Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Rafał Dzyr (spr.)

Sędziowie: SSA Izabella Dyka

SSA Wojciech Żukowski

Protokolant: Marta Sekuła

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z o.o. w K.

przeciwko Gminie(...) K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 27 lipca 2022 r. sygn. akt I C 678/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1670/22

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 27 lipca 2022 r., sygn. akt I C 678/17, w punkcie II sentencji częściowo uwzględnił powództwo (...) sp. z o.o. w K., zasądzając od pozwanej Gminy(...) K. na rzecz strony powodowej 35.929 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia, liczonymi od 13 kwietnia 2017r. do dnia zapłaty, a w punkcie IV orzekł o kosztach procesu, zasądzając od pozwanej na rzecz powódki 1.076,50 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia, liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Kwota 35.929 zł została zasądzona tytułem odszkodowania za okres od 1 lipca 2014 r. do 31 marca 2017 r., w związku z niedostarczeniem przez stronę pozwaną lokalu socjalnego byłym lokatorom, zajmującym mieszkanie w budynku nr (...), położonym w K. przy ulicy (...). Uniemożliwiło to wykonanie wyroku eksmisyjnego, co w konsekwencji pozbawiło stronę powodową możliwości uzyskania czynszu najmu w wysokości odpowiadającej zasądzonej kwocie. Orzeczenie o kosztach zostało wydane w oparciu o zasadę stosunkowego rozdzielnia kosztów, w proporcji 60% do 40%, w oparciu o art. 100 zd. 1 k.p.c.

Strona pozwana w apelacji zaskarżyła wyrok w punktach II i IV, wnosząc o zmianę wyroku przez oddalenie powództwa i zasądzenie od strony powodowej kosztów procesu. Ponadto, wniosła o zasądzenie od strony powodowej kosztów postępowania apelacyjnego.

Strona pozwana wniosła o zawieszenie postępowania apelacyjnego do czasu zakończenia postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w sprawie(...).

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od strony pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Dokonane przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne i przyjętą przez ten Sąd ocenę prawną Sąd Apelacyjny przyjął za własne.

Apelacja została oparta na założeniu, że strona powodowa nie nabyła udziału 4/8 części w prawie własności nieruchomości położonej w K. przy ulicy (...) od J. H., następczyni prawnej I. K., ponieważ I. K. utracił to prawo na rzecz Skarbu Państwa i w wyniku komunalizacji udział ten przeszedł ze Skarbu Państwa na stronę pozwaną. Zasadniczy zarzut apelującej strony sprowadzał się do tego, że ustalenia tego Sąd Okręgowy powinien był dokonać w niniejszym procesie, obalając domniemanie prawne, wynikające z treści księgi wieczystej (...), w której jako jedyny właściciel figuruje obecnie strona powoda.

Sąd Apelacyjny podzielił pogląd strony pozwanej, że w sprawie o odszkodowanie za utratę korzyści z nieruchomości kwestii prawa własności można przesłankowo rozstrzygnąć spór dotyczący prawa własności. Dlatego też, w toku postępowania apelacyjnego należało odnieść się do tego, czy przedstawione przez stronę pozwaną przed Sądem pierwszej instancji fakty oraz powołana podstawa prawna były wystarczające do przyjęcia, że strona pozwana stała się współwłaścicielem nieruchomości.

Badając podniesione w apelacji zarzuty, należało przypomnieć, że w sprawie bezspornym było, iż:



I. K. został wpisany w 1947 r. do księgi wieczystej jako właściciel całej nieruchomości na podstawie trzech postanowień Sądu (...) w K. z 29 marca 1947 r. o stwierdzeniu praw spadkowych;



I. K. uzyskał w dniu 22 stycznia 1957 r. obywatelstwo amerykańskie,



nieruchomość położona w K. przy ul. (...) została objęta publiczną gospodarką lokalami;



I. K. nie wystąpił do władz USA o przyznanie odszkodowania za wyżej wymienioną nieruchomość w związku z objęciem jej publiczną gospodarką lokalami i takiego odszkodowania nie otrzymał,



nie został wydany żaden indywidualny akt prawny (orzeczenie sądu, decyzja administracyjna), stwierdzający utratę przez I. K. prawa własności lub udziału w tym prawie oraz przejścia tego prawa na rzecz Skarbu Państwa;



strona powodowa została wpisana jako jedyny właściciel całej nieruchomości do księgi wieczystej;



w dziale III księgi wieczystej czasowo figurowało ostrzeżenie o niezgodności stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przeciwko prawu własności B. K. na rzecz strony powodowej, wpisane w oparciu o dokumenty z 2014 r.;



aktualnie w dziale III tej księgi wieczystej nie jest wpisane żadne ostrzeżenie o niezgodności treści księgo wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Strona pozwana nie przedstawiła żadnych faktów, ani dowodów na wykazanie faktów, które mogłyby potwierdzić, że jest ona rzeczywistym współwłaścicielem nieruchomości, co przekładałoby się na zasadność zgłoszonego w pozwie roszczenia odszkodowawczego. Na uzasadnienie tezy o przysługiwaniu jej udziału we współwłasności strona pozwana podniosła jedynie argumenty prawne, wywiedzione z zapisów układu międzyrządowego oraz ustawy z dnia 9 kwietnia 1968 r. o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych (Dz. U. z 1968 r. poz. 65, tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 634), zwanej dalej „Ustawą”.

Sąd Okręgowy wskazał, że na mocy art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2023 r. poz. 163) stronę powodową chroni domniemanie prawne, zgodnie z którym: „Domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.” Strona pozwana podjęła próbę obalenia domniemania, w oparciu o art. 234 k.p.c. Samo jednak powołanie się na toczące się postepowanie przed sądem administracyjnym nie wystarczało do podważenia tytułu prawnego strony powodowej do nieruchomości. W apelacji strona pozwana powołała się na art. 8 u.k.w.h., wskazując, że wpis ostrzeżenia wyłączył rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych. Zarzut ten nie mógł jednak odnieść skutku, ponieważ ostrzeżenie zostało wpisane w celu ochrony praw strony powodowej, zaś przedmiotem sporu nie była zaś w tym przypadku kwestia rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, lecz wzruszenia domniemania prawnego z art. 3 ust. 1 u.k.w.h.

Pozostało zatem do rozważenia zagadnienie, czy wpisany w 1947 r. do księgi wieczystej I. K. utracił prawo własności w związku z podpisaniem w dniu 16 lipca 1960 r. Układu między Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki i Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dotyczącego roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, zwanego dalej w skrócie „Układem”, a którego tekst znajduje się na kartach 430-433. Układ nie miał waloru aktu normatywnego zrównanego z ustawą. Nie był też umową międzynarodową ratyfikowaną w drodze ustawy. Nie został nawet promulgowany w Dzienniku Ustaw lub ogłoszony w innym urzędowym, powszechnie dostępnym promulgatorze. O Układzie wspomina w swojej treści Ustawy. Układ nie zawierał w swojej treści zapisów przewidujących wprost utratę własności na podstawie nacjonalizacji, czy innego przejęcia przez Państwo Polskie mienia oraz praw i interesów związanych lub odnoszących się do mienia, które miały miejsce przed wejściem w życie Układu. Jak wynika z postanowień Układu, jego celami było z jednej strony ułatwienie obywatelom USA uzyskania odszkodowania za mienie znacjonalizowane lub przejęte przez PRL, które to odszkodowanie miało zostać wypłacone przez Rząd USA, jak również uzyskanie przez PRL zapewnienia Rządu USA, że nie będzie on popierał roszczeń odszkodowawczych obywateli USA. Na poczet tych odszkodowań PRL zobowiązała się do przekazania USA w dwudziestu rocznych ratach zryczałtowanej kwoty 40 milionów dolarów. Analiza postanowień Układu prowadziła do wniosku, że nie zawiera on – wbrew twierdzeniom strony pozwanej - przepisów przewidujących lub umożliwiających pozbawienie właścicieli praw do ich mienia położonego w Polsce. Analiza ta nie potwierdziła zatem tezy strony pozwanej o utraceniu przez I. K. z mocy samego prawa, na podstawie postanowień Układu, prawa własności nieruchomości przy ul. (...) w K..

Ustawa również nie zawierała samodzielnej regulacji dotyczącej nacjonalizacji. Co więcej w załączniku do tej ustawy nie wymieniono nieruchomości przy ul. (...) w K.. Minister Finansów ostateczną decyzją z dnia 20 stycznia 2020 r., znak (...) (k. 334-335 i k. 357)) umorzył prowadzone w oparciu o Ustawę postępowanie z wniosku Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta K.. Minister Finansów stwierdził, że przesłanką wydania decyzji stwierdzającej przejście na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości lub prawa na podstawie międzynarodowej umowy o uregulowaniu wzajemnych roszczeń finansowych jest uprzednie stwierdzenie, że prawo własności było przedmiotem nacjonalizacji lub innego przejścia na rzecz Skarbu Państwa. Tymczasem brak jest dowodów na objęcie praw I. K. do przedmiotowej nieruchomości skutkami Układu. Skarga Skarbu Państwa została oddalona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wyrokiem z dnia 30 czerwca 2021 r., sygn. akt (...). Skarb Państwa złożył od tego wyroku skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (k. 422—429). Uczestniczka postępowania J. H. wniosła o oddalenie skargi jako pozbawionej podstaw (k. 445-451). Sprawa została zarejestrowana w NSA pod sygn. akt (...) i dotąd nie została rozpoznana. Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 7 grudnia 2022 r. (k. 452) oddalił wniosek strony pozwanej o zawieszenie postępowania w niniejszej sprawie cywilnej do czasu zakończenia postępowania przed NSA, uznając, że nie zachodzą podstawy zawieszenia wymienione w art. 177 § 1 k.p.c., zaś przedstawiona przez stronę pozwaną argumentacja prawna jest niewystarczająca do zakwestionowania prawa własności poprzedniego właściciela I. K. oraz prawa własności aktualnego właściciela – strony powodowej.

Konsekwencją takiej oceny prawnej było uznanie przez Sąd Apelacyjny, iż Sąd Okręgowy nie naruszył:



art. 316 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że w chwili zamknięcia rozprawy zebrany materiał nie pozwalał na stwierdzenie utraty prawa własności I. K., a w konsekwencji uznania, że jego następca prawnym w odniesieniu do udziału 4/8 części nie stała się J. H.,



art. 3 ust. 1 u.k.w.h.,



art. 2 Ustawy,



art. 5 ust. 1 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnymi ustawę o pracownikach samorządowych.

Skoro bowiem Minister Finansów umorzył postępowanie prowadzone w oparciu o art. 2 Ustawy, a Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska strony pozwanej, zgodnie z którym na mocy Układu I. utraciłby prawo własności na rzecz Skarbu Państwa, to prawo własności ujawnione w księdze wieczystej nie zostało skutecznie podważone, a Gmina K. nie udowodniła nabycia udziału we współwłasności w drodze komunalizacji. Następstwem takiej oceny prawnej było uznanie, że nie doszło również do naruszenia art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz art. 209 k.c.

W tym stanie rzeczy należało orzec, jak w sentencji, na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego poniesione przez stronę powodową, orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.