Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2023 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. K. (1)

przeciwko J. S.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 15 kwietnia 2021 r., sygn. akt I C 1348/18

1.  oddala apelację,

2.  oddala wniosek pozwanego o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IACa 838/21

UZASADNIENIE

J. K. (1) w pozwie skierowanym przeciwko bratu J. S., domagała się zobowiązania go do wyrażenia zgody na ekshumację zwłok ojca stron -J. S. i ich przeniesienie z cmentarza parafialnego w D. W. . na Cmentarz(...) M. w P., do grobu matki stron – C. S..

Wniosła również o przyznanie na na swoją rzecz kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie wskazała , iż ojciec stron zmarł w dniu 16 marca 1985 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w D. W. .

Przez okres ponad trzydziestu lat to ona dbała o grób i sprawowała kult pamięci zmarłego, podczas gdy brat bywał na grobie sporadycznie, zwykle w związku ze świętem zmarłych.

W dniu 25 czerwca 2015r zmarła matka stron , którą w ostatnim okresie życia powódka się opiekowała.

Została pochowana w (...) pod nr(...) na cmentarzu M. w P.. Grób ma dwa miejsca gdyż małżonkowie za życia wyrażali wole wspólnego pochowania .

Pozwany odmówił wyrażenia zgody na przeniesienie zwłok ojca, składając m. in. tej treści zastrzeżenie w Sanepidzie Oddział w Ś.. Odmowa brata jest, zdaniem J. K. (1), nieuzasadniona gdyż planowane przez nią przeniesienie zwłok uławiałoby także i jemu sprawowanie kultu pamięci obydwojga rodziców.

Powódka podkreślała też , iż z uwagi na swój wiek oraz pogarszający się stan zdrowia, coraz trudniej jest jej jeździć do D. W. na grób ojca, przez co stan jego utrzymania z biegiem czasu pogorsza się.

Odpowiadając na pozew J. S. domagał się oddalenia powództwa oraz obciążenia przeciwniczki procesowej kosztami postępowania.

W ramach swojego stanowiska argumentował , iż miejsce pochówku zmarłego ojca zostało wybrane przez matkę stron, za jej życia . Ona także chciała być pochowana obok ojca na cmentarzu w D. W..

Siostra opiekowała się matką w ostatnich latach przed śmiercią i nie poinformowała pozwanego o zgonie. Od osób trzecich dowiedział się także o dniu pogrzebu i miejscu jej pochowania , które też siostra jednostronnie wybrała, a na które nigdy nie wyraził zgody. Nie oponował bardziej stanowczo już z na pogrzebie aby nie zakłócać ceremonii.

Jego zdaniem odległość pomiędzy obecnym miejscem spoczywania ojca i P. nie jest tak znaczna aby uzasadniała przeniesienie zwłok. Jego zdaniem żądanie J. K. (1) narusza spokój spoczynku ojca, a także jego uprawnienie do sprawowania kultu pamięci J. S..

Powódka w toku sporu, przeczyła twierdzeniom brata, iż grobem zajmują się członkowie rodziny zamieszkujący w D. W..

Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2021r Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo

Sąd I instancji ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia:

Rodzice stron - C. i J. S. od 1950 r. do 1981 r. mieszkali w D. W.. Następnie przeprowadzili się do miejscowości K., położnej cztery kilometry dalej, gdzie matka stron C. S. pozostała także po śmierci męża w dniu 16 marca 1985 r.

Dopiero na kilka lat przed śmiercią , która nastąpiła w dniu 25 czerwca 2015 r., C. S. przeprowadziła się do powódki do P.. Pozwany raz widział się z matką trzy tygodnie przed śmiercią, chociaż kontakt ten był ograniczony ze względu na fakt, że siostra izolowała ją od niego.

Miejsce pochówku J. S. zostało wybrane przez jego żonę C., która chciała być pochowana razem z mężem.

Obok grobu znajduje się wolne miejsce obsadzone obecnie bukszpanem, które C. S. zarezerwowała jako miejsce swojego pochowania u zarządcy cmentarza. Matka stron, w ciągu roku od śmierci męża, ufundowała także tablicę nagrobną, na której zostało umieszczone imię, nazwisko, daty urodzenia i śmierci J. S. oraz napis „(...)”. Wykonawcą płyty był brat matki. Grób jest zadbany. Leżą na nim kwiaty i znicze.

Pozwany, przed pandemią koronawirusa i związanymi z nią ograniczeniami, odwiedzał grób ojca co drugi miesiąc. Zawsze, gdy był w okolicy chodził na cmentarz. W pozostałym okresie o grób dbają sąsiedzi, którzy gdy tylko przychodzą na groby swoich bliskich, zawsze uprzątną także i ten grób. Ponadto porządek na grobie robi znajoma pozwanego.

Z dalszej części ustaleń wynika , iż powódka nie poinformowała brata o śmierci matki. Po dowiedzeniu się, gdzie ma zostać pochowana, od razu sprzeciwił się jej pochowaniu w P. zwłaszcza, że ze względu na fakt, że C. S. była (...), takie samo miejsce jak w P., dostałaby w każdym innym mieście.

Ponadto niedaleko D. W. , w J., pochowani są rodzice matki stron, jej brat i szwagierka.

Miejsce pochowania C. S. do którego powódka chce przenieść także szczątki ojca stron, jest grobem ziemnym, zaopatrzonym jedynie w drewniany krzyż na którym powieszona jest tabliczka z nazwiskiem i datami urodzenia i śmierci C. S.. Grób jest dwumiejscowy.

W dniu 21 września 2015 r. pozwany złożył pismo do (...) w Ś., w którym oświadczył, że nie wyraża zgody na „przeniesienie szczątków ojca J. S. na inne nie znane i nie uzgodnione miejsce, przez jakąkolwiek osobę”.

W związku z powyższym, J. K. (1) przez swojego pełnomocnika wezwała pozwanego do wyrażenia zgody na ekshumację zwłok ojca i przeniesienie jego grobu z Cmentarza (...) w D. W. na Cmentarz (...) M. w P., gdzie spoczywa matka stron, w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania. Jednocześnie poinformowano w nim pozwanego, że wszelkie koszty z tym związane poniesie powódka.

Zwróciła się następnie do (...) w Ś. wskazując, iż w związku z rozpoczęciem procedury ekshumacji ojca i brakiem zgody brata na jej dokonanie ,wytoczyła niniejsze powództwo. W odpowiedzi uzyskała informację, że do (...) w Ś. nie wpłynęła żadna dokumentacja dotycząca przeprowadzenia czynności ekshumacyjnych. Nie wpłynął także żaden wniosek w tej sprawie i żadna decyzja nie została wydana

Ocenę prawna roszczenia J. K. (1), uznając je za nieuzasadnione, Sąd Okręgowy oparł na twierdzeniach i wnioskach , które można podsumować w następujący sposób :

a/ żądanie zobowiązania pozwanego J. S. do złożenia oświadczenia woli wyrażającego zgodę na ekshumację szczątków zmarłego ojca stron w dotychczasowym miejscu pochowania, celem ich przeniesienia na Cmentarz (...) M. w P., do grobu żony C. S., powódka oparła o przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c.) oraz art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1473), w myśl którego prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a uprawnione grono jej członków jest w tej normie ściśle określone.

Powódka uważa, że dzięki ekshumacji i przeniesieniu szczątków zmarłego do grobu ziemnego, w którym pochowana jest jego żona, będzie mogła kultywować pamięć ojca bez żadnych przeszkód. Żądnie pozwu skierowanego przeciwko bratu, ma umożliwić osiągnięcie takiego skutku w warunkach, gdy J. S. sprzeciwia się procedurze ekshumacyjnej , czemu dał wyraz wobec mającej wydać decyzję zezwalającej na ekshumację i przeniesienie zwłok, (...) w Ś.,

b/ decyzja o miejscu sposobie pochówku J. S. została podjęta przez osobę uprawnioną - jego żonę – C.. Pozwany nie wywierał na swoją matkę żadnej presji w kwestii wyboru miejsca pochówku zmarłego. Co więcej, matka stron zdecydowała, także gdzie ich wspólny grób będzie położony w i jaki sposób urządzony - była fundatorką nagrobka i tablicy kamiennej,

Natomiast decyzję o pochowaniu matki w innym miejscu niż przy mężu, J. K. (1) podjęła bez konsultacji z bratem, działając przy tym wbrew woli wdowy po zmarłym , która chciała być pochowana wspólnie z nim,

c/ z ustalonych w postępowaniu faktów nie wynika także, aby powódka sprzeciwiała się woli matki lub też uważała, że złożenie szczątków zmarłego na Cmentarzu (...)w D. W. mogłoby w jakikolwiek sposób zakłócać późniejsze kultywowanie przez nią pamięci ojca.

Sąd zaznaczył , iż miejsce pochówku matki stron C. S. zostało wybrane przez J. K. (1) niezgodnie z wolą zmarłej , chciała bowiem zostać pochowana obok męża, a wybór miejsca rzeczywistego pochowania w P. wynika, jego zdaniem, z wygody powódki, o czym świadczy uzasadnienie żądania pozwu,

d/ uwzględnienie jej żądania, sprowadzałoby się do uznania za dopuszczalne przenoszenie grobów zmarłych w ślad za ich zmianami miejsc zamieszkania członków ich rodzin. Spokój pochówku jest wartością nieporównanie cenniejszą od wygody krewnego, aby miał łatwiejszy dostęp do grobu.

Okoliczność, że J. S. został pochowany w D. W. w żaden sposób nie zakłóca prawa powódki do oddawania kultu jego pamięci, jak czyniła to dotychczas. Pod kątem możliwości kultywowania pamięci zmarłego ojca stron nic nie zmieniło się od czasu jego zgonu.

Jego bliskim jest zapewniona możliwość odwiedzania grobu , oddawania się refleksji, wspominania zmarłego pozostawiania na grobie poświęconych zmarłemu zniczy i kwiatów.

Co prawda dla powódki Cmentarz Parafialny gdzie spoczywa J. S. jest znacznie oddalony od miejsca zamieszkania, w porównaniu z Cmentarzem Komunalnym w P. M. lecz nie można tego uznać za czynnik przeszkadzający w kultywowaniu pamięci zmarłego w sposób tak uciążliwy, aby usprawiedliwić zakłócanie jego wiecznego spoczynku przez przeniesienie szczątków w inne miejsce.

Rzeczywiście żadne z dzieci zmarłego nie mieszka w miejscu pochówku ojca, ale jak wynika z doświadczenia życiowego, taka sytuacja ma miejsce często.

Sąd zwrócił też uwagę ,iż grób jest zadbany, a pozwany w postępowaniu jego syn odwiedza go . Znaczna odległość pomiędzy jego położeniem , a miejscem zamieszkania pozwanego nie stanowi dla niego istotnej ku temu przeszkody.

W apelacji od tego orzeczenia J. K. (1) domagała się wydania przez Sąd II instancji rozstrzygnięcia reformatoryjnego i uwzględnienia żądania pozwu w całości oraz przyznania na jej rzecz od J. S. kosztów procesu.

Środek odwoławczy został oparty na zarzutach :

1/ procesowym, naruszenia w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy :

- art. 233 §1 kpc w zw. z art. 232 kpc, poprzez zastąpienie swobodnej oceny zgromadzonych dowodów oceną dowolną.

Wady tej skarżąca upatrywała w nieobdarzeniu wiarygodnością złożonych w postępowaniu relacji jej oraz świadka K. K. / jej córki / mimo , że były one wzajemnie zbieżne , a pozwany nie przedstawił w postępowaniu żadnych dowodów , które mogłyby je skutecznie podważyć.

Ta sama nieprawidłowość miała , jej zdaniem , wynikać z dania przez Sąd Okregowy wiary depozycjom brata J. S. , które były niezgodne z relacjami powódki oraz jej córki, a także dowodami do których odwoływał się sam pozwany,

b/ art. 232 kpc wobec nieprzeprowadzenia przez Sąd I instancji z urzędu dowodu mającego potwierdzać jaki status ma miejsce na cmentarzu w D. W., sąsiadujące bezpośrednio z grobem ojca stron , a zamiast tego , jak to powódka ujęła „ oparcie orzeczenia na domysłach „ ,

2/ błędu w ustaleniach faktycznych mających doniosłe znaczenie dla rozstrzygnięcia , przy czym zarzut ten został zbudowany w ten sposób ,że J. K. przytoczyła wybrane przez siebie fragmenty ustaleń dokonanych przez Sąd , generalnie twierdząc, iż są one niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy.

Powołując się na normę art. ę381 kpc skarżąca twierdziła , że nową okoliczności w postępowaniu jest to czy matka zarezerwowała miejsca po prawej i lewej stronie grobu męża na potrzeby własnego pochówku. Dla jej wykazania domagała się zwrócenia się przez Sąd II instancji informację na ten temat do administratora cmentarza w D. W..

W motywach środka odwoławczego J. K. (1) powtórzyła w istocie swoje , dotąd prezentowane stanowisko w zakresie przyczyn przeniesienia się matki do niej oraz jej woli w zakresie pochowania w P. wraz z mężem. Poza tym akcentowała brak zainteresowania brata grobem ojca w aktualnym miejscu jego położenia i fakt wizyt przy nim tylko o charakterze okazjonalnym.

Podkreślała też swoją wolę objęcia opieką mogiły obydwojga rodziców po sprawdzeniu szczątków ojca i pochowania ich razem z matka , co miało odpowiadać woli C. S. , wyrażanej w ostatnich latach życia.

Odpowiadając na apelację , J. S. domagał się jej oddalenia jako pozbawionej uzasadnionych podstaw w tym także wniosku dowodowego , który został w jej ramach zgłoszony. Wniósł również o obciążenie siostry kosztami postępowania apelacyjnego , przy czym nie dowodził ich rzeczywistego poniesienia.

W piśmie procesowym z dnia 7 października 2021r. / k. 119-122 akt / powódka zgłosiła kolejne wnioski dowodowe z dokumentów w postaci informacji administratorów cmentarzy (...) w P. i Parafii w D. W. dla wykazania , iż na pierwszym z nich dokonano w 1997r rezerwacji miejsc pochówku m. in dla rodziców stron oraz , że na drugim C. S. nie rezerwowała miejsca dla własnego pochowania.

Składając je powódka nie powoływała żadnych przyczyn ich zgłoszenia dopiero na etapie postępowania przed Sądem II instancji.

Rozpoznając apelację , Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy powódki nie jest uzasadniony i podlega oddaleniu.

Nie można podzielić jako usprawiedliwionego, żadnego z zarzutów na których opiera się jego konstrukcja.

Nie ma racji strona skarżąca stawiając zarzuty procesowe.

Zarzut tego rodzaju jest uzasadniony jedynie wówczas , gdy spełnione zostaną równocześnie dwa warunki.

Strona odwołująca się do niego wykaże , że rzeczywiście sposób postępowania Sądu naruszał indywidualnie oznaczoną normę [ normy ] formalne. Jednocześnie nieprawidłowości te prowadziły do następstw , które miały istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia. Nieco inaczej kwestię tę ujmując, zarzut procesowy jest usprawiedliwiony jedynie wówczas, jeżeli zostanie dowiedzione , że gdyby nie potwierdzone błędy proceduralne Sądu niższej instancji, orzeczenie kończące spór stron miałoby inną treść.

Co więcej , Sąd drugiej instancji, rozpoznający sprawę na skutek apelacji, jest związany zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa procesowego.

Oznacza to, że bez podniesienia w apelacji odpowiedniego zarzutu - nie może rozważać z urzędu- uchybień prawu procesowemu popełnionych przez sąd pierwszej instancji, choćby miały wpływ na wynik sprawy.

Odnosząc to generialium do zarzutów sformułowanych przez skarżącą oraz tego w czym upatrywała ich realizacji , wskazać jeszcze należy , iż usprawiedliwione odwołanie się do zarzutu naruszenia art. 233§1 kpc wymaga od strony wykazania na czym , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów, polegała nieprawidłowość postępowania Sądu, w zakresie ich oceny i poczynionych na jej podstawie ustaleń.

W szczególności ma ona wykazać dlaczego obdarzenie jednych dowodów wiarygodnością czy uznanie, w odróżnieniu od innych, szczególnego ich znaczenia dla dokonanych ustaleń , nie da się pogodzić z regułami doświadczenia życiowego i [lub ] zasadami logicznego rozumowania , czy też przewidzianymi przez procedurę regułami dowodzenia.

Nie oparcie stawianego zarzutu na tych zasadach , wyklucza uznanie go za uzasadniony , pozostając dowolną , nie doniosłą z tego punktu widzenia, polemiką oceną i ustaleniami Sądu niższej instancji.

/ por. w tej materii , wyrażające podobne stanowisko , powołane tylko przykładowo, orzeczenia Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001, sygn. IV CKN 970/00 i z 6 lipca 2005 , sygn. III CK 3/05 , obydwa powołane za zbiorem Lex/.

Ponadto nie można tracić z pola widzenia również , że swobodna ocena dowodów stanowi jeden z podstawowych elementów składających się na jurysdykcyjną kompetencję Sądu , który dowody bezpośrednio przeprowadza.

Ma to m. in. i takie następstwo , że nawet w sytuacji w której z treści dowodów można , w zakresie ustaleń , wyprowadzić równie logiczne , chociaż przeciwne do przyjętych przez Sąd I instancji wnioski, zarzut naruszenia normy art. 233 §1 kpc , pomimo to , nie zostanie uznany za usprawiedliwiony.

Dopóty , dopóki ocena przeprowadzona przez Sąd mieści się w granicach wyznaczonych przez tę normę procesową i nie doznały naruszenia wskazane tam jej kryteria , Sąd Odwoławczy obowiązany jest ocenę tę , a co za tym idzie także wnioski z niej wynikające dla ustalań faktycznych , aprobować .

To, w jaki sposób powódka motywuje jego realizację , wyklucza uznanie go za uzasadniony.

W miejsce rzeczowej, opartej na wskazanych wyżej kryteriach , odniesionej do indywidualnie oznaczonych dowodów [ i opartych na wnioskach z tej oceny ustaleń faktycznych , które przez to miałyby być dotknięte wadą ich błędu] , polemiki ze sposobem postępowania Sądu Okręgowego , ogranicza się do przeciwstawienia jej własnej ich wersji , jej zdaniem poprawnej.

Nieprawidłowość Sądu na której oparty jest ten oraz zarzut faktyczny , na co w sposób szczególny wskazuje opisany wyżej sposób zbudowania tego zarzutu - zgodnie z argumentacja apelantki - sprawdza się do tego ,że nie przyjął on wersji faktów afirmowanej przez J. K. (1) , opartej głównie na złożonej w postępowaniu relacji jej oraz jej córki K. K..

Już stwierdzenie takiego sposobu motywowania stawianych zarzutów wystarcza dla odparcia ich obu.

Dlatego tylko na marginesie i dla zapewnienia kompletności wywodu zauważyć należy , że okoliczności tak eksponowane w obu tych zarzutach apelacyjnych powódki nie mają istotnego dla rozstrzygnięcia o jej roszczeniu znaczenia.

Jak wynika z motywów żądania pozwu , powódka uznawała , że brak zgody brata na przeniesienie szczątków ojca jasna S. z miejsca aktualnego spoczynku na cmentarzu w D. W. do grobu na cmentarzu w P.- M. gdzie pochowała [ nie konsultując tego z pozwanym ] matkę stron , co wiązać by się musiało z ekshumacją ciała zmarłego , stanowi naruszenie jej dobra osobistego w postaci uprawnienia do sprawowania kultu pamięci ojca, a ściślej obydwojga rodziców pochowanych w tym samym miejscu - obok siebie.

Ochrona jaka miała zostać jej udzielona / nakazanie pozwanemu złożenia oświadczenia woli obejmującego zgodę na ekshumacje i przeniesienie z dotychczasowego miejsca pochowania / miała doprowadzić do usunięcia skutków naruszenia.

Przy takiej konstrukcji roszczenia w znaczeniu procesowym , to czy matka zarezerwowała sobie miejsce pochowania obok męża na cmentarzu w D. W. czy nie oraz to, kto i w jaki sposób opiekuje się grobem ojca na co dzień nie jest dla rozstrzygnięcia doniosłe.

Istotne jest natomiast , czy sposób zachowania brata powódki uniemożliwia sprawowanie jej kultu pamięci ojca w aktualnym miejscu jego wiecznego spoczynku oraz czy rzeczywiście jedynym środkiem zapewnienia jej realizowania w sposób niezakłócony tego osobistego uprawnienia / do którego zarówno w zakresie treści , częstotliwości realizacji oraz form sprawowania kultu, tożsame uprawnienie z siostrą, ma pozwany J. S./ , jest [ wyłącznie ] wyjęcie zwłok z grobu i ich przeniesienie do grobu na cmentarzu w P. aby pochować je obok żony C..

Wobec tego tym bardziej te wszystkie argumenty , które znalazły się w motywach obu zarzutów są - z rozważanego punktu widzenia- niedoniosłe.

Brak też jest uzasadnienia dla skutecznego zarzucania Sądowi I instancji , iż nie zasięgał informacji o tym na czyją rzecz zarezerwowane są miejsca sąsiadujące z grobem ojca stron w D. W., podejmując taką inicjatywę z urzędu.

Wystarczy wskazać , że w warunkach , gdy zwalczając żądanie siostry pozwany jedną dla tego podstaw uczynił z faktu , iż matka chciała być pochowana obok męża na dotychczasowym miejscu jego pochowania , a co więcej poczyniła ku temu naówczas także odpowiednie kroki nic nie stało na przeszkodzie aby powódka zawnioskowała o zasięgniecie takiej informacji.

Nie uczyniła tego mimo , iż to na niej ciążył obowiązek dowiedzenia faktów wskazujących na to ,iż zachowanie brata stanowi naruszenie jej dobra osobistego jakie jest przedmiotem oceny w rozstrzyganej sprawie. Zaniechanie J. K. (1) nie uzasadniało prowadzenia wskazanego dowodu z urzędu tym bardziej , że nie przemawiał za taką inicjatywą Sądu żaden , zasługujący na ochronę, interes publiczny.

Taka ocena wyklucza nie tylko podzielenie również kolejnego zarzutu procesowego skarżącej - naruszenia art. 232 kpc ale jest również elementem składowym oceny , iż wnioski dowodowe powódki zgłoszone w piśmie procesowym z dnia 7 października 2021r nie mogły zostać uwzględnione na etapie postępowania apelacyjnego.

Po pierwsze dlatego , że z przyczyn o których była już mowa , nie prowadzą do potwierdzenia okoliczności relewantnych z punktu widzenia oceny jej żądania ochronnego.

Po wtóre dlatego, że są to wnioski spóźnione w rozumieniu art. 381 kpc.

Zgłaszając je w stosunkowo odległym czasie od daty zamknięcia rozprawy przed Sądem Okręgowym apelująca nie wskazała na żadne okoliczności wskazujące na przyczyny powodujące niemożność powołania tych dowodów wcześniej albo , że taka potrzeba / przyczyna / , dotąd nie istniejąca zaszła dopiero w czasie pomiędzy datami : zamknięcia rozprawy przez Sąd I instancji , złożenia przez nią apelacji a dniem pisma , w którym zgłosiła dowody [ 7 października 2021r.]

Trzeba przy tym pamiętać , że nie jest tego rodzaju przyczyną argumentacja Sądu niższej instancji zawarta w motywach kwestionowanego w apelacji wyroku. Inaczej kwestię tę ujmując, strona skarżąca nie może w stanowisku Sądu I instancji motywującym kwestionowane przez nią rozstrzygniecie , upatrywać uzasadnionej potrzeby powoływania nowych dowodów na etapie postępowania apelacyjnego.

Z podanych powodów nie przeprowadzając wnioskowanych przez J. K. (1) dowodów , Sąd II instancji ocenił stawiane zarzuty procesowe i zarzut faktyczny za nieuzasadnione.

Taka ich ocena ma m. in. i to następstwo ,iż ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji , jako poprawne i kompletne dla oceny roszczenia powódki Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

W ich świetle, Sąd Okręgowy nie popełnił błędu zastosowania relewantnych norm prawa materialnego, oddalając powództwo zgłoszone przez powódkę.

Zachowanie jej brata, składające się na czynności realizacji przez rodzeństwo kultu pamięci osoby ich zmarłego ojca J. S. nie może być zakwalifikowane jako naruszenie tego dobra osobistego J. K. (1).

Tym bardziej nie jest uzasadnione roszczenie zgłoszone w pozwie , które miałoby służyć ochronie tego dobra poprzez najbardziej drastyczną ingerencję w spokój wiecznego spoczynku ojca stron jaką byłaby ekshumacja jego szczątków i przeniesienie ich , w celu pochowania , w innym miejscu.

Dobro osobiste w postaci kultu pamięci osoby zmarłej wywodzi się z ochrony bliskiej relacji oraz szczególnej więzi emocjonalnej pomiędzy najbliższymi członkami rodziny za życia osoby , której kult dotyczy.

Jednym z przejawów ochrony tego dobra jest prawo do niczym niezakłóconego kultywowania pamięci o zmarłym Jakkolwiek wyjęcie zwłok z grobu i przeniesienie na inne miejsce w celu pochowania jest dopuszczalnym sposobem usunięcia skutków potwierdzonego naruszenia tego dobra , jednak może mieć miejsce tylko wyjątkowo , w przypadkach zupełnie szczególnych.

W naszej kulturze kult osób zmarłych sprzeciwia się ekshumacji zwłok ludzkich, o ile nie przemawiają za tym ważne względy społeczne lub osobiste, osób uprawnionych do podjęcia takich decyzji. Prawo osobiste jednostki do oddawania kultu zmarłemu musi być postrzegane przez pryzmat ochrony pomięci tej osoby i prawa do kultywowania jego pamięci przez inne osoby uprawnione.

Nie można też tracić z pola widzenia tego , że co najmniej równie doniosła jak potrzeba zapewnienia ochrony dobru osobistemu składającemu się na i realizowanemu w ramach kultu pamięci osoby zmarłej, jest zasada zapewnienia spokojnego spoczynku zmarłym.

Tylko szczególne racje mogą zdecydować o tym, że zasada ta, w drodze orzeczenia sądu zastępującego zgodę na ekshumację i przeniesienia zwłok, będzie musiała ustąpić potrzebie ochrony sfery dóbr osobistych strony czynnej sporu. Do tego rodzaju sytuacji może dojść jedynie wówczas, gdy przeniesienie zwłok w inne miejsce jest jedynym sposobem pozwalającym na dalsze sprawowanie kultu pamięci osoby zmarłej, przez uprawnionego, który zostaje uniemożliwiony, w dotychczasowym miejscu złożenia zwłok, przez działanie innego ze współuprawnionych, które z uwagi na swój charakter i intensywność może być ocenione, jako bezprawnie ingerujące w sferę uprawnień osobistych, a przy tym inne środki ich ochrony przewidziane przez system prawny, w sytuacji faktycznej ustalonej w sprawie, nie przyniosą postulowanego przez ubiegającego się o ochronę powoda, skutku.

Odnosząc te generalne uwagi do faktów ustalonych w rozstrzyganej sprawie stwierdzić należy, iż J. K. (1) nie dowiodła okoliczności faktycznych dostatecznie potwierdzających to , że sposób sprawowania przez nią kultu pamięci ojca w aktualnym miejscu jego pochówku w D. W. jest uniemożliwiany albo też w jakikolwiek sposób ograniczany, w zakresie form jakie przybiera z wyboru powódki przez działania lub zaniechania pozwanego brata.

Za takie ograniczenie w realizacji uprawnienia osobistego córki zmarłego nie może być uznane w okolicznościach sprawy nie wyrażanie przez niego zgody na przeniesienie zwłok ojca na cmentarz do P. tym bardziej , że czynności ,które powódka przedsięwzięła wcześniej aby tam pochować matkę i tym pochówkiem uzasadnić potrzebę przeniesienia ciała ojca, były dla niego zaskoczeniem. Szczególnie , iż uprzednio C. S. wyrażała inaczej swoją- znaną pozwanemu - wolę co do miejsca własnego pochowania.

Wyrażając stanowisko przeciwne J. K. (1) nie dostrzega , iż jak wynika z ustaleń, nie doznaje żadnych utrudnień w sprawowaniu kultu ojca w dotychczasowym miejscu jego pochowania ze strony kogokolwiek i w jakiejkolwiek formie , a równocześnie, wyjecie zwłok z grobu i ich przeniesienie przy braku akceptacji brata dla tych działań siostry , stawiłoby także naruszenie jego [ tożsamego do siostrzanego] prawa do sprawowania kultu pamięci ojca.

Stąd też już wykluczenie , w świetle okoliczności faktycznych ustalonych w postępowaniu , tego aby pozwany naruszył to dobro osobiste apelującej jest wystarczające dla uznania , że oddalenie powództwa przez Sąd niższej instancji , wbrew odmiennemu zapatrywaniu powódki, odpowiada prawu.

Zatem jedynie dodatkowo należy wskazać , że skarżąca w postępowaniu nie dowiodła też żadnej okoliczności faktycznej pozwalającej na ocenę , że nawet przy potwierdzeniu takiego naruszenia, sięgniecie po ekshumację i przeniesie zwłok jako środek restytucyjny zmierzający do odwrócenia skutku naruszenia, mógłby być uznany za dostatecznie usprawiedliwiony także z punktu widzenia wartości na jakich opierają się stosunki obowiązujące w relacjach społecznych, a tym bardziej takich , na jakich zbudowane są stosunki pomiędzy najbliższymi krewnymi , współukonstytuowane także na szacunku i dobrej pamięci o zmarłych rodzicach.

Z podanych przyczyn , w uznaniu apelacji jako niezasadnej , Sąd Apelacyjny orzekł o jej oddaleniu ,na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 23i 24§1 kc. [ pkt 1 sentencji wyroku].

Sąd II instancji oddalił wniosek pozwanego o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego od przerywającej także ten etap sporu stron powódki dlatego , iż J. S. nie wskazał , jakie koszty rzeczywiście poniósł podejmując obronę przed środkiem odwoławczym siostry , ani nie przedstawił dowodów na ich wysokość.

Jego żądanie w tym zakresie Sąd ocenił zatem jako niewykazane. [ pkt 2 sentencji wyroku ].