Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Boniecki

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2023 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o.
w W.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta N.

o ustalenie

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 19 listopada 2020 r., sygn. akt I C 532/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I poprzez nadanie mu treści:
„ustala, że wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości, położonej w N. przy ul. (...) w obr. (...), składającej się z działek ewidencyjnych o nr. (...) o łącznej powierzchni 8,8473 ha, dla której urządzona jest księga wieczysta (...) wynosi: w 2020 r. 209.899 zł (dwieście dziewięć tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych), w 2021 r. – 210.281,25 zł (dwieście dziesięć tysięcy dwieście osiemdziesiąt jeden złotych i dwadzieścia pięć groszy), a od dnia 1 stycznia 2022 r. – 210.663,06 zł (dwieście dziesięć tysięcy sześćset sześćdziesiąt trzy złote
i sześć groszy);”;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od strony powodowej (...) sp. z o.o. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 29 kwietnia 2023 r. do dnia zapłaty;

4.  nakazuje pobrać od strony powodowej (...) sp. z o.o. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie kwotę 4860,22 zł (cztery tysiące sześćdziesiąt złotych i dwadzieścia dwa grosze) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I ACa 31/21

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 19 kwietnia 2023 r.

Powodowa (...) sp. z o.o. w W. domagała się ustalenia, że wypowiedzenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego szczegółowo opisanej nieruchomości, stanowiącej własność Skarbu Państwa, położonej w N. jest bezskuteczne, a przypadku braku podstaw do ustalenia bezskuteczności aktualizacji opłaty rocznej wniosła o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości, dokonana wypowiedzeniem z 18 czerwca 2019 roku jest nieuzasadniona lub jest uzasadniona w innej mniejszej niż zaproponowana wysokość.

Pozwany Skarb Państwa – Prezydent Miasta N. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz ustalenie przez Sąd opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości w wysokości 210.663,06 zł, począwszy od 1stycznia 2020 r.

Wyrokiem z 19 listopada 2020 r. Sąd Okręgowy w Nowym Sączu oddalił powództwo
i zasądził od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa koszty procesu.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że:

- powódka jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości gruntowej stanowiącej własność Skarbu Państwa, położonej w N., objętej księgą wieczystą (...), składającej się z działek gruntu o łącznej powierzchni 8,7623 ha;

- pismem z 18 czerwca 2019 r. Prezydenta Miasta N. wypowiedział powódce dotychczasową wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego ww. nieruchomości, ustaloną zawiadomieniem z 18 stycznia 2006 r. na kwotę 104.949,72 zł i z dniem 1 stycznia 2020 r. zaktualizował opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego, ustalając ją na kwotę 210.663,06 zł, co stanowiło 3% wartości rynkowej tej nieruchomości ustalonej przez rzeczoznawcę majątkowego w wysokości 7.022.102 zł; Prezydent odwołał się do operatu szacunkowego rzeczoznawcy majątkowego B. M. z dnia 30 października 2018 r;

- ww. pismo zostało wysłane na adres (...) Sp. z. o.o. (...)-(...) W., ul. (...) i zostało odebrane w placówce pocztowej w dniu 8 lipca 2019 r. przez specjalistę do spraw administracji, pełnomocnika powódki - A. M.; wcześniej było awizowane, przy czym 3 lipca 2019 r. umieszczono zawiadomienie (awizo) w drzwiach biura adresata; na potwierdzeniu odbioru przybito pieczęć z adnotacją „wpłynęło”, firmą i datą wpływu; przybito też stempel z oznaczeniem imienia, nazwiska i stanowiska pracownika przyjmującego pismo oraz jego podpis; na zwrotnym potwierdzeniu odbioru znajdowała się też adnotacja, że doręczenie przesyłki następuje na zasadach określonych w k.p.a.;

- powódka jest wpisana do rejestru przedsiębiorców KRS; od momentu rejestracji w dniu 6 lutego 2002 r. siedziba i adres spółki znajdowały się przy ul. (...), w (...); od 18 kwietnia 2019 r. w rejestrze przedsiębiorców widnieje nowa siedziba i adres spółki: ul. (...), (...)-(...) W.;

- w związku z dokonanym wypowiedzeniem powódka skierowała 6 sierpnia 2019 r. wniosek do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w N. o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona lub jest uzasadniona w mniejszej niż zaproponowana przez organ wysokości; podniosła, że aktualizacja opłaty jest bezskuteczna, wobec wadliwego doręczenia wypowiedzenia; zarzuciła też, że operat szacunkowy stanowiący podstawę wyceny nieruchomości naruszał przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego; aktualizacja dokonana została z naruszeniem reguł wynikających z art. 78 ust. 1 u.g.n.;

- orzeczeniem z 27 grudnia 2019 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w N. oddaliło wniosek powódki i ustaliło opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego zgodnie z ofertą Prezydenta Miasta N..

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy przyjął, że:

- podstawę orzekania stanowił art. 80 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (obecnie t. jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 344, dalej: u.g.n.);

- ziściły się przesłanki wypowiedzenia dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości określone w art. 77 ust 1 u.g.n. i 78 u.g.n.;

- mimo wysłania wypowiedzenia na nieaktualny adres powódki nie można mówić o bezskuteczności wypowiedzenia, wobec przyznania przez powódkę, że pismo z wypowiedzeniem otrzymała; fakt ten potwierdza też terminowe złożenie wniosku o ustalenie do SKO;

- powódka nie odniosła się w żaden sposób do operatu rzeczoznawcy majątkowego sporządzonego na etapie aktualizacji przez Skarb Państwa opłaty rocznej, nie wyartykułowała żadnych merytorycznych zarzutów podważających prawidłowość naliczenia przez rzeczoznawcę majątkowego wzrostu wartości gruntu objętego użytkowaniem wieczystym powodowej spółki, nie podważała metody oszacowania spornej nieruchomości;

- wypowiedzenie dotychczasowej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego i zaktualizowanie jej na kwotę 210.663,06 zł, było skuteczne, co skutkowało oddaleniem powództwa; jedynie w sytuacji uznania, że wysokość opłaty aktualizacyjnej jest inna niż wskazana przez właściciela sąd musiałby w tym przedmiocie wyrzec w wyroku.

Wyrok powyższy zaskarżyła w całości apelacją powodowa spółka, wnosząc o jego zmianę poprzez ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej, dotycząca użytkowania wieczystego spornej nieruchomości była nieuzasadniona lub uzasadniona jest w innej, mniejszej niż zaproponowana przez organ wysokości, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelująca zarzuciła naruszenie: 1) art. 233 §1 k.p.c. - poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału i uznanie, że opinia prywatna wykazująca zwiększenie wartości nieruchomości objętych procesem jest prawidłowa, w sytuacji gdy jej ocena merytoryczna wymaga wiadomości specjalnych, zarezerwowanych dla biegłego; 2) art. 278 k.p.c. - poprzez brak dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, w sytuacji gdy prawidłowość operatu szacunkowego stanowiącego podstawę aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego została zakwestionowana przez powódkę, a ocena prawidłowości tego operatu wymaga wiadomości specjalnych; 3) art. 98 oraz 99 k.p.c. - poprzez nałożenie na powódkę obowiązku zwrotu stronie pozwanej kosztów zastępstwa procesowego, gdy tymczasem Sąd powinien uwzględnić powództwo w całości i kosztami postępowania w całości obciążyć stronę pozwaną.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja co do zasady nie zasługiwała na uwzględnienie, jednak z uwagi na wadliwe wyrzeczenie zawarte w zaskarżonym wyroku doprowadziła do jego zmiany.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że przedmiotem zarzutu apelacji nie stało się zagadnienie prawidłowości doręczenia powódce pisma Prezydenta Miasta N. zawierającego wypowiedzenie dotychczasowej opłaty za wieczyste użytkowanie i jej aktualizację, które to zagadnienie jawiło się jako pierwszoplanowe przed Sądem pierwszej instancji. W tej sytuacji wystarczającym będzie stwierdzenie, że Sąd Apelacyjny przyjął za własną ocenę Sądu Okręgowego w tej kwestii (art. 387 §2 ¹ pkt 2 k.p.c.).

Zarzuty naruszenia art. 233 §1 k.p.c. i art. 278 k.p.c. okazały się skuteczne o tyle, że doprowadziły do uzupełnienia postępowania dowodowego przed Sądem drugiej instancji. W istocie powódka od początku kwestionowała wysokość nowej opłaty, co winno skłonić Sąd Okręgowy do sięgnięcia po wiadomości specjalne biegłego. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że pozwany w odpowiedzi na pozew złożył stosowny wniosek dowodowy w tym zakresie, realizując spoczywający na nim z mocy art. 6 k.c. ciężar dowodu.

Z przeprowadzonego w postępowaniu apelacyjnym dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy M. M. (k. 217-253, 274-282) wynika w sposób jednoznaczny, że wycena nieruchomości, na podstawie której pozwany zaktualizował opłatę roczną, była prawidłowa. Zauważyć przy tym należy, że mimo przyjęcia przez biegłą sądową wyższej wartości nieruchomości, Sąd Apelacyjny nie mógł opłaty ustalić na poziomie wyższym niż w piśmie aktualizującym, a to z uwagi na zakazy wynikające z przepisów art. 321 §1 k.p.c. oraz art. 384 k.p.c.

Sąd drugiej instancji uznał opinię biegłej za kompletną, jasną i rzetelną, co nakazywało podzielenie jej wniosków. W zarzutach do opinii powódka powołała się na trzy okoliczności, które jej zdaniem dezawuowały opinię: a) zawyżenie wartości w kontekście zbycia nieruchomości przez powódkę za cenę dwukrotnie niższą; b) przyjęcie do porównania nieruchomości mniejszych obszarowo; c) nieuwzględnienia przebiegu potoku elektrowodnego.

Wszystkie powyższe zarzuty zostały w sposób przekonujący odparte przez biegłą (k. 274-282). W pierwszej z poruszanych kwestii biegła wyjaśniła, że przedmiotem transakcji było prawo wieczystego użytkowania, podczas gdy szacowaniu podlegało prawo własności nieruchomości. Przedstawione w opinii szczegółowe wyliczenia wręcz potwierdzają (z niewielką 2% różnicą) prawidłowość ustalenia wartości nieruchomości, a to wobec odmiennego sposobu szacowania nieruchomości będącej w wieczystym użytkowaniu (§28 i §29 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego, t. jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 555).

Biegła wyjaśniła również, że do analizy przyjęła 24 transakcje z relewantnego rynku, a istotą zastosowanego podejścia porównawczego jest to, że obiekty porównawcze nie są identyczne, co wymaga przyjęcia metody korygowania ceny średniej przy wykorzystaniu atrybutów porównawczych (w tym wielkości), które w rozpoznawanej sprawie zostały zastosowane prawidłowo. Biegła wskazała także, że przy wycenie uwzględniła, ze niewielka część działek jest pokryta wodami, a część jednej z działek znajduje się na terenie działalności związanej z wydobywaniem kopalin.

W konsekwencji powyższych rozważań Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, zbieżnego zresztą z tym wyrażonym przez Sąd pierwszej instancji, że opłata aktualizacyjna została ustalona przez pozwanego w sposób prawidłowy.

Sąd Okręgowy oddalając powództwo, naruszył jednak art. 80 ust. 3 u.g.n., zgodnie z którym w razie wniesienia sprzeciwu w terminie, orzeczenie samorządowego kolegium odwoławczego traci moc, nawet gdy sprzeciw odnosi się tylko do części orzeczenia. W konsekwencji orzeczenie takie nie wywołuje żadnych skutków prawnych, w szczególności nie powoduje uzyskania mocy wiążącej przez wypowiedzenie dokonane przez właściciela nieruchomości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 kwietnia 2021 r., I ACa 231/20). Sąd powszechny w takiej sytuacji jest obowiązany do wydania wyroku prawokształtującego. Mając na uwadze powyższe oraz fakt, że opinia biegłego sądowego pokazała, że przyjęta przez pozwanego za podstawę obliczenia nowej opłaty wartość nieruchomości nie była zawyżona, zaistniały przewidziane w art. 77 ust. 1 u.g.n. przesłanki aktualizacji, Sąd Apelacyjny na podst. 77 ust. 2a u.g.n. orzekł, jak w punkcie 1 sentencji.

Wskazać w tym miejscu należy, że dla rozstrzygnięcia sprawy nie miał znaczenia fakt zbycia prawa użytkowania wieczystego przez powódkę w toku procesu, a to z uwagi na treść art. 192 pkt 3 k.p.c.

Zapadłe orzeczenie nie narusza też art. 384 k.p.c. Kierując sprawę do sądu, strona ma prawo oczekiwać wyjaśnienia swojej sytuacji prawnej, czego zaskarżony wyrok nie czynił. Korekta dokonana przez Sąd odwoławczy nie pogarszała sytuacji prawnej skarżącej, albowiem w istocie stanowiła nadanie intencjom Sądu pierwszej instancji właściwej postaci.

W konsekwencji nie mógł także okazać się skuteczny zarzut dotyczący kosztów procesu, albowiem to powódka przegrała sprawę w istocie w całości.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanej ograniczyły się do wynagrodzenia radcy (...) przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

O nieuiszczonych, a powstałych w postępowaniu apelacyjnym kosztach sądowych, na które złożyło się wynagrodzenie biegłej, orzeczono na podst. art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn. Dz. U. z 2022 r. poz. 1125 ze zm.).