Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Krystyna Stawecka

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Wrona

po rozpoznaniu na rozprawie zdalnej w dniu 21 lutego 2023 roku w Warszawie,

sprawy z powództwa Skarbu Państwa-Centrum Projektów Informatycznych w W.

przeciwko(...) w G. ( powód wzajemny)

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanej (...) w G. na rzecz powoda Skarbu Państwa-Centrum Projektów Informatycznych w W. kwotę 60.000

(sześćdziesiąt tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty.

2.  W pozostałym zakresie powództwo główne oddala.

3.  Z powództwa wzajemnego zasądza od Skarbu Państwa - (...) w W. na rzecz (...) w G. kwotę 18.204

(osiemnaście tysięcy dwieście cztery) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 12.742,80 złotych (dwanaście tysięcy siedemset czterdzieści dwa i 80/100) od dnia 19 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 5.461,20 (pięć tysięcy czterysta sześćdziesiąt jeden i 20/100) złotych od dnia 15 stycznia 2018 r. do dnia zapłaty.

4.  Końcowe rozliczenie kosztów procesu pozostawia referendarzowi sądowemu wskazując, że pozwany wygrał sprawę z powództwa głównego w 66% i wygrał sprawę z powództwa wzajemnego w 100% , zaś powód wygrał sprawę z powództwa głównego w 34% i przegrał sprawę z powództwa wzajemnego w 100%.

Sygn. akt XXV C 836/15

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 9 marca 2023 roku

Powód Skarb Państwa reprezentowany przez (...) z siedzibą w W. pozwem o zapłatę w postępowaniu upominawczym z dnia 23 lutego 2015 r. (data stempla pocztowego – k. 117 a.s.), skierowanym przeciwko (...) sp. z o.o. z siedzibą w G. , wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym Sąd nakaże pozwanej, aby zapłaciła powodowi kwotę 178.308,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 26 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz zasądzi od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa koszty postępowania, w tym koszty zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, według norm prawem przepisanych.

Z ostrożności procesowej, w przypadku wniesienia przez pozwaną sprzeciwu od nakazu zapłaty lub skierowania sprawy na rozprawę z innych przyczyn, powód wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 178.308,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 26 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu strona powodowa wyjaśniła, iż źródłem dochodzonych przez nią w przedmiotowej sprawie roszczeń związanych z zapłatą kar umownych w wysokości 178.399,20 zł jest nienależyte wykonanie przez pozwaną spółkę zawartej przez strony umowy nr(...) z dnia 8 października 2013 r. Wskazano, iż wspomniane kary umowne związane z opóźnieniem wykonania zobowiązania zostały przewidziane przez strony w § 10 umowy, terminem wykonania ww. umowy był dzień 16 grudnia 2013 r., zaś pozwana wykonała ostatecznie ww. zobowiązanie dopiero z dniem 7 lutego 2014 r. Wyjaśniono, że kara umowna za opóźnienie w wykonaniu dokumentacji projektowej została określona w § 10 ust. 1 lit. a) umowy na 1 % wynagrodzenia umownego określonego w § 7 ust. 1 w wysokości 364.080,00 zł za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia, licząc od umownego terminu ich dostarczenia, a kwotę roszczenia ustalono na kwotę 196.603,20 zł za okres liczony od dnia 16 grudnia 2013 r. jako terminu wykonania umowy do dnia 7 lutego 2014 r., czyli dnia rzeczywistego wykonania umowy (czyli za okres 54 dni). Ponadto wskazano, że w dniu 11 kwietnia 2014 r. wystawiono pozwanej notę obciążeniową nr (...) z tytułu kar umownych na kwotę 196.603,20 zł z terminem płatności do dnia 25 kwietnia 2014 r., w związku z czym pozwana wniosła zabezpieczenie należytego wykonania przedmiotowej umowy wraz z należnymi od niej odsetkami w łącznej wysokości 18.294,54 zł, które zostało w dniu 17 kwietnia 2014 r. przeksięgowane na poczet zaległej należności, co dało kwotę roszczenia w wysokości 178.308,66 zł, o czym pozwana została poinformowana przez powoda. Podano nadto, że z uwagi na nieterminowe wykonanie przedmiotowej umowy powód skierował do pozwanej wezwanie do zapłaty z dnia 25 kwietnia 2014 r., zaś pozwana do dnia dzisiejszego nie zapłaciła żądanej kwoty, dlatego też uzasadnione jest żądanie zapłaty odsetek od żądanej przez powoda kwoty od dnia 26 kwietnia 2014 r. (pozew – k. 2-10 a.s.).

W dniu 2 kwietnia 2015 r. tut. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, na podstawie którego nakazał pozwanej (...) sp. z o.o. z siedzibą w G., aby w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia jej tego nakazu zapłaciła: 1) powodowi – Skarbowi Państwa – (...) w W. kwotę 178.308,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 26 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty; 2) Skarbowi Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7.200,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego; 3) Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu w Warszawie kwotę 8.916,00 zł tytułem kosztów sądowych, których powód nie miał obowiązku uiścić, albo by w tym terminie wniosła sprzeciw do Sądu (nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 02.04.2015 r. – k. 118 a.s.).

Pismem z dnia 29 kwietnia 2015 r. (data stempla pocztowego – k. 164v a.s.) pozwana (...) sp. z o.o. z siedzibą w G. wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 2 kwietnia 2015 r., zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu wszystkich kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kwoty 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Ponadto pozwana złożyła pozew wzajemny, wnosząc o zasądzenie od powoda (pozwanego wzajemnego) na rzecz pozwanej (powódki wzajemnej) kwoty 18.204,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od: a) kwoty 12.742,80 zł od dnia 19 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty; b) od kwoty 5.461,00 zł od dnia 19 marca 2015 r. do dnia zapłaty. Ponadto pozwana (powódka wzajemna) wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od powoda (pozwanego wzajemnego) zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwana zakwestionowała powództwo w całości jako bezzasadne. Przyznała, że strony zawarły w dniu 8 października 2013 r. umowę, na podstawie której pozwana spółka zobowiązała się do wykonania dokumentacji projektowej wraz z uzyskaniem prawomocnej decyzji w przedmiocie pozwolenia na budowę pozwalającej na realizację zadania pn. ,,Prace budowlane (...)Komendy Głównej Policji” w obiekcie przy ul. (...) w W.. Odnosząc się jednak do zarzutu strony powodowej dotyczącego opóźnienia w realizacji zleconych pozwanej prac, strona pozwana wskazała, iż zgodnie z łączącą strony umowę termin zakończenia prac został określony na dzień 16 grudnia 2013 r., zaś pozwana dostarczyła dokumentację projektową określoną w § 1 ust. 1 lit. a) umowy w dniu 20 grudnia 2013 r., a w dniu 24 grudnia 2013 r. powód dostał kosztorys branży elektrycznej, które to dokumenty łącznie spełniały zadość wymaganiom umownym. O powyższym świadczy m. in. fakt, iż pozwana w dniu 11 grudnia 2013 r. złożyła wniosek o pozwolenie na budowę, co zgodnie z § 8 ust. 2 umowy mogła uczynić dopiero po uzyskaniu pozytywnej opinii (...). Strona pozwana podniosła, że powód co prawda w dniu 30 grudnia 2013 r. i w dniu 9 stycznia 2014 r. drogą mailową przedstawił uwagi do przedmiotowej dokumentacji, jednak uczynił to w sposób niezgodny z umową przewidującą kierowanie korespondencji na adresy pocztowe lub numer faksu, tym samym z uwagi na złożenie przez powoda zastrzeżeń do przekazanej mu dokumentacji jedynie w formie elektronicznej w świetle postanowień umowy należy uznać, że przedmiotowa dokumentacja została odebrana bez zastrzeżeń. Mimo to pozwana działając w dobrej wierze szczegółowo ustosunkowała się do tych zastrzeżeń pismem z dnia 16 stycznia 2014 r., a ponadto na spotkaniu w dniu 23 stycznia 2014 r., na którym przyjęto do wiadomości wyjaśnienia pozwanej jako wykonawcy. W ocenie strony pozwanej zastrzeżenia powoda w przeważającej mierze były całkowicie bezzasadne lub nie znajdowały odzwierciedlenia w wymogach SIWZ i PFU, a jedynie dosłownie kilka uwag było częściowo zasadnych, jednak nie dotyczyły one w żadnym razie wad istotnych dokumentacji projektowej, a jedynie uszczegółowienia pewnych kwestii, a tym samym nie mogły skutkować brakiem odebrania tejże dokumentacji przez powoda jako zamawiającego. Strona pozwana podniosła, iż w przedmiotowej sprawie nie można w żaden sposób mówić o wadach istotnych, skoro pozwana na podstawie dokumentacji, która nie została odebrana przez zamawiającego, złożyła wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę, który to wniosek skutkował uzyskaniem prawomocnej decyzji będącej nadrzędnym celem wiążącej strony umowy. Zdaniem strony pozwanej należy uznać, iż najpóźniejszą datą, z jaką dokumentacja projektowa winna zostać odebrana przez powoda, jest dzień 24 grudnia 2013 r., w związku z tym maksymalne opóźnienie pozwanej mogłoby wynosić 8 dni. W przekonaniu strony pozwanej również fakt zapłacenia pozwanej całego wynagrodzenia jest znamienny - pozwana wskazała, że gdyby powód jako racjonalny podmiot działał w przeświadczeniu, że ma roszczenie wobec pozwanej, dokonałby potrącenia wymagalnej w jego ocenie należności, nie zaś dokonywał płatności całej kwoty, zwłaszcza że § 10 ust. 3 umowy upoważniał powoda do tego. Strona pozwana stoi na stanowisku, iż mimo, że można uznać fakt opóźnienia pozwanej z wykonaniem swoich prac o 8 dni, to jednak w dalszym ciągu pozostaje aktualna okoliczność bezzasadności naliczenia przez powoda kary umownej z uwagi na fakt, że pozwanej w żaden sposób nie można przypisać odpowiedzialności za nienależyte wykonanie przedmiotu umowy, określonej w art. 471 k.c., bowiem opóźnienie zaistniało ze względu na szereg okoliczności, za które pozwana nie odpowiada. Tymi okolicznościami były m. in. to, że powód, mimo faktu, że PFU nie było objęte żadną klauzulą tajności, udostępnił je wykonawcy dopiero po podpisaniu przez wykonawcę umowy, ponadto zamawiający nie dołączył do PFU inwentaryzacji, a dodatkowo starał się wymusić jej sporządzenie przez pozwaną jako część umowy, dodatkowo PFU było bardzo nieprecyzyjne i posiadało szereg braków, występowały też opóźnienia po stronie powoda pomimo ponagleń w wydaniu pełnomocnictw niezbędnych do prawidłowej realizacji przedmiotowej umowy. Z daleko posuniętej ostrożności procesowej strona pozwana podniosła zarzut miarkowania kary umownej z uwagi na jej rażącą wygórowaną wysokość, wskazując, że powód naliczył pozwanej kary umowne w wysokości 196.603,20 zł przy wysokości kontraktu 364.080,00 zł, co stanowi 54 % całego wynagrodzenia. Mając zaś na względzie, że powód nawet nie rozpoczął realizacji przedmiotowej inwestycji oraz fakt, że pozwana dobrowolnie i bez wynagrodzenia wykonała prace nieobjęte umową, SIWZ i PFU, to oczywistym wydaje się, że w interesie (...) nie leżało zakończenie prac, gdyż po prostu zarobiło na procederze naliczania kar umownych. Takie praktyki w ocenie pozwanej należy uznać za nadużycie prawa, gdyż kara umowna, podobnie jak odszkodowanie, nie może prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia uprawnionego. Kolejnym argumentem przemawiającym za miarkowaniem kary umownej jest fakt, iż to powód jest odpowiedzialny albo co najmniej przyczynił się do ewentualnych opóźnień pozwanej w realizacji umowy. Ponadto strona pozwana zwróciła uwagę na fakt, że na dzień 16 grudnia 2013 r. pozwana miała wykonane praktycznie 100 % swoich prac, a została obciążona karami umownymi o wartości 54 % wynagrodzenia kontraktowego, zatem należy uznać, że przedmiotowa kara jest rażąco wygórowana. Kolejną przesłanką przemawiąjącą za obniżeniem naliczonej przez powoda kary umownej jest brak zawinienia pozwanej za przedmiotowe opóźnienie. Uzasadniając żądanie wynikające z powództwa wzajemnego strona pozwana wskazała, że zgodnie z § 12 ust. 3 pkt 1 umowy powód (pozwany wzajemny) winien zwrócić pozwanej (powódce wzajemnej) 70 % kwoty 18.204,00 zł w terminie 30 dni od podpisania bez zastrzeżeń protokołu odbioru, tj. do dnia 18 kwietnia 2014 r., natomiast pozostałe 30 % kwoty zabezpieczenia do dnia 19 marca 2015 r. (sprzeciw od nakazu zapłaty wraz z powództwem wzajemnym – k. 123-139).

W piśmie z dnia 12 czerwca 2015 r (data stempla pocztowego – k. 194v a.s.) stanowiącym odpowiedź na sprzeciw od nakazu zapłaty oraz na pozew wzajemny powód Skarb Państwa reprezentowany przez (...) podtrzymał swe stanowisko wyrażone w pozwie, wnosząc o oddalenie powództwa wzajemnego w całości, oddalenie wniosku o miarkowanie kary umownej oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, według norm prawem przepisanych.

Powód wskazał, że zgodnie z § 4 umowy wykonawca był zobowiązany do oddania dokumentacji projektowej do dnia 16 grudnia 2013 r., że bezspornym między stronami jest, że tego nie uczynił, a po przekazaniu z opóźnieniem dokumentacji projektowej oraz kosztorysu branży elektrycznej zamawiający zgłosił szereg uwag, które w większości zostały przez wykonawcę uznane, zaś już sama ilość zastrzeżeń dowodzi, że wykonawca realizował umowę w sposób nieprofesjonalny. Powód zanegował zgłoszony przez stronę pozwaną zarzut przyczynienia się zamawiającego do opóźnienia w dostarczeniu dokumentacji projektowej. W ocenie powoda wykonawca jako profesjonalista powinien przewidzieć jakiego rodzaju dokumenty będą niezbędne do wykonania umowy i żądać dokumentów o odpowiedniej treści oraz formie od zamawiającego, tym bardziej, że treść pełnomocnictw była, przed ich udzieleniem, konsultowana z wykonawcą, zaś ewentualne obciążenia w tym zakresie nie obciążają zamawiającego (odpowiedź na sprzeciw od nakazu zapłaty oraz na pozew wzajemny – k. 168-178 a.s.).

Pismem z dnia 9 marca 2016 r. (data stempla pocztowego – k. 219 a.s.) Skarb Państwa – (...) z uwagi na wejście w życie ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach w transakcjach handlowych, ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw dokonał modyfikacji żądania pozwu w zakresie odsetek, wnosząc o zasądzenie od pozwanej (powódki wzajemnej) na rzecz powoda (pozwanego wzajemnego) kwoty 178.308,66 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 26 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, ewentualnie o zasądzenie od pozwanej (powódki wzajemnej) na rzecz powoda (pozwanego wzajemnego) kwoty 178.308,66 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 26 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty (pismo procesowe z dnia 09.03.2016 r. – k. 212-215 a.s.).

W dalszych pismach procesowych oraz na rozprawie w dniu 21 lutego 2023 r. strony postępowania podtrzymały swe dotychczasowe żądania i stanowiska (pismo procesowe pozwanej (powódki wzajemnej) z dnia 12.04.2016 r. – k. 220-227 a.s., pismo procesowe powoda (pozwanego wzajemnego z dnia 28.12.2022 r. – k. 1307-1307v a.s., pismo procesowe pozwanej (powódki wzajemnej) z dnia 09.01.2023 r. – k. 1314 a.s., protokół rozprawy z dnia 21.02.2023 r. – k. 1320-1321, załącznik pozwanej (powódki wzajemnej) do protokołu rozprawy z dnia 21.02.2023 r. – k. 1324-1325v a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

W dniu 8 października 2013 r. (...) z siedzibą w W. jako zamawiający, reprezentowane przez P. C.– Dyrektora(...), oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w G. jako wykonawca, reprezentowana przez W. W. – Prezesa Zarządu ww. spółki, zawarły umowę nr (...).

Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy, zamawiający zamówił, a wykonawca zobowiązał się do wykonania na rzecz zamawiającego dokumentacji projektowej wraz z uzyskaniem prawomocnej decyzji pozwolenia na budowę pozwalającej na realizację zadania pn. ,,Prace budowlane(...) ( (...)) Komendy Głównej Policji” w obiekcie przy ul. (...) w W., w szczególności: a) wykonania projektu budowlanego i wykonawczych w branży architektonicznej, elektrycznej teletechnicznej i sanitarnej, w zakresie obejmującym przedmiot zamówienia, b) wykonania specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót dla każdego z opracowań branżowych, c) wykonania kosztorysu inwestorskiego uwzględniającego całość dostaw oraz przedmiaru robót oraz innych dokumentów i działań, jeśli są konieczne do uzyskania pozwolenia na budowę lub do zgłoszenia w zależności od zakresu prac budowlanych, opinii, uzgodnień, warunków w zakresie wynikającym z obowiązujących przepisów, d) wykonanie informacji o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia (BIOZ), oraz e) uzyskania pozwolenia na budowę lub zgłoszenia w zależności od zakresu prac budowlanych, opinii, uzgodnień, warunków w zakresie wynikającym z obowiązujących przepisów.

Ustalono, że dokumentację należy opracować w formie tradycyjnej (papierowej) zgodnie z wcześniejszym wyszczególnieniem oraz na nośniku elektronicznym z zapisem na CD/DVD w formacie ogólnodostępnym, opracowania tekstowe w formacie pdf z możliwością wyszukiwania, opracowania graficzne w formacie Auto CAD, pdf, .jpg wysokiej rozdzielczości, dodatkowo kosztorysy inwestorskie w programie norma format ath i przedmiary robót w formacie pdf (§ 1 ust. 3 umowy).

Termin wykonania umowy ustalono do dnia 16 grudnia 2013 r. (§ 4 umowy).

Za wykonanie przedmiotu umowy określonego w § 1 umowy ustalono, że zamawiający zapłaci wykonawcy wynagrodzenie w kwocie (...) zł brutto, w tym za przeniesienie autorskich praw majątkowych(...) zł brutto (§ 7 ust. 1 umowy).

Zgodnie z umową, wykonawca miał przekazać zamawiającemu kompletną i zgodną z umową dokumentację projektową w siedzibie zamawiającego, zaś zamawiający miał dokonać sprawdzenia zgodności dostarczonej dokumentacji z wymaganiami zamawiającego, określonymi w załączniku nr 1, załączniku nr 2 i załączniku nr 3, obowiązującymi przepisami i normami oraz jej kompletności z punktu widzenia celu, któremu ma służyć, w terminie dziesięciu dni roboczych od dnia jej przekazania. Po uzyskaniu pozytywnej opinii zamawiającego wykonawca mógł przystąpić do uzyskania pozwolenia na budowę. Jeśli zamawiający zgłosi pisemnie w terminie, o którym mowa w ust. 2 § 8 umowy, iż dokumentacja jest niekompletna lub wykonana w sposób niezgodny z wymaganiami zawartymi w umowie, zamawiający miał wyznaczyć termin na usunięcie tych uwag lub zastrzeżeń, w którym to terminie wykonawca miał bezpłatnie usunąć wady poprzez dokonanie niezbędnych poprawek i uzupełnień w Dokumentacji (§ 8 ust. 1-3 umowy). W wypadku jeżeli wykonawca nie przedłoży dokumentów, o których mowa w ust. 7 (tj. wykazu wykonanej Dokumentacji, pisemnego oświadczenia, że Dokumentacja jest wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami techniczno-budowlanymi oraz normami, w stanie zupełnym, tj. kompletna z punktu widzenia celu, któremu ma służyć, i prawomocnej decyzji pozwolenia na budowę), zamawiający miał prawo odmówić odbioru i wezwać wykonawcę do ich przedłożenia w terminie 3 dni, a po bezskutecznym upływie ww. terminu zamawiający miał prawo odstąpić od umowy i żądać kary umownej w wysokości, o której mowa w § 10 ust. 1 lit. c) umowy, a w wypadku nieskorzystania z prawa odstąpienia od umowy – kary umownej, o której mowa w § 10 ust. 1 lit. a) umowy (§ 8 ust. 8 umowy). Zgodnie z § 8 ust. 10 umowy, wszelkie czynności odbiorcze powinny zostać zakończone w terminie wykonania umowy, o którym mowa w § 4 umowy. Dniem wykonania umowy jest dzień podpisania Protokołu Odbioru, w tym ze strony zamawiającego bez uwag i zastrzeżeń.

Zgodnie z § 9 ust. 2 umowy, strony rozszerzyły odpowiedzialność wykonawcy z tytułu rękojmi za wady przedmiotu umowy określonego w § 1 umowy w ten sposób, że termin rękojmi kończy się wraz z upływem terminu rękojmi za wady robót budowlanych wykonywanych na podstawie Dokumentacji będącej przedmiotem niniejszej umowy, tj. do dnia 31 grudnia 2017 r. Zgodnie z § 9 ust. 3 umowy, zamawiający miał powiadomić wykonawcę o wadach Dokumentacji projektowej w ciągu 15 dni od daty wykrycia wady.

Zgodnie z § 10 ust. 1 umowy, wykonawca zapłaci zamawiającemu kary umowne w następujących wypadkach i wysokościach: a) za opóźnienie w wykonaniu dokumentacji projektowej w wysokości 1 % wynagrodzenia umownego określonego w § 7 ust. 1 za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia, licząc od umownego terminu ich dostarczenia, b) za opóźnienie w usunięciu wad stwierdzonych w trakcie odbioru lub w okresie gwarancji, rękojmi, w wysokości 1 % wynagrodzenia umownego brutto określonego w § 7 ust. 1 umowy za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia liczony od dnia określonego w trybie § 8 ust. 3 i § 9 ust. 4 umowy, a w zakresie rękojmi od dnia wyznaczonego na usunięcie wad.

Zgodnie z § 12 ust. 1 umowy, wykonawca wniósł zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości 18.204,00 zł w formie pieniężnej, które służyło do zabezpieczenia roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Zabezpieczenie należytego wykonania umowy miało zostać zwolnione: 1) w wysokości 70 % kwoty zabezpieczenia w terminie 30 dni od daty podpisania ze strony zamawiającego bez uwag lub zastrzeżeń Protokołu Odbioru; 2) w wysokości 30 % kwoty zabezpieczenia w ciągu 15 dni od upływu okresu rękojmi za wady.

Zgodnie z § 17 ust. 3 umowy, w sprawach nią nieuregulowanych mają zastosowanie przepisy prawa polskiego, w szczególności przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych, ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawy Prawo budowlane i przepisy Kodeksu cywilnego ((...)– k. 29-36 a.s., specyfikacja istotnych warunków zamówienia – k. 719-777, 788-913 a.s., kosztorys inwestorski – k. 882-1153 a.s.).

Przedmiotowa umowa była rezultatem ogłoszonego przez powodowe (...) w trybie przetargu nieograniczonego zamówienia publicznego z dnia 3 sierpnia 2013 r. na ,,Wykonanie Dokumentacji projektowej wraz z uzyskaniem prawomocnej decyzji pozwolenia na budowę pozwalającej na realizację zadania pn. ,,Prace budowlane(...)( (...)) Komendy Głównej Policji” w obiekcie przy ul. (...) w W.”. Za najkorzystniejszą uznano ofertę pozwanej (...) sp. z o.o. z siedzibą w G., z którą to zawarto przedmiotową umowę nr (...) z dnia 8 października 2013 r. (oferta (...) sp. z o.o. – k. 13-13v a.s., oświadczenie (...) sp. z o.o. o spełnieniu warunków udziału w postępowaniu – k. 14 a.s., oświadczenie (...) sp. z o.o. o braku podstaw do wykluczenia – k. 14v a.s., lista podmiotów należących do tej samej grupy kapitałowej – k. 15-15v a.s., decyzje i zaświadczenia o wpisach osób posiadających kwalifikacje zawodowe – k. 16-22v, 45 a.s.).

Pismem z dnia 19 listopada 2013 r. pozwana spółka przedstawiła (...) wielobranżowe opracowanie ,,Projekt Budowlany – do akceptacji Inwestora” z prośbą o pilną akceptację lub zgłoszenie uwag do złożonej dokumentacji, wskazując, że po uwzględnieniu ewentualnych uwag projekt zostanie uzupełniony i niezwłocznie złożony w urzędzie celem uzyskania pozwolenia na budowę (pismo (...) sp. z o.o. z dnia 19.11.2013 r. – k. 39 a.s.).

Pozwana spółka (...) sp. z o.o. w piśmie z dnia 5 grudnia 2013 r., które wpłynęło do (...) w dniu 6 grudnia 2013 r., ustosunkowała się do zgłoszonych przez Centrum Projektów Informatycznych do tego dokumentu uwag.

Pismem z dnia 10 grudnia 2013 r. pozwana spółka (...) sp. z o.o. poinformowała (...) o zakończeniu wprowadzania zmian do Projektu Budowlanego zgodnie z wytycznymi przesłanymi w uwagach oraz wskazała, że przekazuje uzgodniony przez rzeczoznawców egzemplarz Projektu Budowlanego. Jednocześnie pozwana spółka wskazała, że z powodu braku oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, które nie zostało przekazane przez inwestora, nie jest możliwe złożenie dokumentacji do urzędu w celu uzyskania pozwolenia na budowę, w związku z czym pozwana spółka zwróciła się do (...) z prośbą o pilne dostarczenie kompletnego oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane (pismo (...) sp. z o.o. z dnia 05.12.2013 r. – k. 40-44, 73-77 a.s., pismo (...) sp. z o.o. z dnia 10.12.2013 r. – k. 46, 48, 72 a.s.).

Pismem z dnia 20 grudnia 2013 r. pozwana spółka (...) sp. z o.o. przekazała (...) pozostałą dokumentację projektową, a w dniu 24 grudnia 2013 r. Centrum Projektów Informatycznych otrzymało od pozwanej spółki kosztorys branży elektrycznej.

Do przekazanej w dniu 20 grudnia 2013 r. dokumentacji (...) zgłosiło uwagi w dniu 30 grudnia 2013 r. oraz w dniu 9 stycznia 2014 r. Uwagi zostały zgłoszone przez (...) stosownie do postanowień § 8 ust. 2 umowy nr (...) z dnia 8 października 2013 r., w terminie 10 dni roboczych od przekazania dokumentacji przez pozwaną spółkę.

Pozwana spółka (...) sp. z o.o. ustosunkowywała się pisemnie do zgłaszanych przez powoda uwag z dnia 30 grudnia 2013 r. oraz z dnia 9 stycznia 2014 r., wyrażając chęć dalszej współpracy oraz ewentualnie modyfikacji projektu według wcześniej nieprzekazanych wytycznych lub nieobjętych PFU i SIWZ.

W związku z tym pozwana spółka zwróciła się do (...) z prośbą o spotkanie koordynacyjne pozwalające ostatecznie ustalić zakres korekt i warunki ostatecznego odbioru dokumentacji oraz przygotowanie wcześniej złożonej dokumentacji do jej ewentualnego wypożyczenia przez Biuro Projektowe na czas wprowadzenia modyfikacji (pismo z dnia 20.12.2013 r.; protokół zdawczo-odbiorczy wraz z wnioskiem o pozwolenie na budowę– k. 47-47v, 49 a.s., pismo (...) z dnia 30.12.2013 r. wraz z uwagami do dokumentacji – k. 50-51v a.s., pismo Centrum Projektów Informatycznych z dnia 09.01.2014 r. wraz z uwagami do dokumentacji – k. 52-54 a.s., odpowiedzi do uwag z dnia 30.12.2013 r. – k. 80-86v, 89-95v, 96-103 a.s., odpowiedzi z dnia 16.01.2014 r. do uwag z dnia 30.12.2013 r. i z dnia 09.01.2014 r. – k. 55-71 a.s.).

W dniu 23 stycznia 2014 r. odbyło się spotkanie w przedmiocie uzgodnienia zgłoszonych przez inwestora i zamawiającego uwag oraz wyjaśnień wykonawcy. Strony omówiły uwagi zgłoszone przez (...) i ustaliły sposób ich uwzględnienia przez pozwaną spółkę. W dniu 23 stycznia 2014 r. (...) przesłało do pozwanej spółki notatkę z uzgodnieniami ze spotkania, którą pozwaną uzupełniła oraz zobowiązała się wprowadzić uzgodnione zmiany w dokumentacji (pismo Centrum (...) informatycznych z dnia 23.01.2014 r. – k. 79, 88 a.s., pismo (...) sp. z o.o. z dnia 23.01.2014 r. – k. 87 a.s.).

W dniu 7 lutego 2014 r. do siedziby (...) wpłynęło pismo pozwanej spółki z dnia 5 lutego 2014 r. z dokumentacją projektową uwzględniającą zakres modyfikacji ustalony na spotkaniu w dniu 23 stycznia 2014 r. (pismo (...) sp. z o.o. z dnia 05.02.2014 r. – k. 104-104v a.s.).

W dniu 12 marca 2014 r. i w dniu 18 marca 2014 r. strony podpisały ostateczne protokoły odbioru dokumentacji, w których zamawiający – (...) zaakceptował przekazaną mu dokumentację oraz potwierdził jej odbiór. Pozwanej spółce zostało wypłacone całkowite wynagrodzenie (protokół odbioru dokumentacji z dnia 12.03.2014 r. – k. 37-37v a.s., protokół odbioru końcowego dokumentacji z dnia 18.03.2014 r. – k. 38-38v a.s.).

W dniu 11 kwietnia 2014 r. wystawiono pozwanej notę obciążeniową nr (...) z tytułu kar umownych na kwotę 196.603,20 zł z terminem płatności do dnia 25 kwietnia 2014 r.

W związku z tym, iż pozwana wniosła zabezpieczenie należytego wykonania przedmiotowej umowy z dnia 8 października 2013 r. w wysokości 18.204,00 zł w formie pieniężnej (§ 12 ust. 1 umowy), kwota zabezpieczenia w wysokości 18.204,00 zł wraz z należnymi od niej odsetkami, co dało łączną kwotę 18.294,54 zł, została w dniu 17 kwietnia 2014 r. przeksięgowana na poczet zaległej należności, o czym pozwana została poinformowana (nota obciążeniowa nr (...) wraz z potwierdzeniem doręczenia pozwanej spółce – k. 105-106 a.s., pismo (...) z dnia 17.04.2014 r. – k. 107 a.s., operacje na rachunkach własnych wraz z potwierdzeniem odbioru – k. 108-109 a.s.).

Z uwagi na nieterminowe w ocenie (...) wykonanie przedmiotowej umowy powód w dniu 29 kwietnia 2014 r. skierował do pozwanej spółki wezwanie do zapłaty nr (...) kwoty 178.308,66 zł, tj. kwoty uzyskanej po potrąceniu od kwoty 196.603,20 zł kwoty 18.294,54 zł. Pozwana spółka odesłała (...) – za pismem z adnotacją bezzasadnego wystawienia – zarówno oryginał wystawionej noty, jak i wezwanie do zapłaty. W odpowiedzi (...) wysłało ponownie pozwanej spółce oryginał noty obciążeniowej nr (...) i oryginał wezwania do zapłaty nr (...), jednocześnie załączając ponowne wezwanie do zapłaty nr (...) (nota obciążeniowa nr (...) z dnia 11.04.2014 r. wraz z dowodem nadania – k. 105-106 a.s., pismo (...) z dnia 17.04.2014 r. nr (...) wraz z dowodem nadania – k. 107-109 a.s., wezwanie do uregulowania należności nr (...) ((...)) z dnia 29.04.2014 r. wraz z dowodem nadania – k. 110-111 a.s., pismo z dnia 16.05.2014 r. (...)wraz z załącznikami – k. 112-116 a.s.).

Przygotowywana na zlecenie (...) dokumentacja miała służyć modernizacji serwerowni w Komendzie Głównej Policji przy ul. (...) w W. .

Inwestycja ta była finansowana z funduszy europejskich. (...) jako zamawiający zgłaszało liczne uwagi spółce (...) sp. z o.o. jako wykonawcy w zakresie dostarczonej przez nią dokumentacji projektowej. Przedmiotowy projekt w chwili jego przyjęcia przez zamawiającego był doprowadzony do takiego stanu, że strony mogły go korygować w ramach niwelowania zgłaszanych przez zamawiającego wad. Praktyczny sposób wykonywania umowy wyglądał w ten sposób, że wykonawca opracowywał poszczególne części dokumentacji, następnie przekazywał ją do zamawiającego, który dokonywał jej weryfikacji.

Zamawiający po dokonaniu weryfikacji formułował ewentualne uwagi do oddanej części przedmiotu zamówienia, zaś (...) sp. z o.o. jako wykonawca w odpowiedzi na zgłaszane uwagi w miarę możliwości korygowała zgłaszane przez zamawiającego błędy i braki.

W dniu 7 lutego 2014 r. (...) jako zamawiający otrzymał drugą, ostateczną wersję dokumentacji projektowej po wprowadzonych zmianach. W efekcie zgłaszanych wykonawcy uwag realizacja i ostateczne przekazanie dokumentacji projektowej nastąpiło z opóźnieniem. Opóźnienie to jednak nie zawsze wynikało z całkowitej winy po stronie wykonawcy, niektóre z przyczyn opóźnienia w dostarczeniu końcowego projektu były niezależne od jego woli, zaś okres na wykonanie spornej umowy był niezwykle krótki. Przykładowo w PFU oraz w ogłoszeniu o przetargu nie było wskazanego, iż obiekt którego dotyczą prace, jest objęty ochroną konserwatorską, wykonawca dowiedział się o tej kwestii dopiero w trakcie wykonywania prac, co również wpłynęło na wydłużenie terminu realizacji umowy, bowiem wykonawca musiał złożyć dokumentację projektową do konserwatora zabytków i prowadzić zlecone mu prace w uzgodnieniu z nim.

Jednak wykonawca nie kierował do zamawiającego wniosków o przedłużenie terminu na wykonanie zleconego projektu. Opóźnienia w realizacji przedmiotowego projektu nie były jednak niczym nadzwyczajnym, bowiem około 30 % takich projektów są realizowane po upływie uzgodnionego w umowie terminu, z uwagi na częste sytuacje zgłaszania przez zamawiającego uwag do projektów.

W ostateczności zamierzona inwestycja nie została zrealizowana, bowiem po sporządzeniu przez pozwaną spółkę dokumentacji projektowej, tj. opracowania kosztorysu, okazało się, że koszt realizacji ww. przedsięwzięcia będzie dużo wyższy niż wcześniej zakładano.

W (...) istniała praktyka polegająca na tym, że jeśli istniały sporne kwestie w zakresie środków finansowych potrzebnych na realizację danego przedsięwzięcia, to fundusze europejskie wypłacały (...) całość środków, zamawiający również płacił wykonawcy pełną wysokość wynagrodzenia, a potem następowały rozliczenia między stronami umowy i w razie potrzeby wystawiano notę obciążeniową (zeznania świadka P. C. – k. 206-207 a.s., zeznania świadka P. Ś. – k. 232-236 a.s., zeznania świadka I. F. – k. 281-282 a.s., zeznania świadka M. S. – k. 307-309 a.s., zeznania świadka S. G. – k. 309-310 a.s., zeznania świadka D. S. – k. 358-361 a.s., zeznania świadka T. S. – k. 388-389 a.s., zeznania świadka I. M. – k. 653-656 a.s.).

Na 50 zgłoszonych przez zamawiającego - (...) uwag do wykonanej przez pozwaną (...) sp. z o.o. dokumentacji projektowej 20 z tych uwag było zasadnych, a 30 z tych uwag – niezasadnych (pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa T. B. – k. 669-702 a.s., pisemna opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu budownictwa T. B. – k. 839-867 a.s., ustna opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu budownictwa T. B. – k. 1189-1192, 1250v-1251v, 1272-1275 a.s., pisemna opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu budownictwa T. B. – k. 1199-1225 a.s.).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie dowodów z dokumentów powołanych w treści uzasadnienia, których autentyczności żadna ze stron nie podważała. Wiarygodność tych dokumentów nie budziła również zastrzeżeń Sądu. Nakreślały one bowiem zasadniczy kontekst sytuacyjny związany z wykonywaniem przedmiotowej umowy oraz przyczyny i zakres sporu. Nadmienić należy, że Sąd włączył do ustaleń faktycznych korespondencję wymienianą przez strony w związku ze zgłaszanymi przez zamawiającego uchybieniami, na okoliczność sposobu i przyczyn naliczania spornych kar umownych wykonawcy. Treść tej korespondencji wymienianej przez strony, w tym uwagi i zastrzeżenia zamawiającego, podlegała ocenie pod kątem ogólnych kryteriów wynikających z art. 233 k.p.c.

Czyniąc ustalenia faktyczne Sąd posiłkował się także zeznaniami przesłuchanych w sprawie świadków – P. C., P. Ś., I. F., M. S., S. G., D. S., T. S. oraz I. M.. Sąd uznał zeznania ww. świadków za przydatne m. in. w zakresie sposobu wykonywania spornej umowy i ustalenia, czy wykonawca dopuścił się rażących zaniedbań przy wykonywaniu przedmiotu umowy i czy te ewentualne zaniedbania skutkowały opóźnieniem w realizacji umowy. Kierując się powyższymi założeniami, Sąd uznał, że zeznania ww. świadków w zakresie opisu współpracy stron korelują ze sobą, a tym samym uznać należało je za wiarygodne.

Sąd nie dokonał ustaleń faktycznych na podstawie zeznań świadków M. P. (k. 255-257) oraz A. S. (k. 282-283). Zeznania tych świadków z punktu widzenia powyższych założeń nic nie wnosiły do sprawy. Wskazani świadkowie bądź nie posiadali żadnej wiedzy w przedmiocie objętym niniejszym procesem bądź też ich wiedza była szczątkowa, nie pozwalając na odtworzenie rzetelnego i pełnego obrazu sytuacji.

Wobec sporu co do okoliczności faktycznych wymagających wiedzy specjalnej Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa T. B.. Pisemna opinia ww. biegłego sądowego wraz z pisemną opinią uzupełniającą mimo, że kategoryczna w zakresie postawionych wniosków, została uznana za niewystarczającą i niekompletną, gdyż ww. zarówno w opinii podstawowej, jak i uzupełniającej nie wyłożył toku rozumowania, który doprowadził do końcowych wniosków.

Ostatecznie Sąd uznał wnioski wynikające z ostatecznej opinii sporządzonej przez ww. biegłego (k. 1199-1225), a mianowicie, iż na 50 zgłoszonych przez zamawiającego - (...) uwag do wykonanej przez pozwaną (...) sp. z o.o. dokumentacji projektowej 20 z tych uwag było zasadnych, a 30 z tych uwag – niezasadnych.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5) k.p.c. pominął wniosek stron postępowania o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego jako niezasadny i w okolicznościach niniejszej sprawy jako jedynie prowadzący do zbędnego przedłużenia postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne zasługiwało na częściowe uwzględnienie, zaś powództwo wzajemne - na uwzględnienie w całości.

Przedmiotowa sprawa dotyczyła kar umownych dochodzonych przez Skarb Państwa – (...), które są przewidziane na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, bez względu na wysokość poniesionej szkody. Strona powodowa wskazywała, iż wspomniane kary umowne związane z opóźnieniem wykonania zobowiązania zostały przewidziane przez strony w § 10 zawartej przez nie umowy z dnia 8 października 2013 r., terminem wykonania ww. umowy był dzień 16 grudnia 2013 r., zaś pozwana wykonała ostatecznie ww. zobowiązanie dopiero z dniem 7 lutego 2014 r. Natomiast strona pozwana podkreślała kwestię przyczynienia się powoda do opóźnienia i wskazywała na zasadność miarkowania naliczonej przez powoda kary umownej z uwagi na to przyczynienie się powoda oraz na rażące wygórowanie tej kary, która stanowiła 54 % wynagrodzenia przysługującego pozwanej za wykonanie zamówionej przez powoda dokumentacji projektowej.

Stosunek prawny łączący strony, a z którego powód wywodzi zasadność roszczenia o zapłatę kar umownych, kwalifikować należy jako umowę o dzieło (art. 627-646 k.c.). Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 k.c.). Zważywszy na dokumenty odbiorowe złożone przez powoda, treść wymienianej w toku realizacji umowy korespondencji, nie mogło budzić wątpliwości, że pozwana jako wykonawca oddała powodowi umówione dzieło, chociaż z opóźnieniem, a powód jako zamawiający dokonał na rzecz pozwanej spółki wypłaty całego umówionego wynagrodzenia. Poza sporem zatem pozostawało to, iż powód zapłacił pozwanej wynagrodzenie w pełnej wysokości.

Jedynym zarzutem powoda opartym na podstawie faktycznej opisanej w pozwie był zarzut wykonania przez pozwaną spółkę dokumentacji projektowej z opóźnieniem, co uzasadniało w ocenie powoda naliczenie pozwanej kar umownych związanych z opóźnieniem wykonania zobowiązania.

W tym stanie rzeczy należało skonstatować, że zasadniczym elementem spornym w ramach niniejszego procesu pozostawała kwestia ustalenia, czy powodowi, z uwagi na okoliczności towarzyszące wykonywaniu kontraktu, przysługiwało uprawnienie do obciążenia pozwanej spółki karami umownymi, a także ustalenie, czy kary te zostały naliczone w prawidłowej wysokości.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. kara umowna stanowi umowne zastrzeżenie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, następuje przez zapłatę określonej sumy. Stosownie do art. 471 k.c. przesłanką uzasadniającą zwolnienie dłużnika od obowiązku naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania jest wykazanie przez niego, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Przesłanką powstania roszczenia wierzyciela o zapłatę kary umownej może być każda postać niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego przez dłużnika, zastrzeżenie kary umownej może odnosić się jednak tylko do określonych, zindywidualizowanych postaci niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. O zakresie zastosowania kary umownej rozstrzyga w każdym razie treść dokonanego przez strony zastrzeżenia. Rolą kary umownej jest bowiem skłonienie dłużnika do spełnienia swego zobowiązania pod groźbą sankcji w razie niewykonania zobowiązania, jak i oszacowanie szkody, jaką wyrządziłby dłużnik w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

W konsekwencji, w razie kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania zobowiązania, kara należy się jedynie, gdy dojdzie do zwłoki dłużnika (art. 476 k.c.). Dłużnik może się uwolnić od obowiązku zapłaty kary umownej, jeżeli wykaże, że zobowiązanie zostało wykonane w sposób prawidłowy lub obali wynikające z art. 471 k.c. domniemanie, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność.

Oczywiście, stosownie do art. 473 § 1 k.c. strony mogą umownie rozszerzyć odpowiedzialność dłużnika. Jeżeli strony zastrzegłyby kary umowne w każdym wypadku niewykonania zobowiązania, bez znaczenia dla obowiązku zapłaty kary umownej byłyby przyczyny, które spowodowały niedotrzymanie przez dłużnika terminu wykonania zobowiązania. Jednakże odpowiedzialność dłużnika w zakresie kary umownej bez względu na przyczynę niewykonania zobowiązania, powinna być w umowie wyraźnie określona, nie ma bowiem podstaw do dorozumienia rozszerzonej odpowiedzialności dłużnika. Wyraźnego zaznaczenia wymaga, że według Sądu w przypadku wyznaczenia wykonawcy przez zamawiającego dodatkowego terminu do usunięcia stwierdzonych wad odebranego dzieła, termin na ich usunięcie powinien być ustalony w taki sposób, aby wykonawca miał możliwość w toku normalnych czynności, przy dochowaniu staranności oczekiwanej od profesjonalisty, poprawić wady tego dzieła. Zastrzeżenie obiektywnie zbyt krótkiego terminu na usunięcie wad odebranego dzieła, nie może rodzić uprawnienia do naliczenia kary umownej (zob. m.in. wyrok S.A. w Białymstoku z 03 listopada 2017 r., I ACa 424/17, Legalis nr 1712575).

Powyższe ogólne zapatrywania w zakresie istoty kary umownej należy uznać za utrwalone zarówno w doktrynie (zob. komentarz do art. 483 k.c. [w:] Rzetecka-Gil Agnieszka. Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna. LEX, 2011), jak i w orzecznictwie (zob. uzasadnienie wyroku SN z 27 września 2013 r. I CSK 748/12 oraz powołane w nim orzeczenia, a także uzasadnienie wyroku SA w Warszawie z 22 października 2012 r. VI ACa 1064/11 oraz powołane w nim orzeczenia).

Na kanwie niniejszej sprawy analiza treści łączącego strony stosunku prawnego nie wykazała, aby sporne kary umowne zostały zastrzeżone w sposób rozszerzający, obejmujący odpowiedzialność obowiązanego za każdy przypadek zwłoki w wykonaniu zobowiązania bez względu na to, czy ponosi on za nią odpowiedzialność, czy też jest ona następstwem okoliczności niezależnych od zachowania obowiązanego. Takiego twierdzenia powód zresztą nie podnosił, a to jego obciążałby ewentualny ciężar dowodzenia w tym przedmiocie. W tym stanie rzeczy przyjąć należało rozumienie kary umownej na zasadach ogólnych.

Pochylając się nad zasadnością kary umownej naliczonej pozwanej przez powoda na podstawie § 10 ust. 1 lit. a umowy, należy stwierdzić, że kara umowna w kwocie 196.603,20 zł objęta notą obciążeniową nr (...) (k. 105 a.s.) nie była w całości zasadna.

Sąd ma wprawdzie świadomość, że dokumentacja, która była przedmiotem zawartej przez strony umowy z dnia 8 października 2013 r., została wykonana przez pozwaną spółkę poza terminem wynikającym z tej umowy i z uwzględnieniem dosyć licznych uwag strony powodowej, których ważność i znaczenie poddane zostały w ramach niniejszego postępowania sądowego ocenie biegłego sądowego z zakresu budownictwa.

Kwestia przyczynienia się powoda do powstałego opóźnienia w wykonaniu przez pozwaną spółkę zamówionej przez powoda dokumentacji projektowej i kwestia tego, ile zostało przez powodowe (...) sformułowanych uwag i zastrzeżeń oraz ile z tych uwag było zasadnych, a także fakt, że kara umowna na kanwie rozpoznawanej sprawy wynosiła tutaj właściwie ponad połowę wypłaconego pozwanej wynagrodzenia, pozwoliło Sądowi w ramach dyskrecjonalnej władzy Sądu ocenić wyliczenia żądanej w pozwie kwoty tytułem kary umownej oraz jej ocenę jako kwoty zbyt wygórowanej w kontekście spornych okoliczności.

Sąd w pierwszej kolejności wyjaśni okoliczności, które wpłynęły na uwzględnienie właśnie zasady miarkowania przysługującej powodowi kary umownej z tytułu opóźnienie pozwanej w wykonaniu zobowiązania umownego. Istotne znaczenie w ocenie Sądu ma tutaj okoliczność, że jeszcze przed upływem terminu wykonania zamówionej przez powoda dokumentacji projektowej powód zgłosił szereg wad dostarczonej mu przez pozwaną spółkę dokumentacji. Wady te były zaś dobrowolnie niwelowane przez pozwaną, która była świadoma, iż dużo jest tych wad. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego sprawy strony w porozumieniu, które zostało dołączone do akt sprawy, uzgadniały, które ze zgłoszonych przez powoda wad są istotne i które wymagają zmian w dokumentacji. Jak się okazało, na początku ustalono, że 34 uchybienia w zasadzie wymagały tej zmiany, natomiast tylko 7 nie wymagało zmian w dokumentacji, co zresztą wynika z tego dokumentu porozumienia z dnia 23 stycznia 2014 r. (k. 80-86v a.s.) dotyczącego zasadności wad, kiedy to obie strony się zebrały i uzgadniały zgłoszone przez inwestora i zamawiającego uwagi, a wykonawca składał wyjaśnienia do tych uwag.

Zaznaczenia wymaga, że Sąd podjął się na gruncie przedmiotowej sprawy dosyć karkołomnego, jak się później okazało, przedsięwzięcia w postaci dopuszczenia dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa na okoliczność ustalenia zakresu prac do wykonania przez pozwaną jako wykonawcę oraz zasadności uwag zgłoszonych przez powoda co do dokumentacji projektowej przedstawionej przez pozwaną spółkę w dniu 20 grudnia 2013 r. Ww. biegły w opinii głównej ustalił, że 33 te uwagi zgłoszone przez powoda były niezasadne, a 16 z nich było zasadnych, po czym w opinii uzupełniającej stwierdził, że już 46 uwag jest zasadnych, a 7 – niezasadnych. Ostatecznie w trzeciej opinii pisemnej ww. biegły zupełnie inaczej to wyważył, stwierdzając, że 20 z tych uwag było zasadnych, a 30 - niezasadnych.

Ze względu na powyższe Sąd musiał podejść do tej sprawy właściwie w sposób jakościowy i statystyczny. Skoro zatem biegły w ostatecznej opinii stwierdził, że więcej ze zgłoszonych przez powoda uwag do dokumentacji projektowej było niezasadnych, a także mając na uwadze ustaloną okoliczność, jak wynika z zeznań przesłuchanych świadków, że powstałe uchybienia dotyczące zamówionej przez powoda dokumentacji projektowej nie zawsze były zawinione przez pozwaną, Sąd przyjął, iż jedynie 1/3 części naliczonej przez powoda kary umownej, tj. 60.000,00 zł, było karą umowną w słusznej wysokości.

Wskazać należy w tym miejscu, że chociaż uwagi do dokumentacji projektowej zgłoszone przez powoda mają różny ciężar gatunkowy i jakościowy, to jednak Sąd musiał ich ważność i znaczenie wyważyć i przyjąć pewne jasne zasadę.

Istotne było to, że ostatecznie, biorąc pod uwagę wnioski wynikające z ostatniej opinii biegłego, okazało się, że więcej z tych uwag było niezasadnych, tj. na 50 zgłoszonych uwag - 30 było niezasadnych.

Również ważne okazało się ustalenie, iż sam powód dopuścił się pewnych uchybień w dostarczeniu pozwanej niezbędnej dokumentacji, przykładowo powód nie dostarczył PFU w umówionym terminie, nie wyjaśnił również kwestii charakteru zabytkowego nieruchomości przy ul. (...), a także domaganie się sporządzenia inwentaryzacji.

To wszystko są to okoliczności, które skutkowały przyczynieniem się powoda do powstałego opóźnienia w wykonaniu projektu i które obciążają powoda.

Także nie ma tutaj absolutnie żadnych podstaw, aby w całości uwzględnić naliczoną przez powoda karę umowną, skoro mamy do czynienia z faktem zgłoszenia częściowo niezasadnych uwag i przyczynieniem się powoda do powstania opóźnienia po stronie pozwanej.

W konsekwencji tego Sąd roszczenie strony powodowej uwzględnił jedynie w 1/3 części i w punkcie pierwszym sentencji wyroku zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 60.000,00 zł, a w pozostałej części oddalił powództwo główne (punkt drugi sentencji wyroku).

Na marginesie Sąd pragnie wskazać, iż zdziwienie Sądu budziło zachowanie pozwanej spółki, która będąc świadoma, że musi podjąć jeszcze dodatkowe prace, nie zwróciła się do powoda o przedłużenie terminu wykonania przedmiotowej umowy, natomiast uznając zapis dotyczący kar umownych, naraziła się na wyliczenie przez powoda tak wysokich kar.

W dalszej kolejności należy odnieść się do roszczenia strony pozwanej wynikającego z powództwa wzajemnego o zasądzenie od powoda (pozwanego wzajemnego) na rzecz pozwanej (powódki wzajemnej) kwoty 18.204,00 zł.

Uzasadniając żądanie wynikające z powództwa wzajemnego strona pozwana wskazała, że zgodnie z § 12 ust. 3 pkt 1 umowy powód (pozwany wzajemny) winien zwrócić pozwanej (powódce wzajemnej) 70 % kwoty 18.204,00 zł w terminie 30 dni od podpisania bez zastrzeżeń protokołu odbioru, tj. do dnia 18 kwietnia 2014 r., natomiast pozostałe 30 % kwoty zabezpieczenia do dnia 19 marca 2015 r.

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. W myśl art. 498 § 2 k.c., wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Stosownie zaś do art. 499 k.c., potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Mając na uwadze powyższe regulacje prawne, w ocenie Sądu nie ma wątpliwości co do tego, że powód bez podstawy prawnej, bowiem nie wystosował do pozwanej oświadczenia w przedmiocie zapłaty i dokonania potrącenia, potrącił sobie kwotę gwarancji zabezpieczającej wykonanie umowy, która to kwota była przedmiotem sporu z powództwa wzajemnego. Nie było bowiem ze strony powoda wezwania i oświadczenia o potrąceniu, a takie oświadczenie i wezwanie do zapłaty w tym przypadku do uwzględniania zarzutu potrącenia jest konieczne.

Ponadto, jak podnosiła strona pozwana (powódka wzajemna), które to argumenty Sąd podziela w całości, z uwagi na fakt, że oba powyższe terminy już upłynęły, a powód (pozwany wzajemny) poprzez potrącenie tej kwoty w zasadzie uznał roszczenie pozwanej w tym zakresie, zdaniem Sądu roszczenie z powództwa wzajemnego zasługuje na uwzględnienie w całości, o czym Sąd orzekł jak w punkcie trzecim sentencji wyroku.

Sąd od zasądzonych na rzecz każdej ze stron kwot pieniężnych przyznał stronom również odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu żądania pieniężnego.

O odsetkach ustawowych oraz odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej na rzecz powoda kwoty 60.000 orzeczono zgodnie z żądaniem powoda na podstawie art. 455 k.c. od dnia 26 kwietnia 2014 r. jako od dnia następnego po wyznaczonym przez powoda w nocie obciążeniowej nr (...) terminie na zapłatę kar umownych.

Natomiast odsetki ustawowe oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej na rzecz pozwanej kwoty 18.204,00 zasądzono w następując sposób: a) od kwoty w wysokości 12.742,80 zł odsetki zasądzono od dnia 19 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty zgodnie z żądaniem pozwanej (19 kwietnia 2014 r. jako dzień następny po upływie terminu 30 dni na zwrot pozwanej (powódce wzajemnej) tej kwoty części zabezpieczenia, który to termin upłynął w dniu 18 kwietnia 2014 r.); b) od kwoty w wysokości 5.461,20 zł odsetki zasądzono od dnia 15 stycznia 2018 r. jako 15 dnia po dniu 31 grudnia 2017 r. jako terminu końcowego wynikającego z tytułu rękojmi za wady przedmiotu umowy, wynikającego z § 9 ust. 2 umowy.

Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu oparto na podstawie art. 100 k.p.c., których szczegółowe wyliczenie na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu, po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie, przyjmując zasadę, że pozwany wygrał sprawę z powództwa głównego w 66 % i wygrał sprawę z powództwa wzajemnego w 100 %, zaś powód wygrał sprawę z powództwa głównego w 34 % i przegrał sprawę z powództwa wzajemnego w 100 %.

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań, orzeczono jak w sentencji wyroku.