Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2023 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko M. A., M. N. i K. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego M. A.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 22 grudnia 2020 r. sygn. akt IX GC 470/19

1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że jego sentencji nadaje treść:

„I. zasądza solidarnie od pozwanych M. N. i K. K. na rzecz powoda J. K. kwotę 89 670,77 zł (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy sześćset siedemdziesiąt złotych 77/100) z ustawowymi odsetkami od 11 lipca 2013 roku do dnia zapłaty, z tym że wyrok w stosunku do pozwanych M. N. i K. K. jest zaoczny;

II. oddala powództwo w stosunku do pozwanego M. A.,

III. zasądza solidarnie od pozwanych M. N. i K. K. na rzecz powoda koszty procesu w kwocie 6 644,00 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści cztery złote);

IV. nadaje wyrokowi przeciwko pozwanym M. N. i K. K. rygor natychmiastowej wykonalności.”,

2. oddala apelację w dalej idącym zakresie,

3. przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz radcy prawnego P. N. kwotę 1.992 zł 60 gr (jeden tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt groszy) w tym 327 zł 60 gr. podatku od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego M. A..

Sygn. akt I AGa 96/21

UZASADNIENIE

J. K. domagał się od byłego członka zarządu (...) spółki z o.o. M. A., reprezentowanego w sprawie przez kuratora, zasądzenia reszty wynagrodzenia w kwocie 89 670,77 zł za wykonanie na jej zamówienie prac budowlanych na Placu (...)przy ul. (...) w N.. Legitymację bierną pozwanego uzasadniał nieuzyskaniem zaspokojenia od spółki (...).

Kurator pozwanego M. A. wnosił o oddalenie żądania.

Pozwany M. N. i wezwana do udziału w sprawie jako pozwana K. K. (k. 117) nie zajęli stanowiska w sprawie na piśmie ani nie stawili się na rozprawie.

Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Krakowie:

I. zasądził solidarnie od pozwanych M. A., M. N., K. K. na rzecz powoda J. K. kwotę 89 670,77 zł (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy sześćset siedemdziesiąt złotych 77/100) z ustawowymi odsetkami od 11 lipca 2013 roku do dnia zapłaty, z tym że wyrok w stosunku do pozwanych M. N. i K. K. jest zaoczny;

II. zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda koszty procesu kwocie 6 644,00 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści cztery złote);

III. nadał wyrokowi przeciwko pozwanym M. N. i K. K. rygor natychmiastowej wykonalności.

W ocenie Sądu I instancji zaciągnięcie przez powoda zobowiązania wobec B. i spełnienie świadczenia niepieniężnego, istnienie roszczenia o zapłatę reszty nieuiszczonej należności i z tytułu odsetek za opóźnienie w zapłacie od lipca 2103 r., należało uznać za okoliczności niebudzące wątpliwości bez potrzeby prowadzenia postępowania dowodowego.

Taką ocenę uzasadniało uznanie roszczenia przez zamawiającego wyrażone w pismach z 27 września 2014 r. i 19 stycznia 2015 r., a nadto 18 stycznia 2018 r. i 13 lutego 2018 r. po nieskutecznym zawezwaniu go do próby ugodowej wnioskiem z 30 maja 2016 r.

Spór sprowadzał się w tej sytuacji do ustalenia istnienia przesłanek odpowiedzialności członków zarządu za niezaspokojenie wierzyciela przez spółkę z o.o., wynikających z art. 299 ksh.

Sąd Okręgowy ustalił, że prowadzone przeciwko (...) spółce z o.o. w latach 2013 do 2015 postępowania egzekucyjne zakończyły się umorzeniem wskutek braku majątku. Wpisem do KRS z 16 maja 2019 r. ogłoszono stan likwidacji spółki, w związku z wydanym w dniu 7 maja 2019 r. postanowieniem sądowym o jej rozwiązaniu. Ogłoszeniem publicznym z 11 października 2019 r. wezwano wierzycieli do zgłoszenia wierzytelności na ręce likwidatora w terminie 3 miesięcy.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy zważył, że chociaż powód nie wziął udziału w postępowaniu likwidacyjnym, to jego wierzytelność jako uznana przez dłużnika powinna zostać zabezpieczona w depozycie sądowym (art. 285 ksh). Wobec braku takiego zabezpieczenia, wynikającego przypuszczalnie z istniejącego już od 2013 r. stanu niewypłacalności (...) spółki z o.o., powód nie może liczyć na spełnienie zapłaty. Powyższe oznacza powstanie w jego majątku szkody w wysokości 89 670,77 zł i odsetek od 11 lipca 2013 r., za jaką odpowiedzialność ponosi pozwany na podstawie art. 299 ksh. Zatem uwzględniono powództwo a o kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w zakresie pkt I oraz II i zarzucając:

- naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dowolne, naruszające swobodną ocenę i nieuwzględniające wszystkich okoliczności sprawy przyjęcie, że powód nie mógł liczyć na spełnienie zapłaty z uwagi na przypuszczalny stan niewypłacalności (...) sp. z o.o. podczas gdy powód nie przedstawił na tę okoliczność tytułu egzekucyjnego wobec spółki ani innych dowodów,

- naruszenie art. 299 k.s.h. poprzez jego błędne zastosowanie polegające na ustaleniu, iż zaistniały przesłanki odpowiedzialności członków zarządu za niezaspokojenie powoda przez spółkę z o.o., podczas gdy powód nie wykazał iż egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna.

W oparciu o te zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości obciążenie kosztami procesu powoda ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji. Wniósł nadto o przyznanie kuratorowi wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu za drugą instancję według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej odrzucenie. Na uzasadnienie stanowiska powołał się na uregulowanie zawarte w art. 300 k.s.h. oraz w art. 31 § 2 i art. 32 k.s.h.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo zasadna i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku prowadzącą do oddalenia powództwa w stosunku do pozwanego M. A..

Na wstępie podkreślić należy, że wobec zaocznego charakteru zaskarżonego wyroku w do pozwanych M. N. i K. K. i zaskarżenia wyroku jedynie przez pozwanego M. A. w ocenie Sądu Apelacyjnego nie zachodziły podstawy do rozpoznania sprawy przez Sąd Apelacyjny również w odniesieniu do M. N. i K. K.. Przepis art. 378 § 2 k.p.c. nie znajduje bowiem zastosowania w wypadku gdy w stosunku do współuczestnika apelującego pozwanego zapadł wyrok zaoczny gdyż w takiej sytuacji jedyną prawną drogą do weryfikacji zapadłego w stosunku do tego współuczestnika rozstrzygnięcia jest wniesienie przez niego sprzeciwu od tego wyroku. Skoro bowiem współuczestnik, wobec którego zapadły wyrok ma charakter zaoczny, nie ma prawa wniesienia od niego apelacji, to nie może pośrednio, poprzez zastosowanie art. 378 § 2 k.p.c., zostać objęty skutkami apelacji wywiedzionej przez innego współuczestnika. W konsekwencji w niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny, pomimo zawartego w apelacji wniosku o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, nie był władny rozstrzygać w przedmiocie zasadności roszczeń kierowanych przeciwko M. N. i K. K..

Odnosząc się natomiast do zarzutów apelacji wskazać należy, że nietrafny jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. O mającym wpływ na wynik sprawy naruszeniu tego przepisu można mówić w sytuacji, gdy wskutek wadliwej oceny dowodów sąd orzekający dokonał wadliwych ustaleń faktycznych. Skuteczne podniesienie tego zarzutu wymaga zatem wskazania na konkretne okoliczności faktyczne mające znaczenie dla rozstrzygnięcia, które wskutek błędnej oceny dowodów nie zostały przez sąd ustalone, albo na konkretne okoliczności faktyczne, które miały znaczenie dla rozstrzygnięcia i które zostały przez sąd ustalone, mimo, że prawidłowo oceniony materiał dowodowy nie dawał podstaw do ich ustalenia. Argumentacja apelacji sprowadza się w tym zakresie do kwestionowania wyrażonego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stanowiska, iż powód nie mógł liczyć na spełnienie zapłaty z uwagi na przypuszczalny stan niewypłacalności (...) sp. z o.o. podczas gdy powód nie przedstawił tytułu egzekucyjnego wobec spółki. Wypowiedź ta nie ma wszelako charakteru ustalenia faktycznego ale oceny prawnej wyrażonej przez Sąd I instancji w kwestii wypłacalności spółki w kontekście zastosowania art. 299 k.s.h. Jako taka nie może zatem być kwestionowana w ramach zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne, czyniąc podstawą orzekania w sprawie. Zbędne jest natomiast powtarzanie ich w tym miejscu.

W ustalonym stanie faktycznym nie sposób wszelako odeprzeć podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 299 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. Wykazanie przez powoda istnienia wierzytelności, której egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna, będącej jedną z przesłanek decydujących o przypisaniu członkom zarządu spółki z o.o. odpowiedzialności z art. 299 § 1 k.s.h., powinno nastąpić, co do zasady poprzez przedstawienie przysługującego mu względem spółki tytułu egzekucyjnego (por. m.in. wyrok SN z dnia 26 stycznia 2012 r., sygn. akt I PK 78/11, publ. OSNP 2013, nr 1-2, poz. 4; wyrok SN z dnia 26 sierpnia 2009 r., sygn. akt I CSK 34/09, publ. OSNC-ZD 2010, Nr 2, poz. 57; wyrok SN z dnia 13 marca 2008 r., sygn. akt II CSK 858/08, niepubl.; wyrok SN z dnia 24 czerwca 2005 r., sygn. akt V CK 736/04, niepubl.; wyrok SN z dnia 11 marca 2004 r., sygn. akt V CK 326/04, niepubl.). W realiach niniejszej sprawy taki tytuł egzekucyjny przeciwko spółce nie został wydany, co daje podstawę do oceny, iż powód nie wykazał przesłanki odpowiedzialności w postaci bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. Zauważyć wprawdzie należy, że w orzecznictwie sądowym pojawia się stanowisko, zgodnie z którym szczególnie uzasadnionych wypadkach dopuszczalne jest odstępstwo od zasady, według której wierzyciel, powołujący się nią bezskuteczność egzekucji przeciw spółce z o.o., nie może pozwać członka zarządu (art. 299 § 1 k.s.h.) bez uprzedniego uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciw spółce. W tym względzie wskazuje się, że w szczególnych okolicznościach faktycznych sprawy występująca czasowo lub trwale niemożność uzyskania przez powoda tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce, ze względu na wszczęcie wobec niej postępowania upadłościowego lub wykreślenia z rejestru przedsiębiorców wskutek zakończenia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, pozwala na wykazanie przez powoda w postępowaniu z art. 299 k.s.h. istnienia wierzytelności przysługującej mu względem spółki w oparciu o inny dowód niż tytuł egzekucyjny wystawiony przeciwko spółce z o.o. (por. wyrok SN z dnia 13 grudnia 2006 r., sygn. akt II CSK 300/06, publ. Prawo Spółek 2007, nr 11, s. 59, wyrok SN z dnia 25 września 2014 r. II CSK 790/13). Taka sytuacja jednakże w realiach niniejszej sprawy nie zachodzi, albowiem (...) sp. z o.o. nie została wykreślona z KRS, a jedynie znajduje się w likwidacji. Niezależnie zaś od powyższego Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela stanowisko, że sama utrata bytu prawnego przez spółkę nie daje podstaw do odejścia od wymogu przedłożenia przez wierzyciela spółki tytułu egzekucyjnego stwierdzającego niewyegzekwowane przez niego zobowiązanie spółki. Sprzeciwia się temu zarówno litera, jak i sens regulacji zawartej w art. 299 k.s.h. Nie ma także potrzeby rozszerzenia dotychczasowego zakresu odpowiedzialności członków zarządu na podstawie art. 299 k.s.h. Brak w określonej sytuacji przesłanek do odpowiedzialności członków zarządu na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. nie wyłącza ich odpowiedzialności odszkodowawczej według innych przepisów - także art. 415 k.c. (wyrok SN z dnia 13 marca 2014 r., I CSK 286/13). Wobec niewykazania przez powoda przesłanki niewypłacalności (...) sp. z o.o. w T. nie ma podstaw do przyjęcia, że powodowi przysługuje w stosunku do pozwanego M. A. roszczenie oparte na art. 299 k.s.h. Na marginesie wskazać należy, że z odpisu (...) sp. z o.o. nie wynika aby M. A. był członkiem zarządu tej spółki.

Ustalony stan faktyczny nie daje również dostatecznych podstaw do uznania, że odpowiedzialność M. A. w stosunku do powoda mogłaby znajdować podstawę w innych przepisach prawa, w szczególności art. 415 k.c. Nie zostało bowiem wykazane aby po stronie M. A. miały miejsce zachowania, które można by kwalifikować jako zawinione (w znaczeniu obiektywnej bezprawności i subiektywnej zarzucalności) wyrządzenie powodowi szkody. W szczególności takiego zawinionego zachowania nie da się stwierdzić jedynie z powołaniem się na pisma z dnia 27 września 2014 r. (k. 18), 9 stycznia 2015 r. (k. 19) i 13 lutego 2018 r. (k. 20), gdyż pisma te nie zostały nawet przez M. A. własnoręcznie podpisane i nie da się w konsekwencji stwierdzić, że rzeczywiście pochodziły one od tej osoby. Powód nie powołał natomiast skonkretyzowanych twierdzeń co do ewentualnych zachowań M. A., które można by kwalifikować jako zawinione wyrządzenie szkody powodowi w rozumieniu art. 415 k.c. w zw. z art. 300 k.s.h. Nie sposób jako zachowania takiego potraktować samego podania do umowy niezgodnych z rzeczywistym stanem numerów KRS i NIP. Nadto z treści umowy nie wynika aby przy jej przygotowaniu uczestniczył pozwany M. A. i nie ma podstaw do uznania, że to z jego udziałem te niezgodne z rzeczywistością dane wprowadzono do umowy.

Nietrafna jest natomiast argumentacja powoda upatrująca podstawy odpowiedzialności pozwanego M. A. w uregulowaniach zawartych w art. 31 § 2 k.s.h. oraz art. 32 k.s.h. Przepisy te bowiem regulują odpowiedzialność subsydiarną wspólników spółek jawnych. Spółka (...) nie jest spółką jawną, a zatem art. 31 § 2 k.s.h. i art. 32 k.s.h. nie mogą znaleźć zastosowania do oceny odpowiedzialności członków jej zarządu wobec wierzycieli tej spółki. W konsekwencji uznać należało, że żądanie pozwu skierowane przeciwko pozwanemu M. A. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze częściowo uwzględniając apelację zmieniono w pkt 1 sentencji zaskarżony wyrok na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie powództwa w stosunku do pozwanego M. A. i stosowne do tego zmodyfikowanie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, oddalając w pkt 2 sentencji apelację w pozostałym zakresie na zasadzie art. 385 k.p.c.

O wynagrodzeniu kuratora nieznanego z miejsca pobytu pozwanego M. A. orzeczono w pkt 3 sentencji na zasadzie § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 526) w zw. z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 265), przyznając kuratorowi wynagrodzenie w kwocie 1620 zł (40% z 5400 zł) wraz z kwotą 327 zł. 60 gr. podatku od towarów i usług.