Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2022 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa W. O.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w K.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 15 września 2021 r., sygn. akt I C 1022/18,

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że z punktu 2 eliminuje wyrażenie „wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty”;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 8.100zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  przyznaje od Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz radcy prawnego P. B. kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) brutto tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powodowi w postępowaniu apelacyjnym z urzędu.

SSA Beata Kurdziel

Sygn. akt I ACa 1583/21

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 9 grudnia 2022 r.

W pozwie złożonym w dniu 4 czerwca 2018 r. przeciwko stronie pozwanej (...) S.A. z siedzibą w K. powód W. O. wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego z dnia 3 czerwca 2014 r. sporządzonego przed notariuszem w K. M. K. (1), Repetytorium A nr (...), opatrzonego klauzulą wykonalności przez Sąd Rejonowy (...) w K. w dniu 15 października 2014 r. (sygn. akt (...)), w części dotyczącej powoda.

W uzasadnieniu powód podał, że cierpi na szereg zaburzeń psychicznych, takich jak choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia osobowości oraz alkoholizm. Zawierając porozumienie, z którego wynika obowiązek stwierdzony tytułem egzekucyjnym oraz składając oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt. 4 k.p.c., powód znajdował się na skutek wyżej wymienionych problemów psychicznych w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli w rozumieniu art. 82 k.p.c. Tym samym zdaniem powoda złożone przez niego oświadczenia nie mogły wywołać skutków prawnych, zaś oparte na nich roszczenia należy uznać za całkowicie bezpodstawne.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Podniosła, że zgłaszany przez powoda zarzut nieważności czynności prawnej należy uznać za bezzasadny, ponieważ w dniu składania oświadczenia woli w przedmiocie poddania się egzekucji powód nie był w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Ponadto obowiązek zapłaty kwot wskazanych w akcie notarialnym nie został nałożony na powoda w jego treści, lecz wynika z wcześniejszych transakcji dokonywanych przez powoda w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, których ważność nigdy nie była kwestionowana.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 15 września 2021 r. sygn. I C 1022/18 oddalił powództwo w całości (pkt 1), zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 10 817 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem kosztów postępowania (pkt 2) oraz przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie wynagrodzenie pełnomocnikowi powoda tytułem pomocy prawnej udzielonej z urzędu w kwocie 13 284 zł (pkt 3).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Od 2012 r. W. O. prowadził wraz ze S. M. działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod nazwą (...) W. O., S. M., której głównym przedmiotem działalności było wykonywanie instalacji elektrycznych.

Współpraca W. O. i S. M. ze spółką (...) S.A. z siedzibą w K. rozpoczęła się ok. 2011 r., kiedy powodowie zakładali monitoring w siedzibie firmy. Powód zrobił pozytywne wrażenie na prezesie spółkiA. B.. Jako że działalność gospodarcza prowadzona przez powoda i jego wspólnika dynamicznie się rozwijała i uczestniczyli oni w realizacji dużej ilości kontraktów na wysokie kwoty, prezes spółki (...) S.A. uważał powoda i jego wspólnika za wiarygodnych kontrahentów. A. B. wielokrotnie spotykał się osobiście z powodem i nigdy nie zauważył u niego zachowań mogących wskazywać na to, że powód nadużywa alkoholu, cierpi na zaburzenia osobowości czy chorobę psychiczną.

W dniu 27 grudnia 2012 r. (...) S.A. (pożyczkodawca) zawarła z W. O. i S. M. działającymi w ramach założonej przez nich spółki cywilnej (pożyczkobiorcy) umowę pożyczki na kwotę 500.000 zł. Odsetki za udzielenie pożyczki w kwocie 20.000 naliczone za okres od 27 grudnia 2012 r. do 30 stycznia 2013 r. miały zostać z góry potrącone z kwoty pożyczki. Kwota pożyczki wraz z odsetkami w kwocie 20.000 zł naliczonymi za okres od dnia 31 stycznia 2013 r. do dnia 15 marca 2013 r. miała zostać zwrócona w dniu 15 marca 2013 r.

Aneksem nr (...) obowiązującym od dnia 14 marca 2013 r. strony podwyższyły kwotę pożyczki do wysokości 800.000 zł, ustaliły zasady wypłaty podwyższonej kwoty pożyczki oraz podwyższyły kwotę należnych odsetek i ustaliły zasady ich spłaty. Kolejnym aneksem nr (...) obowiązującym od dnia 30 kwietnia 2013 r. strony pomniejszyły kwotę pożyczki do 600.000 zł oraz ustaliły nowe zasady płatności odsetek. Aneksem nr (...) obowiązującym od dnia 14 czerwca 2013 r. strony pomniejszyły kwotę pożyczki do 400.000 zł oraz ustaliły nowe zasady płatności odsetek. Aneksem nr (...) obowiązującym od dnia 14 sierpnia 2013 r. oraz aneksem nr (...) obowiązującym od dnia 15 października 2013 r. strony ustaliły nowe zasady płatności odsetek.

W dniu 1 lipca 2013 r. W. O. i S. M. działając w ramach założonej przez nich spółki cywilnej (najemcy) zawarli umowę najmu z (...) S.A. (wynajmujący) z siedzibą w K.. Przedmiot najmu stanowiły maszyny i urządzenia służące głównie do transportu i obróbki drewna. Strony ustaliły wysokość czynszu najmu na kwotę 20.000 zł netto miesięcznie, powiększaną każdorazowo o podatek od towarów i usług w wysokości wynikającej z aktualnych w dniu wystawienia faktury przepisów. Umowa została zawarta na czas określony do dnia 31 grudnia 2013 r.

W dniu 1 września 2013 r. (...) S.A. udzieliła (...) W. O., (...) s.c. zgody na podnajem maszyn i urządzeń zgodnie z warunkami umowy najmu z dnia 1 lipca 2013 r. dla (...) sp. z o.o. z siedzibą w J..

Od lipca 2013 r. do grudnia 2013 r. (...) S.A. jako sprzedawca wystawiła (...) W. O., (...) s.c. jako nabywcy 6 faktur obejmujących czynsz najmu maszyn i urządzeń zgodnie z umową z dnia 1 lipca 2013 r. na łączną kwotę 147.600 zł brutto (24.600 zł x 6).

W dniu 31 grudnia 2013 r. W. O. i S. M. (cedent) zawarli z (...) S.A. (cesjonariuszem) umowę cesji wierzytelności, jaka przysługuje cedentowi w stosunku do Przedsiębiorstwa (...) S.A. z siedzibą w K. oraz solidarnie od (...) Szpitala (...) w K. w łącznej wysokości 1.936.615,53 zł. Wierzytelność została nabyta przez cesjonariusza za kwotę 1.452.461,65 zł, która to kwota miała zostać uiszczona na rzecz cedenta w terminie 14 dni od skutecznego wyegzekwowania wierzytelności przez cesjonariusza od dłużnika lub dobrowolnego uiszczenia wierzytelności przez dłużnika na rzecz cesjonariusza, z tym że w przypadku, gdy cesjonariuszowi w tej dacie przysługiwać będą wobec cedenta jakiekolwiek roszczenia z umowy pożyczki z dnia 27 grudnia 2012 r. (strony oświadczyły, że na dzień zawarcia umowy cesji roszczenia te wynoszą 416.000 zł) lub z umowy najmu maszyn i urządzeń z dnia 1 lipca 2013 r. (strony oświadczyły, ze na dzień zawarcia umowy cesji roszczenia te wynoszą 249.910,10 zł), cesjonariusz dokona potrącenia wzajemnych wierzytelności, a pozostałe wymagane kwoty zostaną uiszczone na rzecz podmiotów wskazanych w umowie.

W dniu 23 maja 2014 r. W. B. (cedent) prowadząca działalność gospodarczą jako (...) W. B. zawarła z (...) S.A. (cesjonariusz) umowę cesji wierzytelności przysługującej jej z tytułu umowy najmu z dnia 1 lipca 2013 r. zawartej z (...) W. O., (...) s.c. w kwocie 201.943,42 zł, wymagalnej od dnia 31 grudnia 2014 r. Cenę nabycia wierzytelności strony ustaliły na kwotę 121.943,42 zł.

W dniu 21 maja 2014 r. W. O. i S. M. jako zleceniodawcy zawarli z (...) S.A. jako zleceniobiorcą umowę, w której powierzyli zleceniobiorcy dochodzenie w ich imieniu i na ich rzecz wszelkich roszczeń należnych im od: Przedsiębiorstwa (...) S.A. z siedzibą w K., (...) Szpitala(...)w S. oraz (...) Szpitala (...) w K.. Zleceniodawcy upoważnili zleceniobiorcę do odbioru wszelkich należności od podmiotów wskazanych w umowie i zobowiązali się nie odbierać ich osobiście od dłużników. Strony postanowiły nadto, że w przypadku odbioru przez zleceniobiorcę jakichkolwiek kwot od dłużników jest on uprawniony do potrącenia z przedmiotowych kwot jakichkolwiek należności, które przysługują mu wobec któregokolwiek ze zleceniodawców.

W dniu 3 czerwca 2014 r. W. O. i S. M. zawarli z (...) S.A. porozumienie w przedmiocie spłaty zadłużenia w łącznej kwocie 942.936,49 zł, obciążającego ich z tytułu:

• umowy najmu maszyn i urządzeń z dnia 1 lipca 2013 r.;

• umowy pożyczki z dnia 27 grudnia 2012 r.;

• umowy najmu nieruchomości z dnia 1lipca 2013 r. (wierzytelność nabyta przez spółkę od W. B. na mocy umowy cesji z dnia 23 maja 2014 r.).

Dłużnicy zobowiązali się do solidarnej zapłaty powyższej kwoty w terminie do dnia 10 czerwca 2014 r.

Na zabezpieczenie zapłaty wierzytelności wskazanej w porozumieniu W. O. i S. M. na mocy aktu notarialnego z dnia 3 czerwca 2014 r. sporządzonego przed notariuszem w K. M. K. (1), Repetytorium A nr (...), poddali się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. co do obowiązku zapłaty spółce pod firmą (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. łącznie kwoty 942.936,49 zł w terminie do dnia 10 czerwca 2014 r.

W dniu podpisania porozumienia i aktu notarialnego poddania się egzekucji zachowanie powoda nie odbiegało od normy, nie przejawiał on również żadnych objawów mogących wskazywać na to, że pozostaje pod wpływem alkoholu.

Postanowieniem z dnia 15 października 2014 r., sygn. akt (...), Sąd Rejonowy(...) w K. nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu z dnia 3 czerwca 2014 roku sporządzonemu przed notariuszem w K. M. K. (1), Repetytorium A nr (...) na rzecz wierzyciela (...) Spółki Akcyjnej w K. przeciwko dłużnikom solidarnym W. O. i S. M., w zakresie paragrafu 2 tj. co do kwoty 942.936,49 zł.

Od grudnia 2017 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Oświęcimiu T. P. prowadzi pod sygn. akt(...) postępowanie egzekucyjne z wniosku (...) S.A. przeciwko W. O. i S. M. na podstawie tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego z dnia 3 czerwca 2014 r. sporządzonego przed notariuszem w K. M. K. (1), Repetytorium A nr (...), opatrzonego klauzulą wykonalności przez Sąd Rejonowy (...) w K. w dniu 15 października 2014 r. (sygn. akt (...)).

W. O. już od ok. 1990 r. nadużywał alkoholu. Zdarzało mu się wpadać w ciągi alkoholowe o różnym czasie trwania.

W listopadzie 2006 r. psycholog B. N. na zlecenie (...)Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w B. przebadała W. O. w przedmiocie uzależnienia od alkoholu. W wyniku przeprowadzonego badania u powoda rozpoznano funkcjonowanie zespołu uzależnienia od alkoholu i zaproponowano objęcie go specjalistycznym leczeniem odwykowym realizowanym w warunkach ambulatoryjnych przy jednoczesnym wsparciu środowiskowego ruchu samopomocowego alkoholików, a w razie uchylania się od terapii zmianę formy leczenia na stacjonarną.

W latach 2007-2016 powód kilkukrotnie był leczony w warunkach stacjonarnych z rozpoznaniem uzależnienia od alkoholu:

• w okresie od 5 listopada do 17 grudnia 2007 r. w (...) Szpitalu(...) w A.;

• w okresie od 11 do 12 września 2009 r. w (...) Szpitalu (...) w A.;

• w okresie od 1 do 8 lutego 2016 r. w (...) Szpitalu (...) w A.

• w okresie od 24 lutego do 3 marca 2016 r. w (...) ZOZ w B.;

• w okresie od 30 maja do 25 lipca 2016 r. w Szpitalu im. (...) w K..

Część z pobytów w szpitalach miała na celu odtrucie organizmu powoda po ciągach alkoholowych.

Od 5 czerwca 2013 r. do 18 marca 2015 r. W. O. był leczony przez lek. A. R., specjalistę psychiatrę i psychoterapeutę, z powodu uzależnienia od alkoholu oraz zaburzeń osobowości. W notatce z wizyty w dniu 17 września 2014 r. odnotowano, że pacjent od 9 miesięcy pozostaje w abstynencji.

W dniu 8 stycznia 2014 r. powód zgłosił się do psychologa specjalisty terapii uzależnieńB. N.w związku z nawrotem choroby alkoholowej, który trwał u niego od 2 czerwca 2013 r. do 2 stycznia 2014 r. Od 16 stycznia do 12 grudnia 2014 r. powód uczęszczał na terapię grupową. Warunkiem uczestnictwa w terapii było utrzymanie abstynencji; powód przez cały okres uczestnictwa w terapii deklarował dotrzymanie tego warunku.

W 2016 r. u powoda po raz pierwszy rozpoznano chorobę afektywną dwubiegunową i podjęto jej leczenie z zastosowaniem litu. Od tego czasu powód pozostaje pod stałą opieką psychiatryczną, jego stan psychiczny uległ stabilizacji, od czerwca 2016 r. utrzymuje również abstynencję od alkoholu. Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej najprawdopodobniej występowały u powoda wcześniej niż w 2016 r. – w jego życiu zdarzały się okresy wzmożonej aktywności, podczas których m.in. nie mógł spać w nocy, podejmował ryzykowne i nieprzemyślana działania.

W opinii sądowo – psychiatrycznej sporządzonej na potrzeby postępowania przygotowawczego, w którym W. O. był stroną – podejrzanym, stwierdzono u powoda zespół zależności alkoholowej oraz zaburzenia nastroju z podejrzeniem CHAD w wywiadzie, jak również że w czasie czynu, o którego popełnienie powód był podejrzany (październik 2015 r.), zdolność powoda do rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem była ograniczona w rozumieniu art. 31 § 2 k.k., a poczytalność powoda w chwili czynu, jak i w chwili badania (czerwiec 2018 r.) budzi wątpliwości.

Obecnie u W. O. można stwierdzić chorobę afektywną dwubiegunową oraz zespół uzależnienia od alkoholu. Istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo, że u powoda ta choroba występowała już wcześniej, również w 2014 r. Stwierdzone u powoda uzależnienie od alkoholu jest wtórne od występującej u niego choroby afektywnej dwubiegunowej.

W przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej epizody choroby mogą następować po sobie w różnych okresach, może to być jeden epizod raz na kilka lat, jednak najczęściej choroba ta cechuje się częstszą nawrotowością – nawet do średnio jednego epizodu rocznie. W przebiegu choroby częściej występują epizody depresyjne i trwają one dłużej niż epizody maniakalne. Choroba afektywna dwubiegunowa często rozpoczyna się jednym lub kilkoma epizodami depresyjnymi, po których pojawia się epizod manii lub hipomanii. W przebiegu hipomanii pacjent najczęściej nie uważa się za osobę chorą i wymagającą leczenia. Często również bywa tak, że osoby z bliskiego otoczenia pacjenta nie traktują hipomanii jako stanu patologicznego. U części pacjentów rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej może być opóźnione nawet do 10 lat. Stan hipomanii można łatwo przeoczyć, zwłaszcza jeśli nie trwa długo i nie powoduje zaburzenia funkcjonowania i wówczas pacjent często traktuje go jako stan znakomitego samopoczucia. W połowie przypadków choroba rozpoczyna się od stanu depresji, pierwszy stan manii lub hipomanii może nastąpić niedługo lub po kilku kolejnych epizodach depresji. Choroba afektywna dwubiegunowa sama z siebie nie jest stanem wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji lub wyrażenie woli – rozstrzygające w tej kwestii jest, w jakiej fazie choroby znajdował się powód w dniu podpisania aktu notarialnego poddania się egzekucji (3 czerwca 2014 r.). Dokumentacja medyczna załączona do akt sprawy nie pozwala jednak stwierdzić, w jakiej fazie choroby znajdował się wtedy powód, lecz z drugiej strony informacje przekazane przez powoda nie wskazują na występowanie u niego w tym czasie fazy maniakalnej lub hypomaniakalnej. Jeżeli powód w okresie, w którym podpisał akt notarialny, był w ciągu alkoholowym i podjął decyzję o podpisaniu aktu notarialnego pod wpływem obietnicy dostarczenia mu alkoholu, jego decyzja o podpisaniu aktu notarialnego była decyzją świadoma, lecz nie była decyzją swobodną.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, których autentyczność i wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu, jak również nie była przedmiotem zarzutów stron, oraz zeznań świadków i przedstawiciela strony pozwanej. Sąd pominął dowód z przesłuchania powoda, ponieważ powód bez usprawiedliwienia nie stawił się na termin rozprawy, na którym miał zostać przesłuchany. Podstawą ustaleń były także opinie: główna i uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu psychiatrii W. T.. W ocenie Sądu wskazane wyżej opinie spełniają wszystkie warunki konieczne do uznania ich za wiarygodny materiał dowodowy. Zostały sporządzone przez osobę, która dysponuje fachową wiedzą z zakresu psychiatrii i głębokim doświadczeniem zawodowym. Biegły przeanalizował zgromadzoną w sprawie dokumentację medyczną oraz zeznania przesłuchanych w sprawie osób, jak również osobiście przebadał powoda i na tej podstawie sformułował zawarte w opinii wnioski. Tok rozumowania biegłego został przy tym przedstawiony w sposób zrozumiały i łatwy do prześledzenia.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy wskazał, że powód oparł żądanie pozwu o art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście. Powód podnosząc zarzut nieważności porozumienia z dnia 3 czerwca 2014 r. oraz aktu notarialnego poddania się egzekucji z dnia 3 czerwca 2014 r., stanowiącego zabezpieczenie wierzytelności pozwanej Spółki wobec powoda wynikającej z porozumienia, kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym – jeżeli porozumienie jest nieważne, obowiązek zapłaty przez powoda wymienionych w nim kwot nie istnieje i nie mógł zostać objęty aktem notarialnym poddania się egzekucji, a jeżeli nieważny jest dodatkowo sam akt notarialny poddania się egzekucji, to nie stanowi on tytułu wykonawczego, mogącego stanowić podstawę do prowadzenia egzekucji po nadaniu mu klauzuli wykonalności przez Sąd. Z twierdzeń pozwu wynika, że w ocenie powoda podczas zawierania porozumienia z dnia 3 czerwca 2014 r. oraz złożenia aktu notarialnego poddania się egzekucji z dnia 3 czerwca 2014 r. znajdował się on w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, spowodowanym przez zaburzenia psychiczne, na które cierpi – chorobę afektywną dwubiegunową (CHAD) oraz zespół uzależnienia od alkoholu. Złożone przez niego oświadczenia woli były zatem nieważne – zgodnie z art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Sąd Okręgowy wskazał, że z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w szczególności z dokumentacji medycznej z leczenia powoda, zeznań świadka D. O. oraz opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii W. T. wynika, że powód rzeczywiście cierpi na schorzenia psychiczne, które wskazał w pozwie. Już w 2006 r. u powoda zdiagnozowano zespół uzależnienia od alkoholu, który negatywnie wpływał na jego funkcjonowanie. W latach 2006-2016 powód wpadał w ciągi alkoholowe, które kilkukrotnie kończyły się pobytem powoda w szpitalu celem odtrucia organizmu. Szukał również pomocy u psychologów i psychiatrów, lecz choć powodowi zdarzały się dłuższe okresy abstynencji, to jednak podejmowane leczenie nie prowadziło do całkowitego zerwania z nałogiem. Dopiero od czerwca 2016 r. powód całkowicie zrezygnował ze spożywania alkoholu i stale utrzymuje abstynencję. Z kolei chorobę afektywną dwubiegunową po raz pierwszy zdiagnozowano u powoda w 2016 r., wtedy też powód podjął leczenie ukierunkowane na złagodzenie jej objawów. Jest jednak bardzo prawdopodobne, że CHAD występowała u powoda już wcześniej, w tym w 2014 r. Można nawet postawić hipotezę, że stwierdzone u powoda uzależnienie od alkoholu jest wtórne od występującej u niego CHAD, co przesuwałoby czas wystąpienia u powoda pierwszych objawów CHAD na co najmniej 2006 r. Sąd Okręgowy podkreślił, iż z przeprowadzonego w sprawie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii W. T. wynika, że ani CHAD, ani zespół uzależnienia od alkoholu same w sobie nie są stanem wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Aby stwierdzić, że powód złożył oświadczenia woli zawarte w porozumieniu z dnia 3 czerwca 2014 r. oraz akcie notarialnym poddania się egzekucji z dnia 3 czerwca 2014 r. należałoby ustalić, że powód znajdował się w tym czasie pod wpływem alkoholu lub w stanie tzw. „głodu alkoholowego” i złożył oświadczenia woli w zamian za obietnicę dostarczenia mu alkoholu lub znajdował się w fazie maniakalnej lub hypomaniakalnej CHAD, wpływającej na jego procesy decyzyjne. Z dokumentacji medycznej z leczenia powoda oraz zeznań świadka B. N., do której powód przez cały 2014 r. uczęszczał na terapię, wynika że w 2014 r. powód powstrzymywał się od spożywania alkoholu i utrzymywał abstynencję. Jednocześnie zapisy widniejące w dokumentacji medycznej z leczenia powoda w okresie zbliżonym do dnia podpisania przez niego porozumienia i aktu notarialnego poddania się egzekucji nie zawierają takiego opisu jego stanu psychicznego, który pozwalałby na stwierdzenie, czy powód znajdował się wtedy w fazie maniakalnej lub hypomaniakalnej CHAD. Z kolei z zeznań osób, które były obecne przy składaniu przez powoda oświadczeń woli z dnia 3 czerwca 2014 r. – prezesa pozwanej Spółki (...) oraz notariusz M. K. (2), która sporządziła akt notarialny poddania się egzekucji - wynika, że nie zauważyli oni u powoda żadnych objawów mogących wskazywać na to, że pozostaje on pod wpływem alkoholu, jak również żadnych zachowań, które odbiegałyby od normy i mogłyby wskazywać na to, że powód znajduje się w fazie maniakalnej lub hypomaniakalnej CHAD. Materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy nie daje więc podstaw do przyjęcia, że w momencie zawierania porozumienia oraz podpisania notarialnego aktu poddania się egzekucji powód znajdował się pod wpływem alkoholu lub w stanie tzw. „głodu alkoholowego” lub w fazie maniakalnej lub hypomaniakalnej CHAD. W dniu 3 czerwca 2014 r. schorzenia psychiczne, na które cierpi powód, nie miały więc wpływu na jego zachowanie i podejmowane przez niego decyzje. Tym samym nie sposób jest przyjąć, aby w dniu 3 czerwca 2014 r. powód znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli i aby z tego względu zawarte przez niego porozumienie i złożone przez niego w akcie notarialnym oświadczenie o poddaniu się egzekucji były nieważne. Zobowiązania powoda do zapłaty stronie pozwanej kwoty objętej porozumieniem z dnia 3 czerwca 2014 r. oraz do poddania się egzekucji co do zapłaty tej kwoty wprost z aktu notarialnego istnieją, są ważne i mogą być egzekwowane przez stronę pozwaną. Oparte o art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. roszczenie powoda o pozbawienie wykonalności w stosunku do niego tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego poddania się egzekucji z dnia 3 czerwca 2014 r., opatrzonego klauzulą wykonalności w dniu 15 października 2014 r., podlegało zatem oddaleniu.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód W. O., zaskarżając go w części tj. w zakresie pkt 1 i 2 oraz zarzucając naruszenie art. 299 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 302 § 1 zd. 1 k.p.c. poprzez pominięcie przez Sąd I instancji przeprowadzenia dowodu z przesłuchania powoda w charakterze strony, mimo wyjaśnienia przez powoda przyczyn niestawiennictwa na rozprawie i ponowienia wniosku o jego przesłuchanie po wyczerpaniu wszystkich innych środków dowodowych (w tym dowodu z opinii biegłego sądowego oraz przesłuchania przedstawiciela pozwanego), a to w sytuacji, w której w sprawie pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla jej rozstrzygnięcia. Nadto, powód wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania powoda i zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie - o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a także zasądzenie na rzecz powoda zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu według norm przepisanych, albowiem koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o oddalenie jej w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Jedyny zarzut podniesiony w apelacji to zarzut naruszenia art. 299 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 302 § 1 zd. 1 k.p.c. poprzez pominięcie przez Sąd I instancji przeprowadzenia dowodu z przesłuchania powoda w charakterze strony. Zarzut ten należy ocenić jako chybiony. Podkreślić należy, że Sąd Okręgowy pominął dowód z przesłuchania powoda z uwagi na jego nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawie w dniu 5 czerwca 2019r., na którą został wezwany do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania pod rygorem pominięcia dowodu (wezwanie k. 213). Powyższe wezwanie pozwany odebrał osobiście w dniu 21 lutego 2019r. (k. 242). Na rozprawie w dniu 5 czerwca 2019r. pełnomocnik powoda oświadczył, że powód zdecydował, że nie będzie zeznawać przed sądem z uwagi na obecność przedstawiciela strony pozwanej. W dalszym toku postępowania przeprowadzony został m.in. dowód z opinii biegłego, przy czym kilkukrotne niestawiennictwo na wyznaczony termin badania powód usprawiedliwiał przebywaniem na zwolnieniu lekarskim. Na wezwanie Sądu powód przedłożył dokumentację o niezdolności do pracy w okresie od 22.10.2019r. do 16.12.2019r. i od 24.09.2019r. do 21.10.2019r. (k.280,281). Przedłożył także zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy w okresie od 6.01.2020r. do 1.02.2010r. (k. 297). Na rozprawie w dniu 22 maja 2020r. pełnomocnik powoda podtrzymał dowód z opinii biegłego sądowego oraz oświadczył, że powód jest gotowy stawić się na wezwanie biegłego. Wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego powód podtrzymał także na rozprawie w dniu 28 października 2020r. Ostatecznie powód stawił się na termin badania przez biegłego w dniu 14.11.2020r. Odpis opinii biegłego doręczony został pełnomocnikowi powoda w dniu 4.01.2021r., a odpis opinii uzupełniającej (odpowiedzi biegłego na zarzuty strony pozwanej) doręczono w dniu 25.03.2021r. W piśmie z dnia 2 czerwca 2021r. powód wniósł o reasumpcję postanowienia z dnia 5 czerwca 2019r. oraz przeprowadzenie dowodu z przesłuchania powoda na okoliczność stanu, w jakim powód znajdował się w dniu 13.06.2014r., wskazując, że powód znajdował się w złym stanie psychicznym i obawiał się konfrontacji z przedstawicielem strony pozwanej. Opisany powyżej tok postępowania uzasadniał pominięcie dowodu z przesłuchania powoda i brak podstaw do reasumpcji postanowienia z dnia 5.06.2019r. Po pierwsze podkreślić należy, że powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie wykazał, aby stan jego zdrowia w dniu 5 czerwca 2019r. uniemożliwiał mu stawiennictwo na rozprawie celem przesłuchania. Ponadto, jeżeli powodem niestawiennictwa celem przesłuchania była obawa przed konfrontacją z przedstawicielem strony pozwanej, powód miał ponad dwa lata na złożenie ewentualnego wniosku o uzupełnienie postępowania dowodowego poprzez przesłuchanie powoda, zwłaszcza, iż powód już w 2020r. był w stanie składać osobiście pisma procesowe (pismo z dnia 10.08.2020r. k. 310). Wniosek o przesłuchanie złożony został dopiero po wyznaczeniu terminu końcowej rozprawy i w ocenie Sądu Apelacyjnego zmierzał do przedłużenia postępowania. Jeżeli natomiast w ocenie powoda wniosek o jego przesłuchanie uzasadniony był treścią sformułowanych alternatywnie wniosków opinii biegłego, to podkreślić należy, że odpis opinii doręczony został pełnomocnikowi powoda na początku stycznia 2021r. i nie skutkował złożeniem jakichkolwiek wniosków. Wobec powyższego, przyjąć należy, iż powód (przez cały tok postępowania reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika), który nie stawił się na rozprawie wyznaczonej celem przesłuchania stron, podjął ryzyko, że zastosowany zostanie przepis art. 302§1 k.p.c. Późniejsza zmiana decyzji co do chęci złożenia zeznań, w sytuacji, gdy strona wcześniej sama zrezygnowała z dokonania tej czynności, nie tworzyła obowiązku sądu polegającego na uzupełnieniu postępowania o przesłuchania powoda. Nie uzasadniała także przeprowadzenia tego dowodu przez Sąd II instancji. Zauważyć również należy, że w aktach sprawy znajduje się materiał dowodowy (dowody z dokumentacji medycznej oraz zeznania świadków będących osobami obcymi do stron), z którego wynika, że w okresie od 16 stycznia 2014r. do 14 grudnia 2014r. powód uczęszczał na terapię grupową i deklarował utrzymywanie abstynencji. W notatce z wizyty powoda u lek. A. R. w dniu 17.09.2014r. odnotowane zostało, że pacjent od 9 miesięcy pozostaje w abstynencji. Okoliczność powstrzymywania się przez powoda od spożywania alkoholu w 2014r. wynika także z zeznań świadka B. N., do której powód uczęszczał na terapię i z którą spotykał się regularnie na cotygodniowych spotkaniach terapeutycznych. Ww. świadek, będący psychologiem, wskazała, że powód w tym okresie funkcjonował tak, jak osoba, „która pracuje w okresie terapii”, zaczynająca sensownie układać swoje życie i co tydzień podawał, że nie złamał abstynencji. Świadek nie zaobserwował w zachowaniu powoda podczas terapii w 2014r. żadnych niepokojących objawów świadczących o zaburzeniach w funkcjonowaniu. Istotne są także zeznania notariusz M. K. (1) tj. osoby, która sporządzała w dniu 3 czerwca 2014r. akt notarialny poddania się egzekucji i która nie zauważyła żadnych objawów w zachowaniu powoda, które świadczyłyby o pozostawaniu pod wpływem alkoholu ani żadnych zachowań, które mogłyby wskazywać, że powód znajduje się w fazie maniakalnej lub hypomaniakalnej. Zeznania ww. świadka potwierdzone są nadto zeznaniami prezesa pozwanej spółki. Trafnie zatem Sąd Okręgowy przyjął, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje żadnych podstaw do przyjęcia, że w dniu zawierania porozumienia oraz podpisywania aktu notarialnego o poddaniu się egzekucji powód znajdował się pod wpływem alkoholu lub w stanie tzw. „głodu alkoholowego” lub w fazie maniakalnej lub hypomaniakalnej.

Pomimo niezasadności zarzutów podniesionych w apelacji, zaskarżony wyrok podlegał częściowej zmianie w zakresie punktu 2 poprzez wyeliminowanie wyrażenia „wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku od dnia zapłaty” ze względu na fakt, że sprawa została wszczęta w czerwcu 2018 r., zaś przepis art. 98 § 1 ¹ k.p.c., zgodnie z którym od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, został wprowadzony nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie dnia 7 listopada 2019 r. Zgodnie zaś z art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, przepisy art. 98 § 1 ¹ ustawy zmienianej w art. 1 stosuje się w postępowaniach wszczętych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. W związku z jednoznacznym brzmieniem przepisu, stronie pozwanej w niniejszej sprawie nie przysługują odsetki za opóźnienie od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wobec powyższego orzeczono jak w pkt I na podstawie art. 386§1 k.p.c. oraz jak w punkcie II na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c., zasądzając od powoda jako strony przegrywającej spór na rzecz strony pozwanej kwotę 8100 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, którego wysokość ustalona została na podstawie § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Sąd Apelacyjny przyznał również r.pr. P. B. wynagrodzenie w kwocie 8100 zł tj. w wysokości ustalonej na podstawie w/w przepisów tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powodowi w postępowaniu apelacyjnym z urzędu.

SSA Beata Kurdziel