Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2023 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. W. i P. W.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 7 kwietnia 2022 r., sygn. akt XV C 1038/20

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I ACa 1449/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie z powództwa J. W. i P. W. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G. orzekł następująco:

1.  ustalił, że umowa kredytu nr (...), zawarta w dniu 11 marca 2008 roku pomiędzy J. W. i P. W. a (...) Bank S.A. z siedzibą w G., jest nieważna w całości;

2.  zasądził od pozwanego na rzecz powodów J. W. i P. W. kwotę 6.434,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Pozwany Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. jest następcą prawnym (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w G..

W dniu 26 marca 2003 roku (...) Bank (...) S.A., poprzednika prawnego pozwanego, podjął uchwałę, mocą której wprowadzono Regulamin ustalania kursu kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A.

Kursy kupna określono jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna.

Kursy sprzedaży określono jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży.

Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży stosowano kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym ogłoszenie kursów kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. przez Bank.

Marże kupna/sprzedaży ustalane były raz na miesiąc w oparciu o średnią arytmetyczną z kursów kupna/sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych z pięciu banków na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż. Banki te to: (...) S.A., (...) S.A., Bank (...) S.A., (...) Bank S.A. i (...) S.A. Kursy kupna/sprzedaży tych banków były pobierane ze stron internetowych tych banków i dokonywane na nich obliczenia skutkujące wyznaczeniem kursów kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. miały być liczone do czwartego miejsca po przecinku. W przypadku, gdyby którykolwiek z banków zaprzestał ogłaszania kursów, zarząd (...) Banku (...) S.A. miał podjąć decyzję
o dołączeniu do listy banków referencyjnych innego banku. Zmiana w tym zakresie nie wymagała pisemnego aneksu do umowy.

Kursy kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. miały być podawane codziennie poprzez wywieszenie ich w siedzibie Banku oraz publikację na stronie internetowej.

W 2008 roku powodowie byli związani kredytem hipotecznym w złotówkach. Byli młodymi osobami, a ich sytuacja finansowa nie była korzystna. W związku
z tym powodowie poszukiwali możliwości wzięcia kredytu powiązanego z walutą CHF, z uwagi na to, iż w tamtej chwili kredyt ten był według nich najkorzystniejszy. Powodowie nie posiadali uprzednio kredytu powiązanego z walutą obcą.

Z doradcą kredytowym poprzednika prawnego pozwanego powodowie skontaktowali się przy pomocy Matki, która znała tę osobę. W trakcie spotkania powodowie omawiali z przedstawicielem Banku korzyści wynikające z przewalutowania kredytu złotówkowego na kredyt we frankach szwajcarskich, którą miało być przede wszystkim zmniejszenie raty kredytu. Przedstawiciel Banku zapewnił powodów, że przy kredycie powiązanym z walutą CHF powodowie nie będą ponosić wysokich kosztów i nie przekroczą wysokości raty, którą uprzednio płacili tytułem kredytu złotówkowego.

Powodom nie przedstawiono oferty kredytu w złotówkach, nie poruszono również kwestii zdolności kredytowej i jej braku co do kredytu złotówkowego. Powodom nie wytłumaczono, jaką rolę odgrywa waluta CHF w przedmiotowym kredycie. Powodom przedstawiono symulację uwzględniającą wahania kursu CHF w przeszłości, a także w przyszłości – w perspektywie 30 lat, według której kurs ten miał nie przekroczyć 3,00 zł – 3,20 zł. Doradca poinformował powodów o stosowaniu przez Bank (...) kursów, która miała znajdować się na stronie internetowej Banku, przy czym polecono korzystanie z tejże tabeli, niemniej nie wytłumaczono im, czym się różni kurs kupna od kursu sprzedaży. Nie wyjaśniono im, czym jest LIBOR i spread walutowy.

W dniu 7 lutego 2008 roku powodowie złożyli w (...) Banku S.A. wniosek o udzielenie im kredytu w kwocie 242.000,00 zł w specjalnym programie kredytowym Komfort A, z przeznaczeniem na refinansowanie kredytu mieszkaniowego w kwocie 241.600,00 zł oraz refinansowanie kredytu konsumpcyjnego w kwocie 1.400,00 zł.

Wniosek kredytowy został wypełniony przez doradcę kredytowego, powodowie złożyli na nim jedynie swoje podpisy. Powodowie złożyli również oświadczenie, że przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego w złotych polskich, oraz że wybrali kredyt w walucie obcej, będąc uprzednio poinformowanymi o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej. Ponadto oboje powodowie oświadczyli, że zostali poinformowani przez G. M. Bank o ryzyku stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej. Bank poinformował nadto powodów o treści art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 roku o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. nr 22, poz. 271), że w przypadku zawarcia umowy kredytu poza lokalem przedsiębiorstwa banku, kredytobiorcy przysługuje prawo odstąpienia od umowy bez podawania przyczyn w terminie 10 dni od dnia jej zawarcia, poprzez złożenie pisemnego oświadczenia o odstąpieniu.

W dniu 11 marca 2008 roku powodowie zawarli (...) Bank S.A. umowę kredytu nr (...), na podstawie której Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 249.481,05 zł, indeksowanego kursem CHF, na warunkach określonych w umowie, a kredytobiorcy zobowiązali się do wykorzystania kredytu zgodnie z postanowieniami umowy, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami, w terminach oznaczonych w umowie oraz zapłaty Bankowi prowizji, opłat i innych należności wynikających z umowy. Na kwotę kredytu składały się:

a)  kwota 242.000,00 zł pozostawiona do dyspozycji kredytobiorców
i przeznaczona na realizację celu określonego w ust. 2,

b)  kwota 200,00 zł tytułem opłaty sądowej za wpis hipoteki,

c)  kwota 5.333,90 zł tytułem ubezpieczenia od ryzyka utraty pracy,

d)  kwoty 1.697,15 zł tytułem ubezpieczenia na życie oraz na wypadek trwałej
i całkowitej niezdolności do pracy,

e)  kwota 250,00 zł tytułem opłaty za wycenę nieruchomości.

W dniu wypłaty saldo miało być wyrażone w walucie, do której indeksowany był kredyt według kursu kupna tej waluty, podanego w Tabeli kursów kupna /sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe miało być przeliczone dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17 (§1 ust. 1 umowy).

Przeznaczeniem kredytu była spłata zobowiązań kredytobiorców: kredytu hipotecznego w (...) S.A. (umowa nr (...) z dnia 25 października 2006 roku) oraz kredytu bankowego w (...) S.A. (§ 1 ust. 2 umowy). Kredyt podlegał programowi kredytowemu Komfortowy Kredyt A od 1 października 2007 roku (§ 3 ust. 3 umowy).

Prawnym zabezpieczenie spłaty kredytu była m.in. hipoteka kaucyjna
w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu, wpisana na nieruchomości – lokalu mieszkalnym nr (...) położonym w P. przy ul. (...), do którego powodom przysługuje własnościowe spółdzielcze prawo na zasadach wspólności ustawowej (§ 3 ust. 2 pkt a umowy).

Wyłata kredytu miała nastąpić jednorazowo, zaś spłata kredytu wraz
z odsetkami miała nastąpić w 360 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 5 i § 7 ust. 1 umowy).

Na dzień sporządzenia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 4,92 %
w skali roku i stanowiło sumę marży Banku, niezmiennej w okresie trwania umowy, w wysokości 0,90 %, oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3, oraz 1,25 punktu procentowego, do czasu przedstawienia przez powodów odpisu z księgi wieczystej, zawierającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz banku oraz prawa powodów do nieruchomości, i niezawierającego niezaakceptowanych przez bank obciążeń. Obniżenie oprocentowania o 1,25 pp. miało nastąpić w tym samym dniu kalendarzowym miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu, najbliższym po dniu, w którym został przedstawiony w Banku odpis księgi wieczystej. (§ 2 ust. 1-2 umowy).

Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy określono w § 6 ust. 1 umowy na kwotę 171.274,00 zł, przy rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania wynoszącej 4,31 % .Zgodnie z § 7 ust. 2 umowy wypłata wskazanej we wniosku o wypłatę kwoty nie wyższej niż kredyt miała być dokonana przelewem na wskazany w tym wniosku rachunek bankowy. Dzień dokonania przelewu kwoty kredytu miał być uważany za dzień wypłaty kredytu, a za prawidłowe wskazanie we wniosku o wypłatę rachunków, na które zostanie przelana kwota kredytu, odpowiedzialność ponosić miał wyłącznie kredytobiorca. Każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich, miała być przeliczona na walutę, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty kredytu podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez Bank.

Oprocentowanie kredytu było zmienne i miało ulegać zmianie w tym samym dniu kalendarzowym, w jakim nastąpiła wypłata kredytu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu L3 (§ 8 ust. 1 umowy). Indeks L3 dla każdego kwartału kalendarzowego miał być obliczany jako średnia arytmetyczna stawek LIBOR 3M dla lokat międzybankowych trzymiesięcznych, obowiązujących w dniach roboczych w okresie od 26. dnia miesiąca zamykającego kwartał poprzedzający ostatni kwartał kalendarzowy do 25. dnia miesiąca kończącego kwartał poprzedni (§ 8 ust. 2a umowy). Indeks L3 miał ulegać zmianie w okresach kwartalnych, w przypadku, gdy bieżąca wartość indeksu była różna od obowiązującej poprzednio przynajmniej o 0,1 punktu procentowego i miała obowiązywać od 1. dnia kalendarzowego kwartału (§ 8 ust. 2b umowy). Indeks L3 miał ulegać zmianie w okresach miesięcznych i obowiązywać od 1. dnia miesiąca, jeśli średnia arytmetyczna stawek LIBOR 3M, obowiązujących w dniach roboczych w okresie od 26. dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc ostatni, do 25. dnia miesiąca poprzedzającego zmianę, byłaby różna od obowiązującej stawki Indeksu L3 o przynajmniej 0,5 punktu procentowego (§ 8 ust. 2c umowy). W przypadkach określonych w § 8 ust. 2b i ust. 2c, indeks L3 miał przyjmować wartość obliczoną jako średnia arytmetyczna stawek LIBOR 3M dla ww. okresów (§ 8 ust. 2d umowy). W kwartałach, w których nastąpiła zmiana indeksu L3 w okresach krótszych niż kwartalne, sprawdzenie, czy występuje konieczność zmiany Indeksu na koniec kwartału kalendarzowego odbywać się miało poprzez porównanie średniej arytmetycznej stawek LIBOR 3M, obowiązujących w dniach roboczych w okresie od 26. dnia miesiąca poprzedzającego ostatnią zmianę do 25. dnia miesiąca kończącego kwartał kalendarzowy. W przypadku, gdy 26. dzień miesiąca byłby dniem wolnym od pracy, średnia stawek LIBOR 3M obliczana miała być od najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu. W przypadku, gdy 25. dzień miesiąca byłby dniem wolnym od pracy, średnia stawek LIBOR 3M miała być obliczana do najbliższego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień. Indeks L3 miał być obliczany do dwóch miejsc po przecinku (§ 8 ust. 2e – 2g umowy). Odsetki miały być naliczane dziennie, od pozostałej do spłaty kwoty wykorzystanego kredytu, według aktualnej stopy procentowej, począwszy od dnia wypłaty kredytu w całości lub w części do dnia poprzedzającego jego całkowitą spłatę włącznie. Przy naliczaniu odsetek przyjmować należało, że rok liczy 360 dni, a każdy miesiąc jest równy i liczy 30 dni, bez względu na liczbę dni kalendarzowych w miesiącu. Tak naliczone odsetki miały być płatne miesięcznie z dołu, w terminie określonym w § 10 ust. 1 umowy (§ 8 ust. 3 i ust. 4 umowy). W umowie zastrzeżono, że pobierane przez Bank odsetki umowne nie przekraczają czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (odsetki maksymalne). W przypadku obniżenia wysokości odsetek maksymalnych w dniu zawarcia umowy lub w trakcie jej trwania w ten sposób, że odsetki umowne byłyby od nich wyższe, Bank niezwłocznie miał dokonać obniżenia odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych (§ 8 ust. 6 umowy).

Spłata kredytu wraz z odsetkami miała być dokonywana nie później niż
w tym samym dniu kalendarzowym każdego miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu (§ 10 ust. 1 umowy). Spłata kredytu miała następować w ratach, obejmujących łącznie część spłacanego kredytu oraz naliczone i należne odsetki. Raty miały być płatne miesięcznie w złotych polskich. Niezwłocznie po wypłacie kredytu Bank miał przesłać kredytobiorcom harmonogram spłat kredytu, stanowiący integralną część umowy, zawierający najbliższe 24/36 rat. (§ 10 ust. 2 – 4 umowy).

Rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorców miało następować z datą wpływu środków do Banku, według kursu sprzedaży waluty, do której jest indeksowany kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., obowiązującego w dniu wpływu środków do Banku (§ 10 ust. 8).

W § 11 ust. 3 znalazło się oświadczenie kredytobiorców, że postanowienia niniejszej umowy zostały z nimi indywidualnie uzgodnione.

W umowie strony zastrzegły nadto, że jeżeli kredytobiorca dokona zapłaty całości lub części raty, lub innej należności Banku wynikającej z umowy, po upływie terminu płatności, to obowiązany jest do zapłaty odsetek za każdy dzień opóźnienia od kwoty kredytu niespłaconej w terminie wymagalności. Stopa odsetek za opóźnienie na dzień sporządzenia umowy wynosiła 10,980 % w skali roku, z zastrzeżeniem § 8 ust. 6. Stopa odsetek za opóźnienie była zmienna i miała zależeć od poziomu podstawowych stóp procentowych właściwych dla danej waluty, poziomu rezerw obowiązkowych ustalanych dla banków przez NBP, poziomu oprocentowania lokat międzybankowych. Jej aktualna wysokość miała być ustalana przez Zarząd Banku i podawana do wiadomości kredytobiorcy poprzez wywieszenie jej wysokości na tablicy ogłoszeń w siedzibie Banku. Niespłaconą w terminie kwotę kredytu Bank od dnia następnego traktować miał jako zadłużenie przeterminowane. Począwszy od dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego dalsze odsetki od kwoty kredytu miały być liczone według stopy odsetek za opóźnienie (§ 15 ust. 1 – 3 umowy).

Do rozliczania transakcji wypłat i spłat kredytów zastosowanie miały mieć odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku, obowiązujące w dniu dokonania transakcji (ust.1). Kursy kupna określane miały być jako średnie kursy złotego do danych walut, ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna (ust.2), zaś kursy sprzedaży jako średnie kursy złotego do danych walut, ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży (ust.3). Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. zastosowanie miały mieć kursy złotego do danych walut ogłoszone w Tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna /sprzedaży (...) Banku S.A. (ust. 4). Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku określane miały być przez Bank po godz. 15:00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane w siedzibie Banku oraz publikowane na stronie internetowej (...) Bank S.A. (§ 17 ust. 1 – 5 umowy).

W sprawach nieuregulowanych w umowie zastosowanie miały mieć przepisy prawa, w szczególności Prawa bankowego oraz Kodeksu cywilnego, a także obowiązująca Tabela prowizji i opłat (§ 19 ust. 5 umowy).

W § 21 umowy zawarto oświadczenie powodów o poddaniu się egzekucji, zgodnie z ówcześnie obowiązującym art. 97 ustawy Prawo Bankowe.

Powodowie wyrazili zgodę na obciążenie rachunku bankowego prowadzonego w innym Banku na potrzebę spłaty rat kapitałowo – odsetkowych wynikających
z ww. umowy.

Spotkanie, na którym zawarto ww. umowę kredytu, odbyło się bardzo szybko. Powodowie przeczytali umowę, natomiast nie sprawdzali każdego z jej punktów. Zaufali obsługującemu ich doradcy kredytowemu, który wskazywał na standardowość tego rodzaju umów. Powodowie nie podejmowali prób negocjacji poszczególnych postanowień umowy.

W momencie zawierania umowy kredytu, jak i w późniejszym okresie ani powód, ani powódka nie prowadzili działalności gospodarczej.

Jeszcze przed zawarciem przez powodów umowy kredytu, w dniu 23 czerwca 2006 roku, Prezes Zarządu (...) Bank S.A. wydał zarządzenie w sprawie wprowadzenia procedury regulującej zasady informowania klientów Banku o ryzykach związanych z zaciąganiem kredytów hipotecznych w walutach obcych lub indeksowanych do waluty obcej. Zarządzenie obowiązywało od dnia 1 lipca 2006 roku.

Doradca kredytowy G. M. Banku, przedstawiając klientowi ofertę kredytu w walucie obcej lub indeksowanego do waluty obcej, zobowiązany był, zgodnie z wyżej wskazanym zarządzeniem, do przekazania klientowi informacji o wiążących się z tym ryzykach, tj. ryzyku walutowym, ryzyku stóp procentowych oraz ryzyku makroekonomicznym. Nadto, prezentując klientowi ofertę kredytu w walucie obcej, oprocentowanego zmienną stopą procentową, doradca kredytowy zobowiązany był przeprowadzać dla klienta symulacje porównujące wysokość rat w złotych polskich do wysokości rat kredytu zaciągniętego w walucie.

Kredyt został wypłacony powodom zgodnie z dyspozycjami przez nich złożonymi w dniu 13 marca 2008 roku, w następujących kwotach:

-

240.599,99 zł, co po kursie ustalonym przez Bank w wysokości 2,1732 zostało przeliczone na kwotę 110.712,31 CHF,

-

1.400,00 zł, co po kursie ustalonym przez Bank w wysokości 2,1732 zostało przeliczone na kwotę 644,21 CHF.

Do salda kredytu zostały również doliczone kredytowane koszty w wysokości 7.481,07 zł, co po kursie ustalonym przez Bank w wysokości 2,1732 zostało przeliczone na kwotę 3.442,42 CHF.

W dniu 11 grudnia 2009 roku, decyzją nr (...) Banku (...) S.A. w sprawie zasad ustalania Tabeli Walutowej Produktów (...) oraz Tabeli Transferowej (...), stosowanych dla portfela produktów w. (...) M. Banku istniejącego na dzień fuzji prawnej Banku, ustalono jedną obowiązującą w danym dniu roboczym Tabelę Kursów Walutowych dla istniejącego na dzień prawnego połączenia Banku portfela produktów i związanych z nimi transakcji walutowych G. M. Banku (nazywana dalej Tabelą Walutową Produktów (...)).

Wskazano, że Tabela Walutowa Produktów (...) będzie ustalana w oparciu o kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w poprzednim dniu roboczym i doliczane do nich marże kupna/sprzedaży ustalone przez Bank.

Do wyliczenia ww. marż kupna/sprzedaży miały mieć zastosowanie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w przedostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego miesiąc obowiązywania wyliczonych marż.

Wskazano, że marże kupna/sprzedaży ustalane są przez bank raz na miesiąc w oparciu o średnią arytmetyczną z kursów kupna/sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych przez pięć banków referencyjnych na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego miesiąc obowiązywania wyliczonych marż.

Wskazano, że wysokość ww. marż kupna/sprzedaży Tabeli Walutowej Produktów (...) wyliczana jest jako różnica pomiędzy średnią arytmetyczną określoną w ust, 4 i kursem średnim NBP określonym w ust. 3.

Podano, że bankami referencyjnymi są: Bank (...) S.A., Bank (...) S.A., Bank (...) S.A., Bank (...) S.A. (...) Bank (...) S.A. Kursy kupna/sprzedaży ww. banków były pobierane ze stron internetowych tych banków
i dokonywane na nich obliczenia miały skutkować wyznaczeniem kursów kupna/sprzedaży do czwartego miejsca po przecinku. W przypadku, gdyby którykolwiek z ww. banków zaprzestał ogłaszania kursów kupna/sprzedaży walut, (...) Banku (...) S.A. miał podjąć decyzję o dołączeniu do listy banków referencyjnych innego banku.

Wskazano też, że obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży Tabeli Walutowej Produktów (...) określane są przez Bank do godz. 15:00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w placówkach banku oraz publikowane na stronie internetowej Banku (...) S.A. ( (...)

Powodowie spłacali kredyt wyłącznie w PLN. Nie otrzymali oni informacji od Banku o możliwości spłaty rat bezpośrednio w CHF. Raty kapitałowo-odsetkowe spłacane były przez powodów z ich rachunku złotówkowego poprzez stałe zlecenie.

W okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia 14 stycznia 2020 roku powodowie uiścili na rzecz pozwanego tytułem rat kapitałowo-odsetkowych kwotę 185.835,09 zł, co po przeliczeniu Banku odpowiadało kwocie 53.771,69 CHF.

Sąd a quo uznał, że roszczenie główne strony powodowej jest zasadne w całości, a powodowie posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy zawartej z poprzednikiem prawnym pozwanego.

Powodowie zawarli przedmiotową umowę jako konsumenci.

Sąd I instancji na gruncie niniejszej sprawy uznał, że marża kupna
i marża sprzedaży pozwanego Banku stanowią odrębny od średniego kursu NBP element klauzuli indeksacyjnej, który może być indywidualnie oceniany w świetle art. 385 ¹ k.c. W konsekwencji za niedozwolone postanowienia umowne Sąd a quo uznał zapisy zawarte:

-

w § 17 ust. 2 umowy „minus marża kupna”, na mocy którego Bank wyliczał kurs kupna poprzez pomniejszenie średniego kursu złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP o ustalaną przez siebie marżę kupna,

-

w § 17 ust. 3 umowy „plus marża sprzedaży”, na mocy którego Bank wyliczał kurs sprzedaży poprzez zwiększenie średniego kursu złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP o ustalaną przez siebie marżę sprzedaży,

-

§ 17 ust. 4 umowy zapis „skorygowane o marżę (...) Bank S.A.”, na mocy którego określano obowiązujące w danym dniu w (...) Banku S.A. kursy kupna/sprzedaży poprzez skorygowanie kursu złotego do danych walut ogłoszonego w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym o marżę kupna/sprzedaży (...) Bank S.A.

Ponadto Sąd I instancji rozważył podnoszony przez stronę powodową zarzut dotyczący abuzywności klauzul z § 1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust.8, ale również § 17 ust. 1 i 5 umowy oraz §17 ust. 2-4 przedmiotowej umowy, przy czym te ostatnie w ww. zakresie odnoszącym się do marży Banku. Stanowią one postanowienia niedozwolone, albowiem kształtują prawa
i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy, ponadto określają główne świadczenia stron, jednak zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny.

Sąd I instancji wskazał, że w ustalonym stanie faktycznym kredytobiorcy nie zostali właściwie poinformowani o ryzyku kursowym. Ponadto przyznanie sobie przez pozwanego jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powodów w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy.

Sąd a quo wskazał, że niezgodności klauzul indeksacyjnych z dobrymi obyczajami i z interesem powodów nie sanowała ustawa z dnia 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 roku Nr 165, poz. 984; dalej: „ustawa antyspreadowa”), oraz że oceny, czy postanowienia umowy kredytowej są sprzeczne z dobrymi obyczajami i czy znacząco naruszają interesy konsumenta, należy dokonać na datę zawarcia umowy.

Zdaniem Sądu a quo powodów nie wiążą te postanowienia umowy, których elementem jest ryzyko kursowe, o którym oni, jako konsumenci, nie zostali właściwie poinformowani na etapie zawierania umowy (art. 3851 § 2 k.c.). Nie istnieje możliwość zastąpienia spornych klauzul kursowych innymi postanowieniami. Nie jest bowiem możliwe przekształcenie umowy kredytu denominowanego/indeksowanego w umowę o kredyt złotowy,
z pozostawieniem oprocentowania według stawek LIBOR. Taka ingerencja byłaby przekształceniem umowy w stosunek prawny niezgodny z intencją stron oraz obowiązującym prawem.

W konsekwencji powyższego oraz braku przepisów dyspozytywnych, które mogłyby zastąpić luki powstałe po wyeliminowaniu niedozwolonych klauzul, w ocenie Sądu I instancji nie istnieje możliwość utrzymania w mocy umowy. Tym samym Sąd a quo nie podzielił stanowiska Sądu Najwyższego zawartego w wyroku z dnia 9 maja 2019 roku w sprawie I CSK 242/18, akceptującego po wyeliminowaniu klauzuli waloryzacyjnej z kredytu utrzymanie go jako ważnej umowy o kredyt złotowy, przy zachowaniu oprocentowania stawką LIBOR.

Zdaniem Sądu a quo także nieuzasadnione byłoby dokonywanie spłaty rat kapitałowo-odsetkowych wynikających z umowy z uwzględnieniem stawki WIBOR, to również skutkowałoby powstaniem stosunku prawnego, na który strony się nie umawiały.

Sąd I instancji nie podzielił też stanowiska odnoszącego się do możliwości utrzymania przedmiotowej umowy na skutek zastosowania art. 358 § 2 k.c. i zastosowanie do przeliczeń waluty obcej kursu średniego NBP, stanowiącego z resztą obiektywny element klauzuli przeliczeniowej.

Sąd I instancji uznał, że po usunięciu abuzywnych klauzul umownych, których elementem jest ryzyko kursowe, przedmiotowej umowy kredytowej nie da się utrzymać w pozostałej części. Sąd a quo wskazał, że określają one bowiem główne świadczenia stron, w związku z tym ich eliminacja z umowy prowadzi do jej upadku. Wobec tego Sąd I instancji, na podstawie art. 189 k.p.c. uwzględnił powództwo, a o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. i art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł pozwany i zaskarżył je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  naruszenie przepisu prawa procesowego, mającego istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

• a)  art. 189 k.p.c.,

  b)  art. art. 271 ¹ k.p.c. w zw. z art. 235 § 1 k.p.c. w zw. z art. 271 § 1 k.p.c.,

  c)  art. 233 § 1 k.p.c. oraz 299 k.p.c.,

  d)  art. 217 § 2 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz w zw. z art. 258 k.p.c., art. 278 k.p.c., art. 245 k.p.c., art. 299 k.p.c., art. 235 ² § 1 pkt 2) i 5) k.p.c. oraz naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

• a)  art. 385 ¹ § 1 k.c.,

  b)  art. 56 k.c., art. 354 k.c., art. 358 § 2 k.c. oraz art. 111 ust. 1 pkt. 4 Prawa bankowego,

  c)  art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 oraz 69 ust. 3 Prawa Bankowego w zw. z art. 353 ¹ k.c.,

  d)  art. 4 w zw. z art. 1 ust. 1 lit. a) i b) ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe (dalej: Ustawa antyspreadowa) w zw. z art. 316 § 1 k.p.c.,

  e)  art. 358 § 2 k.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c.

W związku ze zgłoszonymi zarzutami pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Pismem procesowym z dnia 8 listopada 2022 r. strona pozwana podniosła zarzut zatrzymania w zakresie kwoty 241.999,99 złotych, tj. wartości kapitału udostępnionego powodom na podstawie umowy kredytu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszym rzędzie do argumentacji o braku interesu prawnego powodów w wytoczeniu niniejszego powództwa, Sąd Apelacyjny wskazuje na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2022 r. (IV CSKP 474/22), w uzasadnieniu którego Sąd ten szeroko omówił przesłankę interesu prawnego w sprawie również dotyczącej kredytu waloryzowanego do waluty obcej, z uwzględnieniem swojego dotychczasowego dorobku orzeczniczego. Mianowicie powód zachowuje interes prawny do wytoczenia powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, mimo przysługującego mu powództwa o świadczenie, jeżeli z tego stosunku wynikają jeszcze inne, lub dalej idące skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o świadczenie nie jest możliwe lub nie jest jeszcze aktualne. W takim wypadku tylko powództwo o ustalenie nieistnienia tego stosunku prawnego może w definitywny sposób rozstrzygnąć niepewną sytuację prawną powoda i zapobiec także na przyszłość możliwym sporom.

W podobny sposób wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 października 2022 r. (I CSKP 2794/22) .

Za chybione należy uznać są twierdzenia skarżącego, jakoby kredyt udzielony powodom był kredytem walutowym. Zdaniem sądu Odwoławczego, złotowy charakter tego kredytu nie powinien budzić wątpliwości, skoro w umowie jako kwotę kredytu wprost wymieniono kwotę wyrażoną w złotówkach (249.481,05 zł § 1 ust. 1 ) i w tej walucie ustalono całkowity koszt kredytu (§ 6 ust. 1), hipoteka ustanowiona tytułem zabezpieczenia również została wyrażona w walucie polskiej (§ 12 ust. 1),, wypłata kredytu następowała w złotych (§ 7 ust. 2), w tej też walucie następowała spłata rat (§ 10 ust. 2).

Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, co w takim wypadku nie wymaga ich ponownego przytaczania (art. 387 § 2 ¹ k.p.c.).

Tym samym nie podziela zarzutu wadliwości tych ustaleń, co zdaniem skarżącego miałoby być wynikiem naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. Skuteczne postawienie tego zarzutu nie może jednak ograniczać się jedynie do wskazywania, że możliwe były inne wnioski odnośnie do faktów, lecz polega na wykazaniu, że wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający były niemożliwe, niespójne, nielogiczne lub sprzeczne z doświadczeniem życiowym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., sygn. akt II CKN 817/00; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2004 r., sygn. akt IV CK 339/02; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., sygn. akt IV CK 274/02).

W niniejszej sprawie skarżący kwestionując ocenę dowodów przeprowadzoną przez Sąd Okręgowy podważa wiarygodność dowodu z przesłuchania powodów i nieuwzględnienie zeznań świadka P. M.. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy logicznie wytłumaczył, dlaczego nie uznał tych zeznań za miarodajne dla odtworzenia okoliczności zawierania tej konkretnej umowy. Ze stanowiskiem Sądu Okręgowego należy się zgodzić, tym bardziej że świadek w pisemnych zeznaniach z dnia 2 czerwca 2021 r. (k.428) podał, że z uwagi na upływ czasu nie pamięta powodów jako klientów banku. Z kolei zeznania powodów są wyczerpujące, szczegółowe, wzajemnie ze sobą korespondują, a ponieważ przedmiotowa umowa dotyczyła ich życiowo istotnych interesów i wiązała się z zaciągnięciem wieloletniego zobowiązania, to nie dziwi ich dobra pamięć o tym zdarzeniu.

Jeśli chodzi o zarzut dotyczący odebrania od świadka M. zeznań na piśmie, to przepis art. 271 ¹ k.p.c. nie wymaga zgody stron dla takiej formy przesłuchania; ponadto w niniejszej sprawie świadek dwukrotnie udzielał na piśmie odpowiedzi na pytania pełnomocników stron, w tym na pytania pozwanego zawarte w piśmie z dnia 4 maja 2021 r. ustosunkowując się także do wydruków dołączonych do tego pisma. Tym samym zeznania jego należało uznać za wyczerpujące, jakkolwiek z uwagi na fakt, że świadek nie pamiętał powodów, nie odnosiły się one do tej konkretnej umowy zawieranej z powodami, lecz opisywały standardowe procedury przyjęte w banku.

W konsekwencji stwierdzić należy, że skarżący nie zdołał podważyć ustaleń Sądu a quo w przedmiocie zakresu informacji przekazanych powodom przy zawieraniu umowy, w szczególności na temat ryzyka kursowego, co zdaniem Sądu Odwoławczego jest kluczowe przy ocenie postanowień umowy odnoszących się do mechanizmu indeksacyjnego pod kątem ich abuzywności.

Chybiony jest również zarzut naruszenia przepisów postępowania w związku z pominięciem dowodu z opinii biegłego. Sąd Odwoławczy nie dopatrzył się podstaw do przeprowadzenia tego dowodu w postępowaniu apelacyjnym, o co skarżący wnosił na podstawie art. 380 k.p.c. Okoliczności, na które dowód ten miałby być przeprowadzony, zgodnie z tezami przedstawionymi w odpowiedzi na pozew, w tym faktyczny sposób ustalania kursu wymiany walut przez bank, dotyczą bowiem sposobu wykonywania umowy, co, nie jest istotne z punktu widzenia abuzywności jej poszczególnych postanowień ( por. także uchwałę SN z dnia 20 czerwca 2018 .r, III CZP 19/17, OSNC 2019/1/2); nadto Sąd Apelacyjny akceptuje stanowisko Sądu a quo w przedmiocie braku podstaw do utrzymania umowy w mocy, o czym jeszcze szerzej będzie mowa w dalszych rozważaniach, zatem również z tego względu czynienie przez biegłego wyliczeń postulowanych przez skarżącego jest zbędne.

Jeśli chodzi o ocenę prawną prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, to Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że kwestię nieważności umowy należy łączyć z występującymi w niej niedozwolonymi postanowieniami umownymi, za czym przemawia najnowsze, bogate stanowisko Sądu Najwyższego, zapadłe na tle umów o kredyt indeksowany do kursu waluty obcej.

Okoliczność, że postanowienia umowy odnoszące się do mechanizmu indeksacji odnoszą się do głównych świadczeń stron, jest przesądzona w judykaturze (por. wyroki z dnia 3 lutego 2022 r. , (...) 459/22, LEX nr 3303544, z dnia 3 lutego 2022 r., (...) 415/22, LEX nr 3303545 i przytoczone tam orzeczenia ). W takim wypadku, aby mogły one być poddawane ocenie pod kątem abuzywności, koniecznym jest stwierdzenie, że nie były one sformułowane jednoznacznie. O tym, jak należy rozumieć wymóg jednoznaczności, szeroko wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyrokach z dnia 10 czerwca 2021 r. C – 776/19 i z dnia 18 listopada 2021 r. C‑212/20, akcentując wagę wymogu przejrzystości warunków umowy zawierających ryzyko kursowe dla kredytobiorcy – konsumenta (art. 4 ust. 2 i art. 5 Dyrektywy nr 93/13). Mianowicie wymogu tego nie można zawężać do zrozumiałości warunków pod względem formalnym i gramatyczny (…)należy go rozumieć jako nakładający obowiązek, aby dany warunek umowny umożliwiał właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu przeciętnemu konsumentowi zrozumienie konkretnego działania metody obliczenia stopy procentowej i oszacowanie w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych. Nie stanowi natomiast wypełniania obowiązku informacyjnego przedstawienie analizy historycznego kursu franka szwajcarskiego ani tym bardziej powoływanie się przez bank na złożenie w formie pisemnej przez konsumenta oświadczeń o świadomości ryzyka walutowego o standardowej treści.

Stanowisko powyższe znalazło również odzwierciedlenie w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego; szczególnie warto zwrócić uwagę na wyrok z dnia 13 maja 2022 r., (II CSKP /22), wydany w sprawie z udziałem pozwanego banku, w którym kanwę sporu stanowiła umowa o treści identycznej z umową badaną w sprawie niniejszej. Sąd Najwyższy wskazał, że kluczowe znaczenie ma uświadomienie konsumentowi, iż silna deprecjacja waluty krajowej może pociągać za sobą konsekwencje trudne do udźwignięcia przez konsumenta. Prawidłowa informacja powinna uświadamiać konsumentowi - wyraźnie i z należytą powagą - że ryzyko silnej deprecjacji jest trudne do oszacowania w perspektywie długookresowej i nie powinno być lekceważone. Wymaganiu temu nie czyni zadość np. podawanie „uspokajających” informacji o historycznych wahaniach waluty indeksacji w okresie nieproporcjonalnym do przewidywanego czasu trwania umowy kredytu, które może wręcz usypiać czujność kredytobiorcy, wywołując wrażenie o jedynie hipotetycznym charakterze zagrożeń.

Istotne jest również zwrócenie uwagi na powagę tego zagrożenia w aspekcie możliwego rozmiaru deprecjacji waluty krajowej, a w szczególności podkreślenie, że może być ona gwałtowna i drastyczna (przekraczać nawet kilkadziesiąt procent), z uwzględnieniem sytuacji majątkowej konkretnego konsumenta, decydującej o tym, jaki stopień deprecjacji waluty indeksacji przekraczać będzie granice jego zdolność do spłacania kredytu.

W swoich dalszych rozważaniach Sąd Najwyższy stwierdził również, że z punktu widzenia omówionych wymagań trudno uznać za wystarczające dane, których podanie zalecano w rekomendacji S Komisji Nadzoru Bankowego dotyczącej dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie wydanej w 2006 r. na podstawie art. 137 ust. 1 Prawa bankowego. Sąd Najwyższy uznał, że w świetle orzecznictwa TSUE zakres informacji zalecanych w przedstawionej rekomendacji budzi zasadnicze wątpliwości. Wymagając bowiem uzyskania od klienta banku pisemnego oświadczenia, potwierdzającego „pełną świadomość” ryzyka walutowego, akcentuje ona kwestie formalne, bez należytej troski o rzeczywiste zapewnienie owej „pełnej świadomości”. Zalecane informacje trudno wszak uznać za wystarczające, zważywszy choćby okres, na który zawierane były zwykle umowy kredytu hipotecznego (w stosunku do którego objęty symulacją okres ostatnich 12 miesięcy wydaje się niezwykle krótki), jak również brak zastrzeżenia co do konieczności uświadomienia, że ryzyko walutowe może być znacznie wyższe, a wysokość zadłużenia w przeliczeniu na złote polskie wzrosnąć znacznie bardziej niż o 20%, co może doprowadzić do sytuacji, w której uzyskujący dochody w walucie krajowej klient nie będzie w stanie spłacać kredytu. Zwłaszcza, że zalecany w tej samej rekomendacji S tekst skrajnych warunków - co najmniej coroczny - wymagał jako minimum przyjęcie założenia o spadku kursu złotego, w stosunku do poszczególnych walut obcych o 30% (pkt 3.1.6.), a zarazem - zgodnie z Rekomendacją 20 - bank powinien stosować m.in. zasadę „najlepszej wiedzy”.

Pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w przywołanym wyroku został również powtórzony w późniejszych orzeczeniach, np. w postanowieniu z dnia 30 września 2022 r. (I CSK 2071/22, LEX nr 3437834).

W konsekwencji, skoro w niniejszej sprawie warunek umowny odnoszący się do ryzyka walutowego nie został wyrażony jasnym i zrozumiałym językiem, a bank kredytujący nie wypełnił obowiązku informacyjnego wobec powodów w tym zakresie w sposób odpowiadający unijnym standardom ochrony konsumenta, to umowa może być badana pod kątem abuzywności

Zdaniem Sądu Odwoławczego, zasadnie Sąd Okręgowy uznał, że klauzula kursowa stanowiąca konieczny element mechanizmu waloryzacji narusza dobre obyczaje i interesy konsumenta. Nie sposób bowiem przyjąć, aby bez wyczerpujących pouczeń ze strony banku uczulającego konsumenta zwłaszcza na okoliczność, że zmiana kursu waluty wpływa nie tylko na wysokość rat, ale także na wysokość jego zadłużenia względem banku, powodowie mieli w chwili zawierania umowy świadomość, że zaciągnięcie tego typu kredytu jest bardzo ryzykowne i może skutkować tym, że ostatecznie mogą być zobowiązani do zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat.

W świetle powyższego traci na znaczeniu fakt, że przy ustalaniu kursów walut pozwany odwoływał się do kursu średniego NBP powiększanego lub pomniejszanego o marżę. Sąd Apelacyjny ma przy tym świadomość, że w jednej ze spraw z udziałem pozwanego zapadł wyrok Sądu Najwyższego w dniu 1 czerwca 2022 r. sygn. akt II CSKP 364/22, w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że po wyeliminowaniu z umowy zapisu dotyczącego marży i pozostawieniu średniego kursu NBP możliwe jest dalsze trwanie umowy.

Jednak w sprawie tej Sąd Najwyższy nie odniósł się do tego elementu mechanizmu indeksacji, jakim jest ryzyko walutowe, a ponadto odmienne poglądy Sąd Najwyższy zaprezentował w innych procesach z udziałem pozwanego banku, mianowicie w cytowanym wyżej wyroku z dnia 13 maja 2022 r. II CSKP 464/22 i z dnia 18 maja 2022 r. II CSKP 1316/22 stwierdzając jednoznacznie w ostatnim z nich, że eliminacja jedynie części klauzuli dotyczącej marży banku zmienia sens brzmienia całego postanowienia umownego nie usuwając przy tym zagrożenia interesu konsumenta i nie jest to wystarczające do uznania, że klauzula określająca główne świadczenia stron została wyrażona jasno i jednoznacznie. Dalej Sąd Najwyższy zwrócił również uwagę na brak uświadomienia konsumentowi kwestii ryzyka walutowego, wskutek czego powód nie był w stanie ocenić wysokości własnego zobowiązania.

Również w wyroku z dnia 19 maja 2022 r. sygn. akt II CSKP 971/22 Sąd Najwyższy podkreślił, że samo odwołanie się w umowie do kursu NBP nie przesądza o nieabuzywności klauzuli przeliczeniowej. Co prawda zostaje wprowadzony miernik niezależny od banku, jednak nie można zapominać o ponoszeniu przez kredytobiorcę - w wyniku wprowadzenia takiej klauzuli umownej - nieograniczonego ryzyka kursowego (…) gdyby rzeczywiście zostało należycie wyjaśnione znaczenie zmiany kursu waluty i ponoszonego ryzyka, to racjonalny kredytobiorca nie decydowałby się na kredyt powiązany z kursem waluty obcej w sposób wadliwy w perspektywie jego spłacania przez kilkadziesiąt lat – chyba że z okoliczności spawy wyraźnie wynikało co innego.

Abuzywności poszczególnych klauzul zawartych w umowie kredytu zawartej przez strony nie wyeliminowało wprowadzenie w 2011 r. ust. 3 do art. 69 Prawa bankowego, w wyniku czego kredytobiorcy uzyskali w ramach umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska możliwość dokonywania spłat rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonania przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Ta nowelizacja miała na celu wyeliminowanie tzw. spreadów bankowych, a nie zmianę istoty umowy kredytowej. Nowelizacja nie doprowadziła do przekształcenia zawartej wcześniej umowy w umowę o kredyt walutowy (por. np. postanowienie SN z dnia 15 listopada 2022 r. , I CSK 2909/22, LEX nr 3450393).

Jeśli chodzi o skutki zamieszczenia w umowie klauzuli abuzywnej dotyczącej głównych świadczeń stron, to należy odwołać się przede wszystkim do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r. (sygn. akt V CSK 382/18, LEX nr 2771344), w którym Sąd ten wyjaśnił, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością.

Stanowisko to należy uznać już za ugruntowane w judykaturze; tytułem przykładu można przywołać postanowienie z dnia 29 września 2022 r. (I CSK 2011/22, LEX nr 3437832), gdzie Sąd Najwyższy powtórzył, że w razie stwierdzenia abuzywności klauzuli ryzyka walutowego i klauzul przeliczeniowych utrzymanie umowy nie jest możliwe z prawnego punktu widzenia. Jest tak zwłaszcza wówczas, gdy unieważnienie tych klauzul doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również - pośrednio - do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją kredytu do waluty.

Forsowana przez skarżącego teza o możliwości utrzymania umowy w mocy i dalszego jej wykonywania stoi w sprzeczności z aktualną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, której wyrazem są również uchwały z 16 lutego 2021 r. i 7 maja 2021 r. (III CZP 11/20, OSNC 2021/6/40, III CZP 6/21 OSNC 2021/9/56) . Warto w tym miejscu wskazać na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2021 r. (I ACa 173/21, LEX nr 3219695), w którym Sąd ten wypowiedział słuszną myśl, iż obowiązek informacyjny sądu wobec konsumenta co do skutków związanych z upadkiem umowy należy rozumieć w ten sposób, że sądy powinny udzielać konsumentowi w procesie stosownych informacji, jeżeli na podstawie przebiegu postępowania nabrały wątpliwości, czy konsument zdaje sobie sprawę ze skutków przyszłego orzeczenia uwzględniającego jego powództwo. Ponadto, skoro obowiązek informacyjny ma chronić konsumenta, a nie bank, to w takim razie konsument mógłby ewentualnie zaskarżyć wyrok uwzględniający powództwo i w podstawach apelacji wskazać, że sąd nie pouczył go o skutkach upadku umowy, a znając te skutki powód - konsument nie zdecydowałby się skorzystać z przysługującej mu ochrony. Natomiast realizacja tego obowiązku nie może polegać na wymaganiu od sądu pouczania strony, która swoim zachowaniem daje jednoznaczne świadectwo, że jest zdeterminowana skorzystać z ochrony prawnej – a tak jest właśnie w rozpoznawanej sprawie.

Jeśli chodzi o zarzut zatrzymania podniesiony na etapie postępowania apelacyjnego, to poza podstawową kwestią wskazująca na niezasadność tego zarzutu, to jest że powodowie nie dochodzili roszczenia pieniężnego, warto ubocznie wskazać na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2022 r. ( I CSK 4694/22, LEX ), zgodnie z którym w wypadku uznania umowy za nieważną przedsiębiorca nie może poprzez zarzut zatrzymania żądać kompensacji niekorzystnych skutków jego bezprawnego zachowania. Art. 7 ust. 1 w związku z motywem dwudziestym czwartym dyrektywy 93/13/EWG zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia stosownych i skutecznych środków zapobiegających dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami. Niedopuszczalne byłoby takie ukształtowanie sytuacji prawnej konsumenta wskutek uznania umowy kredytu za nieważną z powodu zawartych w niej nieuczciwych postanowień umownych, które prowadziłoby do udaremnienia oczekiwanego skutku przepisów ochronnych w odniesieniu do konsumentów, realizującej w istocie tzw. efekt mrożący, a to wskutek istotnego pogorszenia sytuacji ekonomicznej konsumenta na skutek dokonanego przezeń wyboru wyjścia z sytuacji, w której stał się ofiarą nieuczciwej praktyki ze strony przedsiębiorcy.

Podsumowując, Sąd Apelacyjny stwierdza, że podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego nie zdołały podważyć zaskarżonego wyroku, a zatem na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację i orzekł o kosztach postępowania na mocy art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. i § 2 pkt 6 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Na oryginale właściwy podpis.