Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa G. (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko Miastu i Gminie (...) M.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 26 lutego 2021 r. sygn. akt IX GC 506/20

1. zmienia zaskarżony wyrok nadając mu treść:

„I. oddala powództwo;

II. zasądza od strony powodowej G. (...) spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz Miasta i Gminy (...) M. kwotę 30.017 zł (trzydzieści tysięcy siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu.”

2. zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 143.123 zł (sto czterdzieści trzy tysiące sto dwadzieścia trzy złote) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Sygn. akt : I AGa 172/21

UZASADNIENIE

W ostatecznie określonym żądaniu pozwu skierowanego przeciwko Miastu i Gminie M. strona powodowa G. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W., domagała się zapłaty 4 157 109,59 zł , na którą złożyły się:

-kwota 1 885 673,63 zł z odsetkami od 9 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty , tytułem kary umownej ustalonej na podstawie § 14 ust.3 w związku z § 16 ust.5 pkt b/ umowy zawartej przez strony,

- 2 271 435,96 zł z ustawowymi odsetkami , stanowiącej sumę :

a/ kwoty 1 885 673,63 zł, będącą równowartością bezpodstawnie uzyskanej przez pozwaną z gwarancji ubezpieczeniowej oraz

b/ 385 762,33 zł , tytułem odsetek ustawowych od niej , za okres od 19 czerwca 2013 r. do 29 stycznia 2015 r.

Domagała się również obciążenia strony przeciwnej kosztami sporu.

Podczas postępowania cofnęła powództwo w zakresie należności odsetkowej od kwoty 1 885 673,63 zł , za okres do 8 stycznia 2015 r, łącząc je ze zrzeczeniem się roszczenia, w tym zakresie.

Uzasadniając zgłoszone żądania podnosiła, że łączyła ją z pozwaną umowa, na mocy której wykonywała na rzecz gminy jako zamawiającej , roboty budowlane , w ramach zadania inwestycyjnego budowy obwodnicy M..

Swoje zobowiązania umowne wykonywała prawidłowo , a pomimo to pozwana złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy, powołując się na uprawnienie z § 14 ust.2 pkt a) umowy , z uwagi na wszczęcie wobec powódki postępowania o ogłoszenie upadłości.

W tym zakresie, nie przecząc temu faktowi , argumentowała , iż w dniu 29 listopada 2012 r. postępowanie to zostało umorzone z uwagi na cofnięcie wniosku. Zatem strona pozwana nie miała dostatecznych podstaw aby w oparciu o tę przyczynę doprowadzić do ustania stosunku umownego.

Wobec tego umowa ta nadal trwała i powódka mogła skutecznie od umowy odstąpić, co uczyniła 30 grudnia 2014r z przyczyn obciążających zamawiającą. Ma zatem uzasadnione uprawnienie do dochodzenia kary umownej , zastrzeżonej na jej rzecz z tej przyczyny, w umowie łączącej strony.

Pozostałą część dochodzonego świadczenia stanowi równowartość sumy wypłaconej gminie przez osobę trzecią – (...) S.A., tytułem udzielonej spółce gwarancji ubezpieczeniowej jako zabezpieczenia roszczeń pozwanej jakie mogłyby wyniknąć z nienależytego wykonania umowy przez wykonawcę – powódkę , która była zleceniodawca gwarancji.

Zdaniem spółki zamawiająca nie miała uzasadnionej podstawy aby żądać od ubezpieczyciela spełnienia świadczenia gwarancyjnego skoro nie mogła skutecznie od umowy odstąpić.

W konsekwencji powódka doznała szkody . W toku sporu powódka twierdziła, że ponadto zamawiająca jest tą należnością kosztem wykonawcy bezpodstawnie wzbogacona tym bardziej , że ubezpieczyciel zażądał od G. (...) zwrotu tej kwoty wraz z odsetkami , tytułem regresu zastrzeżonego w §6 umowy gwarancji.

W odpowiedzi na pozew strona przeciwna wniosła o oddalenie powództwa i obciążenie przeciwniczki procesowej kosztami procesu.

Przyznała fakt zawarcia umowy z powódką i odstąpienia od umowy z dniem 14 listopada 2012 r., które było skutkiem zawinionego działania drugiej strony .

Podnosiła , że strona powodowa , jako generalny wykonawca inwestycji, swoimi zaniechaniami w procesie inwestycyjnym zagrażała terminowemu jej zrealizowaniu , wymaganemu dla rozliczenia dotacji przyznanej na ten cel zamawiającej , co z kolei stanowiło realne zagrożenie dla budżetu gminy.

Twierdziła, że za jej zgodą , G. (...) powierzyła wykonanie prawie całości prac (z wyjątkiem prac archeologicznych, które wykonał także inny podwykonawca ) osobie trzeciej – (...) spółce akcyjnej w W. , a gmina, na podstawie zawartej umowy przekazu, uiszczała wynagrodzenie bezpośrednio na rzecz tej spółki.

Ponieważ strona powodowa nie wykonywała obowiązków umownych także wobec (...) SA , ta, w dniu 14 listopada 2012r także odstąpiła od umowy z nią .

Nastąpiło opóźnienie w przewidywanym hemogramie prac , a powódka nie była zainteresowana kontynuacją kontraktu , mimo ponagleń ze strony zamawiającej.

Po złożeniu przez pozwaną oświadczenia o odstąpieniu od umowy, zamawiająca gmina wezwała podwykonawców do zaprzestania prac. To również nie skłoniło drugiej strony do podjęcia robót. Pozwana przeprowadziła inwentaryzację dotąd zrealizowanej części prac , na którą Grupa (...) wyraziła zgodę , chociaż jej przedstawiciele nie wzięli udziału czynnościach inwetaryzacyjnych.

Zarówno pozwana jak i spółka (...) złożyły, połączone do wspólnego rozpoznania wnioski o ogłoszenie upadłości powódki. Postępowanie po jego wszczęciu zostało umorzone albowiem strona powodowa nie miała majątku pozwalającego na pokrycie kosztów związanych z jego [ dalszym ] prowadzeniem .

Gmina argumentowała w swoim stanowisku także , iż powódka nie może domagać się kary umownej albowiem nie odstąpiła skutecznie od umowy , która przed datą złożenia oświadczenia o odstąpieniu przez byłą kontrahentkę już ustała , a prace przy budowie ukończył inny podmiot, na podstawie odrębnej umowy, zawartej z pozwaną po tym , kiedy G. (...) przestała byc zainteresowana kontynuacją prac.

Zdaniem strony pozwanej , wbrew stanowisku oponentki procesowej, była uprawniona do domagania się spełnienia świadczenia z gwarancji, a za oddaleniem tej części roszczenia przemawia także okoliczność , iż nie jest już nim wzbogacona.

Wyrokiem z dnia 13 lipca 2016r Sąd Okręgowy w Krakowie :

- umorzył postępowanie w zakresie roszczenia o zapłatę odsetek od kwoty 1 885 673,63 zł do dnia 8 stycznia 2015 r.[ pkt I ],

- w pozostałym zakresie powództwo oddalił [ pkt II] oraz

- zasądził od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 7 217 zł , tytułem kosztów procesu [ pkt III sentencji wyroku ].

Jako niesporne pomiędzy stronami Sąd I instancji uznał to , że :

- strony łączyła umowa z 12 grudnia 2011 r. o roboty budowlane;

- powódka powierzyła wykonanie zleconych jej prac (...) SA w W.,

- strony i główny podwykonawca spółka (...) zawarły umowę przekazu na mocy której gmina płaciła wynagrodzenie za wykonane prace bezpośrednio tej spółce,

- właściwy Sąd Rejonowy wszczął postępowanie o ogłoszenie upadłości powódki na wniosek osób trzecich- jej wierzycieli,

- gmina w dniu 14 listopada 2012r złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy powołując się na fakt złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i wezwała do zaprzestania prac,

- postępowanie to zostało umorzone wskutek cofnięcia wniosku przez wnioskodawców z uwagi na ich zaspokojenie przez powódkę przed wydaniem orzeczenia w przedmiocie ogłoszenia upadłości,

- pozwana i spółka (...) złożyły[ ponownie ] wnioski o ogłoszenie upadłości powódki, które zostały połączone do wspólnego rozpoznania. Sąd Rejonowy ogłosił upadłość powódki postanowieniem z 12 grudnia 2013 r., a następnie postępowanie to umorzył postanowieniem z 31 lipca 2014 r., z uwagi na brak majątku upadłej , który pozwoliłby na zaspokojenie kosztów postępowania,

- gmina złożyła (...) SA dyspozycję wypłaty gwarancji ubezpieczeniowej udzielonej i z tego tytułu otrzymała 1 885 672,63 zł;

- zakład ubezpieczeń wezwał spółkę - wykonawcę do zwrotu spełnionego świadczenia przekazanego gminie . Na dzień zamknięcia rozprawy powódka świadczenia tego mnie spełniła w jakiejkolwiek części ,

- 30 grudnia 2014 r. G. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. złożyła oświadczenie, iż odstępuje od umowy zawartej z pozwaną w dniu 12 grudnia 2011r.

W zakresie okoliczności spornych Sąd I instancji ustalił , iż :

W drugiej połowie 2012 r. sytuacja gospodarcza powódki była bardzo zła.

Wykonawca nie realizował samodzielnie żadnego zakresu prac określonych umową stron. Ich ogół w zakresie prac o charakterze budowlanym , powierzył , na podstawie odrębnej umowy, spółce (...) w W.. Badania archeologiczne także zlecił innemu podwykonawcy.

Roboty były wykonywane z opóźnieniem spowodowanym z jednej strony złymi warunkami pogodowymi, ale przede wszystkim niewystarczającą obsługą kontraktu ze strony powódki . Zamawiająca regularnie zwracała się do niej o przyspieszenie tempa prac, co pozostawało bez żadnego wpływu na postęp robót.

W III kwartale 2012r. do gminy wpłynęło 9 zajęć komorniczych obejmujących należności innych wierzycieli powódki o łącznej wartości 1 miliona złotych Ponadto wpływały do niej pisma, z których wynikało, że G. (...)spółka nie wykonuje obowiązków wobec spółki (...), skutkiem czego ta nie płaci podwykonawcom.

We wrześniu 2012 r., zamawiająca zwróciła się do powódki o wstrzymanie wystawienia faktur do czasu wyjaśnienia sygnalizowanych nieprawidłowości wykonanego zakresu robót.

G. (...) w I połowie 2013 r. nie osiągnęła żadnych przychodów.

Po odstąpieniu od umowy , gmina dokonała inwentaryzacji prac, co pozwoliło na ich odebranie i zapłatę zaległych wynagrodzeń podwykonawcom. Przedstawiciele powodowej spółki, mając zapewnioną taką możliwość, nie wzięli udziału w czynnościach inwentaryzacyjnych.

W dniu 20 listopada 2012 r. właściwy Sąd Rejestrowy wykreślił siedzibę powódki i wszystkich członków jej dotychczasowego zarządu, a nowa siedziba, prezes zarządu i prokurent zostali ujawnieni w KRS dopiero w dniu 11 kwietnia 2013 r.

Umowa stron miała być wykonana w całości do 12 września 2013 r.

Inwestycja została zakończona przez innego wykonawcę w 2013 r.

W ramach rozważań prawnych / poza wskazaniem podstawy normatywnej postanowienia o umorzeniu postepowania , w części w jakiej powódka cofnęła roszczenie za jego zrzeczeniem się / ,oceniając pozostała część jej żądań jako nieuzasadnionych , Sąd Okręgowy wskazał , iż pozwana nie mogła skutecznie w dniu 14 listopada 2012r odstąpić od umowy stron z powołaniem się na wszczęcie wobec kontrahentki postępowania o ogłoszenie upadłości.

Postanowienie umowy stron wynikające z §14 ust. 2 lit a/ , na które, jako podstawę swojego oświadczenia powołała się, było sprzeczne z art. 83 ówcześnie obowiązującej ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze.

Uznał , iż przyjęcie w umowie ,że strona może doprowadzić do jej zniweczenia w razie złożenia wniosku o upadłość , wyłączałoby jakąkolwiek możliwość realizacji zakazu , który wynika ze wskazanej normy prawa upadłościowego, mającej kogencyjny charakter , a tym samym ochronę wierzycieli realizowanej poprzez ten przepis. Prowadziłoby to do obejścia prawa, uniemożliwiając realizację celu postępowania upadłościowego.

Ta bezskuteczność oświadczenia strony pozwanej - jak argumentował Sąd- decyduje o tym , iż gmina nie mogła zasadnie uznawać, że jest jej należna od powódki kara umowna, uzależniona od realizacji przesłanki odstąpienia z przyczyn obciążających spółkę - wykonawcę.

Wobec tego nie miała także tytułu do tego, aby kierować do ubezpieczyciela wniosku o spełnienie świadczenia z gwarancji ubezpieczeniowej, aby w ten sposób swoją wierzytelność z tego tytułu zaspokoić.

Tym nie mniej , zdaniem Sądu I instancji, powódka nie może skutecznie dochodzić od byłej kontrahentki zwrotu tego świadczenia, które realizując gwarancję, spełnił na jej rzecz ubezpieczyciel (...) SA , wraz z odsetkami , na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu .

Gmina nie jest bowiem tym świadczeniem wzbogacona kosztem G. (...)spółka z ograniczona odpowiedzialnością.

Wniosek taki nie wynika przy tym z podzielenia jej argumentacji pozwanej , zgodnie z którą wzbogacenia się wyzbyła , tego bowiem nie dowiodła ale stąd , że , jak dotąd, majątek spółki z W. nie pozostał w żadnym zakresie uszczuplony czy obciążony na skutek obowiązku zwrotu przez zleceniodawcę gwarancji spełnionego przez gwaranta świadczenia.

Z ustaleń dokonanych w sprawie wynikało bowiem, iż powódka nie zwróciła ubezpieczycielowi, w realizacji wezwania ubezpieczyciela , jakiejkolwiek kwoty. Dopóki to nie nastąpi o takim wzbogaceniu nie można zasadnie mówić.

Jako niezasadną ocenił Sąd I instancji także tę część roszczenia , które powodowa spółka wywodziła z faktu , iż skutecznie odstępując od umowy zawartej przez strony , na podstawie oświadczenia z dnia 30 grudnia 2014r , miała prawo naliczyć karę umowną za odstąpienie , które nastąpiło z przyczyn obciążających pozwaną.

Jego zdaniem to, iż zamawiająca nieskutecznie odstąpiła od umowy nie oznacza skuteczności oświadczenia o odstąpieniu złożonego przez powódkę .

W dacie tego oświadczenia umowa stron już nie obowiązywała albowiem obydwie strony wcześniej , poprzez swoje zachowania, uznały zgodnie , że przestała ona je wiązać [ a roboty budowlane do końca 2013r dokończyła spółka (...) w P., na podstawie odrębnej umowy podpisanej z gminą jako zamawiającą].

Sąd Okręgowy podał podstawy faktyczne takiego wnioskowania , eksponując w szczególności okoliczność , że zgodnie z umową , jej przedmiot miał być zrealizowany do 12 września 2013r oraz to , że powódka aprobowała fakt wstrzymania robót przez zamawiającą i przeprowadzenie przez nią inwentaryzacji prac wykonanych do dnia złożenia przez gminę [ nieskutecznego] oświadczenia o odstąpieniu , jak również brak, po tej dacie , deklaracji ze strony powódki, co do gotowości podjęcia robót wykonawczych.

Rozpoznając apelację strony powodowej od tego orzeczenia Sąd Apelacyjny w Krakowie, wyrokiem z dnia 10 marca 2017r :

umorzył postępowanie apelacyjne, w zakresie punktu I sentencji wyroku niższej instancji, co było konsekwencją cofnięcia środka odwoławczego w tym zakresie , na rozprawie apelacyjnej /pkt 1/,

- oddalił apelację /pkt 2/ oraz

- zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 10 800 złotych , tytułem kosztów postępowania apelacyjnego [pkt 3 sentencji wyroku / .

Uznając , że żaden z zarzutów powódki na których opierała się konstrukcja środka odwoławczego nie jest zasadny , Sąd II instancji , podzielając ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy , w odniesieniu do oceny prawnej roszczeń zgłoszonych przez skarżącą wskazał w szczególności , że :

-postanowienie umowne umożliwiające odstąpienie od umowy , w razie złożenia wobec kontrahenta wniosku o ogłoszenie upadłości, było nieważne jako naruszające bezwzględną normę art. 83 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze . Wobec tego oświadczenie pozwanej gminy z dnia 14 listopada 2012r o odstąpieniu od umowy z tej przyczyny było nieskuteczne,

- oświadczenie strony powodowej o odstąpieniu od umowy z dnia 30 grudnia 2014r nie było usprawiedliwione w okolicznościach faktycznych sprawy i wobec tego nie mogło wywołać skutku prawnego , w postaci powstania po jej stronie uprawnienia do naliczenia kary umownej , opartej na przewidzianej w umowie stron , podstawie zawinienia przez zamawiającą przyczyn tego odstąpienia.

Sąd II instancji zaakcentował , iż sposób postępowania powódki w relacjach umownych z gminą po dniu 14 listopada 2012r , w tym w szczególności jakikolwiek brak zainteresowania kontynuacją wykonywania własnego zobowiązania umownego oraz aprobata dla przeprowadzenia inwentaryzacji dotąd wykonanych robót , świadczy o tym, że obydwie strony uznały , iż łącząca ich dotąd umowa została rozwiązana przez czynności konkludentne .

Fakt późniejszego - do końca 2013r - ukończenia robót przez spółkę (...) wyklucza trafność stanowiska skarżącej spółki zgodnie z którym po bezskutecznym odstąpieniu od umowy przez gminę umowa nadal obowiązywała , a wobec tego skarżąca mogła skutecznie , poprzez swoje oświadczenie z 30 grudnia 2014r , od niej odstąpić, a tym bardziej , że jak niezasadnie , zdaniem Sądu Apelacyjnego twierdziła , nastąpiło to z przyczyn obciążających zamawiającą,

- wobec jednoznacznego określenia przez powódkę podstawy żądania zasądzenia kwoty 2 271 485, 96 zł / z tytułu zwrotu świadczenia gwarancyjnego wypłaconego gminie przez ubezpieczyciela oraz należności odsetkowej od niego , za zamknięty okres wskazany w tym żądaniu / , jako wynikającego z przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu , ono także – zdaniem Sądu II instancji - nie może zostać uznane za usprawiedliwione.

Oto bowiem apelująca nie dowiodła w postępowaniu , iż gmina jest bezpodstawnie wzbogacona jej kosztem, skoro skarżąca nie zwróciła zakładowi ubezpieczeń jakikolwiek części tego świadczenia , które ten zrealizował wobec beneficjenta gwarancji. Nie można zatem przyjąć , że majątek G. (...) - spółki z ograniczona odpowiedzialnością w W. w ten sposób doznał zubożenia, co uzasadniać by mogło zobowiązanie gminy do wydania osiągniętej bezpodstawnie korzyści.

Na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej, Sąd Najwyższy, wyrokiem z dnia 23 października 2019r :

-odrzucił ją, jako niedopuszczalną , w części kwestionującej wyrok Sądu Apelacyjnego, objętej punktem I jego sentencji [ pkt 1],

- uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację co do kwoty 2 271 435, 96 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 stycznia 2015r. oraz rozstrzygającej o kosztach postępowania apelacyjnego i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego. [ pkt 2] ,

- w pozostałej części , jako niezasadną , skargę kasacyjną powódki oddalił [ pkt 3].

W odniesieniu do tej części wyroku Sądu Apelacyjnego, co do której skarga kasacyjna została oceniona jako zasadna, Sąd Najwyższy wskazał , że roszczenie powódki motywowane faktem spełnienia przez gwaranta świadczenia na rzecz beneficjenta gwarancji [ inwestora ], w warunkach gdy było ono bezpodstawnie przez niego uzyskane , może być traktowane jako szkoda wykonawcy.

Nie jest też wykluczone aby w tych okolicznościach mógł się on domagać zwrotu tego uzyskanego przez inwestora - rozstrzyganej sprawie Miasto i Gminę(...) M. - , bez podstawy prawnej świadczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu , skoro uzyskała ona w ten sposób korzyść z realizacji gwarancji, mimo braku spełnienia warunków materialnych uzasadniających przesunięcie majątkowe pomiędzy zamawiającą strona pozwaną i wykonawcą.

Zdaniem Sądu Najwyższego , chociaż zakład ubezpieczeń , spełniając świadczenie gwarancyjne , doprowadził do umorzenia własnego zobowiązania wynikającego z umowy pomiędzy nim a powódką/ zleceniodawcą gwarancji / , tym nie mniej równocześnie w ten sposób doszło do zarachowania tego świadczenia przez gminę na poczet świadczenia dłużnika - spółki wykonawcy - ze stosunku podstawowego , jakim była umowa stron sporu z 12 grudnia 2011r.

Jak wynika z motywów rozstrzygnięcia kasatoryjnego , zasadniczą przyczyną uwzględnienia skargi kasacyjnej , był błąd Sądów obu instancji w zakresie wykładni norm prawa materialnego tworzących instytucję bezpodstawnego wzbogacenia.

Polegał on na uznaniu , że nie została spełniona - poprzez wypłatę świadczenia gwarancyjnego na rzecz gminy – przesłanka zubożenia strony powodowej . Dla potwierdzenia tego zubożenia ,które jest równocześnie wzbogaceniem pozwanej , wystarcza bowiem - jak generalnie przyjął Sąd Najwyższy to , iż zostaje ono uzyskane kosztem majątku wykonawcy . Przy tym , dla stwierdzenia tego zubożenia nie było konieczne aby jakakolwiek wartość majątkowa musiała - jak przyjęły to Sądy- realnie wyjść z majątku powódki.

Sąd zaznaczył , że zubożenie to nie może być wprost utożsamiane ze szkodą w rozumieniu damnum emergens czy lucrum cessans ale jednak każda szkoda jest takim zubożeniem

W rozpoznawanej sprawie tak właśnie jest skoro powódka musi zwrócić (...) SA , wypłaconą inwestorowi kwotę. W ten sposób zwiększyły się pasywa jej majątku.

W tym kontekście Sąd Najwyższy zauważył , że nie były ustalane w rozpoznawanej sprawie, żadne okoliczności faktyczne pozwalające ocenić jaki charakter miała gwarancja ubezpieczeniowa udzielona przez ubezpieczyciela na podstawie umowy z powodową spółką, a same zapisy umowy zawartej przez strony , w odniesieniu do jej warunków, nie są wystarczającymi dla dokonania ocen prawnych istotnych dla podjęcia stanowczego rozstrzygnięcia.

Na podstawie dotąd dokonanych ustalań faktycznych nie jest wiadomym jakie warunki ostatecznie przybrała ta gwarancja i jaki był tryb warunkujący skorzystanie z niej przez zamawiającą, a także czy gwarant miał instrumenty prawne pozwalające na odzyskanie wypłaconych środków.

Te braki w zakresie ustaleń , nie pozwalały także na ocenę jaka może być podstawa materialna dochodzonego przez powódkę świadczenia zwrotnego.

Sąd Najwyższy zaznaczył , że nie było w tym zakresie wiążącym dla Sądu określenie tej podstawy przez żądającą zapłaty . Określenie jej w sposób właściwy , adekwatny do faktów do których odwołuje się strona powodowa, przynależy zawsze do Sądu orzekającego , przy tym kwalifikacja inna niż ta, która została podana przez stronę , nie prowadzi do naruszenia w procesie orzekania art. 321 §1 kpc.

Zdaniem Sądu Najwyższego niezależnie od tego , która z podstaw zostanie przyjęta świadczenie gwarancyjne o ile zostało uzyskane przez gminę bez merytorycznych podstaw, podlega na rzecz powódki zwrotowi.

Rozpoznając w dalszym ciągu apelację powódki Sąd Apelacyjny podkreśla iż zakres w jakim Sąd Najwyższy, na skutek rozpoznania skargi kasacyjnej, uchylił wyrok Sądu II instancji z dnia 10 marca 2017r , determinuje granice w jakich jest uprawniony rozstrzygać o apelacji strony powodowej.

Wynikające stad ograniczenie powoduje , że przedmiotem ponownej oceny odwoławczej może pozostawać jedynie to , czy uzasadnioną jest apelacja powódki , kwestionująca oddalenie tej części jej roszczenia wobec Miasta i Gminy (...) M., która obejmuje kwotę łączną 2 271 435, 96 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 30 stycznia 2015r.

Wiążące jest przy tym także, w ramach tego przedmiotu oceny Sądu II instancji to , że suma ta składała się , wedle twierdzeń spółki, ze świadczenia które , jej zdaniem bez podstawy materialnej, gmina uzyskała od ubezpieczyciela , realizującego świadczenie z gwarancji ubezpieczeniowej - kwoty 1 885673, 63 zł - oraz sumy 385 762, 33 zł -odpowiadającej odsetkom ustawowym od tej należności- za zamknięty okres pomiędzy 19 czerwca 2013r do 29 stycznia 2015r.

Kierując się wnioskami wynikającymi z wykładni prawa przeprowadzonej przez Sąd Najwyższy Sąd II instancji uznał , iż rozstrzygniecie sprawy , wyznaczonej granicami orzeczenia kasatoryjnego, wymaga, szczególnie wobec argumentacji gminy prezentowanej w piśmie procesowym złożonym przed rozprawą apelacyjną i w jej trakcie , przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości .

Nie zostały w sprawie dokonane żadne ustalenia faktyczne odnoszące się do tego , jaką treść miała umowa gwarancji ubezpieczeniowej , zawartej pomiędzy zleceniodawcą gwarancji [ powódką ] , a zakładem ubezpieczeń jako gwarantem , w tym jakie były warunki jej udzielenia , jak wyglądała procedura skorzystania ze świadczenia gwarancyjnego przez beneficjenta gwarancji [ zamawiającą ] ani też to , czy gwarant miał zapewnione i jak ukształtowane umownie narzędzia odzyskania spełnionego świadczenia.

Sąd Odwoławczy wskazał przy tym , iż dotąd prowadzone postepowanie dowodowe przed Sądem I instancji w zupełności dla ustalenia tych faktów nie zmierzało. Co więcej , do akt nie została nawet złożona sama umowa gwarancji , a żadna ze stron nie oferowała także jakichkolwiek innych wniosków dowodowych pozwalających na poczynienie ustaleń w odniesieniu stwierdzenia wskazanych wyżej danych , czy też [ tym bardziej ] , służących wykładni postanowień umowy.

W sprawie brak jest też zupełnie ustaleń dotyczących tego, jakie były warunki zawarcia tej umowy , w tym jak ukształtowane było umownie świadczenie wzajemne ubiegającej się o zawarcie umowy gwarancyjnej powódki , w tym w jakiej było ono wysokości . To mogłoby mieć wpływ na ocenę skali zubożenia jej majątku [ lub szkody w nim ] , w warunkach późniejszego wezwania jej przez zakład ubezpieczeń do zwrotu spełnionego świadczenia gwarancyjnego bez materialnej podstawy, biorąc pod rozwagę ukształtowanie podstawowego stosunku obligacyjnego / stosunku podstawowego / pomiędzy zamawiającą a wykonawcą.

Nie było również ustalane , czy ubezpieczyciel , poza wezwaniem do zwrotu tego świadczenia przedsięwziął kroki prawne celem jego odzyskania od spółki wykonawcy i jaki był tych kroków efekt, który także mógłby mieć wpływ na ocenę roszczenia apelującej spółki.

Sąd zwrócił także uwagę , że strona powodowa [ wobec stanowiska SN co do możliwych konkurencyjnych podstaw roszczenia zwrotnego ] nie wskazała z którą z nich wiąże swoje roszczenie a także na to, iż w konsekwencji stanowiska zaprezentowanego w orzeczeniu kasatoryjnym, gmina zamierza , podejmując dalszą obronę procesową , skorzystać z możliwości zgłaszania nowych twierdzeń , zarzutów iwniosków dowodowych potwierdzających podstawę dla istnienia po jej stronie wierzytelności wzajemnych , które może przeciwstawić pretensji finansowej powódki ze wskazanego , podlegającego dalszej ocenie tytułu , ewentualnie takich , w świetle których pretensja ta nie może zostać uznana za przysługującą byłemu wykonawcy.

Ta sytuacja zdecydowała o konieczności wydania przez Sąd II instancji orzeczenia kasatoryjnego.

Przekazując, w zakresie wskazanym w wyroku z dnia 13 lutego 2020r sprawę do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postepowania apelacyjnego i kasacyjnego Sądowi Okręgowemu, na podstawie art. 386 §4 kpc , wskazał kierunek w jakim, jego zadaniem, powinno być prowadzone postepowanie rozpoznawcze.

W na nowo prowadzonym postępowaniu strony generalnie podtrzymały dotychczasowe stanowiska co do rozstrzygnięcia.

Powodowa spółka akcentowała , że gwarant nie może skutecznie dochodzić od beneficjenta gwarancji zwrotu spełnionego na jego rzecz świadczenia, gdy gwarancja miała bezwarunkowy charakter nawet w sytuacji jeśli okaże się , że żądanie wypłaty spełnionego świadczenia nie mało dostatecznej podstawy.

Tylko roszczenie skierowane do gminy przez powódkę jest podstawą zwrotu tego nienależnie pobranego świadczenia.

Strona pozwana dodatkowo argumentowała , że G. (...) doprowadziła swoim postępowaniem w ramach stosunku umownego do powstania szkody po stronie zamawiającej , która ilościowo , wynikając chociażby z konieczności zawarcia kolejnej umowy na dokończenie inwestycji przez spółkę (...) i zapłaty na rzecz wynagrodzenia a także przez poniesienie innych kosztów przez gminę oraz stąd , że wartość prac zrealizowanych przez powódkę była zawyżona w stosunku do ich wartości rzeczywistej. Szkoda pozwanej zamknęła się kwotą ponad 8 milionów złotych, znacznie przekraczając wierzytelność dochodzoną przez wykonawcę w rozstrzyganej sprawie , w granicach podlegających ponownemu rozpoznawaniu przez Sąd I instancji.

Ponadto wskazywała , że nie można zasadnie mówić ani o odpowiedzialności odszkodowawczej gminy wobecG. (...) ani o jej bezpodstawnym wzbogaceniu kosztem powódki albowiem miała podstawy aby żądać wypłaty świadczenia gwarancyjnego , a ponadto wierzytelność zwrotna ubezpieczyciela wobec powódki – zleceniodawcy gwarancji- uległo przedawnieniu i nie może być skutecznie dochodzone a zatem nie można w niej upatrywać uszczerbku majątkowego ani zubożenia spółki z W..

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2021r., Sąd Okręgowy w Krakowie :

- zasądził od strony pozwanej Miasta i Gminy (...) M. na rzecz strony powodowej G. (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 2.262446,72 zł z odsetkami:

- ustawowymi liczonymi od dnia 30 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r.,

- ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty/ pkt I / ;

-w pozostałej części powództwo oddalił / pkt II/ oraz

-zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 10683,67 zł , tytułem zwrotu części kosztów procesu./ pkt III sentencji wyroku / .

Okoliczności faktyczne powołane już wcześniej , których powtarzanie ponownie nie jest celowe , Sąd Okręgowy uzupełnił o następujące:

umową o udzielenie gwarancji ubezpieczeniowej z dnia 12 grudnia 2011r zawartą pomiędzy stroną powodową, a (...) S.A. w W., ubezpieczyciel udzielił gwarancji ubezpieczeniowej polegającej na przejęciu na siebie obowiązku zapłaty na rzecz strony pozwanej jako beneficjenta gwarancji, wszelkich roszczeń wobecG. (...) , powstałych w okresie od 12 grudnia 2011 do 12 października 2013r., do uiszczenia których zobligowana będzie strona powodowa z tytułu: „ Budowy obwodnicy M.” – uporządkowanie ruchu w centrum M. – budowa drogi odbarczającej w kierunku granicy Państwa jako drogi gminnej klasy(...)” do łącznej kwoty 1 885 672,63 zł. jeżeli staną się w tym czasie wymagalne, a nie zostaną spełnione przez zleceniodawcę gwarancji

Z tytułu udzielenia gwarancji spółka wykonawca była zobowiązana do zapłaty składki w kwocie 41485 zł.

Z dniem wypłaty świadczenia gwarancyjnego ubezpieczyciel nabywał roszczenie zwrotne wobec zleceniodawcy, obejmujące sumę dokonanej wypłaty, powiększoną o koszty realizacji gwarancji oraz o odsetki ustawowe.

Strona powodowa zobowiązała się w umowie nieodwołalnie i bezwarunkowo zapłacić (...) S.A. w W. tę kwotę w terminie 7 dni od doręczenia mu wezwania do zapłaty wraz z odsetkami ustawowymi i poniesionymi kosztami.

Umowa gwarancji przewidywała ustanowienie zabezpieczeń roszczeń regresowych ubezpieczyciela. Były to :

a/ weksel własnego in blanco wystawiony przez powódkę z możliwością zamieszczenia klauzuli „bez protestu”;

b/ hipoteka na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położonej w R. ul. (...), objęta księgą wieczystą nr (...);

c/ przewłaszczenie ruchomości na zabezpieczenie:

- ciągnika samochodowego S. nr rej. (...),

- naczepy ciężarowej J. nr rej. (...),

- ciągnika samochodowego S. nr rej. (...),

- ciągnika samochodowego S. nr rej. (...),

- ciągnika samochodowego S. nr rej. (...),

- naczepy ciężarowej J. nr rej. (...),

- ciągnika siodłowego S. nr rej. (...),

- naczepy ciężarowej J. nr rej. (...),

- ciągnika samochodowego S. nr rej. (...),

- ciągnika samochodowego S. nr rej. (...),

- naczepy ciężarowej J. nr rej. (...),

- koparki H. (...) (36T) rok prod. 2004,

- koparki f. (31T) rok produkcji 2006,

- koparki A. (31T) rok prod. 2005,

-koparko-ładowarki J. rok prod. 2004,

- spycharki k. (26T) rok prod. 2000, oraz

-sprzętu warsztatowego (wyważarki, zmieniarki opon, odciągów spalin, urządzeń hydrauliczno – pnematycznych).

Ustanowione zabezpieczenia obowiązywały do czasu wygaśnięcia wszelkich roszczeń (...) SA w stosunku do zobowiązanego, powstałych w związku z udzieloną gwarancją

Odrębną pisemną umową z tej samej daty ubezpieczyciel i zleceniodawca gwarancji zawarły analogiczną umowę o udzielenie gwarancji ubezpieczeniowej z tym z tym że:

- dotyczyła roszczeń powstałych w okresie od dnia 13 października 2013 roku do 18 października 2018 roku, gwarant odpowiadał do kwoty 565 701,78 zł. , a składka została określona na kwotę 34 508 zł.

Opisane zobowiązania ujęte zostały w zbiorczym pisemnym dokumencie nazwanym Gwarancja ubezpieczeniowa należytego wykonania umowy i usunięcia wad i usterek Nr (...) z 12.12.2011 Nr (...) z 12.12.2011.

Pozwana Gmina pismami z dnia 2 stycznia 2013 roku i 4 lutego 2013r. złożyła następcy prawnemu (...) S.A.- Towarzystwu (...) SA, dyspozycję wypłaty gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania umowy i usunięcia wad i usterek , powołując się na przysługującą jej karę umowną i otrzymała w dniu 6 czerwca 2013r., kwotę 1 885 672,63 zł.

W dniu 26 czerwca 2013 ubezpieczyciel wezwał stronę powodową do zwrotu tego świadczenia w terminie 7 dni. Jako jego podstawę prawną (...) SA wskazała postanowienie §6 umowy gwarancji Nr (...).

Z dalszej części ustaleń wynika , iż :

w piśmie z dnia 20 stycznia 2014 roku Miasto i Gmina (...) M. zgłosiła sędziemu komisarzowi w postępowaniu upadłościowym prowadzonym przez Sąd Rejonowy (...) W. pod sygn. (...) wobec G. (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wierzytelność w łącznej wysokości 7 682 694,58 zł., tytułem:

- kary umownej z odsetkami w wysokości 229 690,43 zł.,

- odszkodowania w wysokości 5 567 331,52 zł.

W kolejnym piśmie z dnia 20 lutego 2014 roku uzupełniła sumę odszkodowania o kwotę 167 036,32 zł. oraz zgłosiła kolejną wierzytelność wobec upadłej w wysokości 2 936 914,03 zł. z tytułu nadpłaconego wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane w ramach umowy zawartej w dniu 12 grudnia 2011 roku.

W piśmie złożonym do sędziego komisarza tego samego postępowania w dniu 14 marca 2014r., Towarzystwo (...) S.A. w W. zgłosiła dwie własne wierzytelności wobec upadłej spółki , w łącznej wysokości 2 593 621,89 zł., w tym tę , która obejmowała roszczenie zwrotne wobec upadłej z tytułu wypłaconej pozwanej gminie kwoty 1 885 672,63 zł. oraz należności odsetkowej od niej , w wysokości 110 143,95 zł.

Postępowanie upadłościowe prowadzone w sprawie o sygnaturze (...) zostało umorzone postanowieniem z dnia 31 lipca 2014 r., wobec braku środków na jego koszty. W postępowaniu tym nie sporządzono listy wierzytelności.

Wyrokiem z dnia 22 listopada 2019 roku wydanym przez Sąd Apelacyjny w Krakowie zasądzono od pozwanej Miasta i Gminy (...) M. na rzecz Zakładu (...)Spółki Jawnej w N. kwotę 369 270,35 zł. z odsetkami i kosztami procesu. Odpowiadała ona niezapłaconemu wynagrodzeniu podwykonawcy spółki (...) , któremu powódka powierzyła wykonywanie robót przy obwodnicy M.. Zasądzone świadczenie pozwana zapłaciła w dniu 20 grudnia 2019 roku.

Rozważania prawne w ramach których , uwzględniając aktualny ze względu na stan sprawy , podlegający ocenie zakres roszczenia strony powodowej , uznał je za uzasadnione w zasadniczej części , Sąd Okręgowy oparł na stwierdzeniach i wnioskach , które można podsumować w następujący sposób:

a/ pozew został wniesiony w marcu 2013 roku w elektronicznym postępowaniu upominawczym, dlatego też , po myśli art. 11 ust. 1) ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469)., sprawa podlegała rozpoznaniu ma podstawie przepisów procesowych w dotychczasowym , przed wskazaną zmianą , brzmieniu,

b/ umowa zawarta przez strony w dniu 12 grudnia 2011r była umowa o roboty budowlane w rozumieniu art. 647 kc.

W celu zabezpieczenia jej należytego wykonania powódka jako wykonawca, zawarła z podmiotem trzecim umowę gwarancji ubezpieczeniowej na mocy której gwarant udzielił gwarancji na podstawie której przyjął na siebie obowiązek zapłaty na rzecz pozwanej gminy – beneficjenta gwarancji - wszelkich roszczeń jakie ta miała wobec strony powodowej, powstałych w okresie od 12 grudnia 2011 do 12 października 2013 roku z tytułu realizacji : „ Budowy obwodnicy M.” – uporządkowanie ruchu w centrum M. – budowa drogi odbarczającej w kierunku granicy Państwa jako drogi gminnej klasy (...)” do łącznej kwoty 1 885 672,63 zł., jeżeli zapłacenie tych roszczeń stanie się wymagalne , a sam zobowiązany ich nie zapłaci.

Gwarancja z punktu widzenia powódki miała charakter zwrotny, gdyż z dniem wypłaty kwoty gwarancji na rzecz beneficjenta, (...) S.A. w W. nabywało roszczenie zwrotne wobec zleceniodawcy gwarancji , powiększone o koszty jej realizacji oraz o odsetki ustawowe. Gwarancja miała charakter nieodwołalny i bezwarunkowy, gdyż zgodnie z postanowieniem umownym , strona powodowa zobowiązała się w ten sposób zapłacić ubezpieczycielowi / gwarantowi / wypłacone beneficjentowi świadczenie, w terminie 7 dni od doręczenia mu wezwania do zapłaty wraz z odsetkami ustawowymi i poniesionymi kosztami,

c/ odpowiedzialność strony pozwanej wobec G. (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. ma charakter odszkodowawczy, a jej podstawą materialną jest norma art. 471 kc. Sąd I instancji odwołując się do normatywnych przesłanek takiej odpowiedzialności ocenił , iż w świetle dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych, należy je uznać za zrealizowane.

Wskazał , że składając oświadczenie o odstąpieniu od umowy z 12 grudnia 2011r. gmina nie mogła skutecznie odwołać się do jako jego podstawy do faktu wszczęcia wobec kontrahentki postępowania upadłościowego. Ta przyczyna wypowiedzenia /przewidziana przez umowę stron w §14 ust.2 lit a/ jest sprzeczna z art. 83 obowiązującej w dacie zawierania umowy przez strony, ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze.

Pozwana w treści odstąpienia od umowy powołała się wyłącznie na wskazaną powyżej przesłankę, toteż jej oświadczenie nie wywołało skutku prawnego , było bowiem bezskuteczne.

Oświadczenie o odstąpieniu przez zamawiającą samo w sobie nie było podstawą do wypłaty świadczenia gwarancyjnego . Było do tego konieczne podjęcie jeszcze dalszych czynności. Zdaniem Sądu Okręgowego, jedną z nich było powołanie podstawy wypłaty , którą strona pozwana zidentyfikowała jako należną jej od wykonawcy karę umowną, odpowiadającą 10 % wynagrodzenia umownego brutto. O takiej identyfikacji podstawy żądania spełnienia świadczenia przekonuje , jego zdaniem, sama wysokość żądanej i uzyskanej bezpodstawnie kwoty, ale także ówczesne czynności pozwanej ; wystawienie noty obejmującej to świadczenie i wezwanie do zapłaty.

Sąd I instancji dodatkowo podkreślił , że pozwana nie miała tytułu do naliczenia tej kary albowiem powstanie tego zobowiązania do zapłaty było wyłączone w przypadku gdy odstąpienie jest następstwem okoliczności, za które wykonawca odpowiedzialności nie ponosi . Tymczasem powodowa spółka nie miała wpływu na wszczęcie wobec niej postępowania o ogłoszenie upadłości. Tym bardziej więc nie było podstaw do domagania się realizacji gwarancji.

O braku tej podstawy do odstąpienia od umowy , która powołała wobec powódki, gmina była informowana przez drugą stronę w korespondencji pomiędzy stronami - jak np. w piśmie spółki z 4 stycznia 2013r ale nie spowodowało to zmiany stanowiska zamawiającej, która domagała się nadal wobec wykonawcy spełnienia tego świadczenia.

Jego podtrzymywanie decyduje , zdaniem Sądu I instancji o ocenie , iż sposób zachowania strony pozwanej miało charakter bezprawny zmierzając do bezpodstawnego uzyskania świadczenia z gwarancji ubezpieczeniowej,

d/ wypłata świadczenia przez gwaranta w dniu 6 czerwca 2013 roku w wysokości 1 885 672,63 zł. skutkowała powstaniem po jego stronie wobec powódki uprawnienia zwrotnego o tej samej wysokości oraz zapłaty odsetek od 8 dnia od daty wezwania, co wynika z treści umowy o udzielenie gwarancji. Pomiędzy działaniem gminy polegającym na bezpodstawnym zrealizowaniu gwarancji o uszczerbkiem po stronie powódki zachodzi związek przyczynowo – skutkowy, gdyż gdyby nie podjęte przez nią czynności G. (...)nie obciążałoby zobowiązanie regresowe wobec ubezpieczyciela.

Wysokość tego zobowiązania wyznacza rozmiar uszczerbku majątkowego po stronie powódki za którego wyrównanie odpowiada strona przeciwna.

Granice tej szkody określa suma pasywów tj. należność gówna wynosząca 1 885 672,63 zł. oraz odsetki ustawowe liczone od 8 dnia od doręczenia wezwania. Wezwanie doręczone zostało powódce w dniu 26 czerwca 2013 roku dlatego też odsetki podlegają naliczeniu od dnia 4 lipca 2013 roku. Wysokość odsetek za zamknięty okres tj. od 4 lipca 2013 roku (pierwszego dnia opóźnienia) do 29 stycznia 2015 roku obliczone od sumy głównej wynoszą 376 773,09 zł. Wraz z sumą główną przedstawiają wartość 2 262 446,72 zł. do której to kwoty powództwo zostało uwzględnione.

Zdaniem Sądu, dalsze odsetki także obciążają pozwaną, gdyż zwiększają one poziom zobowiązania za którego powstanie ponosi wobec powódki odpowiedzialność odszkodowawczą,

e/ zarzuty obronne zamawiającej sformułowane wobec roszczenia dochodzonego pozwem okazały się w całości bezzasadne lub niewykazane.

Pozwana w trakcie postępowania twierdziła, że przysługują jej określone roszczenia względem powódki, przewyższające wysokość dochodzonego przez powódkę roszczenia.

Nie dowiodła jednak dysponowania nimi wobec wykonawcy ani też nie wykazała ich wysokości Nie udowodniła też zajścia zdarzenia, które w świetle prawa , skutkowałoby chociażby częściowym umorzeniem dochodzonej wierzytelności, a sam Sąd nie jest uprawniony do dokonywania wzajemnej kompensaty wierzytelności przysługujących stronom sporu.

Wskazał , iż powódce nie można przypisać odpowiedzialności za zapłatę kwoty objętej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w K. z 22 listopada 2019 roku, sygn. akt (...), skoro powodowa spółka nie była stroną zakończonego tym orzeczeniem sporu.

Inne wierzytelności pozwanej wobec powódki wymagały udowodnienia za pośrednictwem opinii biegłego / biegłych/ odpowiednich specjalności , który to dowód nie był przez zamawiającą w postępowaniu wnioskowany. Bez znaczenia z tego punktu widzenia jest , zdaniem Sądu Okręgowego także to , iż wierzytelności te gmina - rozmiarze znacznie przekraczającym tę , której aktualnie dochodzi spółka z |W. - zgłosiła w ramach postępowania upadłościowego w sprawie (...) Sądu Rejonowego (...) W. , skoro postępowanie to uległo umorzeniu , a nawet najbardziej , jak argumentował, szczegółowe określenie podstaw powstania tych pretensji finansowych , nie może zastąpić ich udowodnienia w postępowaniu sądowym ,

f/ w ocenie Sądu, ubezpieczyciel - obecnie (...) SA- nadal , pomimo upływu kilkunastu lat od daty wypłaty świadczenia gwarancyjnego , a w konsekwencji także terminu przedawnienia roszczenia zwrotnego, ma realna możliwość dochodzenia od zleceniodawcy gwarancji - powódki zapłaty wypłaconej sumy wraz z odsetkami. Uznał, iż taką możliwość daje w szczególności uprawnienie do zaspokajania się przez zakład ubezpieczeń z przedmiotów ustanowionych zabezpieczeń.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu /w tym postępowania apelacyjnego i kasacyjnego / była norma art. 100 kpc , w ramach zastosowania której koszty te Sąd I instancji wzajemnie pomiędzy stronami rozdzielił, w sposób drobiazgowy przedstawiając rozliczenie poszczególnych kwot.

W apelacji od tego orzeczenia strona pozwana , obejmując jej zakresem punkty I i III jego sentencji, domagała się w pierwszej kolejności wydania przez Sąd II instancji orzeczenia reformatoryjnego , którym powództwo zostanie oddalone, a strona przeciwna obciążona kosztami postępowania. Jako wniosek ewentualny sformułowała żądanie uchylenia orzeczenia z dnia 26 lutego 2021r w zaskarżonej części i przekazania sprawy Sądowi Okresowemu do ponownego rozpoznania.

Środek odwoławczy został oparty na zarzutach :

- naruszenia prawa procesowego, w sposób mający dla treści orzeczenia istotne znaczenie, a to :

a/ art. 386§ 6 kpc poprzez nie uwzględnienie przy wydawaniu rozstrzygnięcia wskazań Sądu II instancji wydającego orzeczenie kasatoryjne, co do dalszego postępowania , w tym nie ustalenie istotnych faktów i zaniechanie przeprowadzenia dowodów , które w swoim całokształcie uzasadniały wniosek , iż powództwo nie jest uzasadnione,

b/ art. 233 §1 kpc jako następstwa przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów i zastąpienie jej ocena dowolną . Doprowadziła ona do sprzeczności ustaleń faktycznych z treścią zgromadzonych dowodów.

Zdaniem skarżącej zarzucane wady oceny polegają na uznaniu przez Sąd Okręgowy , iż :

- powódka ma nadal obowiązek zwrotu wobec gwaranta kwoty , którą ubezpieczyciel świadczył gminie jako beneficjentowi gwarancji - wraz z odsetkami mimo , że wierzytelność ta nie jest stwierdzona żadnym tytułem wykonawczym przeciwko G. (...) - spółce z o. o. w W. , wydanym na rzecz gwaranta,

- bez odzyskania przez powódkę równowartości świadczenia spełnionego na rzecz gminy przez ubezpieczyciela, powódka nie może odzyskać przedmiotów, które stanowiły zabezpieczenie spełnienia świadczenia zwrotnego z umowy gwarancji, a obowiązek jego spełnienia przez powódkę na rzecz (...) SA jest rzeczywisty / realny/, w warunkach gdy od [ końca lipca ] 2014r ubezpieczyciel nie podejmuje żadnych kroków prowadzących do jego uzyskania,

- gmina nie wykazała w procesie swoich wierzytelności wobec strony przeciwnej, mających swoją podstawę natury odszkodowawczej mimo ,że dla ich udowodnienia wskazywała dowody i formułowała twierdzenia , które Sąd I instancji pominął , nie podejmując ich oceny,

Nieprawidłowości ustaleń polegają natomiast na przyjęciu , iż po stronie powódki można nadal potwierdzić szkodę jako formę zubożenia majątkowego, rozumianego jako zwiększenie pasywów pomimo, iż powodowa spółka nie przedstawiła na ten fakt dowodów. Podnoszona wada miała polegać , zdaniem skarżącej , także na ustaleniu , że zabezpieczenia przewidziane w umowie gwarancji pozostają nadal aktualnymi , który to stan także nie ma odzwierciedlenia w zgromadzonym materiale dowodowym,

c/ art. 321 kpc, jako następstwa wyjścia przez Sąd orzekający ponad podstawę faktyczną dochodzonych roszczeń. Wynikało ono stąd , iż jako jedną z przesłanek kwestionowanego wyroku, przyjął okoliczność dalszego obowiązywania zabezpieczeń , którego to faktu powódka nie powoływała dla uzasadnienia tych roszczeń ,

d/ art. 230 kpc, jako konsekwencji uznania za sporne pomiędzy stronami faktów dotyczących poniesienia przez gminę kosztów dokończenia prac przy budowie obwodnicy oraz związanych w wypłaty wynagrodzeń niezaspokojonych przez spółkę G. (...) podwykonawców oraz wysokości tych kosztów mimo , że fakty te nie były w toku sporu przez powódkę kwestionowane,

- naruszenia prawa materialnego poprzez nieprawidłowe zastosowanie :

a.art. 471 kc i w następstwie tej nieprawidłowości przyjęcie , iż pozwana skorzystała z gwarancji ubezpieczeniowej mimo braku ku temu dostatecznej podstawy w sposobie wykonywania obowiązków umownych przez wykonawcę, a także nieprawidłowe zdefiniowanie pojęcia nieprawidłowego wykonania zobowiązania oraz uznanie , że po stronie powódki można stwierdzić szkodę powiązaną przyczynowo z pobraniem przez skarżącą świadczenia gwarancyjnego,

b. art. 65 §2 kc wobec zaniechania przeprowadzenia wykładni oświadczeń stron złożonych w ramach umowy o roboty budowlane oraz w umowie gwarancji ubezpieczeniowej. Nie pozwoliło to na potwierdzenie tego , iż żądanie wypłaty świadczenia przez gminę jako beneficjenta gwarancji, miało merytoryczną, przewidzianą w umowie gwarancji podstawę , w postaci nieprawidłowego realizowania obowiązków umownych przez wykonawcę – powódkę ,

W piśmie procesowym z dnia 29 października 2021r Miasto i Gmina (...) M. uzupełniła swoje stanowisko procesowe w szczególności podnosząc kolejny zarzut procesowy , naruszenia art. 195 §1 kpc , którego realizacji upatrywała w tym , iż powódka nie skierowała roszczenia stanowiącego przedmiot sporu stron także przeciwko ubezpieczycielowi mimo , że jej zdaniem , po stronie biernej procesu zachodzi współuczestnictwo konieczne gminy i gwaranta Wobec tego nie branie udziału w postępowaniu przez Towarzystwo (...) SA, powinno prowadzić do oddalenia powództwa także z tej przyczyny , że powództwo mogło być skierowane tylko wobec obu tych podmiotów łącznie.

W odniesieniu do zarzutu wadliwego przyjęcia przez Sąd Okręgowy , iż zostały zrealizowane wszystkie normatywne przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej gminy, pozwana dodatkowo podnosiła / wnioskując o przeprowadzenie dowodów z dokumentów / , iż szkody po stronie powódki nie można potwierdzić także dlatego , że swojego zobowiązania zwrotnego wynikającego z umowy gwarancji nie wprowadziła nawet do swoich dokumentów finansowych, obrazujących stan jej pasywów bilansowych za rok 2013 i następnych , a co więcej , podczas postępowania nie przedstawiła dowodów na to aby w jakimkolwiek zakresie zaspokoiła roszczenie regresowe ubezpieczyciela po tym , kiedy została wezwana do jego spełnienia pismem z dnia 19 czerwca 2013r.

Ponadto argumentowała , że za brakiem szkody tym bardziej przemawia także okoliczność , że skoro / co nie było pomiędzy stronami przedmiotem sporu / na datę wyrokowania przez Sąd I instancji, roszczenie zwrotne ubezpieczyciela wobec niej jest przedawnione, to nawet odwołując się do przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych , można mówić po stronie G. (...)o przychodzie z punktu wwiedzenia tego uregulowania.

Apelująca podniosła także zarzut wygaśnięcia roszczenia dochodzonego pozwem albowiem gmina skutecznie potrąciła z wierzytelnością powódki wierzytelność własną z tytułu szkody, będącej następstwem nieprawidłowego wykonania umowy z dnia 12 grudnia 2012r przez spółkę – wykonawcę. Wskazywała , iż wierzytelność wzajemna gminy zamyka się w kwocie 8 714 380, 07 zł , przy czym szczegółowo powołała jej podstawy. Dodała, załączając do pisma dokumenty potwierdzające te twierdzenia , iż w dniu 25 października 2021r umocowany do działania w imieniu gminy, burmistrz J. G. , złożył skierowane do niej i skutecznie doręczone powódce oświadczenie o potrąceniu z wierzytelnością dochodzoną pozwem zidentyfikowanej wyżej wierzytelności wzajemnej.

Ponadto w ramach pisma uzupełniającego dotychczasowe stanowisko apelacyjne strona skarżąca powołała zarzut sprzeczności dochodzonego roszczenia z zasadami współżycia społecznego.

Odpowiadając na apelację strona powodowa domagała się jej oddalenia jako pozbawionej uzasadnionych podstaw oraz obciążenia gminy kosztami postępowania według obowiązujących norm.

Swoje stanowisko uzupełniła pismem procesowym z dnia 19 stycznia 2023r., w którym odniosła się polemicznie do dodatkowych argumentów skarżącej, zawartych w uzupełnieniu środka odwoławczego.

Powodowa spółka akcentowała w szczególności poprawność stanowiska prawnego Sądu I instancji oraz to , że żaden z dodatkowych zarzutów apelującej sformułowanych w piśmie z dnia 29 października 2021r. nie może zostać podzielony z przyczyn , które wskazała. W odniesieniu do zrzutu potrącenia wierzytelności wzajemnej uznała go za procesowo spóźniony, a wobec tego nieskuteczny. Nie zakwestionowała natomiast wniosku strony przedziwnej o uzupełnienie postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym o wskazane przez pozwaną dokumenty. G. (...)spółka z o. o. w W. zarówno w odpowiedzi na apelację jak i w piśmie ją uzupełniającym podjęła natomiast polemikę z merytoryczną przydatnością stwierdzonych na ich podstawie okoliczności dla oceny roszczenia powódki.

Rozpoznając apelację , Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy strony pozwanej jest uzasadniony i prowadzi do zmiany objętego w nim wyroku w sposób postulowany w jego wniosku.

Należy bowiem uznać za trafną część zarzutów apelacyjnych na których opiera się jego konstrukcja.

Najdalej idącym zarzutem jest ten , w ramach którego powołując jako naruszony przepis art.386 §4 kpc, skarżąca twierdziła , iż Sąd I instancji nie stosując się do stanowiska prawnego Sądu II instancji , który uprzednio orzekł w sprawie kasatoryjnie, nie rozpoznał tym samym istoty sprawy.

Nierozpoznanie istoty sprawy polega na wydaniu przez Sąd niższej instancji orzeczenia, które nie odnosi się do tego, co było przedmiotem roszczenia powoda w zaznaczeniu procesowym albo też na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania lub materialnych i formalnych zarzutów strony przeciwnej.

Może ono być także konsekwencją niepoprawnego przyjęcia, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa niwecząca roszczenie.

Tak określone , przyjęte w sposób utrwalony w orzecznictwie sądowym i literaturze granice tego pojęcia ,należy dodatkowo odczytywać przez pryzmat całości treści przepisu na który powołuje się strona apelująca .

Wynika z niej , że wydanie przez Sąd Odwoławczy orzeczenia uchylającego orzeczenie na skutek kontroli apelacyjnej jest jedynie uprawnieniem Sądu II instancji, który jest obowiązany ocenić czy takie rozstrzygniecie rzeczywiście - nawet przy potwierdzeniu braku rozpoznania istoty sporu - powinno nastąpić .

Zdaniem Sądu Apelacyjnego ,w składzie rozpoznającym sprawę brak jest dostatecznych podstaw do wydania tej treści orzeczenia.

Po pierwsze dlatego , iż istota sporu została przez Sąd niższej instancji rozstrzygnięta . Po wtóre nawet gdyby przyjąć za trafne przeciwne stanowisko gminy , materiał procesowy zgromadzony dotąd jest wystarczający do tego aby rozstrzygnąć o roszczeniu zgłoszonym przez jej oponentkę procesową , co jest tym bardziej uzasadnione tym , że postępowanie jest prowadzone od bez mała ośmiu lat, i jego dalsze przedłużanie nie znajduje żadnego usprawiedliwienia.

Przechodząc do oceny zarzutów procesowych wskazać na wstępie należy , że zarzut tego rodzaju jest uzasadniony jedynie wówczas , gdy spełnione zostaną równocześnie dwa warunki.

Strona odwołująca się do niego wykaże , że rzeczywiście sposób postępowania Sądu naruszał indywidualnie oznaczoną normę [ normy ] formalne. Jednocześnie nieprawidłowości te prowadziły do następstw ,które miały istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia. Nieco inaczej kwestię tę ujmując, zarzut procesowy jest usprawiedliwiony jedynie wówczas, jeżeli zostanie dowiedzione , że gdyby nie potwierdzone błędy proceduralne Sądu niższej instancji , orzeczenie kończące spór stron miałoby inną treść.

Weryfikując postawione przez stronę skarżącą zarzuty formalne przez pryzmat tego generalium , odeprzeć jako nietrafny należy ten , w ramach którego gmina kwestionuje fakt nie brania udziału w postępowaniu przez następcę prawnego zakładu ubezpieczeń udzielającego gwarancji – (...) SA.

Argumentacja gminy w tym zakresie , która w następstwach zastosowania przez Sąd Apelacyjny z urzędu normy art. 195§1 kpc , upatruje samodzielnej podstawy do oddalenia powództwa wskazuje , że uznaje ona , iż udział po stronie biernej sporu zarówno gminy jak i następcy prawnego gwaranta miał charakter współuczestnictwa materialnego koniecznego.

Współuczestnictwo konieczne zachodzi wówczas, gdy po stronie procesowej musi występować więcej niż jeden podmiot łącznie, ponieważ tylko w ten sposób przysługuje im legitymacja procesowa. Ma to miejsce po stronie biernej wówczas, gdy współuczestnicy są stronami / dłużnikami / wynikającego z norm materialnych wspólnego obowiązku , który jest przedmiotem roszczenia procesowego powoda.

/ por. także w tej materii stanowisko SN zawarte w judykacie z dnia 13 maja 2010r , sygn. IV CSK 531/09 , powołanym za zbiorem Lex /.

Taka sytuacja, w relacji pomiędzy gminą a następcą prawnym gwaranta , nie ma miejsca skoro nie są obciążeni takiego rodzaju obowiązkiem , którego realizacji dochodzi powódka.

Bezzasadny jest zarzut za pośrednictwem którego skarżąca kwestionuje ocenę przez Sąd Okręgowy zgromadzonych dowodów uznając, że tym samym doszło do naruszenia art. 233 §1 kpc .

Skuteczne postawienie tego zarzutu wymaga od strony wykazania na czym , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów polegała nieprawidłowość postępowania Sądu, w zakresie ich oceny i poczynionych na jej podstawie ustaleń.

W szczególności strona ma wykazać dlaczego obdarzenie jednych dowodów wiarygodnością czy uznanie, w odróżnieniu od innych, szczególnego ich znaczenia dla dokonanych ustaleń , nie da się pogodzić z regułami doświadczenia życiowego i [lub ] zasadami logicznego rozumowania , czy też przewidzianymi przez procedurę regułami dowodzenia.

Nie oparcie stawianego zarzutu na tych zasadach wyklucza uznanie go za usprawiedliwiony, pozostając dowolną , nie doniosłą z tego punktu widzenia polemiką z oceną i ustaleniami Sądu niższej instancji.

/ por. w tej materii , wyrażające podobne stanowisko , powołane tylko przykładowo, orzeczenia Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001, sygn. IV CKN 970/00 i z 6 lipca 2005, sygn. III CK 3/05 , obydwa powołane za zbiorem Lex/

To, w jaki sposób strona pozwana motywuje stawiany zarzut sam w sobie wyklucza jego podzielenie. Nie tylko nie stanowi rzeczowej, opartej na wskazanych kryteriach krytyki sposobu oceny indywidualnie oznaczonych dowodów ale w istocie jest polemiką z przyjętymi przez Sąd Okręgowy prawnymi ocenami ustalonych faktów , których konkluzją jest treść wyroku poddanego kontroli instancyjnej.

Nie jest usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 321 §1 kpc.

Przedmiot wyrokowania określony jest zakresem żądania, jakie ostatecznie było podtrzymywane przez powoda przed zamknięciem rozprawy. Oznacza to, że Sąd nie może wyjść także poza wskazywaną przezeń podstawę faktyczną, tj. okoliczności wskazywane przez niego do tej daty zamknięcia rozprawy.

Warunkiem orzeczenia na innej niż przytoczona przez powoda podstawie faktycznej , bez przekroczenia zakazu o jakim mowa w tym przepisie jest to , aby okoliczności faktyczne na jakie się powołał, to uzasadniały, aby ich rozumienie było takie samo albo co najmniej bardzo podobne, a zasądzone świadczenie musi być takie samo.

/ por. w tej materii wskazany tylko przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2019r , syn. V CSK 207/18 , powołany za zbiorem Lex/.

W rozpoznawanej sprawie do naruszenia wskazanego przepisu , wbrew stanowisku skarżącej nie doszło. Sąd I instancji orzekł o roszczeniu powódki w znaczeniu procesowym , nie wykraczając poza jego granice wyznaczone przez zadanie i fakty wskazane dla jego uzasadnienia .

Powoływane w zarzucie gminy - jej zdaniem naruszające ten przepis procesowy - odwołanie się do aktualności obwiązywania ustanowionych na rzecz gwaranta zabezpieczeń spełnienia świadczenia regresowego, stanowiło jedynie element/ jedną z przesłanek faktycznych oceny prawnej tego czy po stronie G. (...) można mówić w dalszym ciągu o szkodzie , jako formie zubożenia , której wyrównania dochodziła od strony przeciwnej , nawet w sytuacji , gdy roszczenie zwrotne udzielającego gwarancji uległo już / niespornie w sprawie / przedawnieniu.

Nie można podzielić z uwagi na motywy powołane dla jego uzasadnienia , także zarzutu naruszenia art. 230 kpc.

Przepis ten pozwala Sądowi przyjąć pewne fakty za ustalone bez prowadzenia postępowania dowodowego, gdy strona przeciwna nie wypowiedziała się co do określonych okoliczności doniosłych dla rozstrzygnięcia , a mogła to uczynić. Warunkiem jednak do tego aby fakty te można było uznać za przez nią za przyznane jest to aby Sad mógł na podstawie wyników całego postępowania powziąć uzasadnione przekonanie , iż nie zamierzała i nie zamierza zaprzeczyć istnieniu faktów przytoczonych przez stronę przeciwną. W sytuacji , gdy w tym zakresie istnieją jakikolwiek wątpliwości, skutek przyznania okoliczności nie może być przyjęty , a sama norma zastosowana.

/por. w tej materii także , powołane jedynie ilustracyjnie, orzeczenia SN z 18 czerwca 2004r sygn. II CK 293/03 oraz z 25 lutego 2010r , sygn. I CSK 348/09 , obydwa wskazane za zbiorem Lex/.

W rozpoznawanej sprawie skutku przyznania przez spółkę z W. w zakresie okoliczności związanych z istnieniem podstaw fatycznych potwierdzających doznanie przez gminę szkody spowodowanej niewłaściwym wykonywaniem zobowiązania umownego przez powódkę oraz jej rozmiaru ilościowego nie można przyjąć .

Jakkolwiek ma rację skarżąca , że w zakresie powstania tego uszczerbku i jego rozmiaru po stronie zamawiającej spółka - wykonawca ograniczyła się tylko do generalnego zaprzeczenia faktom mających je potwierdzać , które w świetle utrwalonego i podzielanego przez Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym sprawę orzecznictwa SN , nie żadnej wartości merytorycznej.

/ por. dla przykładu judykaty SN z 9 lipca 209, syn. III CSK 341/08 oraz z 20 listopada 2014r VCSK 78/14 - obydwa powołane za zbiorem Lex /

Tym nie mniej oczywistym jest , że konsekwentne stanowisko procesowe powódki nie dawało żadnych podstaw do tego aby uznawać tę grupę okoliczności za mogące być uznanymi za przez nią przyznane na podstawie wskazanego przepisu , a wobec tego nie wymagające prowadzenia postępowania dla ich weryfikacji .

Jednakowoż , zdaniem Sądu II instancji, poprzestanie na takiej formie stanowiska powódki wobec twierdzeń faktycznych pozwanej w tym zakresie , połączonych z inicjatywą dowodową w postaci dokumentów załączonych do pisma procesowego z dnia 30 stycznia 215 / k. 352 / argumentacja z którego była ponowiona w piśmie z 14 stycznia 2021r / k. 1334-1338 akt / do którego zostały załączone wskazane tam dokumenty, pozwala na uznanie , iż te nie nie zostały skutecznie zakwestionowane przez powódkę w zakresie ich autentyczności i wiarygodności w odniesieniu do treści. Mają zatem walory , które pozwalają na uczynienie z nich podstawy ustaleń faktycznych.

Uzasadniony w części jest natomiast zarzut sprzeczności istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Ocena ta odnosi się do tej jego części , która została opisana w jego punkcie 2 b.i c., według oznaczeń redakcyjnych przyjętych w środku odwoławczym.

Zasadnie bowiem zarzuca skarżąca , iż ustalenie Sądu Okręgowego , zgodnie z którym na dzień zamknięcia rozprawy aktualny jest stan zabezpieczeń ustanowionych w umowie gwarancji , określony na dzień 14 marca 2014r / datę zgłoszenia wierzytelności przez ubezpieczyciela w ramach postępowania upadłościowego w sprawie (...) , a same zabezpieczenia pozostają w mocy. Dla porządku należy wskazać , że w nieco chaotycznie skonstruowanej części uzasadnienia wyroku poświęconej ustaleniom faktycznym Sąd negowanych zarzutem pozwanej konstatacji faktycznych dających podstawę do przyjętego wniosku nie czyni, ani , tym bardziej, nie powołuje żadnego źródła dowodowego wnioskowania tej treści . Przyjmuje je jednak jako podstawę oceny prawnej o nadal istniejącym , właśnie z uwagi na utrzymywanie się ustanowionych uprzednio zabezpieczeń zubożeniu strony pozwanej pod postacią szkody podlegającej wyrównaniu.

Pomijając już nawet wskazany brak w zakresie weryfikacji dowodowej tego ustalenia prowadzący do wniosku o jego dowolności, podkreślić należy , iż wynik uzupełniającego postępowania dowodowego przed Sądem II instancji tym bardziej zaprzeczył jego trafności / o przyczynach takiego stanu rzeczy będzie mowa w dalszej części uzasadnienia . /

Nie ma natomiast racji skarżąca gmina , gdy realizacji ocenianego zarzutu upatruje w przyczynie , którą wymienia w jego punkcie 2 a.

Pojęcie zubożenia nie ma charakteru ściśle księgowego a zatem to , że nie zostało ono odzwierciedlone, w postaci długu wobec ubezpieczyciela w dokumentach tego rodzaju prowadzonych przez powódkę , samo przez się nie przekonuje dostatecznie o zarzucanej nieprawidłowości w zakresie ustaleń, której miał się dopuścić Sąd meriti.

Odparcie jako bezpodstawnego ,zarzutu naruszenia art. 233 §1 kpc miało tę konsekwencję , iż Sąd Apelacyjny przyjął za własne te ustalenia faktyczne , które w sprawie poczynił Sąd Okręgowy po raz pierwszy rozstrzygając o roszczeniu powódki oraz te fakty o które uzupełnił je Sąd I instancji ponownie rozpoznając sprawę/ jak już była o tym bowiem mowa, znaczna część tych ustaleń była [ zbędnym ] powtórzeniem tych , które skonstatował Sąd uprzednio.

Uznanie jednak za uzasadniony w części zarzut sprzeczności istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału, w połączeniu z tymi dowodami , które zostały skutecznie zgłoszone przez pozwaną w postępowaniu apelacyjnym, dawały podstawę do częściowej zmiany oraz uzupełnienia przez Sąd Odwoławczy faktów doniosłych dla rozstrzygnięcia:

Ta zmiana oraz uzupełnienie, przedstawiają się następująco :

a/ zgodnie z z §13 umowy o roboty budowlane, zawartej przez strony sporu w dniu 12 grudnia 2011r nr 272.53.2011, zabezpieczeniem prawidłowego zrealizowania przez wykonawcę wynikających z niej obowiązków, było złożenie przez G. (...) - spółkę z ograniczoną odpowiedzialności w W. / poprzednio w W./ gwarancji ubezpieczeniowej do kwoty w wysokości 10 % wynagrodzenia umownego brutto , określonego jako ryczałtowe , w ogólnej wysokości 18 330762, 34 zł. Górną granicą sumy gwarancyjnej była kwota 1 885 672,63 zł.

/ dowód : umowa stron z dnia 12 grudnia 2011r k. 31 i 42 akt/

Umowa gwarancji , którą wykonawca zawarł w dniu 12 grudnia 2011r z poprzednikiem prawnym Towarzystwa (...) SA w W. , w której zamawiająca gmina była wskazana jako jej beneficjent, była gwarancją nieodwołalną , bezwarunkową z której świadczenie ubezpieczyciel miał spełnić na pierwsze żądanie.

/ dowód : umowa gwarancji ubezpieczeniowej k. 1293 akt. /

W piśmie z dnia 2 stycznia 2013r wzywającym gwaranta do spełnienia świadczenia gwarancyjnego, w kwocie odpowiadającej sumie gwarancji , przewidzianej na wypadek niewłaściwego wykonywania obowiązków umownych przez zleceniodawcę gwarancji, strona pozwana powołała się w sposób generalny na fakt niewykonywania tych obowiązków przez spółkę Grupa (...) , nie odwołując się w podstawie żądania , jako na źródło tego obowiązku po stronie zakładu ubezpieczeń , na fakt naliczenia przez siebie kary umownej z tytułu odstąpienia od umowy z przyczyny wskazanej w §14 ust. 2 lit a/ umowy. Wspominając jednie o tej okoliczności, niewykonywanie obowiązków umownych po stronie powódki łączyła z podaniem przez Grupę (...) nieprawdziwych faktów dotyczących jej kondycji finansowej i sytuacji majątkowej a także umiejętności i zdolności technicznych , które miały zapewniać wykonanie przedmiotu zamówienia zgodnie z art. 22 ustawy o zamówieniach publicznych , według jej ówczesnego brzmienia. Podnosiła , że tylko te , jak okazało się w trakcie realizacji umowy nieprawdziwe zapewnienia, które gmina przyjęła za zgodne z rzeczywistością , pozwoliły powodowej spółce na uzyskanie kontraktu po przeprowadzeniu procedury przetargowej . Gmina w tym piśmie wskazywała także na to , iż wykonawca okazał się być podmiotem niewypłacalnym , a związanie się z nim przez zamawiającą grozi jej szkoda znacznych rozmiarów , w postaci utraty dotacji przeznaczonej na sfinansowanie zadania inwestycyjnego budowy obwodnicy M. w kwocie 23 655 260, 58 zł

/ dowód wezwanie do zapłaty skierowane przez pozwana do gwaranta z dnia 2 stycznia 2013r k. 1294 akt /,

b/ jak wynika z treści uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego (...) W. z dnia 31 lipca 2014r wydanego w sprawie o sygnaturze (...) , którym uprzednio wszczęte wobec Grupy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. postępowanie upadłościowe , obejmujące likwidację jej majątku , zostało umorzone , przyczyną tej formalnej decyzji kończącej postepowanie, był brak środków finansowych w masie upadłości, zapewniających możliwość pokrycia kosztów jego kontynuacji, w warunkach gdy wezwani o złożenie na ten cel zaliczek wierzyciele upadłej - w liczbie dziesięciu - w tym strona pozwana oraz ubezpieczyciel – gwarant Towarzystwo (...) SA- nie złożyli ich w zakreślonym na ten cel terminie.

Z ustaleń wskazanych w tych motywach wynika , że na dzień wydawania orzeczenia, jedynymi elementami majątkowymi masy upadłości były środki finansowe w kwocie 2 080, 21 zł oraz nieruchomość położona w miejscowości |M. , która była obciążona hipotekami na łączną kwotę ponad 14 900 000 zł , powodujące , że z jej sprzedaży masa upadłości nie uzyskałaby żadnych środków na zaspokojenie wierzycieli.

Z dalszej części ustaleń Sądu upadłościowego wynikało , że w skład masy wchodziły uprzednio także ruchomości , które syndyk zdołał sprzedać : trzy samochody - uszkodzony K. (...) , oraz H. (...) oraz T. (...), - jak należy przyjąć niesprzedawalne , bliżej nie określone urządzenia techniczne o wartości szacunkowej 5 400 zł.

Z ustaleń tych nie wynika aby skład masy weszła którakolwiek z ruchomości , które miały być przedmiotem zabezpieczenia roszczenia zwrotnego ubezpieczyciela - strony postępowania upadłościowego wobec powódki, wskazane w załączniku do umowy gwarancji. Nie potwierdzają one także aby elementem masy była nieruchomość położona w R. , objęta księgą wieczystą nr (...) , która miała być objęta hipoteką na rzecz ubezpieczycielka jako jedna z form zabezpieczenia zwrotu tego świadczenia gwarancyjnego przez zleceniodawcę gwarancji.

/ dowód : postanowienie Sądu Rejonowego(...) W. z dnia 31 lipca 2014r , w sprawie o sygnaturze (...) wraz z uzasadnieniem k. 278-281 akt/ ,

c/ nieruchomość położona w R., stanowiąc własność osoby fizycznej , była obciążona hipoteką umowną na rzecz ubezpieczyciela udzielającego gwarancji na podstawie umowy z dnia 12 grudnia 2011r do kwoty 600 000złotych.

Hipoteka ta została wykreślona, w konsekwencji ujawnienia nowego właściciela , który nabył prawo jej własności na podstawie postanowienia o przysadzeniu własności z dnia 9 maja 2018r w sprawie (...), Sądu Rejonowego w B.. Następca prawny gwaranta , Towarzystwo (...) SA nie było inicjatorem tego postępowania egzekucyjnego ani nie przyłączyło się do egzekucji w czasie jej trwania,

/ dowód : treść wpisów w księdze wieczystej nr. (...) k. 1542-1559 akt /

d/ strona powodowa nie dowodziła w postępowaniu faktów potwierdzających to , że wskazane w załączniku do umowy gwarancji ruchomości zostały rzeczywiście przewłaszczone na ubezpieczyciela , a także aby zakład ubezpieczeń wystąpił przeciwko powódce o zaspokojenie z nich swojej wierzytelności zwrotnej. Nie wykazywała także tego aby doszło do zabezpieczenia jej poprzez wystawienie przez zleceniodawcę gwarancji weksla własnego in blanco ani tego , że ubezpieczyciel dochodził na jego podstawie zaspokojenia tej pretensji finansowej na drodze sądowej,

/ okoliczności nie będące przedmiotem sporu pomiędzy stronami , częściowo także oświadczenie pełnomocnika powódki na rozprawie apelacyjnej w dniu 23 stycznia 2023r , zapis dźwiękowy minuty 42-44, zapis skrócony k. 1536 v akt /.

e/ uzyskane od następcy prawnego ubezpieczyciela środki pieniężne z gwarancji w kwocie 1 885 672,63 zł strona pozwana przeznaczyła na wydatki związane z dokończeniem prac przy nieukończonej przez wykonawcę inwestycji . Po przeprowadzeniu inwentaryzacji robót zrealizowanych przez powódkę , a co niesporne , realnie przez spółkę (...) i jej podwykonawców , której przeprowadzenia bez swojego udziału oraz jej ustaleń w zakresie wartości prac, powódka nie kwestionowała, wartość ta została ustalona na 5 567 336, 33zł , co nastawiło sumę o 2 936 914, 03zł wyższą niż ta , którą zamawiająca strona pozwana zapłaciła w formie systematycznych przelewów na rzecz spółki (...) , która na podstawie umowy przekazu, otrzymywała wynagrodzenie za roboty.

/ okoliczności niesporne /

Aby ukończyć zamierzenie inwestycyjne , gmina zawarła nowa umowę o roboty budowlane , ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w P., w dniu 12 czerwca 2013r., w której strony określiły należne wynagrodzenie wykonawcy w kwocie brutto 15 910 152, 50 zł. Zamówione prace zostały w całości wykonane do końca 2013r i odebrane jako kompletne i niewadliwe. Zamawiająca zapłaciła spółce (...) pełną uzgodnioną kwotę wynagrodzenia.

/ dowód : umowa z dnia 12 czerwca 2013r k. 497-4504 akt , potwierdzenia przelewów zapłat za wskazane w nich faktury wykonawcy k. 506-508 akt , co do sposobu wykonawstwa i jego zakresu - okoliczności wzajemnie niekwestionowane/.

W związku ze sposobem wykonania obowiązków umownych przez stronę powodową , w tym zaniechanie kontynuacji robót w czasie jej trwania, gmina poniosła także inne wydatki m. in będąc obowiązaną do zapłaty wynagrodzeń niezaspokojonym podwykonawcom powódki ale także zawracając część środków z dotacji uzyskanej od Województwa (...) z funduszy europejskich , wobec stwierdzenia wadliwego wykonania części prac - budowy muru oporowego. Ogólna suma dokonanego zwrotu zamknęła się kwotą 118 363, 65 zł.

/ dowód : pismo Województwa (...) z dnia 27 grudnia 2013r / k. 523-524 akt , przelew zwróconych środków k.525 akt /

Wszystkie wierzytelności , które powstały po stronie gminy wobec powódki z tytułu finansowych następstw nieprawidłowego wykonania umowy z dnia 12 listopada 2011r strona pozwana zgłosiła sędziemu komisarzowi w ramach postępowania upadłościowego, prowadzonego przez Sąd Rejonowy (...) W. w sprawie (...).

/ dowód zgłoszenia wierzytelności k. 1340-1347 akt /

Część z nich objęła oświadczeniem o potrąceniu z wierzytelnością dochodzoną pozwem z dnia 18 października 2021r , oznaczając ich łączną wartość na kwotę 8 714 380, 07 zł., przy czym w treści oświadczenia ściśle identyfikując każdą z nich , powołując jej źródło, a równocześnie wszystkie miały odszkodowawczy charakter.

/ dowód : oświadczenie po potrąceniu wraz z wezwaniem do zapłaty z dnia 18 października 2021 k. 1479-1481 oraz k. 1485 akt/

W części zmienione oraz uzupełnione okoliczności faktyczne Sąd II instancji oparł na dokumentach , które nie były przez strony kwestionowane albo składają się na nie fakty, które nie były pomiędzy nimi sporne.

Przed przystąpieniem do oceny materialnych zarzutów apelacyjnych , koniecznym jest poczynienie kilku uwag natury porządkującej , które pozwolą na bardziej jasne przedstawienie stanowiska prawnego Sądu II instancji, jakie , w ostatecznym wyniku doprowadziło do oceny , iż roszczenie strony powodowej nie jest usprawiedliwione i uległo , w zakresie będącym na obecnym etapie sporu stron przedmiotem rozpoznania, oddaleniu w całości.

- strona powodowa formułując żądanie i później modyfikując je w zakresie ilościowym / por . 13-16 akt oraz k.60-63 akt/ konsekwentnie twierdziła , że dochodzone roszczenie ma charakter odszkodowawczy a wynika z faktu ,że pozwana nie mając ku temu dostatecznej podstawy w treści §14 ust. 2 lit a/ umowy stron z dnia 12 grudnia 2011r., odstąpiła od umowy , a następnie wystąpiła do gwaranta o spełnienie świadczenia w postaci zapłaty kwoty 1 885 673, 63 zł. Podnosiła ,że kwota ta wraz z odsetkami , której zwrotu w realizacji postanowienia §6 umowy gwarancji ubezpieczyciel zażądał od powódki jako zleceniodawcy gwarancji , stanowi uszczerbek podlegający wyrównaniu przez gminę. Twierdzenie o tym , że świadczenie to stanowi [ także ] przedmiot bezpodstawnego wzbogacenia gminy jej kosztem miało charakter jedynie uzupełniający i pojawiło się na dalszym etapie postepowania,

- Sąd Okręgowy wK. wyrokiem z dnia 13 lipca 2016r w sprawie (...), rozstrzygając sprawę po raz pierwszy, ocenił to roszczenie jako niezasadne i weryfikował je z punktu widzenia przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, stając na stanowisku , że po stronie powódki brak jest wzbogacenia dochodzoną kwotą dlatego , że nie spełniła ona - pomimo wezwania ze strony ubezpieczyciela- świadczenia regresowego, a on nie dochodził od niej realizacji tego obowiązku na drodze sądowej przez co nie doszło do faktycznego uszczuplenia majątku Grupy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

Sąd Apelacyjny w K., wyrokiem z dnia 13 lipca 20126r w prawie (...) , oddalając apelację strony powodowej , zaaprobował ten pogląd prawny,

- Sąd Najwyższy w motywach wyroku kasatoryjnego z dnia 23 października 2019r , w sprawie (...) , przyjął wiążący przy ponownym rozpoznaniu sprawy pogląd zgodnie z którym :

a/ świadczenie gwaranta z umowy gwarancyjnej mimo , iż stanowi samodzielne zobowiązanie gwaranta wobec beneficjenta gwarancji / i służy umorzeniu jego własnego długu jest równocześnie zachowywane przez wierzyciela ze stosunku podstawowego, na poczet świadczenia dłużnika z tego stosunku prawnego ,

b/ w przypadku gdy gwarant zrealizuje na rzecz beneficjenta gwarancji świadczenie mimo braku ku temu przesłanek ze stosunku podstawowego - roszczenie wykonawcy może być dochodzone na podstawie przepisów o odpowiedzialności kontraktowej, a możliwość taka wyklucza , co do zasady, kwalifikację takiego roszczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu albowiem nie można przyjmować wzajemnego zbiegu tych podstaw odpowiedzialności dłużnika,

c/ zubożeniem po stronie powódki w opisanej sytuacji jest fakt poniesienia przez nią szkody , która w każdym przypadku jej potwierdzenia, jest zubożeniem , chociaż samego tego pojęcia nie można utożsamiać z pojęciem szkody w postaci damnum emergens lub lucrum cessans. Dla potwierdzenia zubożenia nie jest konieczne wyjście konkretnej wartości z majątku zubożonego , wystarczy , że źródłem wzbogacenia jest sfera jego praw,

d/ Sąd Najwyższy wskazał równocześnie na konieczność dokonania dalszych ustaleń faktycznych pozwalających m. in. na identyfikację rodzaju gwarancji wynikającej z umowy pomiędzy stroną powodową i ubezpieczycielem , co jego zdaniem pozwoli dopiero na prawidłową kwalifikację prawną roszczenia G. (...).

Kierując się tym stanowiskiem prawnym , którym Sąd II instancji przy ponownym rozpoznawaniu apelacji powódki był związany , uznając istnienie ku temu podstaw z przyczyn w skazanych w motywach orzeczenia z dnia 13 lutego 2020r w sprawie (...), uchylił wyrok Sądu Okręgowego w części i przekazał w tym zakresie sprawę do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy, wydając orzeczenie w sprawie po ponownym jej rozpoznaniu, zakwalifikował roszczenie powódki jako mające odszkodowawczą podstawę i ocenił , że ustalone fakty pozwalają na potwierdzenie realizacji wszystkich przesłanek tej odpowiedzialności gminy wobec byłej kontrahentki , wymienionych w art. 471 kc

Taka kwalifikacja podstawy odpowiedzialności strony pozwanej za spełnienie świadczenia na rzecz powódki , której rozmiar odpowiada [ w zakresie przeprowadzanej na obecnym etapie sporu stron jego oceny , kwocie regresu służącego następcy prawnemu gwaranta – Towarzystwu (...) SA ], zdecydowała także o treści zarzutów materialnych podniesionych przez stronę pozwaną w środku odwoławczym mając ścisły związek - szczególnie w zakresie ich motywacji , z tym w jaki sposób gmina podjęła obronę przed żądaniem powódki w postępowaniu prowadzonym przez Sąd I instancji po wydaniu przez Sąd Odwoławczy orzeczenia kasatoryjnego.

Nota bene , była ona kontynuacją stanowiska procesowego byłej zamawiającej prezentowanego od początku trwania procesu , zmierzającego m. in do wykazania , że powódka nie poniosła szkody.

Sąd II instancji , wbrew odmiennemu poglądowi strony powodowej, stoi na stanowisku, iż w motywach orzeczenia uchylającego poprzedni wyrok Sądu Apelacyjnego, Sąd Najwyższy nie przesądził w sposób wiozący dla Sądów mających ponownie sprawę rozpoznawać , odpowiedzialności pozwanej za wyrównanie uszczerbku wskazywanego w żądaniu spółki z W..

Jego stanowisko prawne ma charakter ogólny, wskazujący na możliwy sposób kwalifikacji roszczenia powódki , a równocześnie krytyczny wobec interpretacji, na tle stanu faktycznego sprawy , przez Sądy Okręgowy i Apelacyjny norm składających się na instytucję bezpodstawnego wzbogacenia , w tym w szczególności pojęcia zubożenia w rozumieniu art. 405 kc.

Sąd Najwyższy w swoim stanowisku wskazał na konieczność dokonania dalszych ustaleń faktycznych , których treść dopiero pozwoli nie tylko na dokonanie właściwej kwalifikacji roszczenia powódki , a także , co dla Sądu II instancji w składzie rozpoznającym obecnie sprawę , nie budzi wątpliwości, zdecyduje o ocenie jego merytorycznej zasadności.

Tak też Sąd rozumiał istotę stanowiska zajętego przez Sąd Prawa , któremu dał wyraz także w motywach orzeczenia uchylającego z dnia 13 lutego 2020r w sprawie (...), akcentując m. in. uprawnienie stron do podjęcia dalszej inicjatywy dowodowej , ich zdaniem niezbędnej wobec zaprezentowanych stanowisk prawnych, służących kwalifikacji zgłoszonego roszczenia.

Już tylko na marginesie należy dostrzec , że taką inicjatywę podjęła przede wszystkim pozwana , a powódka - opierając się jak można sądzić na wskazanym wyżej błędnym założeniu o przesądzeniu odpowiedzialności gminy ograniczyła się, popierając stanowisko dotychczas prezentowane, do przedłożenie dokumentów obejmujących umowy gwarancji ubezpieczeniowe oraz wezwania do zapłaty skierowanego do niej przez gwaranta.

Kontynuując zasadniczą część rozważań, podzielić należy obydwa zarzuty materialne postawione przez Miasto i Gminę (...) M..

Ustalenia dokonane w postępowaniu , w szczególności po ich częściowej zmianie i uzupełnieniu przez Sąd II instancji , dają podstawę do oceny , że odpowiedzialność odszkodowawcza gminy jest wyłączona , gdyż powódka nie dowiodła w postępowaniu , że doznała szkody przez to , że gwarant ubezpieczyciel spełnił wobec pozwanej - beneficjenta gwarancji - obciążające go świadczenie gwarancyjne .

Wniosek taki wynika z następujących przesłanek:

1/ strona powodowa upatrywała podstawy dla powstania po jej stronie uszczerbku podlegającego kompensacji przez oponentkę procesową w tym , że gmina niezasadnie powołała się wobec ubezpieczyciela na fakt odstąpienia od umowy z przyczyny wskazanej w §14 ust. 2 lit a/ umowy stron i naliczenia kary umownej za odstąpienia z tej przyczyny uznając , iż gwarant ma wykonać obciążające go zobowiązanie do spełnienia świadczenia gwarancyjnego.

Jak wynika z pisemnych motywów orzeczenia objętego apelacją, tak też przyjął Sąd I instancji.

Tymczasem z uzupełnionych ustaleń faktycznych wynika, iż w piśmie wzywającym poprzednika prawnego (...) SA do zapłaty strona pozwana w podstawie żądania wypłaty powołała się na fakt niewłaściwego wykonywania zobowiązania umownego przez zleceniodawcę gwarancji a nie wprost , jak przyjął to- Sąd I instancji- do faktu odstąpienia od umowy o roboty budowlane z przyczyny wskazanej w §14 ust.2 lit a/.

Nie twierdziła w wezwaniu także , jak uznał Sąd Okręgowy, iż zakres ilościowy tego żądania jest konsekwencją naliczenia kary umownej za odstąpienie z tej przyczyny ale w ten sposób nie identyfikując źródła świadczenia podnosiła , że powoływane przez nią niewykonywanie obowiązków umownych ma inne źródło.

Jest nią podanie w oświadczeniu powódki , składanym w ramach procedury przetargowej nieprawdziwych danych o swojej kondycji finansowej i majątkowej oraz w zakresie możliwości technicznych sprostania przyjmowanym na siebie obowiązkom w zakresie terminowego oraz jakościowo właściwego zrealizowania przedmiotu umowy.

Pozwana podnosiła w tym wezwaniu wobec gwaranta , że w ten sposób zleceniodawca gwarancji doprowadził u zamawiającej do błędnego przekonania o tych możliwościach , który o ile znałby rzeczywisty stan rzeczy , nie wybrałby oferty powódki, która już w chwili podpisywania umowy była niewypłacalna.

Trzeba do tego dodać , że przed datą sformułowania wezwania o wykonanie świadczenia gwarancyjnego [ 2 stycznia 2013r] - co wynika z faktów wzajemnie niekwestionowanych przez strony - powódka pomimo wezwań ze strony zamawiającej o przyspieszenie postępu robót nie wykonywała swojego świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania.

Już tylko dla porządku należy także wskazać , że w istocie G. (...) od samego początku nie była zainteresowana osobistym wykonywaniem tych obowiązków, powierzając je ab initio innym podmiotom , w tym w szczególności spółce (...) – wobec której także nie wywiązywała się przyjętych na siebie umownie obowiązków w zakresie płatności , co było przyczyną odstąpienia od umowy , którą te podmioty były wzajemnie związane.

Poprawność takiego wnioskowania potwierdza też złożona w postępowaniu relacja świadka A. Z., byłego prezesa zarządu powódki , który pełnił swoją funkcję do 31 lipca 2012r , zgodnie z którą spółka - będąc w trudnej sytuacji finansowej - liczyła na uzyskanie z kontraktu z gminą jedynie marży w wysokości 1, 5 % wynagrodzenia umownego czyli kwoty około 300 000zł. /por. zeznanie tego świadka złożone w drodze pomocy sądowej – Cps 37/15/.

U podstaw takiego założenia musiała być świadomość osób wchodzących w skład jej organu zarządzającego , że przyjęte wykonawstwo przedmiotu zamówienia, realnie rzecz oceniając wykracza poza możliwości wykonawcze spółki , nie tylko w trakcie obowiązywania umowy - co wynika z ustaleń - ale już w czasie kiedy ubiegała się o podpisanie umowy z 12 grudnia 2011r.

Jak wynika z tych ustaleń, umowa zawarta pomiędzy powódką jako zleceniodawcą gwarancji a ubezpieczycielem była gwarancją nieodwołalną , bezwarunkową i płatną na pierwsze żądanie. Tym nie mniej już te wskazane wyżej okoliczności uzasadniają ocenę, iż wypłata świadczenia gwarancyjnego na rzecz jej beneficjenta – gminy nie może być uznana , jak nietrafnie przyjął Sąd niższej instancji , za nie mającą usprawiedliwionej podstawy. Już wówczas, w dacie wezwania z 2 stycznia 2013r., zrealizowane były podstawy aby uznawać , że wykonawca nie wykonuje swojego zobowiązania umownego prawidłowo.

Stad niezasadny jest także wniosek Sądu Okręgowego, zgodnie z którym w tym czasie nie istniały merytoryczne przesłanki wymienione w treści umowy gwarancji do domagania się spełnienia tego świadczenia przez ubezpieczyciela.

W piśmie wzywającym do wypłaty, czyniąc to nawet bardziej szczegółowo niż było to wymagane, zważywszy na charakter gwarancji, gmina powołała się na powody , które były egzemplifikacją niewłaściwego realizowania przez wykonawcę zobowiązania umownego. Sposób działania powódki już w tym czasie znajdował przy tym potwierdzenie w stanie zaawansowania prac w ramach zadania inwestycyjnego.

Poruszone zagadnienie Sąd I instancji w swoich ustaleniach faktycznych i w rozważaniach prawnych całkowicie pominął co samo w sobie czyni obydwa zarzuty materialne skarżącej dotyczące sposobu zastosowania art. 471 kc oraz niezastosowania dla oceny roszczenia powódki art. 65 §2 kc uzasadnionymi.

Ponieważ złożenie wniosku o wypłatę świadczenia gwarancyjnego do ubezpieczyciela i uzyskanie od niego kwoty 1 885 673, 63 zł w tych okolicznościach miało swoją uzasadnioną podstawę nie można w sposób usprawiedliwiony , jak uznał Są niższej instancji , iż w ten sposób pozwana naruszyła swoje obowiązki umowne ze stosunku umownego z powódką / stosunku podstawowego/.

Już tej przyczyny żądanie odszkodowawcze G. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. nie jest uzasadnione.

Roszczenie to nie jest usprawiedliwione także i z tego powodu , iż , wbrew odmiennemu poglądowi prawnemu , który zdecydował o treści zaskarżonego rozstrzygnięcia, strona pozwana nie wykazała w postępowaniu poniesienia szkody , która wynikałaby przyczynowo w rozumieniu art. 361 §1 kc z żądaniem wypłaty świadczenia jakie niespornie otrzymała beneficjentka gwarancji.

Sąd Okręgowy przyjął , że uszczerbek spółki z W. podlegający kompensacji wynika stąd , że następca prawny gwaranta Towarzystwo (...) SA może nadal zaspokoić kosztem jej majątku roszczenie regresowe, w wysokości odpowiadającej ocenianej obecnie części roszczenia powódki z weksla , ograniczonego prawa rzeczowego / hipoteki na nieruchomości/ lub z ruchomości wskazanych w załączniku do umowy gwarancji, przewłaszczonych na rzecz ubezpieczyciela na zabezpieczenie pretensji regresowej zakładu ubezpieczeń.

Wniosek taki jest nieprawidłowy albowiem nie znajduje dostatecznego oparcia w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Na wstępie przypomnieć należy , iż po spełnieniu świadczenia na rzecz beneficjenta gwarancji ubezpieczyciel wezwał pismem z dnia 19 czerwca 2013r. powódkę do zapłaty wypłaconej sumy wraz z odsetkami , które okazało się nieskuteczne.

Towarzystwo (...) SA zgłosiła tę wierzytelność w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec powódki przez Sąd Rejonowy (...) W.w sprawie (...). Postępowanie to uległo umorzeniu z powodu braku środków finansowych niezbędnych dla jego kontynuacji , na podstawie postanowienia z dnia 31 lipca 2014r.

Strona powodowa nie formułowała w postępowaniu twierdzeń ani tym bardziej nie dowodziła okoliczności mogących potwierdzić to , iż po tej dacie ubezpieczyciel wystąpił przeciwko niej na drogę postępowania sądowego z roszczeniem o zapłatę tej wierzytelności albo tez podjął jakikolwiek inne kroki zmierzające do jej realizacji kosztem majątku Grupy (...).

Należy zatem przyjąć , że (...) SA nie zdecydowała się do dnia zamknięcia rozprawy przed Sądem II instancji na jej zaspokojenie. W okolicznościach potwierdzających dotychczasowa , po dniu 31 lipca 2014r., bierność zakładu ubezpieczeń w tym zakresie, nawet gdyby gwarant z takim roszczeniem wystąpił w przyszłości , dłużnik wierzytelności mógłby skutecznie uchylić się od jej spełnienia podnosząc zarzut jej przedawnienia uwagi na jego termin , który po myśli art. 118 kc wynosi w tym przypadku trzy lata , począwszy najpóźniej od dnia następnego po dacie prawomocności postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego w sprawie (...).

W tym kontekście nie można podzielić stanowiska powódki , która w ramach postępowania apelacyjnego podnosiła , iż Sąd rozpoznający taki potencjalny spór, mógłby nie uwzględnić upływu tego terminu uznając zarzut za przejaw nadużycia prawa podmiotowego.

Twierdząc w ten sposób spółka (...) nie wskazała ani tym bardziej nie dowodziła zaistnienia żadnej okoliczności faktycznej , która uzasadniać by mogła tego rodzaju / potencjalną ocenę Sądu. Jest to zatem twierdzenie zupełnie dowolne.

Konkludując, uznać należy , że tak identyfikowany uszczerbek po stronie powódki w warunkach gdy może ona skutecznie uchylić się obecnie od spełnienia świadczenia regresowego , będącego na datę zamknięcia rozprawy zobowiązaniem naturalnym ma- ile w ogóle przyjmować jego istnienie po stronie spółki - charakter hipotetyczny, co już z tej przyczyny wyklucza jego indemnizację przez byłą kontrahentkę.

Nie jest usprawiedliwione także stanowisko prawne Sądu Okręgowego o ile upatruje on szkody po stronie powódki w tym , że gwarant może uzyskać zaspokojenie swojej pretensji finansowej stanowiącej przedmiot rozstrzyganego sporu z przedmiotów i praw wskazanych w załączniku do umowy gwarancji.

Stanowisko to nie ma dostatecznej podstawy w ustalonych w postępowaniu faktach.

Nie zostało wykazane przez stronę powodową mimo , że z faktem istnienia zabezpieczeń także łączyła powstanie po swojej stronie szkody , że zabezpieczenia te w ogóle zostały formalnie ustanowione na rzecz gwaranta w celu zabezpieczenia wierzytelności dla której źródłem był regres.

Pytany o to dodatkowo na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik spółki nie był w stanie udzielić na nie odpowiedzi, w tym także w odniesieniu do wystawienia weksla własnego in blanco.

Pośrednio, z treści motywów postanowienia Sądu Upadłościowego w sprawie (...) , w ramach którego ubezpieczyciel zgłosił przeciwko [upadłej] spółce tę wierzytelności wynika ,iż nie był wierzycielem uprzywilejowanym z racji zabezpieczeń zgłaszanej wierzytelności , skoro Sąd nie wskazuje na takie uprzywilejowanie (...) SA, w odniesieniu do ruchomości / w tym sprzętu budowlanego i środków transportu / wchodzącego w skład masy, a wymieniając jedyną nieruchomość dłużnika objętą zabezpieczeniami hipotecznymi , mówi o innej aniżeli ta położona w miejscowości R. , której miała dotyczyć hipoteka wskazana przez Sąd Okręgowy I instancji jako wymieniona w załączniku do umowy gwarancji wymieniającego rodzaje zabezpieczeń i ich przedmioty.

Nie można też nie zwrócić uwagi na przyczynę umorzenia postępowania upadłościowego.

Także ubezpieczyciel - jako strona postępowania - nie był zainteresowany jego kontynuacją z pewnością zaznając konsekwencje umorzenia dla wcześniejszego zgłoszenia wierzytelności do masy, i nie złożył zaliczki , na niezbędne koszty. To m także , chociaż jedynie pośrednio skazuje , iż w tym czasie nie był wierzycielem , którego przywilej zaspokojenia względem innych wynikałby z faktu objęcia składników masy, zabezpieczeniami ustanowionymi na jego rzecz.

Sąd II instancji , zawracając na to uwagę stron , przeprowadził dowód z treści wpisów w księdze wieczystej obejmującej nieruchomość w R.. Z ich treści wynikało , że wprawdzie uprzednio hipoteka umowna mająca zabezpieczać tę wierzytelności na rzecz gwaranta [ chociaż tylko do kwoty 600 000zł ] była wpisana ale jeszcze w 2018r została wykreślona. Wpisy te nie potwierdzały aby ubezpieczyciel, legitymując się tytułem wykonawczym wobec powódki , obejmującej wierzytelność zwrotną brał udział w postępowaniu egzekucyjnym w wyniku którego doszło do tego wykreślenia i zmiany osoby fizycznej będącej właścicielem tej realności.

Powódka tym bardziej nie dowodziła tego, kiedy i w jakiej formie ubezpieczyciel podjął kroki aby doprowadzić do zaspokojenia swojej wierzytelności kosztem majątku powódki, szczególnie po dacie kiedy zgłoszenie jej do masy upadłości okazało się nie wywoływać żadnych skutków prawnych.

Już zupełnie ma marginesie i dla tylko dla zapewnienia kompletności wywodu , wobec tego , że Sąd I ocenił w motywach zaskarżonego wyroku zarzuty pozwanej dotyczące poniesienia szkody prze gminę , będącej konsekwencją nieprawidłowego wykonania obowiązków umownych przez wykonawcę powiedzieć należy , że nawet gdyby wierzytelność powódki uznać za jej przysługującą wobec drugiej strony sporu - ku czemu z przyczyn wskazanych wyżej brak dostatecznych podstaw - to powództwo nie mogłoby zostać uwzględnione także dlatego ,iż strona pozwana dysponuje wobec G. (...) – spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) wierzytelnością wzajemną z tytułu szkody jaką poniosła przez to , że wykonawca nie zrealizował swoich obowiązków umownych , nie ukończył przedmiotu zamówienia, aprobując ,[ poprzez przystanie na przeprowadzenie przez zamawiającą inwentaryzacji wykonanej części prac i przyjętą w tym dokumencie ich ilość, ] sytuację w której umowa z dnia 12 grudnia 2011r przestała , w ten dorozumiany sposób , obwiązywać.

Rozważenie tego zagadnienia należy rozpocząć od wskazania , że wbrew stanowisku Sądu I instancji , co najmniej w zakresie tej części wierzytelności , której podstawę gmina łączyła z różnicą pomiędzy sumą wynagrodzenia ustalonego w umowie stron z dnia 12 grudnia 2011r za wykonanie całości przedmiotu zamówienia [18 856 726,34 zł] , kwotami , które z tego tytułu przez zmawiającą zostały wypłacone do czasu ustania robót [ 8 504 250, 36 zł ] , a wynagrodzeniem , które za ukończenie prac gmina zobowiązana była zapłacić spółce (...). [ 15 910 152, 50 zł ]

Ta część wierzytelności zamyka się kwotą 5 703 721, 84 zł i stanowi szkodę gminy za którą odpowiada strona przeciwna. Jej rozmiar ilościowy, w warunkach gdy podobnie jak ta dochodzona pozwem ma charakter pieniężny, decyduje o tym , iż ich wzajemne potrącenie - o ile byłoby skuteczne [ to zagadnienie zostanie rozważone w dalszej części motywów ] powoduje ,że także skutek materialny przewidziany przez art. 498 §2 kc kompensacji wyklucza uznanie roszczenia strony powodowej za uzasadnione.

Wzajemny zakres obu wierzytelności ma także i to następstwo , że zbędnym jest rozważanie czy pozwanej przysługują pozostałe składowe wierzytelności odszkodowawczej , jakie skarżąca identyfikowała z innymi zdarzeniami , także ściśle związanymi ze sposobem wykonania umowy przez powódkę i konsekwencjami jej sposobu postępowania w ramach kontraktu dla późniejszej konieczności ponoszenia przez zamawiającą kolejnych wydatków.

Z ustaleń faktycznych sprawy wynika , że wynagrodzenie umowne ustalone w umowie ze spółką (...) gmina zapłaciła w całości , realizując faktury częściowe wystawiane przez [ kolejnego ] wykonawcę . Kolejnych zapłat na ogólną sumę tego wynagrodzenia dowodzą dokumenty przelewu złożone w aktach.

W toku sporu powódka rzeczowo nie zanegowała / nie ma wartości merytorycznej z przyczyn wcześniej wskazywanych, generalne zaprzeczenie wszystkim twierdzeniom faktycznym oponentki do którego ograniczyła swoje stanowisko w tym zakresie/ okoliczności, iż w realizacji umowy za dnia 12 grudnia 2011r na rzecz jej podwykonawców pozwana świadczyła ogółem 8 504250, 36 zł .

Nie była też przedmiotem sporu, ryczałtowo ustalona w umowie stron ogólna kwota wynagrodzenia. Trzeba także uwzględnić , że - jak wynika z ustaleń - zakres robót wykonanych , który decydował także o rozmiarze i rodzaju tych , które musiał zrealizować, w ramach dokończenia inwestycji kolejny wykonawca, , został ustalony na podstawie protokołu inwentaryzacji , który powódka zaakceptowała.

W konsekwencji o ile spółka , co czyni w pismach złożonych w postępowaniu apelacyjnym podważa podstawę oraz wysokość tej wierzytelności wskazując , że kwota dodatkowo wydatkowana przez pozwaną na rzecz spółki (...), nie ma związku ze sposobem wykonywania przez nią umowy łączącej strony a jej wysokość nie została wykazana , powinna zaoferować dowody potwierdzające jej zarzuty albowiem to na niej , w ten sytuacji procesowej, spoczywał obowiązek dowodowy za pośrednictwem którego mogłoby dojść do weryfikacji rzeczywistego zakresu i określenia wartości robót zrealizowanych przez nowego wykonawcę dla dokończenia obwodnicy M..

Taki wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii złożyła wprawdzie strona pozwana na rozprawie apelacyjnej ale został on oddalony / por. zapis dźwiękowy rozprawy apelacyjnej z dnia 23 stycznia 2023r minuty 46-47 /, w uznaniu , iż prowadzi on do ustalenia okoliczności niedoniosłych z punktu widzenia podstawy rozstrzygnięcia oraz właśnie rozkładu ciężaru dowodzenia , który nie spoczywał w tym zakresie na stronie - autorce wniosku - przy biernej postawie przeciwnika procesowego.

Dlatego już tylko dodatkowo należy podnieść , że pozwana powołała także inne dowody z dokumentów i osobowe , które okoliczności powstania szkody po stronie gminy , wynikającej z opisanego źródła, potwierdziły.

Oczywistym jest , że skutek materialny potrącenia w postaci wzajemnego umorzenia wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej , w procesie pomiędzy stronami; wzajemnymi wierzycielami i dłużnikami , ma wpływ na wynik sporu tylko wówczas jeżeli zarzut zostanie w procesie postawiony skutecznie.

Fakt , że postępowanie jest prowadzone na apelacyjnym etapie , samo w sobie nie wyklucza możliwości sformułowania takiego zarzutu.

/ por. w tej materii wskazany tylko ilustracyjnie judykat Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2016r , sygn. II CZ 83/16 powołany za zbiorem Lex/

Jednak podlega ono ograniczeniom dowodowym przewidzianym dla tego etapu postępowania. Oznacza to limitowanie skutecznego jego powołania do granic wyznaczonych stanem faktycznym ustalonym przed sądem pierwszej instancji ewentualnie poszerzonym o okoliczności oparte na nowych faktach i dowodach dopuszczalnych w postępowaniu odwoławczym przed Sądem II instancji, zważywszy na treść art. 381 kpc.

Kolejną przesłanką formalną spełnienie której warunkuje merytoryczne rozpoznanie przez Sąd zarzutu potrącenia jest zachowanie terminu do jego zgłoszenia.

Jeżeli wierzytelność wzajemna stała się wymagalna na skutek wezwania do jej spełnienia, pozwany powinien zgłosić taki zarzut w terminie 2 tygodni od takiego wezwania tego momentu.

Przy tym norma art. 203 ¹§2 kpc nie wskazuje czasokresu do dokonania czynności prowadzących do stanu wymagalności potrącanej wierzytelności.

Nadmiernie długie oczekiwanie z ich podjęciem , a w konsekwencji także z samym złożeniem zarzutu potrącenia w sensie procesowym [ mimo , w takiej sytuacji, dochowania terminu dwutygodniowego o którym mowa w tym przepisie ] może być kwalifikowane w kategorii nadużycia prawa procesowego.

Przenosząc te uwagi natury generalnej na grunt faktyczny rozstrzyganej sprawy ocenić należy ,iż oświadczenie o potrąceniu wierzytelności wzajemnych pozwanej wobec pretensji finansowej powódki stanowiącej przedmiot sporu stron, połączone z wezwaniem do ich spełnienia, zostało zawarte w oświadczeniu gminy z dnia 18 października 2021r. Termin ustawowy do sformułowania zarzutu został zatem dochowany , a przy tym powoływana podstawa faktyczna uzasadniająca dysponowania nimi przez stronę pozwaną , wobec byłego wykonawcy, wynika z twierdzeń i dowodów , które gmina powoływała już przed Sądem I instancji.

Trzeba także uznać , iż podniesienie procesowego zarzutu potrącenia dopiero na apelacyjnym etapie postępowania rozpoznawczego nie może być , w okolicznościach faktycznych sprawy, traktowane jako m przejaw nadużycia uprawnień procesowych.

Wyrażając taką ocenę należy przypomnieć , że wierzytelności objęte zarzutem potrącenia , w tym ta, odpowiadająca części zapłaconego przez pozwaną wynagrodzenia spółki (...) w P. , której rozmiar wystarcza już do tego aby także w oparciu o tę ewentualną podstawę uznać żądanie powódki za bezzasadne,

[ Sąd II instancji przypomina w tym miejscu ponownie , że ta część jego wypowiedzi na charakter uzupełniający i to nie wzajemne umorzenie wierzytelności stron jest przyjęta przezeń podstawą oddalenia powództwa]

strona pozwana zgłosiła do masy upadłości pozwanej w ramach postępowania upadłościowego w sprawie (...) Sądu Rejonowego (...) W..

Jednak lista wierzytelności nie została sporządzona gdyż wcześniej postępowanie zostało umorzone z przyczyny o której była już mowa.

W ciągu całego prowadzonego przez osiem lat postępowania, zamawiająca konsekwentnie twierdziła, przedstawiając dowody, że poniosła szkodę w następstwie sposobu w jaki spółka Grupa (...) wykonywała swoje obowiązki umowne.

Ale dopiero wówczas kiedy Sad Okręgowy, wydając wyrok po raz drugi ocenił , że roszczenie powódki jest usprawiedliwione , a zarzuty zamawiającej o poniesieniu przez nią uszczerbku majątkowego ocenił jako chybione bo nie wykazane / nota bene ocena tego zarzutu pozwanej została wówczas przeprowadzona po raz pierwszy od początku procesu / zdecydowała się , w ramach polemiki apelacyjnej z tym stanowiskiem Sądu sięgnąć po zarzut potrącenia wierzytelności wzajemnej.

Wszystkie te fakty zważywszy też na to , iż niewątpliwie, mające podstawę odszkodowawczą wierzytelności gminy wynikają z tego samego - rozumianego szeroko- stosunku prawnego z którego wywodziła swoje roszczenie powódka - pozwalają na wniosek , że zarzut potrącenia nie jest spóźniony w rozumieniu procesowym i mógł być skutecznie podniesiony w postępowaniu apelacyjnym.

Wskazana wyżej podstawa oceny , iż roszczenie powódki nie jest uzasadnione powoduje, że Sąd II instancji, w ramach motywów orzeczenia nie jest zobligowany do oceny dochodzenia roszczenia przez powódkę jako przejawu nadużycia prawa podmiotowego , mimo , że taki zarzut także znalazł się w środku odwoławczym gminy.

Wiążące dla Sądu II instancji stanowisko prawne Sądu Najwyższego w zakresie wykluczenia zbiegu roszczeń odszkodowawczych wynikających z umowy i mających podstawę w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu , tym bardziej w sytuacji gdy , jak była o tym mowa na wstępie motywów, powódka twierdziła , że sposób uzyskania przez zamawiającą świadczenia z gwarancji spowodowało szkodę po stronie spółki i w ten sposób , przede wszystkim , kwalifikowała dochodzone roszczenie, powołując fakty na jego uzasadnienie związane właśnie z uzyskaniem tego świadczenia przez gminę bez rzeczywistej do tego podstawy, które doprowadziło do powstania roszczenia regresowego ubezpieczyciela wobec zleceniodawcy gwarancji, szersze wypowiadanie się Sądu Odwoławczego o tej drugiej z podstaw roszczenia powódki jest, z przyczyn teleologicznych, zbędne.

Wystarczy jedynie w związku z tym wskazać , że okoliczności ustalone w postępowaniu w tym w szczególności ta ich część o którą uzupełnił je Sąd II instancji , dają podstawę do oceny zgodnie z którą uzyskanie przez gminę świadczenia gwarancyjnego od ubezpieczyciela miało rzeczywistą i dostateczną w świetle treści umowy gwarancji , podstawę w [ nieprawidłowym ] sposobie wykonywania obowiązków umownych przez powódkę , którego następstwa finansowe dla beneficjenta - zamawiającej- gwarancja miała zabezpieczać, a uzyskane świadczenie wyrównywać [nota bene w sposób wybrany przez stronę pozwaną].

Stąd też nie można zasadnie twierdzić , iż uzyskując to świadczenie gmina stała się bezpodstawnie wzbogacona kosztem byłej kontrahentki.

Z podanych przyczyn w uznaniu apelacji za uzasadnioną, Sąd II instancji zmienił objęty nią wyrok w sposób wskazany w pkt 1 I-II orzeczenia , na podstawie art. 386 §1 kpc.

W ramach orzeczenia zmieniającego, rozstrzygając o kosztach procesu, Sąd zastosował art. 98 §1 i 3 kpc i wynikającą z tego przepisu dla rozliczenia stron z tego tytułu , zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy.

Charakter sprawy oraz jej skomplikowanie prawne i faktyczne jak również ponadprzeciętny nakład pracy zawodowego pełnomocnika pozwanej spowodowały, że uznał , iż zaistniały podstawy do ustalenia należnego wynagrodzenia pełnomocnika w podwójnej stawce , określonej w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015[ jedn. tekst DzU z 2018 poz. 265] na podstawie §2 pkt 8 tego aktu prawnego.

Na koszty należne pozwanej złożyła się także opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Dlatego suma kosztów procesu , zasadzonych na rzecz Miasta i Gminy (...) M. od przerywającej strony przeciwnej, zamknęła się wielkością 30017 złotych.[pkt 1 II orzeczenia ].

Regułę odpowiedzialności za wynik sprawy, Sąd II instancji zastosował także rozliczając pomiędzy stronami koszty postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

W ramach tego rozliczenia zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej ogółem kwotę 143 123 złote na którą złożyły się:

opłata od apelacji - 113 123 zł, podwojona stawka wynagrodzenia pełnomocnika pozwanej , ustalona na podstawie §2 pkt 8 w zw z ֻ10 ust. 1 pkt 2 wskazanego wyżej Rozporządzenia ,będąca pochodną wartości przedmiotu zaskarżenia - kwota 22 500zł - oraz suma 7500 zł jako połowa stawki minimalnej tego wynagrodzenia za postępowanie kasacyjne - ustalona na podstawie, stosowanego odpowiednio, §10 ust.4 pkt 3 Rozporządzenia przy uwzględnieniu , iż apelująca złożyła odpowiedź na skargę kasacyjną powódki , a rozpoznanie skargi odbyło się na posiedzeniu niejawnym

/ pkt 2 sentencji wyroku /.