Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Protokolant: Wiktoria Kalemba

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2024 r. na rozprawie

sprawy z wniosku M. K.

przy udziale T. J. i Prokuratora Okręgowego w Rzeszowie

o uchylenie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub zmiany na ubezwłasnowolnienie częściowe

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 3 lipca 2023 r. sygn. akt I Ns 249/22

p o s t a n a w i a:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zmienić orzeczone postanowieniem Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 19 lutego 2016 r. I Ns 125/15 wobec wnioskodawcy ubezwłasnowolnienie całkowite – na ubezwłasnowolnienie częściowe.

II.  przyznać ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Rzeszowie
adw. Ł. S. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem wynagrodzenia za udzielenie pomocy prawnej wnioskodawcy z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Małgorzata Moskwa

Sygn. akt I ACa 990/23

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Rzeszowie zaskarżonym postanowieniem z 3 lipca 2023 r. oddalił wniosek M. K., który domagał się uchylenia ubezwłasnowolnienia całkowitego, orzeczonego wobec niego postanowieniem z 19 lutego 2016 r. sygn INs 125/15.

Wnioskodawca na uzasadnienie swego wniosku podniósł, że od czasu umieszczenia w (...)ie tj. od 8 września 2015 r. leczy się systematycznie
u lekarza psychiatry i uważa, że ze względu na obecny stan zdrowia nie potrzebuje pomocy opiekuna. W toku postępowania, ustanowiony dla wnioskodawcy pełnomocnik podtrzymał ten wniosek, jednakże sformułował jako ewentualny wniosek o zmianę ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe.

Prokurator Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie i uczestnik T. J., będący opiekunem prawnym wnioskodawcy domagali się oddalenia wniosku.

Zaskarżone postanowienie zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych:

Prawomocnym postanowieniem z dnia 19 lutego 2016 r., sygn. I Ns 125/15, Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu ubezwłasnowolnił całkowicie z powodu innego rodzaju zaburzeń psychicznych M. K. ur. (...) w S., syna M. i A., a następnie postanowieniem Sądu Rejonowego w Stalowej Woli z dnia 21 lipca 2016 r. sygn. III RNs 104/17 ustanowiono dla niego opiekuna prawnego w osobie T. J..

Wnioskodawca ma 55 lat, wykształcenie ogólnokształcące, jest rozwiedziony. Ma troje synów, jest rencistą II grupy. Od 7 lat przebywa w Domu Pomocy Społecznej w P.. Leczy się psychiatrycznie od 12-tego roku życia z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej F31. Przebieg choroby charakteryzuje się częstą zmianą faz, wymaga stałego i systematycznego leczenia psychiatrycznego.

Wnioskodawca zażywa zalecane mu leki, od 7 lat nie spożywa alkoholu, pali paczkę papierosów dziennie.

Uzyskuje rentę w wysokości 1100 zł, posiada spadek po matce - lokal, który jest wynajmowany i z którego wnioskodawca czerpie dochód w wysokości 800 zł miesięcznie. Jest współwłaścicielem domu w S. wraz z najstarszym synem. Wcześniej, kiedy mieszkał samodzielnie w S. miał długi na ok. 25 000 zł, obecnie już spłacone. Utrzymuje stały kontakt z rodziną, w (...)ie odwiedzają go dwaj synowie oraz bracia, z jednym z synów nie ma kontaktu.

Cierpi na chorobę afektywną dwubiegunową, miewa stany depresyjne, które trwają od 2 do 6 miesięcy. Podczas pobytu w (...)ie cierpiał 3 lata na ciężką depresję, depresje są u niego przeważające.

Był dotychczas kilkadziesiąt razy hospitalizowany w szpitalach psychiatrycznych, do tej pory był 10 razy w szpitalu psychiatrycznym
w L., a ponadto na oddziałach psychiatrycznych szpitali w S. i J.. Ostatnio był hospitalizowany w szpitalu psychiatrycznym w L. w toku niniejszego postępowania – od dnia 8 lutego 2023 r., gdzie został umieszczony z uwagi na pogorszenie stanu psychicznego, w stanie depresyjnym z objawami psychotycznymi.

Jest hospitalizowany w szpitalu psychiatrycznym, z uwagi na zaostrzenie choroby i konieczność sprawowania stałej opieki, średnio raz do roku.

Z kart leczenia szpitalnego wynika, że w toku dotychczasowego leczenia rozpoznawano u niego: zaburzenia afektywne dwubiegunowe z epizodem maniakalnym bez objawów psychotycznych (2015 r.2016 r. 2017 r.), chorobę afektywną dwubiegunową (2018), zespół alkoholowy abstynencyjny (2004r.), osobowość chwiejną emocjonalnie typu borderline (2004r.), osobowość chwiejną emocjonalnie typu borderline i uzależnienie od kilku substancji psychoaktywnych (2005r.), zaburzenia zachowania przebiegu ZZA, schizofrenię innego rodzaju (2005r.), zaburzenia schizoafektywne – typu depresyjnego (2009r.,2010r., zaburzenia schizoafektywne- typu maniakalnego, CHAD- epizod depresji umiarkowanej, ZUA (2013r.), zaburzenia afektywne dwubiegunowe- epizod maniakalny, upicie alkoholowe, ZUA (2013r.), zaburzenia afektywne dwubiegunowe – epizod maniakalny bez objawów psychotycznych (2014r.), zaburzenia schizoafektywne oraz zespół uzależnienia od alkoholu (2015 r.).

W aktualnym badaniu psychiatryczno-psychologicznym z dnia 24 marca 2023 r. wnioskodawca nawiązywał powierzchowny kontakt werbalnyi pozawerbalny, afektywnie był sztywny, niedostosowany, w nastroju wyrównanym. W wypowiedziach był prawidłowo zorientowany co do miejsca i czasu, nie w pełni co do sytuacji własnej, nie ujawniał ostrych objawów wytwórczych, poczucie choroby psychicznej miał jedynie deklaratywne, krytycyzm co do własnego stanu zdrowia, uzależnienia od alkoholu i funkcjonowania życiowego miał zniesiony. Stwierdzono u niego osobowość z cechami schizoidii oraz organicznego zaburzenia.

Wnioskodawca jest osobą chorą psychicznie na chorobę afektywną dwubiegunową z organicznym ubytkiem osobowości. Wnioskodawca choruje od okresu nastoletniego tj. od ponad 40 lat. Przebieg choroby jest u jego ciężki, wnioskodawca wymagał wielu hospitalizacji psychiatrycznych.
Z powodu zniesionego krytycyzmu chorobowego nie był w stanie samodzielnie dopilnować koniecznego przewlekłego leczenia psychiatrycznego – odstawiał leki, co nasilało objawy chorobowe i przyczyniło się do postępującej degradacji osobowości. W przeszłości nadużywał alkoholu i nie potrafił samodzielnie utrzymać abstynencji od alkoholu. W okresach zaostrzenia procesu chorobowego zadłużał się, wchodził w konflikt z prawem, jego zachowanie wzbudzało w otoczeniu obawę o bezpieczeństwo. Choć od siedmiu lat jest umieszczony w (...)ie , gdzie nadzorowane jest jego regularne leczenie psychiatryczne oraz utrzymywania abstynencji od alkoholu, u wnioskodawcy często dochodzi do zaostrzenia procesu chorobowego, i wówczas wymaga hospitalizacji psychiatrycznej, na którą jest kierowany.

Z uwagi na zniesiony krytycyzm chorobowy oraz przewlekły charakter choroby wnioskodawca wymaga stale instytucjonalnej wieloaspektowej pomocy oraz nadzoru opiekuna prawnego w zakresie dopilnowywania regularnego leczenia psychiatrycznego, kierowania na leczenie szpitalne, zarządzania środkami finansowymi, zabezpieczenia warunków bytowych. Stan jego zdrowia psychicznego nie jest stabilny.

Stwierdzony stan psychiczny powoduje, że wnioskodawca nie jest zdolny do samodzielnego zabezpieczenia własnych nawet podstawowych potrzeb życiowych, ani do zadbania o swoje interesy. Wymaga całodobowej opieki osób trzecich. Wnioskodawca nie jest zdolny do kierowania swoim postępowaniem.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dowody wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Sąd wyjaśnił, że oparł się w głównej mierze na opinii sądowo – psychiatryczno - psychologicznej biegłych z zakresu psychologii, którą ocenił, jako kompleksową i sporządzoną przez specjalistów w swojej dziedzinie, na podstawie danych zawartych
w aktach sprawy jak również dowodów zawartych w aktach związkowych, dokumentacji medycznej oraz badania psychiatryczno – psychologicznego wnioskodawcy, jako zawierającą jednoznaczne i odpowiednio uzasadnione wnioski co do stanu zdrowia wnioskodawcy oraz ewentualnych możliwości samodzielnego kierowania przez niego swoim postępowaniem. Poza tym podkreślił, że żadna ze stron postępowania nie kwestionowała treści opinii i nie podnosiła merytorycznych zarzutów do opinii.

Dokonując oceny wyjaśnień wnioskodawcy Sąd podał, że zestawiając ze sobą dowody w postaci dokumentacji medycznej i opinii sądowych, wyjaśnienia wnioskodawcy są niewiarygodne w zakresie, w jakim wnioskodawca wskazywał, że z racji tego, że regularnie zażywa leki, jest w stanie funkcjonować samodzielnie mimo choroby, co w jego ocenie uzasadnia uchylenie ubezwłasnowolnienia. Z opinii biegłych wyraźnie wynika bowiem, że choroba psychiczna w postaci choroby afektywnej dwubiegunowej, na którą wnioskodawca choruje od 12 roku życia ma bardzo ciężki przebieg. Jak wynika z dokumentacji lekarskiej wnioskodawca kilkadziesiąt razy był hospitalizowany psychiatrycznie z uwagi na zaostrzenie choroby, praktycznie raz w roku z uwagi na zaostrzenie stanu chorobowego jest hospitalizowany w szpitalu, ma to miejsce także w okresie ostatnich siedmiu lat, kiedy jest objęty opieką w specjalistycznym ośrodku – domu pomocy społecznej – gdzie jest nadzorowany w zakresie regularnego przyjmowania leków i abstynencji od alkoholu. Powyższe wskazuje jednoznacznie, iż przebieg choroby wnioskodawcy jest na tyle ciężki, iż nawet przy stosowaniu przez niego farmakologii zdarzają się okresy zaostrzenia choroby, jego choroba powoduje także zniesiony krytycyzm, a stan jego zdrowia psychicznego nie jest stabilny, wymaga stałej, instytucjonalnej pomocy w szerokim aspekcie -od dopilnowania regularnego przyjmowania leków, kierowania na leczenie szpitalne, zarzadzania środkami finansowymi, zabezpieczenia warunków bytowych, zwłaszcza przy uwzględnieniu jego zachowań w przeszłości kiedy zadłużył się finansowo na kwotę 25.000 zł i kiedy nadużywał alkoholu, co nie pozostawało bez ujemnych skutków dla przebiegu choroby.

W swej ocenie prawnej, Sąd Okręgowy rozważył art. 13 § 1 i 2 k.c. oraz art. 559 § 1 i 2 k.p.c. Reasumując, wyraził pogląd, że stan zdrowia M. K. nie uległ poprawie, co uzasadnia odmowę uchylenia albo zmiany ubezwłasnowolnienia na częściowe.

Od powyższego postanowienia apelację złożył wnioskodawca, domagając się jego zmiany i uchylenia ubezwłasnowolnienia całkowitego, względnie zmianę na ubezwłasnowolnienie częściowe ewentualnie uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Apelujący zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego, a to art. 559 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c., w zw. z art. 13 § 1 i 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w wyniku niepełnej i nieprawidłowej oceny materiału dowodowego i w konsekwencji brak uchylenia ubezwłasnowolnienia całkowitego lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe, w sytuacji gdy zebrane w sprawie dowody nie wskazują jednoznacznie – na dzień wydania zaskarżonego postanowienia – na całkowity brak możliwości kierowania przez wnioskodawcę swoim postępowaniem, rozumianego jako świadoma zdolność do podejmowania czynności prawnych, a co najwyżej na konieczność pomocy wnioskodawcy w prowadzeniu jego spraw, gdyż istnienie choroby psychicznej w świetle podjętego na przestrzenni czasu leczenia oraz aktualnego stanu zdrowia, oraz składanych na rozprawie zeznań, szczególności w zakresie świadomości choroby, jednoznacznych deklaracji, co do kontynuacji leczenia po uchyleniu lub zmianie orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu, a także logiczne stwierdzenia o możliwości radzenia sobie w sprawach życia codziennego wskazują na brak przesłanek do utrzymania instytucję ubezwłasnowolnienia całkowitego, ewentualnie stanowią podstawę do jego zmiany na ubezwłasnowolnienie częściowe.

Prokurator przychyliła się do wniosku o zmianę ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe.

Sąd Apelacyjny poczynił uzupełniające ustalenia faktyczne oraz rozważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest uzasadniona, albowiem brak przesłanek do utrzymywania względem niego ubezwłasnowolnienia całkowitego.

Należy zauważyć, że te osoby, które mają długotrwale fizyczne, umysłowe, intelektualne lub dotyczące zmysłów uszkodzenia, co niewątpliwie ma miejsce w przypadku wnioskodawcy, podlegają ochronie zgodnej z zapisami Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych z 13 grudnia 2006 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1169). W art. 12 tej konwencji - z uwagi na to, że ubezwłasnowolnienie całkowite jest tak daleko idącym ograniczenia praw człowieka – wykluczono zostało takie rozwiązanie jak ubezwłasnowolnienie. Konwencja ta została ratyfikowana przez Polskę, choć z zastrzeżeniem interpretacji art. 12 w sposób zezwalający na stosowanie ubezwłasnowolnienia, w okolicznościach i w sposób określony w prawie krajowym, jako środka, o którym mowa w art. 12 ust. 4, w sytuacji, gdy wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.

W judykaturze i dość już często w orzecznictwie sądów powszechnych przyjęto zatem tak stosować i wykładać art. 13 k.c., aby w świetle powyższego zastrzeżenia, brać pod uwagę konieczność ochrony osoby, której postępowanie dotyczy, w sposób określony w konwencji. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 grudnia 2018 r., V CSK 601/17, Lex, Legalis – rozważając znaczenie Konwencji w sprawie o ubezwłasnowolnienie - wskazał, że ubezwłasnowolnienie całkowite, którego orzeczenie prowadzi do pozbawienia zdolności do czynności prawnych, powinno być stosowane jedynie wtedy, gdy osoba dotknięta chorobą psychiczną lub innymi zaburzeniami nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem i przez możliwie najkrótszy czas.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 6 września 2017 r., I CSK 331/17, Lex, Legalis) istnienie choroby psychicznej lub innej wskazanej w art. 13 § 1 k.c. przyczyny nie jest przesłanką wystarczającą do orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego i musi jej jeszcze towarzyszyć powiązana z tymi przyczynami niemożność kierowania swoim postępowaniem przez osobę fizyczną, a przez pojęcie "niemożność" rozumie się brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak możliwości intelektualnej oceny swojego zachowania i wywołanych w nim następstw.

Wnioskodawca, względem którego orzeczono 2016 r. ubezwłasnowolnienie całkowite, ma ustabilizowaną sytuację, przebywa bowiem w zakładzie opiekuńczym, i w ten sposób ma zapewnione wsparcie w dbałości o leczenie i zaspokajanie swych codziennych potrzeb. Podkreślić należy, że umieszczenie wnioskodawcy w tym zakładzie odbyło się na skutek orzeczenia sądu, a zatem weryfikacja czy konieczny jest jego pobyt w tym zakładzie będzie mogła się odbyć w odrębnym postępowaniu, właściwym dla umieszczenia przymusowego w jednostce opiekuńczej. Nie jest tak, że rozstrzygnięcie w przedmiocie ubezwłasnowolnienie poprzez jego zmianę na częściowe, ma decydujący wpływ na pobyt wnioskodawcy w jednostce opiekuńczej, w której przebywa od kilku lat. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby wnioskodawca dalej tam przebywał, albo w ramach socjalnej pomocy Państwa i Samorządu udzielanej w mieście, w którym zamieszka korzystał ze wsparcia osób świadczących pomoc społeczną. Należy zauważyć, że konsekwencją ubezwłasnowolnienia całkowitego dla sfery życia codziennego wnioskodawcy jest to, że korzysta on ze wsparcia opiekuna, jednakże jest to osoba obca dla niego, a przy tym nie wydaje się aby była zaangażowana w sprawy życia codziennego i dążyła do pomocy w tym zakresie, skoro w tak newralgicznej dla życia wnioskodawcy sprawie, jak sądowa sprawa o zmianę ubezwłasnowolnienia lub jego uchylenie, opiekun prawny nie był aktywny. Poza tym, jak wynika z zeznań świadka - pracownika zakładu opiekuńczego, w którym przebywa wnioskodawca, opiekun nie wyraził inicjatywy, aby możliwość wnioskodawcy choćby czasowe opuszczanie zakładu opiekuńczego, zważywszy, że wyjścia wnioskodawcy (choćby na dalszy spacer) wymagają zadeklarowania asysty osób trzecich. Ważne jest, że wnioskodawca utrzymuje kontakty z rodziną, nawet jeśli nie jest on częsty, i nic nie wskakuje na to, aby był wyłączony z umiejętności w nawiązywaniu kontaktów z personelem i mieszkańcami zakładu opiekuńczego. Wnioskodawca korzysta z zająć malarstwa oraz w reakcji na zalecenie personelu zakładu opiekuńczego zapewnia środki finansowe na leki, które nie refundowane przez ten zakład. Jak wynika z zeznań świadka, pracownicy tego zakładu, przesłuchanej w postępowaniu apelacyjnym, wnioskodawca, tak jak i inni pensjonariusze, bywa konfliktowy, jednakże z zeznań tych nie wynika, aby wiązało się to z agresją czy przybierało formy karalne. Nie można zatem z opisanych wyżej faktów, ustalonych przed sądami obu instancji wywieść, że wnioskodawcy należy przypisać brak możliwości kierowania swoim postępowaniem w rozumieniu art. 13 k.c. Podkreślić należy, że takie stwierdzenie zawarte w opinii biegłych nie przesądza o kodeksowym znaczeniu tego warunku ubezwłasnowolniania. Opiniujący wyczerpująco odnosili się do kwestii stanu zdrowia wnioskodawcy, nie zaś do rozumienia powyższego zapisu w ustawie. Tego bowiem nie musieli czynić. Nie ma więc miejsca kwestionowanie ustaleń natury medycznej opinii. Rzecz w tym, że to Sąd winien w oparciu o zachowania wnioskodawcy w życiu codziennym ustalić czy po stronie wnioskodawcy ma miejsce brak możliwości kierowania swoim postępowaniem, rozumiejąc jednak ten zapis w duchu wskazanej Konwencji. Zbadanie tego i rozważenia Sąd Okręgowy jednak zaniechał. Okoliczność, że wnioskodawca wymaga wsparcia i pomocy rodziny, czy osób trzecich lub pracowników pomocy społecznej, nie oznacza, że ma to nastąpić poprzez ubezwłasnowolnienie całkowite. Nie taki jest cel tego rodzaju ubezwłasnowolnienia. Jeśli potrzeba jest mu pomoc do prowadzenia swoich spraw, to cel tej jest osiągnięty poprzez ubezwłasnowolnienie częściowe, o którym mowa w art. 16 k.c.

Zwrócić uwagę należy, że każda osoba z niepełnosprawnościami, a więc i osoba z niepełnosprawnościami natury psychicznej, do których odnosi się art. 13 i 16 k.c. ma w świetle cytowanej wyżej Konwencji prawo do „szerokiego wachlarza metod wspierających” (wyrok ETPCz z 16 października 2012 r. w sprawieK. przeciwko (...) (skarga nr 45026/07, Legalis). Stąd też należy w interpretacji „możliwości kierowania swoim postępowanie” z art. 13 k.c. uwzględniać, że osoba z tego rodzaju niepełnosprawnością winna uzyskiwać pomoc Państwa w ramach pomocy społecznej i niejednokrotnie taką pomoc uzyskuje, a także, że uzyskuje lub może uzyskiwać taką pomoc od wszelkiego rodzaju organizacji, takich jak fundacje czy stowarzyszenia, a w końcu (i to zazwyczaj w najszerszym zakresie) pomoc na jej rzecz świadczy rodzina i osoby jej bliskie. W takich sytuacjach wykluczone jest ubezwłasnowolnienie całkowite, gdyż w istocie osoba taka ma możliwość kierowania swoim postępowanie, choć czyni to z pomocą instytucji, organizacji czy bliskich. Tylko w szczególnych sytuacjach, wynikających z reguły ze stanu zdrowia, może zaistnieć sytuacja, że możliwość kierowania swoim postępowaniem, o której mowa w art. 13 k.c. jest wyłączona. Należy mieć na uwadze, że gdy opisane wyżej wsparcie w ramach pomocy społecznej, organizacji pozarządowych czy bliskich jest niewystarczające dla kierowania swoimi sprawami, osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą uzyskać pomoc sądu opiekuńczego, poprzez ustanowienie kurateli z art. 183 k.r.o., bez potrzeby utraty zdolności do czynności prawnych w wyniku ubezwłasnowolnienia (por. cytowane już wyżej postanowienie Sądu Najwyższego z 6 września 2017 r.).

Przypomnienia wymaga, że Trybunał Konstytucyjny już w 2007 r., w wyroku z dnia 7 marca 2007 r., K 28/05 zauważył, że „odchodzi się obecnie od sztywnego ograniczania praw i wolności osób chorych psychicznie, upośledzonych lub uzależnionych na rzecz regulacji bardziej elastycznych, dopasowywanych do konkretnych sytuacji przez sąd orzekający w danej sprawie”.

W stosunku do wnioskodawcy tego rodzaju wsparcie ma miejsce. Jest ono realizowane, jak już wyłożono powyżej, poprzez działania zakładu opiekuńczego ale i potencjalnie możliwe i nie wykluczone wsparcie rodziny.

Wszelkie próby rozszerzania przesłanek ubezwłasnowolnienia z art. 13 k.c. co do zasady są nieuprawnione, a zatem nie jest dopuszczalne aby dobro rodziny lub innych osób czy instytucji było uwzględniane przy rozstrzygnięciu o ubezwłasnowolnieniu. Może za tym przemawiać tylko dobro osoby z niepełnosprawnością wywołaną chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym czy innego rodzaju zaburzeniem psychicznym i to tylko wówczas, gdy nie ma ona możliwości kierowania swoim postępowaniem (por. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 18 kwietnia 2018 r., IV CSK 587/17 Lex, Legalis).

Końcowo dodać należy, że jeśli wnioskodawca posiada stały dochód w postaci renty i wynajmu jego nieruchomości, i jak zeznał, w niedługim czasie jego syna zamieszka w budowanym przez siebie domu, zwalniać mieszkanie wnioskodawcy, to świadczy to o możliwości dość szerokiego zadbania o leczenie oraz stworzenie wnioskodawcy albo rozpoczęcia funkcjonowania poza zakładem opiekuńczym, albo uzyskania dalszych środków finansowych (poprzez odpłatny wynajem mieszkania zwolnionego przez syna) poprawiających funkcjonowanie wnioskodawcy.

Reasumując, ubezwłasnowolnienie całkowite wnioskodawcy jest środkiem nieproporcjonalnym, sprzecznym z dobrem wnioskodawcy, które w żadnej mierze nie poprawia jego sytuacji prawnej i faktycznej, w której jest on w stanie kierować swoim postępowaniem w rozumieniu art. 13 k.c., z jednoczesnym jednak uzyskiwaniem tylko pomocy w prowadzeniu swoich spraw, o czym mowa w art. 16 k.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zmienił orzeczone postanowieniem Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 19 lutego 2016 r. wobec wnioskodawców ubezwłasnowolnienie całkowite – na ubezwłasnowolnienie częściowe.

Rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego pełnomocnika udzielającego wnioskodawcy pomocy prawnej z urzędu rozstrzygnięto z uwzględnieniem treści Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2631 z późn. zm.) z przyjęciem jednak braku konstytucyjnych podstaw do obniżania wynagrodzenia pełnomocników z urzędu w stosunku do wynagrodzenia, jakie otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, co jednak wiąże się z nie doliczaniem do pełnego przyznanego wynagrodzenia podatku VAT, analogicznie jak przy zastosowaniu Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.).

SSA Małgorzata Moskwa