Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2022r w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództw : J. S. (1) , S. S. (1) i K. S. (1)

przeciwko T. SA
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 10 września 2020 r ,

sygn. akt : I C 2341/19 oraz

zażalenia powodów J. S. (1) i K. S. (1) od zawartych w tym wyroku w puntach IX i X sentencji rozstrzygnięć w przedmiocie kosztów sądowych

1.  odrzuca apelację strony pozwanej T.
(...) SA w W. w częściach w jakich obejmuje ona punkty IX i X sentencji zaskarżonego wyroku ,

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach II, III,VI, VII i VIII w ten sposób , że:

- w punkcie II wymienioną w nim kwotę 59 250 zł obniża do kwoty 46 250 zł /czterdzieści sześć tysięcy dwieście pięćdziesiąt złotych/, oddalając powództwo także w zakresie różnicy pomiędzy tymi sumami wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie,

- w punkcie III wymienioną tam kwotę 110 500 obniża do kwoty 97 850 zł /dziewięćdziesiąt siedem tysięcy osiemset pięćdziesiąt złotych/, oddalając powództwo także w zakresie różnicy pomiędzy tymi sumami wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie,

- w punkcie VI wskazaną tam kwotę 3 990,11zł obniża do kwoty 1849 zł./ tysiąc osiemset czterdzieści dziewięć złotych /,

- w punkcie VII wskazaną tam kwotę 2 979, 35 zł obniża do kwoty 2058zł / dwa tysiące pięćdziesiąt osiem złotych/,

- w punkcie VIII wymienioną w nim kwotę 10 465 zł zastępuje kwotą 9733 zł / dziewięć tysięcy siedemset trzydzieści trzy złote /,

3. w pozostałym zakresie apelację strony pozwanej oddala,

4. oddala zażalenie powodów J. S. (1) i K. S. (1),

5. zasądza od strony pozwanej T.
i (...) SA w W. na rzecz powoda J. S. (1) kwotę 2700zł / dwa tysiące siedemset złotych / tytułem kosztów postępowania apelacyjnego ,

6. koszty postępowania apelacyjnego pomiędzy stroną pozwaną
i powodami K. S. (1) i S. S. (1) wzajemnie znosi.

SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt I ACa 1352/20

I ACz 733/20

UZASADNIENIE

J. S. (1), S. S. (1), K. S. (1) domagali się od ubezpieczyciela sprawcy wypadku komunikacyjnego, w którym zginęła żona J. S. (1) oraz matka pozostałych powodów A. S. ,T.S.A. z siedzibą w W. :

- wdowiec po zmarłej kwoty 102 800 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę, kwoty 40.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 20 grudnia 2018r. do dnia zapłaty oraz kwoty 4.000 zł tytułem kosztów wzniesienia nagrobka wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 października 2019r. do dnia zapłaty,

- syn S. kwoty 99 250 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 20 grudnia 2018r. do dnia zapłaty.

- córka K. kwoty 140 500 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty 100 500 zł od dnia 20 grudnia 2018r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 40 0000 zł od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 60.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 20 grudnia 2018r. do dnia zapłaty.

Najbliżsi zmarłej domagali się także obciążenia strony przeciwnej kosztami procesu.

Uzasadniając żądania wskazali, że w dniu 24 sierpnia 2018 r. doszło do wypadku drogowego w którym zginęła ich żona i matka. Pojazd jego sprawcy , zięcia ofiary R. S., był ubezpieczony u strony pozwanej , a po zgłoszeniu roszczeń kompensacyjnych pozwany zakład ubezpieczeń przyjął co do zasady odpowiedzialność za wyrównanie krzywd powodów, przyznając na ich rzecz łącznie sumę 77 585 zł . (...) odmówiła natomiast zapłaty odszkodowań za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej.

W dalszej części motywacji swojego stanowiska powodowie podkreślali szczególnie silną więź z A. S. i negatywne konsekwencje jej śmierci zarówno dla psychiki powodów jak i dalszego funkcjonowania rodziny jako całości , którą osoba żony i matki spajała , szczególną rolę pełniąc wobec chorej na padaczkę K. S. (1).

Odpowiadając na pozew zakład ubezpieczeń domagał się oddalenia powództw i przyznania na jego rzecz od powodów kosztów postępowania.

W swoim stanowisku strona pozwana podnosiła , że :

- uznała swoją odpowiedzialność co do zasady za wyrównanie uszczerbków doznanych przez najbliższych ofiary wypadku i wypłaciła na rzecz powoda J. S. (1) kwotę 27.200 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 3.844zł tytułem odszkodowania, na rzecz K. S. (1) kwotę 19 150 zł tytułem zadośćuczynienia i kwotę 135 zł tytułem odszkodowania oraz na rzecz S. S. (1) kwotę 20.750 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 3.100zł tytułem odszkodowania.

- zrekompensowała także kwotę 10 000zł , wyłożoną przez męża zmarłej na wzniesienie nagrobka,

- wypłacone kwoty są wystarczające dla zrealizowania wyrównawczej funkcji zadośćuczynienia i odszkodowania gdy wziąć pod rozwagę , że dzieci zmarłej K. i S. otrzymali od współsprawcy wypadku , P. B. , w wyroku Sądu Rejonowego w B.VI Zamiejscowy Wydział Karny wK., nawiązki mające wyrównywać ich krzywdy w kwotach po 3 000zł .

- zdaniem strony pozwanej dochodzone sumy zadośćuczynień są w sposób nieuzasadniony zawyżone albowiem J. S. (1) pracował za granicą, K. S. (1) w dacie śmierci matki pozostawała w związku małżeńskim, zaś S. S. (1) zamieszkiwał samodzielnie w K..

Brak jest też adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy aktualnym stanem zdrowia córki zmarłej , a wypadkiem z 24 sierpnia 2018r. i jego następstwami , podobnie jak pomiędzy nimi a faktem , iż małżeństwo K. S. (1) i sprawcy zdarzenia R. S. zostało rozwiązane przez rozwód , skoro w chwili śmierci matki postępowanie rozwodowe było już prowadzone.

- powodowie K. S. (1) i J. S. (1) nie wskazali na fakty świadczące o znacznym pogorszeniu ich sytuacji życiowej na skutek śmierci żony i matki ,

- odsetki za opóźnienie od świadczeń wyrównawczych powinny być zasądzone nie wcześniej aniżeli od daty wyrokowania o nich przez Sąd Okręgowy.

Wyrokiem z dnia 10 września 2020r, Sąd Okręgowy w Krakowie :

zasądził od strony pozwanej T.SA z siedzibą w W. na rzecz powoda J. S. (1) kwotę 96 800 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 92 800 zł (dziewięćdziesiąt dwa tysiące osiemset) od 20 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty, a od kwoty 4 000 zł od dnia 2 października 2019 r. do dnia zapłaty[ pkt I ],

zasądził od strony pozwanej T. SA z siedzibą w W. na rzecz powoda S. S. (1) kwotę 59 250 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 20 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty[ pkt II],

-zasądził a od strony pozwanej T.SA z siedzibą w W. na rzecz powódki K. S. (1) kwotę 110 500 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 20 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty[ pkt III],

-w pozostałym zakresie powództwa oddalił [ pkt IV ] ;

-zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda J. S. (1) kwotę 3 521 zł., tytułem zwrotu kosztów postępowania[ pkt V ],

-zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda S. S. (1) kwotę 3 990,11zł., tytułem zwrotu kosztów postępowania[ pkt VI ],

-zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda K. S. (1) kwotę 2 979,35 zł, tytułem zwrotu kosztów postępowania[ pkt VII] ,

-nakazał pobrać od strony pozwanej T. SA z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 10 465 zł tytułem opłaty od pozwu od uiszczenia której powodowie J. S. (1) i K. S. (1) byli zwolnieni [ pkt VIII],

- nakazał pobrać od powoda J. S. (1) z zasądzonego roszczenia na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 2 500 zł , tytułem uzupełnienia opłaty od pozwu[ pkt IX ] oraz

- nakazał pobrać od K. S. (1) z zasądzonego roszczenia na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 4 500 zł złotych z tego samego tytułu.

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

W dniu 24 sierpnia 2018r. w miejscowości S. gmina S., woj. (...), kierujący pojazdem B. o nr rej. (...) R. S. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, iż jadąc z nadmierną prędkością podjął manewr wyprzedzania w miejscu niedozwolonym ( skrzyżowaniu) koparko- ładowarki kierowanej przez P. B. w wyniku czego doprowadził do zderzenia prowadzonego przez siebie pojazdu z koparko — ładowarką, wskutek czego pasażerka kierowanego przez niego pojazdu A. S. doznała rozległych obrażeń ciała w następstwie których zmarła na miejscu zdarzenia.

Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2019 r. Sąd Rejonowy w B.VI Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w K. W. skazał S. S. (1) na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności na zasadzie art. 42 § 1 KK w zw. z art. 43 § 1 KK orzekł również zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 4 lat.

Jednocześnie Sąd uznał kierowcę koparko - ładowarki P. B. winnego czynu polegającego na tym, iż nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten w ten sposób, że nie zachował szczególnej ostrożności podejmując manewr skrętu w lewo i nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu kierującemu pojazdem marki B. R. S. poruszającego się po pasie ruchu na który zamierza wjechać, w następstwie czego doprowadził do zderzenia prowadzonego przez siebie pojazdu z samochodem osobowym kierowanym przez R. S..

Sąd skazał P. B. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym wykonywanie tej kary warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 1 rok oraz zobowiązał go do informowania o przebiegu okresu próby jeden raz na kwartał.

W dniu zdarzenia R. S. - kierujący samochodem B. objęty był ochroną w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych u strony pozwanej.

A. S. w chwili śmierci miała (...)lat. Była żoną J. S. (1) oraz matką S. S. (1) oraz K. S. (1). Powód ze zmarłą od 28 lat tworzyli szczęśliwe małżeństwo. Małżonkowie zgodnie dzielili się obowiązkami domowymi. Żona zajmowała się wychowaniem dzieci i utrzymaniem domu, natomiast mąż pracował zawodowo za granicą.

Wiadomość o jej śmierci była dla niego szokiem. Czuł bezradność i niemoc, wypadek spowodował, że powód przestał być aktywny życiowo.

Trudną sytuację pogarszał fakt, iż sprawcą wypadku był zięć powoda i mąż córki K. S. (1), który zamieszkiwał wspólnie z nimi.

Powód miał problemy ze snem, doznawał zaburzeń apetytu. Do dnia dzisiejszego nie może zaakceptować śmierci żony. Odczuwa ogromny ból i tęsknotę, nie potrafi się oswoić z życiem bez obecności i wsparcia małżonki przez co stał się bardziej rozkojarzony, nerwowy i wybuchowy. Załamanie i stres spowodowały , iż musiał korzystać z pomocy lekarskiej. Śmierć żony wywołała dla powoda znaczne pogorszenie się jego sytuacji życiowej również w sferze opieki i wsparcia na przyszłość – albowiem wdowiec nie może już liczyć na żonę w zakresie wzajemnej opieki i wsparcia w podeszłym wieku.

Z dalszej części ustaleń wynika , że syn zmarłej , S. w dacie wypadku miał (...)lat, mieszkał na stałe w K. i bardzo często odwiedzał dom rodzinny. Bardzo przeżył śmierć matki, z uwagi na to, iż był z nią bardzo zżyty, zawsze mógł liczyć na jej wsparcie.

A. S. nie pracowała zawodowo, więc większość czasu poświęcała dzieciom. Po jej śmierci syn cierpiał na zaburzenia snu i koncentracji, odczuwał żal i gniew, zwłaszcza dlatego, że wypadek spowodował jego szwagier. Zamknął się w sobie, czuł się osamotniony, nie chciał rozmawiać o zmarłej, unikał miejsc które kojarzyły mu się z jej śmiercią.

Córka zmarłej w chwili wypadku miała (...)lata, mieszkała z rodzicami i swoim mężem. Cierpiała na epilepsję, z tego też powodu pozostaje w stałym leczeniu neurologicznym. Bardzo boleśnie przeżyła śmierć matki, albowiem zawsze mogła liczyć na jej pomoc. Ze względu na chorobę potrzebowała jej pomocy. A. S. zawoziła ją na wizyty lekarskie, pilnowała przyjmowania przez powódkę lekarstw.

Po tragicznym wypadku u powódki pojawiły się częstsze ataki epilepsji z bezwiednym oddawaniem moczu. Ból potęgował fakt, że wypadek spowodował jej mąż R. .Na skutek wypadku doszło do rozwodu jednak bez orzekania o winie. K. S. (1) jest niezaradna życiowo, nie wychodzi z domu i z nikim się nie przyjaźni. Powódka z uwagi na swoje schorzenie ma kłopoty z podjęciem pracy i wymaga opieki na wypadek ataków padaczki

Z uwagi na traumatyczne przeżycia, powodowie zmuszeni byli skorzystać z konsultacji psychologicznych jednak nie leczyli się psychiatrycznie.

Ponadto Sąd I instancji ustalił , że pismem z dnia 27 listopada 2018 r. powodowie zgłosili pozwanemu zakładowi ubezpieczeń poniesione szkody związane z następstwami wypadku .

Decyzją z dnia 19 grudnia 2018 r. na rzecz J. S. (1) ubezpieczyciel wypłacił 27 200 zł tytułem zadośćuczynienia oraz zwrócił koszt wydatków związanych z pochówkiem zmarłej. Z tego tytułu w warunkach gdy została przedstawiona faktura obejmującą je na kwotę 14 000złotych , strona pozwana świadczyła 10 000 zł.

Na podstawie decyzji z tego samego dnia (...) SA wypłaciła S. S. (1) z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę 20 750 zł.

Ubezpieczyciel odmówił spełnienia świadczeń z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej męża i córki zmarłej , jako przez nich nie wykazanych. Sąd ustalił też / a ustalenie takie, nie zamieszczone wprost w części motywów poświęconej ustaleniom , wynika z argumentacji zawartej w rozważaniach prawnych / , że ubezpieczyciel z tego samego tytułu wypłacił córce zmarłej , w dniu 19 grudnia 2018r kwotę 19 500złotych . W ten sam sposób skonstatował fakt , że kierowca koparko - ładowarki P. B. został zobowiązany w wyroku karnym z dnia 18 kwietnia 2019r do zapłaty na rzecz dzieci zmarłej, w celu wyrównania doznanej przez nich krzywdy, kwot po 3 000 złotych , tytułem nawiązki.

Ocenę prawna roszczeń powodów , które uznał za uzasadnione w części , Sąd I instancji oprał na stwierdzeniach i wnioskach , które można podsumować w następujący sposób :

a/ ubezpieczyciel sprawcy wypadku z dnia 24 sierpnia 2018r nie kwestionował w sporze zasady swojej odpowiedzialności wobec najbliższych członków zmarłej na skutek jego następstw A. S., za wyrównanie wywołanych tą śmiercią krzywd męża i dzieci , a strony spierały się jedynie o wysokość tych świadczeń.

Odwołując się do utrwalonych w orzecznictwie Sądu Najwyższego i Sądów powszechnych wyznaczników pojęcia odpowiedniej sumy , która posługuje się mająca dla oceny tych roszczeń zastosowanie norma art. 446 §4 kc , odczytanych przez pryzmat ustalonych w postpowaniu okoliczności opisujących rozmiar tego uszczerbku po stronie każdego z żądających takiego wyrównania , ostatecznie uznał , że :

- w przypadku męża zmarłej J. S. (1) właściwą sumą świadczenia z tytułu zadośćuczynienia jest kwota 100 000 złotych,

- w przypadku córki K. S. (1) jest to 90 000złotych , a

- w przypadku syna S. S. (1) 80 000 złotych

Wszyscy powodowie byli bardzo mocno związani emocjonalnie ze zmarłą . Mogli liczyć na jej wsparcie, korzystać z jej pomocy w sprawach życia codziennego, mimo iż byli dorośli i prowadzili własne życie, utrzymywali z matką bliskie relacje. Odczuwali i nadal odczuwają brak matki i żony. Konieczna okazała się pomoc psychologiczna. Istotne jest także to , że śmierć A. S. była nagła, niespodziewana, stanowiąc następstwo zawinionego działania sprawcy wypadku,

b/ zróżnicowanie poszczególnych kwot przyznanym powodom wynikało przede wszystkim stad , że w odniesieniu do uszczerbku niemajątkowego J. S. (1) , zasadą jest, że po osiągnięciu samodzielności dzieci opuszczają dom rodzinny, zakładają własne rodziny, a rodzice pozostają służąc sobie wsparciem i pomocą. Co więcej J. S. (1) ze zmarłą od 28 lat byli szczęśliwym małżeństwem. Małżonkowie zgodnie dzielili się obowiązkami domowymi, byli dla siebie wsparciem. Posiłkowo Sąd powołał się przy tym na jedno z orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie , który w zbliżonej faktograficznie sytuacji ocenił , że należna kwota zadośćuczynienia dla małżonka osoby zmarłej odpowiadała właśnie kwocie 100 000zł , jako wypełniającej właściwie wyrównawczą funkcję zadośćuczynienia za krzywdę.

Określając wysokość tego świadczenia należnego mężowi zmarłej, Sąd pomniejszył ją o kwotę już wypłaconego zadośćuczynienia w postępowaniu likwidacyjnym[ 27 200zł ]

Stad przyznał wdowcowi uzupełniające świadczenie z tego tytułu w wysokości 72 800 zł,

c/ oceniając to samo rodzajowo roszczenie dochodzone przez córkę ofiary wypadku K. S. (1) , stanął na stanowisku , że jej należne jest świadczenie dodatkowe w kwocie 70 500złotych. Stanowi ono różnice pomiędzy należnym jej zadośćuczynieniem w wymiarze 90 000złotych i tą sumą , którą z tego tytułu zakład ubezpieczeń jej uprzednio wypłacił [ Sąd przyjął , iż była to suma 19 500 złotych ].

Motywując przyjęta jako odpowiednia wysokość świadczenia wskazał , iż K. S. (1) mieszkała z rodzicami i swoim mężem, który był sprawcą wypadku, cierpi na epilepsję, leczy się neurologicznie.

Zmarła matka powódki najwięcej uwagi poświęcała córce, jeździła z nią do lekarzy, obserwowała jej stan zdrowia, wymagający systematycznej opieki i pomocy.

Z dokumentacji medycznej powódki wynika również, iż po śmierci matki powróciły u niej ataki padaczkowe z bezwiednym oddawaniem moczu, co było najprawdopodobniej przyczyną tragicznych przeżyć związanych ze śmiercią matki,

d/ oceniając jaka suma z tego tytułu należna jest synowi zmarłej S., Sąd Okręgowy uznał , iż jest to 80 000 złotych.

W dacie wypadku nie mieszkał już bowiem w domu rodzinnym i był samodzielny finansowo. Pomimo , że intensywnie odczuwał utratę matki z którą był blisko związany, to jednak cierpienie nie wyraziło się w żadnych objawach o charakterze chorobowym[ Stąd jest to suma niższa aniżeli przyjęta w odniesieniu do siostry S. K.].

Wobec tego synowi zmarłej należne jest z tytułu zadośćuczynienia świadczenie dodatkowe w wymiarze stanowiącym różnice pomiędzy tą kwota , a sumą dotąd wypłaconą na jego rzecz na poczet wyrównania krzywdy w postępowaniu likwidacyjnym [ 20 750 zł ].

Sąd Okręgowy wskazał również , że oceniając wysokość świadczeń uzupełniających przyznanych na rzecz dzieci A. S. uwzględnił to , iż otrzymały one od operatora koparko – ładowarki zasądzone w wyroku karnym nawiązki w kwotach po 3 000 złotych.

Przedstawiając wywód prawny dotyczący charakteru świadczenia nawiązki, zasądzonego od sprawcy przestępstwa na rzecz osób nim poszkodowanych stwierdził , że świadczenie to podlega zaliczeniu na poczet zadośćuczynienia dochodzonego przez pokrzywdzonego w procesie cywilnym , skoro obydwa realizują ten sam kompensacyjny cel,

e/ Sąd przyznał mężowi ofiary wypadku kwotę 4 000zł , jako pozostałej części udokumentowanych w postępowaniu kosztów wzniesienia nagrobka dla zmarłej , w warunkach gdy zasadnicza część tej refundacji - poprzez zapłatę 10 000 złotych - miała miejsce już w trakcie postępowania likwidacyjnego, a kwota dochodzona z tego tytułu przez powoda nie była zawyżona i nie odbiegała od cen rynkowych za tego rodzaju usługi,

f/ usprawiedliwione w części w ocenie Sądu I instancji są roszczenia odszkodowawcze J. S. (1) i K. S. (1) domagających się ich z racji istotnego pogorszenia sytuacji życiowej na skutek śmierci żony i matki.

Odwołując się do aktualnej w orzecznictwie sądowym wykładni przepisu art. 446 §3 kc przez pryzmat ustalonych w postępowaniu faktów opisujących sytuację obydwojga powodów we wspólnie prowadzonym gospodarstwie domowym - ojciec bowiem powrócił do Polski aby opiekować się córką - Sąd Okręgowy uznał , iż powodowi należna jest – wbrew stanowisku zakładu ubezpieczeń , prezentowanym przed wszczęciem procesu i w trakcie postępowania rozpoznawczego , kiedy negował podstawy jego przyznania , suma 20 000złotych.

Wskazał ,iż żona J. S. (1) przed wypadkiem co prawda nie pracowała, jednak zajmowała się domem, w tym opieką na chora na epilepsję K.. Obecnie cały ciężar z nią związany musiał przejąć J. S. (1) . Ta sytuacja pogarsza jego szanse na znalezienie pracy, dodatkowo nie będzie mógł już całkowicie się jej poświęcić, bowiem spadły na niego obowiązki domowe. Nie bez znaczenia jest również stan psychiczny powoda, który w znaczący sposób obniżył jego zdolności zarobkowania.

Takie samo rodzajowo świadczenie jest należne córce zmarłej w kwocie 40 000złotych.

Na skutek śmierci matki straciła ona faktyczną opiekunkę, a jej stan psychiczny pogorszył się w tak znacznym stopniu, że podjęcie przez nią pracy zarobkowej jest bardzo utrudnione.

Jak argumentował Sąd Okręgowy , z uwagi na powtarzające się ataki epilepsji powódka będzie musiała korzystać z pomocy osób trzecich co może wiązać się z dodatkowymi kosztami.

Zwrócił też uwagę , że K. S. (1) - domagając się wyższego świadczenia z tego tytułu , podstaw do niego nie wykazała . W szczególności nie przedstawiła dokumentu z którego mogłoby wynikać , iż nie jest zdolna do podjęcia pracy zarobkowej,

g/ nie podzielając stanowiska strony pozwanej co do sposobu określenia początkowego terminu płatności ustawowych odsetek za opóźnienie od przyznanych świadczeń wyrównawczych, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku , iż terminem tym jest dzień następny po datach w których pozwany zakład ubezpieczeń wydał decyzje ustalające wysokość przyznanych powodom świadczeń z tytułu zadośćuczynień oraz zwrotu kosztów wybudowania nagrobka dla zmarłej , jak i odmawiających przyznania zadośćuczynień w wyższych wymiarach oraz odszkodowań na podstawie art. 446 §3 kc w całości [ 19 grudnia 2018r i 1 października 2019r - w odniesieniu do świadczenia refundującego koszt nagrobka ].

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu , odrębnie w relacji każdego z powodów z ubezpieczycielem , skoro współuczestnictwo w sporze po stronie czynnej miało charakter współuczestnictwa formalnego , była norma art. 100 kpc.

W ramach jej zastosowania Sąd Okręgowy koszty te pomiędzy stronami wzajemnie rozdzielił , przyjmując jako jego kryterium proporcję skali w jakiej każdy z powodów wygrał własny spór z zakładem ubezpieczenie i w jakiej (...) skutecznie się przez ich roszczeniem obroniła.

To samo kryterium zdecydowało o tym, w jakim wymiarze ubezpieczyciel został obciążony nie uiszczonymi przez powodów J. S. (1) i K. S. (1) kosztami sądowymi [ od których ponoszenia zostało zwolnieni w całości ]. Przyznane na ich rzecz świadczenia zostały także ograniczone o tę część opłat sądowych , które były należne od roszczeń , które okazały się przez nich nie wykazane.

Sąd Okręgowy w tej części motywów szczegółowo wskazał elementy składowe dokonanych w punktach V- X sentencji wyroku rozliczeń kosztowych.

Apelację od tego wyroku złożył ubezpieczyciel i zaskarżając go co do rozstrzygnięć zawartych w punktach I , II i III w zakresie kwot świadczeń odpowiednio w zakresie kwot 20 000złotych , 33 000zł oraz 62 500zł , w każdym z nich także w odniesieniu do odsetek za opóźnienie od tych świadczeń, począwszy od 20 grudnia 2018r do dnia zapłaty , a w odniesieniu do orzeczeń zawartych w punktach : V, VI , VII , VIII, IX i X w całości.

We wniosku środka odwoławczego postulował wydanie przez Sąd II instancji orzeczenia reformatoryjnego , którym :

- na rzecz powoda J. S. (1) zostanie zasądzona łączna kwota 76 800 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 72 800zł od dnia 20 grudnia 2018r a od kwoty 4 000 zł od dnia 2 października 2019r do dnia zapłaty ,

- na rzecz powoda S. S. (1) zostanie zasądzona suma 26 250 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 grudnia 2018r do dnia zapłaty ,

- na rzecz powódki K. S. (1) zostanie przyznana kwota 47 850 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie , liczonymi od tego samego dnia do dnia zapłaty.

Wszyscy powodowie zostaną , odrębnie w relacji ze skarżącym ubezpieczycielem, obciążeni kosztami procesu na jego rzecz , zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie normami ,

- na nowo zostanie rozliczony zakres w jakim J. i K. S. (1) zostaną zobowiązani - formie ścignięcia kwot z zasądzonych na ich rzecz świadczeń do pokrycia wobec Skarbu Państwa opłat sądowych od nieuwzględnionych części zgłoszonych przez nich roszczeń.

Strona pozwana domagała się także obciążenia każdego z przeciwników procesowych kosztami postępowania apelacyjnego.

Strona pozwana nie podniosła zarzutów procesowych , w tym tego , którym negowałby sposób przeprowadzenia przez Sąd I instancji oceny zgromadzonych w sprawie dowodów. Nie zakwestionowała też okoliczności faktycznych ustalonych przez Sąd niższej instancji , które uznał on za relewantne dla oceny roszczeń zgłoszonych przez powodów.

Zakład ubezpieczeń powołał się natomiast na zarzuty materialne w postaci nieprawidłowego zastosowania :

a/ art. 446 § 3 kc w zw z art. 6 kc poprzez przyznanie w zaskarżonym wyroku powódce K. S. (1) odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej mimo , że nie dowiodła ona w postępowaniu przed Sądem I instancji faktów świadczących o takim pogorszeniu na skutek śmierci matki.

Zdaniem skarżącego ubezpieczyciela , wbrew zapatrywaniu Sądu Okręgowego nie świadczy o nim pojawienie się u powódki objawów padaczki skoro chorowała na nią jeszcze przed wypadkiem z 24 sierpnia 2018r. Opiekę nad nią przejął ojciec , który w zaskarżonym wyroku otrzymał świadczenie wyrównawcze mające kompensować pogorszenie jego sytuacji spowodowane śmiercią żony [ przyznanie którego , w wysokości 20 000 złotych zakład ubezpieczeń nie kwestionował ]. Ta okoliczność tym bardziej uzasadnia wniosek o braku podstaw do usprawiedliwionej faktami oceny , że sytuacja życiowa K. S. (1) uległa na skutek tego zgonu pogorszeniu , a tym bardziej istotnemu pogorszeniu, warunkującemu przyznanie odszkodowania niezasadnie zasadzonego przez Sąd Okręgowy na rzecz córki zmarłej ,

b/ art. 446 §4 kc w zw z art. 46 kk., w następstwie nie uwzględnienia przy określaniu wysokości świadczeń wyrównujących krzywdy K. S. (1) i S. S. (1) kwot otrzymanych przez nich nawiązek od kierowcy koparko – ładowarki P. B. na podstawie wyroku Sądu Rejonowego wK.z dnia 18 kwietnia 2019r - sygn.akt (...)

Jak wskazywał apelujący Sąd I instancji wprawdzie w motywach zaskarżonego orzeczenia podnosił konieczność takiego zaliczenia na poczet świadczenia z tytułu zadośćuczynienia ale o sumy 3 000 zł świadczeń przyznanych dzieciom zmarłej z tytuły zadośćuczynień nie pomniejszył,

Wady zastosowania tego przepisu upatrywał apelujący zakład ubezpieczeń także w tym , że Sąd nieprawidłowo określił kwoty zadośćuczynień należnych powodom.

W pierwszej kolejności zwrócił uwagę na niekonsekwencję w określeniu rozmiarów tych świadczeń – w ich „ wyjściowych „ granicach , które znalazły się w motywach wyroku , przy czym brak jest w nich wyjaśnienia przyczyn tych rozbieżności.

Po wtóre apelujący zarzucał , że świadczenia zasądzone z tego tytułu są nadmierne, nie odzwierciedlając rzeczywistych granic krzywd doznanych przez najbliższych A. S..

Ta niewspółmierność do skali uszczerbków powoduje , iż zasądzone kwoty nie wypełniają warunku odpowiedniości w rozumieniu tego przepisu.

W ocenie (...) SA zadośćuczynienia – przed ich ograniczeniem go o sumy wypłacone dotąd przez stronę pozwaną nie powinny być wyższe aniżeli wobec J. S. (1) 80 000zł , K. S. (1) 70 000zł a S. S. (1) 50 000złotych.

Ponadto świadczenia należne córce zmarłej w porównaniu z zasadzonymi przez Sąd Okręgowy powinny być ograniczone o całość odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej [ 40 000 zł ].

Odpowiadając na apelację zakładu ubezpieczeń powodowie domagali się jej oddalenia jako pozbawionej uzasadnionych podstaw oraz przyznania , odrębnie na rzecz każdego z nich kosztów postępowania apelacyjnego.

Powodowie J. i K. S. (1) złożyli zażalenie na rozstrzygnięcia zawarte w punktach IX i X sentencji wyroku z dnia 10 września 2020r .

Podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego , a to art. 113 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, domagali się takiej zmiany wskazanych postanowień zawartych w wyroku Sądu Okręgowego , w następstwie której dojdzie do odstąpienia od obciążania żalących się obowiązkami spełnienia świadczeń nałożonych w nich wobec Skarbu państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie.

Żalący się domagali się także przyznania na swoją rzecz od strony przeciwnej kosztów postępowania zażaleniowego.

W motywach środka odwoławczego powoływali się na swoją trudną sytuację osobistą i dochodową.

Szczególnie zwracali uwagę na to , że J. S. (1) jest obecnie bezrobotny, a jedynym dochodem K. S. (1) jest zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 215, 84 zł miesięcznie , przyznany dla osoby o ustalonym stopniu niepełnosprawności.

Przy takich faktach obciążanie obu uprawnionych do zadośćuczynień i odszkodowań jest tym bardziej nieuzasadnione .

W motywach stawianego zarzutu powodowie zaprzeczyli trefności argumentu Sądu I instancji , który zdecydował o obciążeniu tym obowiązkiem , iż nie zmierzali do zawarcia ugody sądowej ze stroną przeciwną, obstając przy swoich roszczeniach w niezmienionej , znacznej wysokości , której nadmiar został potwierdzony w zaskarżonym wyroku z 10 września 2020r. Podnosili , że to Sąd Okręgowy zdecydował o tym , że pertraktacje ugodowe nie były kontynuowane

Ubezpieczyciel nie odpowiedział na zażalenie powodów.

Rozpoznając apelację , Sąd Apelacyjny rozważył :

Strona pozwana objęła zakresem środka odwoławczego m. in. te części wyroku Sądu Okręgowego , którymi orzekł on o obowiązku zapłaty na rzecz Skarbu Państwa przez powodów J. i K. S. (1) części opłat sądowych od pozwu – w formie ich ściągnięcia z zasądzonych na ich rzecz świadczeń wyrównawczych.

O ile apelacja zakładu ubezpieczeń dotyczy tych rozstrzygnięć , po jego stronie brak jest interesu prawnego w ich zaskarżeniu albowiem dotyczą one obowiązku świadczenia obydwojga nie w relacji do skarżącego ale innego podmiotu – Skarbu Państwa.

Gdy do tego dodać , że powodowie nie wnieśli apelacji podważającej prawidłowość określenia w zaskarżonym wyroku wysokości należnych im zadośćuczynień za doznane krzywdy , która jest wyznacznikiem rozmiaru tych ich obowiązków wobec Skarbu Państwa o których mowa w kwestionowanych punktach wyroku z dnia 10 września 2020r , wniosek o braku po stronie(...) gravaminis w zaskarżeniu jest tym bardziej usprawiedliwiony.

Stwierdzenie jego braku spowodował , iż w tym zakresie apelacja jako niedopuszczalna podlega odrzuceniu o którym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 373 par. 1 kpc. /pkt 1 sentencji wyroku Sądu II instancji. /

Jak wskazano wyżej strona pozwana nie sformułowała w apelacji żadnych zarzutów , które zmierzałyby do podważenia poprawności i kompletności ustaleń faktycznych relewantnych dla oceny roszczeń zgłoszonych przez powodów.

Tym zaniechaniem Sąd Odwoławczy jest związany w tym znaczeniu , że nawet gdyby dostrzegał popełnienie przez Sąd niższej instancji błędów proceduralnych , nie mógłby ich rozważać z urzędu- choćby miały wpływ na wynik sprawy.

/ por. także , wskazany jedynie dla przykładu , judykat Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2020r , sygn. III UK 293/19 /.

Wobec tego obowiązany jest też przyjmować , iż ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy są poprawne uznać je własne.

Wymagają one uzupełnienia o okoliczności , które wynikają z treści zeznań K. S. (1) oraz J. S. (1) / k. 170-171 v akt / oraz decyzji burmistrza miasta i gminy K. z dnia 10 stycznia 2020r o ustaleniu prawa powódki K. S. (1) do zasiłku pielęgnacyjnego/ k. 167 / oraz decyzji (...)Zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności w P. z dnia 10 grudnia 2019r / k. 168 akt /.

Nie były one w toku sporu kwestionowane z punktu widzenia ich wiarygodności.

Uzupełnienie to przedstawia się następująco :

- K. S. (1) jest osobą niepełnosprawną od piątego roku życia w stopniu umiarkowanym z powodu schorzeń o podłożu neurologicznym. Może podejmować zatrudnienie w warunkach pracy chronionej. Nie była dotąd nigdzie zatrudniona , a praca w Urzędzie Skarbowym w P. miał jedynie charakter stażu na który była skierowana z Urzędu Pracy. Pozostaje pod codzienną opieką ojca , a jej stan zdrowia powoduje , że ulega , przebywając w domu , wypadkom skutkującym obrażeniami ciała.

Podbiera zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 215 , 84 zł miesięcznie. Nie poszukuje zatrudnienia.

Sąd Apelacyjny uzupełnia także ustalenia o fakt pominięty przez Sąd I instancji zgodnie z którym ubezpieczyciel wypłacił w postępowaniu likwidacyjnym na rzecz powódki K. S. (1) , tytułem zadośćuczynienia , kwotę 19 150 zł .

Fakt ten ma swoją podstawę w twierdzeniu ubezpieczyciela zawartym w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew / por. k 126 akt / , które nie było przez powódkę kwestionowane w toku postępowania.

Już w tym miejscu należy zaznaczyć , że Sąd I instancji dokonując wyliczenia wysokości należnego K. S. (1) świadczenia uzupełniającego z tego tytułu popełnił błąd przyjmując , że wypłata w postępowaniu wewnątrz ubezpieczeniowym obejmowała sumę 19 500złotych / por k. 185 akt/ .

Przy w ten sposób uzupełnionych ustaleniach , przechodząc do oceny zarzutów materialnych , należy uznać za uzasadniony w części zarzut naruszenia art. 446 par. 4 kc.

Zmiana wysokości zadośćuczynienia na etapie postępowania apelacyjnego przez Sąd drugiej instancji jest możliwa tylko wtedy, gdy Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił wszystkich okoliczności i czynników uzasadniających przyznane świadczenie albo niewłaściwie ocenił całokształt tych - należycie ustalonych i istotnych okoliczności, popełniając błąd dowolności

/ por. też powołane jedynie dla przykładu judykaty Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2002 r., II CKN 605/00 i z 15 września 1999 r., III CKN 339/98, obydwa za zbiorem Lex /.

Do tego należy dodać , że zmiana taka jest możliwa , gdy suma wyrównawcza przyznana z tego tytułu , właśnie na skutek wspomnianego błędu, będzie uznana za nie mającą cechy „ kwoty odpowiedniej „ w rozumieniu tej normy , dlatego , że została w sposób istotny zaniżona [ lub zawyżona ] . Przy tym zakres tej nieprawidłowości musi być taki , że według kryteriów obiektywnych, pozostawienie wysokości świadczenia na dotychczasowym poziomie doprowadzi [ niewątpliwie ] do sytuacji w której uszczerbek poszkodowanego nie zostanie właściwie wyrównany zważywszy na przede wszystkim kompensacyjną funkcję zadośćuczynienia dla którego art. 446 par.4 kc jest materialną podstawą.

Przy spełnieniu tych warunków , zmiana dokonywana przez Sąd odwoławczy jest przy tym dodatkowo limitowana.

Ingerencja w granice ilościowe takiego świadczenia może dotyczyć tylko takiego jego zakresu , po dokonaniu której kwota zadośćuczynienia uzyska cechę „ sumy odpowiedniej „ w rozumieniu tego przepisu.

Odnosząc te generalia do okoliczności faktycznych ustalonych w rozstrzyganej sprawie , w pierwszej kolejności odeprzeć jako nietrafne , należy te argumenty powołane przez zakład ubezpieczeń , które odwołują się do zauważalnego braku konsekwencji Sądu I instancji w określeniu wysokości świadczeń z tytułu zadośćuczynień należnych każdemu z powodów jeżeli chodzi o tzw. „ kwoty wyjściowe „ tego świadczenia.

Rzeczywiście , wskazywane w motywach ocenianego instancyjnie orzeczenia kwoty są wzajemnie rozbieżne / por. k. 183 i 183 v / skoro w stosunku do J. S. (1) Sąd określa ją początkowo na 80 000złotych a następnie na 100 000 zł , a wobec S. S. (1) najpierw na 70 000złotych , a następnie na 80 000złotych.

Tym nie mniej odczytanie w całości motywacji Sądu Okręgowego wskazuje jednoznacznie , że uwzględniwszy fakty opisujące rozmiar krzywd obu pokrzywdzonych następstwami śmierci ich żony i matki uznaje on , że kwotami odpowiednimi w rozumieniu normy art. 444t par. 4 kc są : w przypadku J. S. (1) kwota 100 000złotych , a w przypadku syna zmarłej S. 80 000 złotych. Poprawność takiego wniosku wynika też z analizy tego, w jaki sposób Sąd Okręgowy ostatecznie określił wysokość należnych im obu świadczeń uzupełniających służących wyrównaniu uszczerbków niemajątkowych.

Od tych, wymienionych w drugiej kolejności sum , oznaczając ostatecznie wysokość dodatkowych świadczeń odjął te , które z tytułu zadośćuczynień obaj otrzymali wcześniej od ubezpieczyciela sprawcy wypadku , w postępowaniu likwidacyjnym.

Dlatego wytknięta przez stronę skarżącą nieprawidłowość motywacyjna Sądu I instancji nie może, w ostatecznym wyniku, stanowić podstawy do podzielenia stawianego zarzutu.

Wniosek o niezasadności postulowanego ograniczenia tego świadczenia wyrównawczego przez Sąd Odwoławczy , odnosi się w szczególności do roszczenia zasądzonego z tego tytułu na rzecz męża zamarłej J. S. (1) albowiem w świetle ustaleń dotyczących rozmiaru jego krzywdy brak jest dostatecznych podstaw do ograniczenia tego świadczenia zważywszy na wskazane wyżej warunki takiej zmiany na etapie postepowania apelacyjnego.

Zatem jedynie dla porządku należy przypomnieć , ze zgodnie z tymi ustaleniami , mąż zmarłej musiał powrócić do Polski aby zająć się gospodarstwem domowym i pomocą dla niepełnoprawnej córki u której na nowo powróciły , w ostrzejszej niż dotąd formie, ataki epileptyczne. Musiał w całości przejąć obowiązki żony w zakresie dowożenia jej na badania i wizyty lekarskie w czym , wobec podziału czynności pomiędzy małżonkami, nie miał żadnego doświadczenia.

Gdy do tego dodać silny stres , zaburzenia snu a także konieczność zasięgania pomocy psychologicznej po śmierci A. S. , a także zniweczenie perspektywy wzajemnego wpierania się małżonków w przyszłości, na co mógł w sposób usprawiedliwiony liczyć, skoro byli wieloletnim zgodnym i uzupełniającym na co dzień małżeństwem. Przy takich faktach określenie wysokości kwoty zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez wdowca na poziomie 100 000 złotych nie może być uznane za błąd zastosowania przez Sąd I instancji normy art. 446 par. 4 kc.

Podobnie jako niewadliwe , wbrew stanowisku apelującego zakładu ubezpieczeń, należy ocenić ustalenie „ wyjściowej” kwoty zadośćuczynienia należnej córce zmarłej K. S. (1) na poziomie 90 000złotych.

Nie można podzielić zapatrywania strony pozwanej , że powódka jest osobą samodzielną o czym ma świadczyć fakt , że pozostawała w związku małżeńskim i pracowała w Urzędzie Skarbowym.

Z ustaleń dokonanych w sprawie wynikają fakty w części przeciwne , a mianowicie , iż K. S. (1) jest osoba niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym na skutek schorzeń o podłożu neurologicznym , może pracować tylko w warunkach pracy chronionej , nigdy nie pracowała zawodowo , a zatrudnienie w Urzędzie Skarbowym w P. miał o charakter stażu na który została skierowana przez Urząd Pracy.

Do tego należy dodać że z matką łączyła ją szczególnie silna więź nawet gdy była już zamężna , skoro to A. S. opiekowała się nią na co dzień i ona organizowała systematyczne leczenie K..

Powódka na zgon matki zareagowała szczególnie silnie negatywnie, w postaci nasilenia się ataków epileptycznych, połączonych z odruchowym nie trzymaniem moczu , następstwa szczególnie krępującego dla młodej kobiety jaką jest pokrzywdzona.

Nie można też nie uwzględniać , że córki zmarłej szczególnie silnym stresorem było także i to , że sprawcą wypadku z 24 sierpnia 2018r. był jej mąż z którym , jak twierdziła , w tych okolicznościach tym bardziej nie mogła konturować małżeństwa. Od daty rozwodu pozostaje samotna , a jej aktywność życiowa jest bardzo ograniczona koncertując się na domu rodzinnym i jego najbliższym otoczeniu.

W ocenie Sądu II instancji ,T.SA w części zasadnie podnosi ten zarzut o ile za jego pośrednictwem kwestionuje wysokość zadośćuczynienia należnego synowi zmarłej S. S. (1).

Sąd I instancji ustalił kwotę „ wyjściową „ należnego mu zadośćuczynienia na poziomie 80 000złotych. Natomiast skarżący zakład ubezpieczeń uznawał w swoim stanowisku , że kwota ta nie powinna przekraczać 50 000złotych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy w prawdzie prawidłowo ustalił fakty opisujące rozmiar krzywdy syna A. S. spowodowanej jej śmiercią ale nieprawnie je ocenił z punktu widzenia oznaczenia wysokości sumy realizującej kompensacyjną funkcję tego świadczenia , zawyżając ją w takim zakresie , który pozwała Sądowi Odwoławczemu na jej obniżenie.

Należy przypomnieć , że jeszcze za życia matki S. S. (1) usamodzielnił się , zawarł związek małżeński i wyprowadził się z domu rodzinnego , przenosząc na stałe do K. z którym związał swoje plany życiowe i zawodowe. Nie zrewidował ich w żaden sposób na skutek osobistych przeżyć wywołanych tragicznym zgonem ofiary wypadku z 24 sierpnia 2018r.

Uzyskał dobrze płatny zawód informatyka, stał się również niezależny finansowo od rodziców.

Nie może budzić wątpliwości , że jako dziecko by silnie związany z matką , która jak wynika z ustaleń , przyjęła w małżeństwie rolę opiekowania się dziećmi.

Opisana samodzielność syna każe jednak przyjmować ,że relacje z matką zmieniły swój charakter w zakresie treści i nie były już tak silne jak w czasie gdy mieszkał z rodzicami. Do tego dodać trzeba , iż ustalony w postępowaniu sposób reakcji S. S. (1) na śmierć matki nie odbiegał od natężenia negatywnych przeżyć charakterystycznych dla przebiegu niezaburzonego procesu żałoby.

Stąd też Sąd II instancji ocenił , że odpowiednią w kwotą „ wyjściową „ zadośćuczynienia, realizującą kompensacyjną jego funkcję jest w przypadku S. S. (1) 70 000złotych.

Uzasadniony jest drugi z zarzutów materialnych naruszenia art. 446 par. 4 kc w zw z art. 46 kk.

Sąd I instancji w motywach zaskarżonego orzeczenia w prawdzie wypowiedział się na temat charakteru nawiązki uzyskanej w postępowaniu karnym od sprawcy przestępstwa , wskazując , że świadczenie to podlega uwzględnieniu przy określaniu wysokości zadośćuczynienia za krzywdę , dochodzonego przez jej beneficjentów w postępowaniu cywilnym ale nie wskazał w jaki sposób i w jakim zakresie dokonał tego uwzględnienia przy określaniu wysokości tych świadczeń zasądzonych na rzecz K. i S. S. (1) , którzy , co nie było w postępowaniu kwestionowane , takie świadczenia w kwotach po 3 000złotych otrzymali od kierującego koparko – ładowarką P. B..

Dlatego też trafnie strona skarżąca postanowiła omawiany zarzut, a jego podzielenie przez Sąd II instancji skutkuje pomniejszeniem należnych obydwojgu dzieciom zmarłej zadośćuczynień o uzyskane kwoty nawiązek.

Dokonując takiego ograniczenia Sąd uwzględnił w szczególności to , iż zarówno zadośćuczynienia zasądzone w postępowaniu cywilnym jak i nawiązki służyły kompensacji tych samych uszczerbków spowodowanych następstwami zdarzenia szkodzącego w postaci krzywdy wywołanej śmiercią ich matki.

Podzielenie , z przyczyn wyżej podanych , w części obu omówionych zarzutów materialnych ma to następstwo , że należne powodom K. i S. S. (1) /dodatkowe /świadczenia z tytułu zadośćuczynień uległy zmniejszeniu do kwot odpowiednio :

- 67 850 zł dla córki zmarłej [ 90 000zł – 3 000zł – 19 150 zł ] oraz

- 46 250 zł dla syna A. S. [ 70 000zł – 3 000zł – 20 750 zł ]

Oceniając trzeci ze sformułowanych zarzutów materialnych, w ramach którego strona skarżąca neguje przyznanie przez Sąd I instancji K. S. świadczenia z tytułu odszkodowania za znaczne pogoszczenie sytuacji życiowej twierdząc , iż ustalone w sprawie fakty nie stanowią wystarczającej podstawy do jego zasądzenia w jakiejkolwiek wysokości uznać należy , iż argumentacja zakładu ubezpieczeń jest usprawiedliwiona w części prowadząc do jego obniżenia do sumy 30 000 złotych.

Uprawnienie do skutecznego dochodzenia świadczenia „ stosownego „ odszkodowania wobec znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej , spowodowanego śmiercią osoby najbliższej , szczególnie po wprowadzeniu do porządku prawnego normy art. 446 par. 4 kc , ma przede wszystkim wymiar majątkowy , w tym znaczeniu , że za jego przyznaniem musi przemówić powstanie po stronie powoda uszczerbku mającego przede wszystkim taki właśnie wymiar.

Pogorszenie musi mieć przy tym charakter obiektywny i wynikać z następstw śmierci osoby najbliższej.

Decydujące przy ocenie zaistnienia takiego stanu rzeczy , w rozstrzyganej indywidualnie sprawie są kryteria obiektywne , a nie przekonanie podmiotu dochodzącego świadczenia wyrównawczego. Nie można też nie uwzględniać tego , iż szkoda tego rodzaju dotyczy okresu przyszłego , w którym poszkodowany mógł potencjalnie liczyć na pomoc i wsparcie , które wyeliminował na trwale zgon osoby najbliższej. Tym samym pogorszyły się w sposób istotny jego perspektywy na przyszłość, których wartości nie sposób dokładnie wymierzyć [ wycenić ].

Wobec tego , usprawiedliwionym jest przyjęcie , że zmiana ustawowa wprowadzająca przepis art. 446 par. 4 kc wyeliminowała w prawdzie z katalogu elementów określających wysokość należnego poszkodowanemu stosownego odszkodowania na podstawie art. 446 par. 3 kc jego krzywdę ale poza elementem ściśle majątkowym pozostawiła w nim także ten , który , niemierzalny ściśle ilościowo , wynika z następstw zgonu , upadek planów i racjonalnych pespektyw na przyszłość , które doznający szkody wiązał z osobą zmarłego.

Ich zniweczenie stanowi zmianę na gorsze sytuacji życiowej poszkodowanego , a o ile jest to pogorszenie , według oceny obiektywnej znaczne , w porównaniu z sytuacją istniejącą przed zdarzeniem szkodzącym , uprawnia do dochodzenia wyrównania szkody w granicach wyznaczonych w tej normie.

Uwzględniając te generalia i odnosząc je do stanu faktycznego rozstrzyganej sprawy, Sąd II instancji stoi na stanowisku , że na skutek tragicznego , zupełnie niespodzianego zgonu matki , sytuacja życiowa jej córki pogorszała się w tak znacznym stopniu , że „ odpowiednie „ odszkodowanie mające ten uszczerbek wyrównywać , na którego wymiar składają się obydwa wskazane wyżej elementy jest jej należne , a adekwatnym jego rozmiarem wymiarem jest właśnie suma 30 000złotych.

Miarą pogorszenia się sytuacji powódki , o czym była już uprzednio mowa, było nasilenie się objawów neurologicznych w postaci liczniejszych ataków padaczki połączonych z nietrzymaniem moczu , a także brakiem pełnej kontroli nad codziennymi czynnościami , które prowadziły do wypadków z uszkodzeniami ciała powódki, opisywanymi opisywanych przez jej ojca.

Tym samym niewątpliwym jest , że jego opieka nad córką musi być bardziej intensywna, co przekłada się na ograniczenie w możliwości podjęcia zatrudnienia na takich jego warunkach , które pozwoliłyby niezbędną intensywność takiej opieki. To z kolei - jak uczy doświadczenie życiowe- wywoływać będzie skutek w postaci ograniczenia dochodów służących utrzymaniu gospodarstwa domowego , które obecnie J. S. (1) współtworzy z córką. A taka konsekwencja przekłada się wprost na majątkowi wymiar pogorszenia sytuacji K. S. (1).

Do tego dodać jeszcze należy , że dopiero po śmierci matki została uznana za osobę niepełnosprawną / w stopniu umiarkowanym / , co także należy łączyć z następstwami zdrowotnymi przeżyć związanych ze zgonem osoby najbliższej. Ta niepełnosprawność znacznie ogranicza możliwość zatrudnienia córki zmarłej , uzależniając je od spełnienie dodatkowych, a trudnych w realizacji w realiach dzisiejszego rynku pracy, szczególnie w okolicy gdy mieszka K. S. , warunków.

Nie można też nie uwzględniać ,że poszkodowana utraciła pespektywę dalszego wspierania jej matkę oraz opieki i troski o nią , a to w jaki sposób przejął te obowiązki z konieczności ojciec , nie mający- z przyczyn obiektywnych - doświadczenia w ich wykonywaniu także stanowi element tego pogorszenia.

Rozważając wymiar ilościowy świadczenia odszkodowawczego należnego K. S. (1), Sąd II instancji uwzględnił jednak także i to , że uzyskuje ona nie otrzymywane przed śmiercią matki , świadczenie z ubezpieczenia społecznego , które w prawdzie niewielkie , jednak współtworzy jej sytuację dochodową lepszą niż wcześniej.

Wszystkie te fakty dają dostateczną podstawę , wbrew argumentom zakładu ubezpieczeń podniesionym w ramach weryfikowanego zarzutu , do tego aby świadczenie odszkodowawcze ocenić jako powódce należne.

Zdaniem Sądu II instancji ocena tych okoliczności , odczytanych przez pryzmat pozostawienia Sądowi przez ustawodawcę pewnej swobody w określeniu wysokości tego świadczenia usprawiedliwia wniosek , że kryterium „ stosownego” odszkodowania spełnia kwota 30 000złotych.

Stąd łączna suma świadczeń należnych córce zmarłej została ustalona w orzeczeniu zmieniającym na kwotę 97 850 zł. [ 67 850 zł + 30 000zł ].

Z podanych przyczyn , w częściowym uwzględnieniu apelacji pozwanego ubezpieczyciela, określając na nowo wysokość świadczeń wyrównawczych należnych dzieciom A. S. , Sąd Apelacyjny orzekł jak w II sentencji wyroku zmieniającego .

Ograniczenie , na skutek dokonanej zmiany, wysokości świadczeń należnych K. i S. S. (1) spowodowało konieczność korekty w sposobie rozliczeń kosztów procesu w relacji tych powodów z pozwanym ubezpieczycielem, jak również obniżenia zakresu obowiązku strony pozwanej pokrycia wobec Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie tej części opłat sądowych , których ojciec i córka zmarłej nie mieli obowiązku ponosić.

Zmianę tę w odniesieniu do rozliczenia tych kosztów, w relacji powódka – zakład ubezpieczeń Sąd II instancji , stosując art. 100 kpc., oprał na proporcji skali w jakiej K. S. (1) ostatecznie wykazała swoje roszczenia i w jakiej strona przeciwna skutecznie się przed nimi obroniła . Wynosi ona 69 % : 31 %

Koszty powódki to kwota 5417 zł. Koszty procesu strony pozwanej to także 5417zł.

Po zastosowaniu wskazanej proporcji i potrąceniu wzajemnych należności, powódce należna jest kwota 2058 zł [ 5417 zł x 0, 69 ] – 5417x 0, 31 ] i taką też sumą Sąd II zastąpił kwotę wskazaną w punkcie VII sentencji zaskarżonego wyroku.

Po zmianie wysokości świadczenia należnego powodowi S. S. (1), zakres w jakim wykazał swoje roszczenie wobec zakładu ubezpieczeń to 46 %. [ 46 250 zł : 99 250 zł ] Stąd stosując art. 100 kpc i podobnie jak w przypadku jego siostry proporcję jako kryterium rozliczenia [ 46 % : 54 % ] , suma kosztów należnych powodowi ustalona przez Sąd I instancji w punkcie VI sentencji zaskarżonego wyroku została obniżona do kwoty 1849 zł.

Dokonując takiego ich wyliczenia , Sąd II instancji uwzględnił , że S. S. (1) poniósł opłatę od pozwu - 4963 zł oraz wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika – 5417zł . Koszty ubezpieczyciela to kwota 5417 zł. Stosując wskazaną proporcję oraz po dokonaniu wzajemnego potrącenia uzyskanych w ten sposób wielkości , powodowi należna jest / z pewnym zaokrągleniem / kwota wskazana w punkcie VI po jego zmianie.

Ograniczenie , na skutek uwzględnienia w części apelacji strony pozwanej , wysokości świadczeń kompensacyjnych należnych synowi i córce zmarłej , spowodowało także konieczność zmniejszenia w orzeczeniu zmieniającym wysokości kwoty obciążającej (...) SA wobec Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie z tytułu tej części opłat sądowych , których J. i K. S. (1) nie mieli obowiązku ponosić. Różnica pomiędzy sumą wskazaną w punkcie VIII sentencji zaskarżonego wyroku przed i po jego zmianie to odpowiada opłacie sądowej od kwoty o która obydwa roszczenia K. S. (1) zostały ograniczone ilościowo przez Sad II instancji.

Z podanych powodów Sąd Apelacyjny w częściowym uwzględnieniu apelacji zmienił zaskarżony wyrok w sposób wskazany w punkcie 2 I- VIII , na podstawie art. 386 par. 1 kpc w zw z art. 446 par. 3 i par. 4 kc.

W pozostałym zakresie jako nieuzasadniona apelacja podlegała oddaleniu , na podstawie art. 385 kpc / pkt 3 sentencji /.

Rozstrzygając o kosztach postępowania apelacyjnego, w relacji pomiędzy powodem J. S. (1) i strona pozwaną , Sąd II instancji zastosował art. 98 par. 1 i 3 kpc i w zw z art. 391 par. 1 kpc i wynikającą z niego dla wzajemnego rozliczenia stron z tego tytułu , zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy.

Uwzględniając wartość przedmiotu zaskarżenia w apelacji skierowanej przeciwko temu powodowi oraz okoliczność , że koszty J. S. wyczerpywały się w wynagrodzeniu pełnomocnika – adwokata, kwota należna jako wygrywającemu od przerywającego zakładu ubezpieczeń , została ustalona na podstawie par. 2 pkt 5 w zw. z par. 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015r / DzU z 2015 poz. 1800/. / pkt 5 sentencji orzeczenia /.

W warunkach , gdy jedynie w części apelacja strony pozwanej skierowana przeciwko uwzględnionym roszczeniom obydwojga dzieci A. S. została oceniona jako uzasadniona , a przy tym określenie wysokości tych świadczeń z uwagi na ich charakter , zależne jest od oceny Sądu, koszty postępowania apelacyjnego pomiędzy nimi a skarżącym ubezpieczycielem zostały wzajemnie zniesione , na podstawie art. 100 kpc w zw z art. 391 par 1 kpc. / pkt 6 sentencji orzeczenia/

Rozpoznając zażalenie J. S. (1) i K. S. (1) , Sąd II instancji rozważył :

Środek odwoławczy powodów nie jest uzasadniony i podlega oddaleniu.

Argumentacja powołana przez nich dla uzasadnienia zarzutu materialnego na którym oparte jest zażalenie nie jest przekonywająca. Wskazać należy , że zakres obowiązków finansowych wobec Skarbu Państwa określony w punktach IX i X sentencji zaskarżonego wyroku, został ograniczony tylko do opłat od pozwu od tych części roszczeń J. i K. S. (1) , które zostały ocenione jako przez żalących się niewykazane.

Norma art. 113 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych , która jest dla tych obowiązków podstawą, nie różnicuje go w zależności od tego jaki charakter mają roszczenia dochodzone przez strony korzystające z dobrodziejstwa zwolnienia od opłat. Gdyby ustawodawca uznał za uzasadnione z tego punktu widzenia w sposób szczególny uprzywilejowywać te , które dochodzą zadośćuczynień za krzywdy spowodowane śmiercią osób najbliższych oraz odszkodowań z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej wykluczyłby możliwość nakładania na nie, negowanego przez skarżących obowiązku. Jednak nie zdecydował się na to.

Ma rację Sąd I instancji wskazując , że obydwoje skarżący otrzymali z tych tytułów w rozstrzyganej sprawie znaczne kwoty .

Dodać trzeba , iż będąc zawodowo zastępowani w postępowaniu powinni mieć świadomość , że w razie nie wykazania części takich roszczeń powinni się liczyć z możliwością ściągnięcia należnych opłat z zasądzonych roszczeń , nawet w sytuacji uprzedniego korzystania ze zwolnienia od ich ponoszenia.

Rzeczą zawodowego pełnomocnika było takie wyważone ilościowo określenie granic tych żądań kompensacyjnych aby takie konsekwencje rozliczeniowe , które dotyczą żalących się nie były ich udziałem. Brak takiej oceny po jego stronie na etapie formułowania pozwu wyklucza skuteczność odwoływania się w motywach zażalenia do trudnej sytuacji finansowej i dochodowej reprezentowanych , która jest zbieżna z tą którą mieli wówczas.

Już wskazane powody decydują o niezasadności zażalenia , stąd nie doniosłym z punktu widzenia jego oceny jest to, z jakiej przyczyny nie doszło do porozumienia pomiędzy stronami sporu co do wysokości należnych członkom rodziny A. S. roszczeń wyrównawczych , które co do wysokości, zdecydowali się oni w toku całego postępowania rozpoznawczego podtrzymywać w niezmienionych , znacznych wysokościach.

Dlatego Sąd II instancji orzekł o oddaleniu zażalenia, oceniając je jako nietrafne , na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 par. 3 kpc. / pkt 4 sentencji orzeczenia /.

Sąd nie rozstrzygał o kosztach postępowania zażaleniowego w relacji obydwojga powodów i strony pozwanej albowiem pomimo doręczenia odpisu środka odwoławczego, zakład ubezpieczeń nie formułował żądania ich rozliczenia.

SSA Grzegorz Krężołek