z 13.07.2021 r.

Niesporne.

19.07.2021 r. wnioskodawczyni złożyła korygujące dokumenty rozliczeniowe za maj 2021 r., w których rozliczyła składki na ubezpieczenia społeczne od pełnej podstawy wymiaru składek.

Niesporne.

W wyniku złożonej przez skarżącą korekty dokumentacji rozliczeniowej w zakresie podstawy wymiaru składki za maj 2021 r., Zakład uznał, że składka za ten miesiąc została rozliczona po obowiązującym terminie.

Niesporne.

Zakład uznał, że odwołująca się złożyła wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składki po obowiązującym terminie za maj 2021 r., lecz nie wyraził na to zgody.

Niesporne.

Działalność odwołującej się jest obsługiwana przez biuro rachunkowe G. D..

Zaległość za maj 2021 r. powstała dlatego, że ww. księgowa błędnie wyliczyła podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne – poprzez jej zaniżenie.

Dowód: zeznania świadka G. D., k. 28v-29 akt sądowych.

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie okazało się zasadne.

Nie było pomiędzy stronami sporu co do jakichkolwiek istotnych dla sprawy faktów, ustalonych powyżej, znajdujących potwierdzenie w zgromadzonej dokumentacji. Okoliczności związane z przyczynami błędnego zaniżenia składki za maj 2021 r. przez płatnika zostały wyjaśnione na podstawie spójnych i logicznych zeznań świadka G. D., również niekwestionowanych przez którąkolwiek ze stron. Zeznania świadka A. F. pozwoliły na doprecyzowanie, na jakich zasadach Zakład rozliczał składki w przypadku odwołującej się, przy czym fakty w tym przedmiocie, wskazane powyżej, również były niesporne.

Spór sprowadzał się do zasadności oceny dokonanej przez organ rentowy w kwestii tego, czy wskutek nieprawidłowej wysokości składki opłaconej za maj 2021 r., skarżąca powinna zostać wyłączona z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego za ten miesiąc.

Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1230 ze zm.), osoby prowadzące pozarolnicza działalność podlegają ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie na swój wniosek.

Jak stanowiły poszczególne ustępy art. 14 ustawy systemowej według stanu prawnego na maj 2021 r., objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a (ust. 1). Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane zgodnie z art. 36 ust. 4 albo 4b (ust. 1a).

Jak stanowił ust. 2 tego artykułu, ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają:

1) od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;

2) od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie – w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a;

3) od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Zdaniem sądu, w niniejszej sprawie nie ma zastosowania art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy systemowej, ponieważ składka za maj 2021 r. została przez ubezpieczoną opłacona nie tylko w terminie (niespornie), ale też – wbrew stanowisku Zakładu – w prawidłowej wysokości.

Wynika to z faktu, że według stanu na 31.05.2021 r. na koncie ubezpieczonej widniała nadpłata składek w kwocie przekraczającej kwotę, która według pozwanego stanowiła niedopłatę za maj. Nadpłata wynosiła bowiem 1 680,30 zł, z czego ZUS pokrył składki za maj kwotą 764,81 zł.

Zakład wyciągnął zatem konsekwencje wyłącznie z błędnie wypełnionego dokumentu rozliczeniowego ZUS RCA za maj 2021 r., w którym ubezpieczona niezasadnie pomniejszyła podstawę wymiaru składek proporcjonalnie o okres opieki, choć nie nabyła prawa do zasiłku opiekuńczego.

Tymczasem art. 14 przewiduje wyłącznie z ubezpieczenia jedynie w przypadku nieopłacenia składki. Nie wiąże statusu ubezpieczeniowego z faktem złożenia błędnej deklaracji. Nawet pomimo złożenia błędnej deklaracji, składki były według stanu na maj 2021 r. opłacone w prawidłowej wysokości, zatem brak podstaw do ustania ubezpieczenia w tym miesiącu.

Ubezpieczona nie może odpowiadać za to, w jaki sposób Zakład księguje składki. Zasady określone m.in. w § 7, § 12 i § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z 21.09.2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1771), nie usprawiedliwiają błędu pozwanego przy wydawaniu zaskarżonej decyzji. Odwołująca się wykonała wszystkie swoje obowiązki, które w świetle przepisów art. 11 i art. 14 ustawy systemowej są niezbędne do uzyskania ochrony ubezpieczeniowej z tytułu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego dla osoby wykonującej pozarolniczą działalność.

Już z powyższych przyczyn sąd nie ma wątpliwości, że odwołanie okazało się zasadne, gdyż pozwany błędnie ocenił fakt nieopłacenia składki w należytej wysokości.

Niezależnie od powyższego, odwołanie byłoby zasadne nawet w razie uznania, że składka została opłacona w niepełnej wysokości.

Po pierwsze, w realiach niniejszej sprawy sąd w pełni podziela linię orzeczniczą, zgodnie z którą tylko zaniechanie zapłaty składki w terminie wyraża wolę zaprzestania podleganiu ubezpieczeniu, opłacenie zaś składki wiąże się zawsze z wolą jego kontynuowania, dlatego opłaceniu składki w niższej od należnej wysokości nie należy nadawać znaczenia powodującego ustanie ubezpieczenia, wbrew woli ubezpieczonego. W konsekwencji nieopłacenie składki w pełnej wysokości z wolą jej opłacenia nie skutkuje ustaniem dobrowolnego ubezpieczenia w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 2 u.s.u.s. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 20.10.2021 r., sygn. akt III AUa 971/21; por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 06.04.2020 r., sygn. akt III AUa 673/19). Opłacenie przez ubezpieczoną składki w niepełnej wysokości nie wyczerpuje przesłanki ustania ubezpieczenia jako "nieopłacenie" składki, lecz może być ewentualnie podstawą do stosowania przez organ rentowy sankcji określonych w art. 24 u.s.u.s., np. wymierzenia dodatkowej opłaty lub pociągać konieczność zapłacenia odsetek (wyrok Sądu Najwyższego z 23.01.2020 r., sygn. akt I UK 342/18; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 22.12.2020 r., sygn. akt III AUa 373/20).

Po drugie, zaszły wszelkie przesłanki wyrażenia zgody na opłacenie (czy raczej dopłacenie) składki po terminie.

Regulacja określona w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie powinna być interpretowana z nadmiernym rygoryzmem mając na względzie dotkliwe skutki ustania w tym trybie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przy jednoczesnej woli jego kontynuowania przez ubezpieczonego, który ostatecznie po terminie reguluje jednak składkę. Zgoda na uiszczenie składki po terminie na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy nie wiąże się z koniecznością wystąpienia szczególnie uzasadnionego, wyjątkowego przypadku, czy szczególnie uzasadnionych okoliczności. Przepis ten nie uzależnia też udzielenia zgody na opłacenie składek po terminie od braku winy po stronie ubezpieczonego. Ustawa wymaga jedynie, aby zaistniał przypadek „uzasadniony”, czyli taki, który obiektywnie uzasadnia opóźnienie i tłumaczy z jakich powodów składka nie została uiszczona w terminie. Przepis ten nie powinien być interpretowany w ten sposób, tak aby każde uchybienie terminowi opłacenia składki prowadziło niejako automatycznie do wyłącznie z ubezpieczenia, bez względu na zaistniałe okoliczności. W każdym przypadku wyrażenie zgody na uiszczenie składek po terminie powinno zależeć od oceny indywidualnych okoliczności danej sprawy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 19.07.2022 r., sygn. akt III AUa 1479/21).

W niniejszej sprawie skarżąca jest kilkuletnim płatnikiem składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, podlegała temu ubezpieczeniu nieprzerwanie od 10.04.2018 r., a sytuacja z maja 2021 r. jest jej pierwszym uchybieniem.

Uchybienie to ma charakter nieznaczny, dotyczy wyłącznie błędu w deklaracji, w sytuacji, w której na koncie widniały środki pozwalające na opłacenie składki z zaistniałej nadwyżki.

Ponadto błąd został popełniony przez księgową obsługującą działalność wnioskodawczyni. Przedsiębiorca ma pełne prawo powierzyć obsługę księgową swojej działalności biuru rachunkowemu i działać w zaufaniu do pracowników tego podmiotu. W niniejszej sprawie nieprawidłowe działanie księgowej nie powinno obciążać płatnika.

Mając to wszystko na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego (pkt II) orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).