Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2023r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 marca 2023r. w Warszawie

sprawy Z. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania Z. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

z dnia 11 października 2016r., nr (...)- (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od Z. P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed sądem pierwszej i drugiej instancji.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

Z. P. w dniu 23 listopada 2016r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 11 października 2016r., nr (...)- (...), wnosząc o zmianę decyzji poprzez stwierdzenie, że w okresie od 1 stycznia 2010r. do 31 października 2012r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik zatrudniony u płatnika składek (...) (...) + (...) z siedzibą w B. Oddział we W., zwaną dalej (...) oraz o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz kosztów postępowania.

Uzasadniając odwołanie, ubezpieczony wskazał, że zawarta przez niego umowa o pracę na czas nieokreślony odpowiadała obowiązującym przepisom kodeksu pracy. Stanowiła zobowiązanie wzajemne, w którym obie strony występowały wobec siebie zarówno w roli dłużnika, jak i wierzyciela, o czym stanowi art. 22 § 1 k.p. Poza tym spełniała warunki ciągłości, odpłatności, osobistego charakteru oraz podporządkowania poleceniom pracodawcy. Ubezpieczony podniósł także, że w związku z brakiem wypłat wynagrodzenia, Sąd Rejonowy dla Warszawy Żoliborza VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydanym w dniu 23 stycznia 2014r., zasądził od (...) (...) + (...) z siedzibą w B. Oddział we W. na jego rzecz kwotę 24.696,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 14 listopada 2013r. do dnia zapłaty.

Odnosząc się do argumentacji organu rentowego, przedstawionej w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, Z. P. zarzucił, że organ rentowy, wbrew obowiązującym przepisom oraz jednoznacznemu stanowisku orzecznictwa, nie zaprezentował odpowiedniej aktywności dowodowej. Bardzo wiele tez, które przedstawił, nie jest poparte dowodami. Dotyczy to w szczególności nieistnienia (...) (...) + (...) w dacie, kiedy została z nim zawarta umowa o pracę, a także podstaw i uzasadnienia decyzji z dnia 30 października 2019r., znak: (...), stwierdzającej że w miejsce (...) (...) + (...) z siedzibą w I., płatnikiem składek jest Z. K. (1). W tej sytuacji, jako bezzasadną, ocenił rekomendację organu rentowego dotyczącą wystąpienia do właściwego sądu o ustalenie stosunku pracy u rzeczywistego pracodawcy.

Dodatkowo ubezpieczony odwołał się do przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Wskazał na art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ww. ustawy, jak również art. 8 ust. 6. Podkreślił, że zgodnie z tymi przepisami pracodawca jest płatnikiem składek i tylko on jest zobowiązany do wpłacania składek. ZUS nie może żądać ich zapłaty przez pracownika, gdyż z jego wynagrodzenia zostały potrącone odpowiednie składki. W związku z tym nieopłacenie składek przez pracodawcę nie powoduje, że pracownik nie jest objęty ubezpieczeniem społecznym. To z kolei powoduje, że brak jest podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony może być pozbawiony świadczeń (odwołanie z dnia 16 listopada 2016r., k. 2-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie zacytował treść art. 83 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz wskazał, że w wyniku analizy konta ubezpieczonego ustalono, że (...) (...) + (...) zgłosiła Z. P. do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę w okresie od 1 stycznia 2010r. do 30 września 2012r. oraz od 1 października 2012r. do 31 października 2012r. Z posiadanej dokumentacji wynika, że ubezpieczony zawarł umowę o pracę z ww. podmiotem, reprezentowanym przez M. W., na czas nieokreślony, na stanowisku pracownika administracyjnego, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem w wysokości 2.058 zł brutto miesięcznie. Jako miejsce świadczenia pracy wskazano w umowie W.. Z zaświadczenia płatnika składek wynika, iż ubezpieczonemu nie wystawiono świadectwa pracy, ponieważ został przyjęty na podstawie art. 23 ^{( 1)} k.p. przez Fundację (...). Organ rentowy wskazał, że Fundacja (...) z siedzibą w W. nie przejęła pracowników (...) na podstawie art. 23 ^{( 1)} k.p.,
a jedynie w dniu 2 listopada 2009r. dokonała zakupu 26 udziałów w (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. od reprezentującego (...) Z. K. (1). Przy czym, w ocenie Zakładu, fakt ten należy podważyć, ponieważ w tej dacie (...) nie istniała, zatem nie mogła skutecznie nabyć udziałów. Spółka ta została rozwiązana w dniu 9 sierpnia 1996r. na skutek prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w P. w Niemczech w związku z odrzuceniem wniosku o otwarcie postępowania upadłościowego z powodu braku masy upadłości. Od dnia zgłoszenia rozpoczęcia wykonywania działalności nie figurowała zatem w żadnym rejestrze bądź w ewidencji osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej prowadzących działalność gospodarczą na terytorium RP, tj. w Krajowym Rejestrze Sądowym, ewidencji działalności gospodarczej bądź rejestrze przedstawicielstw prowadzonym przez Ministra Gospodarki. W ramach odrębnego postępowania, decyzją z dnia 30 października 2019r., znak: (...), zostało stwierdzone, że w miejsce (...) (...) + (...) z siedzibą w I., płatnikiem składek jest Z. K. (1), przy czym decyzja ta nie dotyczy okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym, o którym mowa w zaskarżonej decyzji i nie może być podstawą automatycznego uznania, że skoro organ rentowy uznał Z. K. (1) za płatnika składek, to jest to płatnik także w przypadku osoby ubezpieczonego.

Podsumowując argumentację przedstawioną w odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie brak istnienia pracodawcy, a zarazem płatnika składek oznaczonego identyfikatorami oddziału niemieckiej spółki, którą ostatecznie wykreślono z rejestru w 1999r., skutkuje wyłączeniem Z. P. z ubezpieczeń społecznych (odpowiedź na odwołanie z dnia 8 grudnia 2016r., k. 8-9 a.s.).

W toku postępowania Z. P. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że podlegał ubezpieczeniom społecznym jako pracownik (...) (...) + (...) bądź alternatywnie jako pracownik Z. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 16 października 2018r., k. 180-181 a.s.).

Wyrokiem z dnia 16 października 2018r., wydanym w sprawie o sygnaturze akt VII U 1961/16, Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie:

1.  umorzył postępowanie względem (...) (...)+ (...) Odział we W.;

2.  zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że Z. P. w okresie od 1 stycznia 2010 roku do 31 października 2012 roku podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik zatrudniony u płatnika (...) (...)+ (...) Oddział we W.;

3.  w pozostałym zakresie odwołanie oddalił;

4.  zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. na rzecz Z. P. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga z dnia 16 października 2018r., k. 182 a.s.).

Na skutek apelacji organu rentowego, wyrokiem z dnia 26 stycznia 2022r. Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt III AUa 207/19) uchylił zaskarżony wyrok w punktach 2 i 4 i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania w tej części, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej (apelacja organu rentowego, k. 201-204 a.s., wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 stycznia 2022r., k. 241 a.s., uzasadnienie k. 249-277 tom II a.s.).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, że w trakcie postępowania przed Sądem I Instancji zostały dołączone do akt rozpoznawanej sprawy akta sprawy Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych o sygnaturze VII U 3219/13, lecz Sąd Okręgowy, pomimo ich dołączenia, w ogólnie nie odniósł się do powodów, dla których tak się stało, ani do okoliczności z nich wynikających, które poddają w poważną wątpliwość ustalenia faktyczne poczynione w niniejszej sprawie. Sąd Apelacyjny podkreślił, że w ww. sprawie o sygn. akt VII U 3219/13 Sąd Okręgowy ustalił okoliczności, które mają znaczenie w przedmiotowej sprawie, a mianowicie, że (...) (...) + (...) z siedzibą w Niemczech otrzymała zezwolenie Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą (znak: (...) (...) z dnia 31 lipca 1995r.) na prowadzenie Oddziału we W.. Jednak w dniu 4 marca 1996r. do Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą wpłynęło pismo od (...) (...) + (...) z siedzibą w Niemczech, w którym członek zarządu spółki (...) oświadczył, iż z dniem 23 lutego 1996r. został zamknięty Oddział firmy (...) (...) + (...) na terenie Polski. Jako powód zamknięcia Oddziału wskazano prowadzenie działalności niezgodnie z zezwoleniem wydanym przez Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą (informacja z Izby Skarbowej we W.).

Sąd Apelacyjny stwierdził, że w przedmiotowej sprawie ustalenia Sądu I instancji dotyczące działania ww. spółki w Niemczech i jej Oddziału we W. są ogólnikowe, chaotyczne, podobnie jak twierdzenia ZUS w tym zakresie, nieodwołujące się do konkretnych dokumentów, w tym nie ujawniono wspomnianego oświadczenia W. R.. Ponadto we wspomnianej wcześniej sprawie Sąd Okręgowy ustalił, że prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w P. (Niemcy) z dnia 9 sierpnia 1996r., znak: (...), (...) (...) + (...) z siedzibą w I. (Niemcy) została rozwiązana na skutek odrzucenia wniosku o otwarcie postępowania upadłościowego z powodu braku masy upadłości. W związku z powyższym ustał byt prawny Oddziału działającego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Dodatkowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych skierował zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez osoby działające pod ww. firmą, a za Z. K. (1) został wystawiony list gończy. Sąd Apelacyjny zauważył, że okoliczności tych w niniejszym postępowaniu ZUS nie ujawnił, w tym nie informował o losach sprawy karnej z jego zawiadomienia. Sąd Apelacyjny dodał także, że z ustaleń faktycznych we wskazanej wcześniej sprawie wynika, że w dniu 27 października 2009r. W. Z. sprzedał 260 posiadanych udziałów (100%) firmie (...) sp. z o.o. z siedzibą w M., reprezentowanej przez prezesa zarządu Z. P.. Następnie w dniu 2 listopada 2009r. (...) sp. z o.o. sprzedała całość udziałów dla: 1) (...) (...) + (...) z siedzibą w Niemczech, reprezentowaną przez Z. K. (1), która kupiła 221 udziałów, 2) Fundacji (...) z siedzibą w W., reprezentowanej przez prezesa zarządu Z. K. (2) i wiceprezesa J. K., która kupiła 39 udziałów (informacja z Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, powyższe wskazuje, że Z. P. nie miał jedynie podnoszonego przez niego statusu pracownika, ale był osobą powiązaną biznesowo, jako prezes zarządu (...) sp. z o.o., z (...) (...)+ (...) z siedzibą w Niemczech.

Sąd Apelacyjny wskazał, że wyżej opisane okoliczności winny zostać wyjaśnione i potwierdzone dowodowo w toczącym się postępowaniu, albowiem wzbudzają poważne wątpliwości co do ustalenia, że ubezpieczony w spornym okresie rzeczywiście był zatrudniony, zgodnie z formalnie zawartą umową o pracę. Z okoliczności wyżej przedstawionych wynika, że formalnie byt (...) (...)+ (...) z siedzibą w Niemczech i jej Oddziału we W. ustał przed formalnym zatrudnieniem Z. P.. Podmiot ten jednak później występował przy transakcjach biznesowych, w tym z udziałem ubezpieczonego, a organ rentowy, w związku z działaniem (...) (...)+ (...), zawiadomił organy ścigania o popełnieniu przestępstwa, w tym wystawiono list gończy za Z. K. (1), który, jak wynika z ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie, był prezesem zarządu podmiotu, który według twierdzeń Z. P., zatrudniał go w spornym okresie. Sąd Apelacyjny wskazał także, że niezależnie od wskazanych okoliczności, Sąd Okręgowy w sposób nader lakoniczny ustalił przedmiot wykonywanych przez ubezpieczonego czynności pracowniczych, nie badając, jakich konkretnych zadań one dotyczyły, a także czym zajmowało się w istocie biuro Oddziału w W., uzasadniające rzeczywiste, a nie pozorne zatrudnienie pracowników, w tym Z. P.. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, niedokonanie przez Sąd I instancji ustaleń w omawianym zakresie, a także - pomimo dołączenia akt omawianej sprawy - nie odniesienie się do wynikających z niej okoliczności, powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania celem przeprowadzenia postępowania w wyżej omówionym kierunku i całościowej oceny wszystkich okoliczności, niezbędnych do stanowczego rozstrzygnięcia o zasadności odwołania skarżącego (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, k. 249-277 a.s.).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) (...) + (...) z siedzibą w I. została zawiązana w dniu 9 lipca 1993r., natomiast wpisano ją do rejestru w Niemczech pod nr (...) w dniu 21 lutego 1994r. Na stanowisko dyrektora został powołany W. R., uprawniony do jednoosobowej reprezentacji spółki (wierzytelne tłumaczenie z języka niemieckiego odpisu z rejestru spółki – nienumerowane karty akt ZUS).

Ww. spółka otrzymała zezwolenie Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą (znak: (...) (...) z dnia 31 lipca 1995r.) na prowadzenie Oddziału we W., które było ważne do 30 września 1997r., przy czym Oddział nie został wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego (informacja KRS z 26 września 2008r. – nienumerowana karta akt ZUS; zawiadomienie SR dla Wrocławia – Fabrycznej z dnia 11 lutego 2002r. – nienumerowana karta akt ZUS). W dniu 9 lutego 1996r. Oddziałowi, jako przedstawicielstwu firmy zagranicznej, został nadany numer REGON (...). Następnie jednak, w związku z pismem W. R., opatrzonym pieczęcią (...) spółki K (...) (...) + (...), ww. Oddział z dniem 22 lutego 1996r. został wykreślony z rejestru REGON (pismo Urzędu Statystycznego we W. z dnia 26 listopada 2001r., pismo Urzędu Statystycznego we W. z dnia 9 października 2008r. - nienumerowane karty akt ZUS).

W dniu 4 marca 1996r. do Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą wpłynęło pismo od (...) (...) + (...) z siedzibą w Niemczech, w którym W. R., działający w imieniu ww. spółki, oświadczył, iż z dniem 23 lutego 1996r. został zamknięty Oddział (...) (...) + (...) na terenie Polski. Jako powód zamknięcia Oddziału wskazał prowadzenie działalności niezgodne z określonym w zezwoleniu wydanym przez Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą (pismo Izby Skarbowej we W. z dnia 17 maja 2001r. – nienumerowane karty akt ZUS).

W dniu 6 marca 1996r. Naczelnik Urzędu Skarbowego we W. wydał decyzję o nadaniu (...) (...) + (...) Oddział we W. numeru identyfikacji podatkowej 895-10-19-121 (pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego W. z dnia 21 września 2009r. oraz z dnia 11 sierpnia 2009r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w P. (Niemcy) z dnia
9 sierpnia 1996r., znak: (...), spółka (...) (...) + (...) z siedzibą w I. (Niemcy) została rozwiązana na skutek odrzucenia wniosku o otwarcie postępowania upadłościowego z powodu braku masy upadłości. W związku z powyższym, ustał byt prawny Oddziału działającego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (wierzytelne tłumaczenie z języka niemieckiego odpisu z rejestru spółki – nienumerowane karty akt ZUS). W tej sytuacji, zgodnie z informacją Naczelnika Urzędu Skarbowego W. z mocy prawa wygasła decyzja o nadaniu numeru identyfikacji podatkowej Oddziałowi we W. (pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego W. z 11 sierpnia 2009r. – nienumerowane karty akt ZUS).

W dniu 13 kwietnia 2000r. do organu rentowego wpłynęło zgłoszenie płatnika składek (...) (...) + (...). W treści zgłoszenia płatnik składek wskazał, iż legitymuje się wpisem do rejestru nr (...) z dnia 21 lutego 1994r., dokonanym przez (...) w mieście P.. Płatnik zadeklarował rozpoczęcie działalności od dnia 1 marca 2000r. Jednocześnie w dokumencie zgłoszeniowym wskazano nieważne numery – numer REGON (...), który został zlikwidowany w dniu 22 lutego 1996r., a także numer identyfikacji podatkowej (...), który wygasł wraz z ustaniem bytu prawnego podatnika (okoliczności bezsporne).

Z. P. w dniu 1 stycznia 2010r. zawarł z (...) (...) + (...) z siedzibą we W., posługującą się ww. numerami NIP i REGON, reprezentowaną przez M. W. – dyrektora ds. personalnych, umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 stycznia 2010r., na stanowisku pracownika administracyjnego, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 2.058,00 zł brutto miesięcznie. Miejsce wykonywania pracy zostało określone jako W. (umowa o pracę z dnia 1 stycznia 2010r., k. 76 a.s.).

W dacie zawarcia ww. umowy o pracę Z. P. oświadczył, że został zapoznany w zakładzie pracy z przepisami i zasadami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz z przepisami przeciwpożarowymi. Podpisał także, że zapoznał się z informacją o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych ( oświadczenie pracownika z dnia 1 stycznia 2010r., k. 74 a.s.; informacja o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych, k. 75 a.s.).

W dniu 18 stycznia 2010r. został wypełniony dokument ZUS P ZUA, w którym zgłoszono Z. P. do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego od dnia 1 stycznia 2010r. ( ZUS P ZUA, k. 72 a.s.).

Poza Z. P., (...) (...) + (...) z siedzibą we W. w latach 2010 – 2012 zgłosiła do ubezpieczeń społecznych wiele innych osób (zestawienie osób zgłoszonych do ZUS, k. 356 a.s.). Jedną z takich osób była J. S., z którą ww. spółka zawarła umowę o pracę na czas określony na okres od dnia 1 września 2011r. do dnia 31 sierpnia 2012r. oraz na okres od dnia 1 września 2012r. do dnia 31 grudnia 2015r. na stanowisku kierownika ds. administracyjno-księgowych, w pełnym wymiarze czasu pracy ( umowy o pracę z J. S., k. 163-164 a.s.).

W dniu 3 listopada 2011r. (...) (...) + (...) z siedzibą we W. wystawiła Z. P. zaświadczenie o zarobkach, podpisane przez specjalistę ds. (...) ( zaświadczenie z dnia 3 listopada 2011r., k. 70 a.s.).

Z. P. otrzymywał wynagrodzenie od (...) (...) + (...) z siedzibą we W. przekazem pocztowym ( przekazy pocztowe, k. 293-208 a.s.). Nadto spółka wystawiła ubezpieczonemu PIT-11 za 2012r., który podpisała specjalistka ds. (...) ( PIT-11 za 2012r., k. 77 a.s.).

Na dzień 31 grudnia 2012r. zadłużenie na koncie (...) z tytułu nieopłaconych składek wynosiło: na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - 2.539.423,91 zł, na Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych - 7.924.326,11 zł oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - 658.394,89 zł. Składki na ubezpieczenia za Z. P. nie zostały opłacone (stany należności dla płatnika składek, k. 105-111 a.s.).

Sąd Rejonowy dla Warszawy Żoliborza VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt VII Np 716/13 w dniu 7 stycznia 2014r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym nakazał pozwanemu (...) (...) + (...) z siedzibą we W., aby zapłacił powódce J. S. kwotę 18.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 listopada 2013r. do dnia zapłaty (nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, k. 14 akt sprawy o sygn. VII Np 716/13). Ponadto ten sam Sąd w sprawie o sygn. akt VII Np 717/13 w dniu 23 stycznia 2014r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym nakazał pozwanemu (...) (...) + (...) z siedzibą we W., aby zapłacił powodowi Z. P. kwotę 24.696,00 zł brutto z odsetkami ustawowymi od dnia 14 listopada 2013r. do dnia zapłaty ( nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, k. 16 akt sprawy o sygn. VII Np 717/13). Ww. kwoty zostały zasądzone z tytułu niewypłaconego wynagrodzenia (pozew J. S., k. 1-4 akt sprawy o sygn. VII Np 716/13; pozew Z. P., k. 1-4 akt sprawy o sygn. VII Np 717/13).

Ubezpieczony wykonywał pracę w W. przy ulicy (...), gdzie było wynajmowane biuro. Pracowało tam kilka osób m.in. J. S.. Ubezpieczony zajmował się rozwożeniem korespondencji. Część poleceń wydawał mu prezes zarządu Z. K. (1), a część specjalistka ds. (...). Ze wskazanymi osobami Z. P. kontaktował się telefonicznie albo mailowo. Niektóre zadania zlecała mu J. S., która polecała m.in., aby odebrał korespondencję z poczty, składał lub odbierał dokumenty od notariusza czy potwierdził podpis danej osoby. Ponadto ubezpieczony dostarczał dokumenty z (...) do zaksięgowania A. S. oraz składał wnioski do KRS. Ww. zadania realizował w pełnym wymiarze czasu. Przełożoną Z. P. była A. B., która wykonywała pracę we W.. Od pewnego czasu spółka (...) zaprzestała wypłacać wynagrodzenia swoim pracownikom. Ubezpieczony wraz z J. S. dochodzili zapłaty wynagrodzenia na drodze sądowej, jednak ubezpieczonemu, mimo uprawomocnienia się nakazu zapłaty nie udało się wyegzekwować zasądzonych należności. Ubezpieczony w listopadzie 2013r. stał się niezdolny do pracy. Później do pracy już nie powrócił do pracy, ponieważ dowiedział się od J. S., że spółka nie istnieje ( zeznania świadków: A. S. i J. S. oraz Z. P., k. 141-142, 149-150, 170-172, 180-181, 410 verte - 411 a.s.).

W związku z wnioskiem Z. P. o zasiłek chorobowy, (...) (...) + (...) z siedzibą we W. złożyła do ZUS zaświadczenie płatnika składek, w którym zostało wskazane, że ubezpieczony był zatrudniony do 31 października 2012r. oraz że nie zostało mu wystawione świadectwo pracy, gdyż na podstawie art. 23 ¹ k.p. został przejęty przez Fundację (...) (zaświadczenie płatnika składek – nienumerowane karty akt ZUS). Fundacja (...) w piśmie z 24 kwietnia 2014r., skierowanym do Sądu w sprawie o sygnaturze VII U 3219/13, oświadczyła że nie przejmowała pracowników (...) (...) + (...) (pismo Fundacji (...) z dnia 24 kwietnia 2014r., k. 54 akt sprawy o sygn. VII U 3219/13).

Wskazana Fundacja dniu 2 listopada 2009r. dokonała zakupu 26 udziałów w (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. od reprezentującego (...) (...) + (...) Z. K. (1) (umowa sprzedaży udziałów z dnia 2 listopada 2009r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. w dniu 30 października 2009r. wydał decyzję, w której uznał Z. K. (1) za płatnika składek działającego od dnia 1 marca 2000r. do nadal pod firmą nieistniejącej jednostki organizacyjnej (...) (...) + (...) ( decyzja z dnia 30 października 2009r. – nienumerowane karty akt ZUS). Ponadto w dniu 12 marca 2010r. została wydana decyzja, w której Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. stwierdził, że Z. K. (1), będąc płatnikiem składek z tytułu zatrudnienia pracowników:

- od dnia 17 listopada 2001r. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik zgłoszony do ww. ubezpieczeń przez (...) (...) + (...) z siedzibą we W. przy ul. (...) (NIP (...), REGON (...));

- od dnia 1 marca 2000r. do nadal podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą nieistniejącej jednostki organizacyjnej (...) (...) + (...) z siedzibą we W. przy ul. (...) (decyzja z dnia 12 marca 2010r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Sąd Rejonowy w C. w rejestrze handlowym działu B nr (...) wpisał (...) (...) (...) + (...) + (...) + (...), mającą Oddział (...) (...) + (...) (...) w I.. Ww. spółka została utworzona na podstawie umowy spółki z dnia 9 kwietnia 2010r. Przedmiotem działalności był handel wszelkiego rodzaju surowcami wtórnymi, maszynami budowlanymi, urządzeniami rolniczymi włącznie z pojazdami użytkowymi oraz pojazdami wszelkich marek, skup i sprzedaż nieruchomości włącznie z dzierżawą i wynajmem, zakup udziałów w firmach europejskich i inwestycji oraz zarządzanie nimi wyłącznie w ramach własnego majątku, import i eksport wszelkiego rodzaju dóbr użytkowych oraz świadczenie usług pielęgniarskich (tłumaczenie z języka niemieckiego wydruku z rejestru, k. 31-33 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. w dniu 11 października 2016r. wydał decyzję nr (...), w której na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p., stwierdził, że Z. P. w okresie od dnia 1 stycznia 2010r. do dnia 31 października 2012r. nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik zatrudniony u płatnika składek (...) (...) + (...) (decyzja ZUS z dnia 11 października 2016r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych skierował zawiadomienie o podejrzeniu popełniania przestępstwa przez osoby działające pod firmą (...) (...) + (...) Za Z. K. (1) został wystawiony list gończy. Przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu III Wydział Karny toczy się postępowanie w sprawie o sygn. akt III K 74/21 (dot. RP I Ds. 5.2020) przeciwko Z. K. (1), H. M., A. K., B. W., K. R., M. W., M. B., K. C., U. K., D. N., L. W., J. M. i T. K.. Z. K. (1) został oskarżony o to, że:

- w okresie od 2009 roku do listopada 2013 roku we W. i wielu miejscowościach na terenie kraju, a także w B. założył, a następnie kierował grupą przestępczą mającą na celu dokonywanie przestępstw przeciwko mieniu oraz przeciwko prawom pracowniczym, a także przestępstw polegających na udaremnianiu i ukrywaniu pochodzenia środków pieniężnych, w skład której wchodzili H. K., A. K., M. W., K. R., B. W., M. B., K. C. i inne osoby - tj. o przestępstwo z art. 258 § 1 i 3 kk;

- w okresie od stycznia 2010 roku do listopada 2013 roku we W. i wielu miejscowościach na terenie kraju oraz w B. działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, w ramach zorganizowanej grupy przestępczej oraz wedle ustalonego wcześniej podziału ról i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził wiele osób fizycznych i prawnych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, w ten sposób, że po uprzednim wprowadzeniu ich w błąd, co do zamiaru opłacenia obowiązkowych należności wynikających z zatrudniania pracowników w postaci składek na ubezpieczenie społeczne na rachunek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zaliczek od dochodów osób fizycznych na rachunki właściwych urzędów skarbowych oraz wielu należności publiczno - prawnych wynikających z zatrudniania pracowników, za pośrednictwem wielu osób działających w imieniu spółek: (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., (...) (...) (...) + (...) + (...) + (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., złożył fałszywe oświadczenie o przejęciu na podstawie art. 23 ^{( 1)} kodeksu pracy pracowników od pierwotnych pracodawców, a następnie na podstawie szeregu umów zawartych przez w/w podmioty o świadczenie usług wynajął pozyskanych pracowników, w zamian za co uzyskał środki pieniężne w łącznej kwocie nie mniejszej niż 110.381.399,63 zł, stanowiące mienie znacznej wartości, przekazane przez kontrahentów celem opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczek z tytułu PIT 4 osób wykonujących prace, a następnie środki te przeznaczył na cele własne członków grupy, czym działał na szkodę wielu pokrzywdzonych (akt oskarżenia – sygn. akt RP I Ds. 5.2020, k. 381 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, zgromadzonych w aktach sprawy, w tym aktach ZUS oraz aktach spraw o sygn. VII U 3219/13, VII Np 717/13 i VII Np 716/13, a także w oparciu o zeznania świadków: A. S. i J. S. oraz ubezpieczonego.

Dokumenty w zakresie, w jakim Sąd dokonał na ich podstawie ustaleń, są wiarygodne. W znaczącej części mają one charakter dokumentów urzędowych, a ich treść jest spójna. Dodatkowo nie były one kwestionowane przez strony sporu w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem wynikające z nich okoliczności należało przyjąć za podstawę ustaleń faktycznych.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków A. S. i J. S. oraz zeznaniom Z. P. w zakresie, w którym wymienione osoby opisywały czynności, które wykonywał ubezpieczony w ramach stosunku pracy. Oczywiście nie umknęło uwadze Sądu, że zeznania te nie są szczegółowe i mogą występować w nich pewne luki, nie można jednak zapominać, że okres, kiedy ubezpieczony miał pozostawać w spornym stosunku pracy to lata 2010 – 2012, a zatem czas odległy. W związku z tym świadkowie mogli nie pamiętać szczegółów związanych z zatrudnieniem ubezpieczonego, biorąc pod uwagę wspomniany upływ czasu, a także okoliczność, że kwestie, o które byli pytani, nie ich bezpośrednio dotyczyły. W takim przypadku brak pamięci co do pewnych faktów bądź też nieścisłości wynikające z tego, nie są elementem dyskwalifikującym zeznania, tym bardziej że z zeznań świadków oraz ubezpieczonego wynikają okoliczności spójne, które stały się częścią ustaleń.

Zeznań świadka M. W. Sąd nie czynił podstawą dokonanych ustaleń. Świadek nie pamiętała niczego istotnego w przedmiotowej sprawie, co dotyczyłoby zatrudnienia Z. P.. Poza tym, pytana o kwestie związane z powstaniem spółki (...) (...) (...) + (...) + (...) + (...), w której była prokurentem, co wynika z rejestru, zasłaniała się niepamięcią, co może być związane z toczącym się postępowaniem karnym, w którym świadek ma status osoby oskarżonej, podobnie jak Z. K. (1).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie Z. P. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Przed przystąpieniem do analizy okoliczności, jakie zaistniały w rozpatrywanej sprawie, tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 1009 – dalej u.s.u.s.). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. W myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy oraz definicję pracownika i pracodawcy określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2020r., poz. 1320 – dalej k.p.). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Zgodnie z art. 3 k.p. pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. W orzecznictwie wskazuje się, że zdolność do bycia pracodawcą nie jest jedynie wyrazem woli stron stosunku pracy, lecz wynika z całokształtu okoliczności świadczących o wyodrębnieniu organizacyjno-finansowym jednostki zatrudniającej. Treść oświadczeń woli lub wiedzy składanych przez jednostkę może ułatwić proces ustalania pracodawcy, nie jest jednak ostatecznym, determinującym dowodem. To ustalenie pracodawcy zgodnie z przyjętą w doktrynie i judykaturze wykładnią art. 3 k.p. określa strony nawiązanego stosunku pracy (art. 22 § 1 k.p.) i determinuje treść oświadczeń woli co do oznaczenia pracodawcy (art. 29 § 1 k.p.). W świetle powołanego przepisu potencjalny pracodawca powinien posiadać cechy w postaci wyodrębnienia organizacyjno-finansowego oraz zdolności do samodzielnego zatrudniania pracowników, które muszą mieć charakter rzeczywisty, a nie blankietowy. Nie chodzi tylko o formalne uzewnętrznienie cech typowych pracodawcy, lecz o faktyczne ich realizowanie przez określony podmiot. Oznacza to konieczność weryfikacji w każdych warunkach czy doszło do utworzenia pracodawcy (pracodawcy wewnętrznego), który w ten sposób uzyskał legitymację bierną w procesie, a nie tylko spostrzeżenia o wyodrębnieniu takiego podmiotu (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 14 lutego 2018r., I PK 351/16, Legalis nr 1769284).

W analizowanym przypadku podmiot, który został oznaczony w umowie o pracę jako pracodawca i potem dokonał zgłoszenia Z. P. do ubezpieczeń społecznych, a więc (...) (...) + (...), niewątpliwie ani w dacie, kiedy została zawarta umowa o pracę, ani w czasie, kiedy ubezpieczony został wyrejestrowany z ubezpieczeń społecznych, nie istniał. Nie mógł więc być pracodawcą i skutecznie zawrzeć umowy o pracę, jak również podejmować jakichkolwiek innych działań. Choć Z. P. z takim stanowiskiem nie godził się, wskazując m.in. na braki w materiale dowodowym, to dokumenty, które przedstawił organ rentowy w sposób nie pozostawiający jakichkolwiek wątpliwości wskazują, że ww. spółka zarejestrowana w Niemczech, jak i Oddział tej spółki we W., w latach 2010 – 2012 (okres, którego dotyczy zaskarżona decyzja), nie miały bytu prawnego. To, że w dokumentach pojawiała się nazwa ww. spółki czy Oddziału oraz jej pieczątka, nie świadczy o tym, że podmiot, którego nazwę wskazywano, faktycznie w tym czasie istniał. W okresie wcześniejszym, a więc w latach 1994 – 1996, (...) (...) + (...) była zarejestrowana w Niemczech. Potwierdza to wierzytelne tłumaczenie rejestru niemieckiego. Wynika z niego, że Sąd w P. pod numerem (...) zarejestrował taką spółkę w dniu 21 lutego 1994r., ale w dniu 9 sierpnia 1996r. spółka ta została rozwiązana na skutek odrzucenia wniosku o otwarcie postępowania upadłościowego z powodu braku masy upadłości. Podmiot o wskazanej nazwie przestał więc istnieć i nie tylko sam nie mógł występować w obrocie prawnym, ale także nie miał możliwości, by tworzyć Oddziały – takie, jak ten we W.. O tym zresztą, że i ten Oddział utracił możliwość występowania w obrocie prawnym świadczą pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego W. oraz Urzędu Statystycznego we W.. Z informacji przez te urzędy przekazanych wynika, że (...) (...) + (...) otrzymała zezwolenie Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą (znak: (...) (...) z dnia 31 lipca 1995r.) na prowadzenie Oddziału we W., z tym że było ono czasowo ograniczone. Niezależnie od tej okoliczności zwraca uwagę to, że w dniu 4 marca 1996r. do Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą wpłynęło pismo od (...) (...) + (...), w którym uprawniony do jej reprezentacji W. R. oświadczył, iż z dniem 23 lutego 1996r. został zamknięty Oddział (...) (...) + (...) na terenie Polski. Jako powód zamknięcia Oddziału wskazał prowadzenie działalności niezgodne z zezwoleniem wydanym przez Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą . Skutkiem tego Oddział ww. spółki w Polsce, który otrzymał numer REGON, został wykreślony z rejestru REGON w lutym 1996r. Później, na skutek wcześniej wspomnianego rozwiązania (...) (...) + (...) przez Sąd w P., wygasła z mocy prawa także decyzja o nadaniu Oddziałowi we W. numeru identyfikacji podatkowej.

Mimo wskazanych okoliczności, które zostały w przedmiotowej sprawie udowodnione, (...) (...) + (...) nadal funkcjonowała, posługując się bezprawnie numerami NIP i REGON. To jednak bytu spółki i jej Oddziału w żaden sposób nie sankcjonuje i nie przywraca im bytu prawnego, który został bezpowrotnie i bezsprzecznie utracony. W tej sytuacji w stosunku pracy, którego stroną był Z. P., (...) (...) + (...) nie mogła wystąpić jako pracodawca. Spółka ta nie istniejąc, nie mogła być pracodawcą. Wobec powyższego nie ma podstaw faktycznych oraz prawnych, aby objąć obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi Z. P. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) (...) + (...). Skoro taki podmiot nie istniał w latach 2010 – 2012, a nawet dużo wcześniej, to nie mógł też zostać nawiązany skutecznie stosunek pracy z takim podmiotem.

Powyższe nie oznacza, że Z. P. w spornym okresie nie pozostawał w stosunku pracy. Zdaniem Sądu, dowody z dokumentów związane z wypłatą wynagrodzenia i samym nawiązaniem stosunku pracy, jak również zeznania świadków, potwierdzają, że ubezpieczony w spornym okresie pracował, wykonując te obowiązki, jakie zostały wskazane w części obejmującej ustalenia faktyczne. Jednakże jego pracodawcą nie była (...) (...) + (...). Był to inny podmiot, ale Sąd w tym zakresie nie czynił szczegółowych ustaleń, ponieważ w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych to treść decyzji wyznacza zakres i przedmiot rozpoznania sprawy przez sąd, który orzeka o zasadności odwołania w granicach przedmiotu zaskarżonej decyzji. Z uwagi na to, że decyzja w przedmiotowej sprawie poddana kontroli Sądu, dotyczy podlegania ubezpieczeniom w związku z zatrudnieniem Z. P. w (...) (...) + (...), to o tym tylko Sąd rozstrzygnął, nie ustalając zarazem tego kto faktycznie był pracodawcą ubezpieczonego. Ustalenia w tym zakresie, jak słusznie wskazał organ rentowy, mogą być czynione w innym postępowaniu np. w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy. Nie ma podstaw, by ich dokonywać w analizowanej sprawie.

Kończąc, podkreślić należy, że złożone w toku postępowania przez pełnomocnika odwołującego się uwierzytelnione tłumaczenie wydruku z niemieckiego rejestru handlowego (k. 31-33 a.s.) nie dotyczy (...) (...) + (...), która została wskazana w umowie o pracę jako pracodawca ubezpieczonego i której dotyczy zaskarżona decyzja. Tamta spółka została zarejestrowana pod numerem (...), zaś spółka, której dotyczy złożony przez odwołującego się dokument, została zarejestrowana pod numerem (...) i ma inną nazwę. Poza tym do podpisania umowy tej spółki doszło 9 kwietnia 2010r., a więc kilka miesięcy po tym, gdy Z. P. zawarł w dniu 1 stycznia 2010r. umowę o pracę.

Mając na względzie powyższe, odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Sąd na podstawie art. 98 k.p.c. zasądził od Z. P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wskazana kwota stanowiąca sumę stawek minimalnych za postępowanie przed sądem pierwszej i drugiej instancji została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804).